Bashemi—Mu Bata Kuli Bana Ba Mina Ba Be Cwañi Kwapili?

“Ni batangana hamoho ni likalibe . . . A ba lumbeke Libizo la [Muñ’a] Bupilo.”—SAMU 148:12, 13.

1. Ki lipilaelo mañi ze ba banga ni zona bashemi ka za bana bona?

BASHEMI kaufela ba bilaezwa hahulu ka za mo ba ka bela bana ba bona kwapili. Ku kala fela mbututu ha i pepwa—nihaiba mane i si ka pepwa kale—bashemi ba yona ba kalanga ku bilaezwa ka za buiketo bwa yona. Kana i ka ba mbututu ye ikanguzi hande? Kana i ka hula hande? Mbututu ha inze i hula, lipilaelo za bashemi ni zona li zamaya li ekezeha. Bashemi kaufela ba batelanga bana ba bona lika ze nde ka ku fitisisa.—1 Samuele 1:11, 27, 28; Samu 127:3-5.

2. Ki kabakalañi bashemi ba bañata kacenu ha ba nyolelwa hahulu kuli bana ba bona ite ba pile bupilo bo bunde muta ba hula?

² Kono mwa lifasi la kacenu le, ku t’ata hahulu kuli bashemi ba fumanele bana ba bona lika ze nde ka ku fitisisa. Bashemi ba bañata ba kopani ni miinelo ye t’ata, ye cwale ka lindwa, mifilifili ya bupolitiki, matata a za mali, ku holofala kwa mubili kamba mwa munahano ni lika ze ñwi cwalo. Kacwalo takazo ya bona ye tuna ki ya ku bona teñi kuli bana ba bona ba si ke ba kopana ni miinelo ye swana. Mwa linaha ze fumile, bashemi ba kana ba lemuha kuli bana ba balikani ni bahabo bona ba zwelapili ku ba licaziba mwa misebezi mi ba bonahala ku kondisa mwa bupilo. Kacwalo ba ikutwanga kuli ba swanela ku eza mo ba konela kaufela ilikuli bana ba bona muta ba hula ite ba pile kwateñi bupilo bo bunde.—Muekelesia 3:13.

Ku Keta Bupilo Bo Bunde

3. Ki keto mañi ye ba ezize Bakreste?

³ Ka ku ba balateleli ba Jesu Kreste, Bakreste ba iketezi ku neela bupilo bwa bona ku Jehova. Ba mamela manzwi a Jesu a li: “Mutu h’a lata ku ni latelela, u na ni ku itoboha, a lwale [kota ya hae ya linyando, NW] ka zazi ni zazi, mi a ni siyale mwamulaho.” (Luka 9:23; 14:27) Ki niti, bupilo bwa Sikreste bu tokwa buitomboli. Niteñi hasi bupilo bwa ku itima lika ni bwa manyando.  Kono ki bupilo bwa tabo ili bo bunde, bakeñisa kuli ki bupilo bwa ku fana, mi sina mwa n’a bulelezi Jesu, “ku na ni mbuyoti [kamba tabo] mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.”—Likezo 20:35.

4. Jesu n’a susuelize balateleli ba hae ku ndongwama nto mañi?

⁴ Batu ba mwa miteñi ya Jesu ne ba pila mwa miinelo ye t’ata luli. Ne ba sebeza ka t’ata kuli ba ipilise, mi hape ne ba na ni ku tiyela puso ye situhu ya Maroma ni ku lwala mitiyo ye bukiti ya bulapeli bwa liuluta bwa mwa miteñi ya bona. (Mateu 23:2-4) Nihakulicwalo ba bañata ba ne ba utwile za Jesu ne ba itatezi ku tuhela ku ipatela lika za ka butu—nihaiba misebezi—mi ba kala ku mu latelela. (Mateu 4:18-22; 9:9; Makolose 4:14) Kana balutiwa bao ne ba ikenya mwa kozi ni ku mbonjanisa bupilo bwa bona bwa kwapili? Mu lemuhe manzwi a Jesu, a twi: “Mutu kaufela ya tuhezi mandu, kamba bahabo, kamba likaizeli, nihaiba ndat’ahe kamba m’ahe, kamba bana; kamba masimu, kabakala Libizo la ka, u ka amuhela hahulu ku fita, mi u ka ca sanda sa bupilo bo bu sa feli.” (Mateu 19:29) Jesu n’a kolwisize balateleli ba hae kuli Ndat’a bona wa kwa lihalimu n’a ziba ze ba tokwa. Kacwalo a ba eleza kuli: “Mu bate pili mubuso wa Mulimu ni Ku Luka kwa Hae, mi linto zeo kamukana mu ka li ekelezwa kwateñi.”—Mateu 6:31-33.

5. Bashemi ba bañwi ba ikutwa cwañi ka za sepiso ya Jesu ya kuli Mulimu u ka babalela batanga ba hae?

⁵ Miinelo ya miteñi yeo ha i shutani hahulu ni ya kacenu. Jehova wa ziba ze lu tokwa, mi ba ba eza pili za Mubuso mwa bupilo bwa bona, sihulu-hulu ba ba ndongwama bukombwa bwa nako kaufela, ba sepisizwe nto ye swana ya kuli u ka ba babalela. (Malaki 3:6, 16; 1 Pitrosi 5:7) Kono bashemi ba bañwi ba na ni mibonelo ye itwanisa fa taba ye. Kwa neku le liñwi, ba tabela ku bona bana ba bona ha ba eza zwelopili mwa sebelezo ya Jehova, mwendi mane kuli hamulaho ba eze bukomwa bwa ka nako kaufela. Kono hape ha ba nyakisisa mipilelo ni mibeleko ya kacenu, ba ikutwa kuli neikaba hande kuli pili banana ba fumane tuto ye nde ilikuli ba kone ku ba ni mapepa a ka ba konisa ku fumana mubeleko o munde kamba nihaiba fela ku fumana fa ku ipiliseza. Bashemi bao hañata ba ikutwanga kuli bana ba bona ba swanela ku fumana tuto ye pahami.

Ku Itukiseza za Kwapili

6. Mwa taba ye pulelo ya “tuto ye pahami” i talusañi?

⁶ Tuto ya fapahana-fapahana ka ku ya ka linaha. Ka mutala, kwa America, likolo za sicaba li luta lituto za makalelo ka lilimo ze 12. Hamulaho wa ku feza lituto zeo, baituti ba kana ba keta ku ya kwa yunivesiti kamba kwa koleji ku yo ituta ka lilimo z’e ne kamba ku fitelela, kuli ba ipumanele tuto ya litopa ze pahami (yona bachelor’s degree) kamba ku yo culoka mwa lituto za milyani, za mulao, za bumanjinela, ni ze ñwi cwalo hamulaho wa ku fumana bachelor’s degree. Mi mwa taba ye, pulelo ye itusisizwe ya “tuto ye pahami” i talusa lituto ze cwalo za kwa liyunivesiti. Kono ku na ni likolo ze luta misebezi ya mazoho, ili ze fa likosi ze kuswani, mi hamulaho wa ku feza likosi ze cwalo baituti ba fiwanga setifiketi kamba diploma.

7. Ki sineneketo mañi yeo baituti ba kopana ni yona kwa likolo za sekondari?

⁷ Moya o li teñi kacenu ki wa kuli likolo za sekondari li bakanye baituti ba zona kuli ba yo ituta tuto ye pahami. Kabakaleo buñata bwa likolo za sekondari li isa hahulu mamelelo kwa ku luta lituto ze kwalula fela booko ze ka konisa fela baituti ku paseza kwa liyunivesiti, mwa sibaka sa ku luta baituti likosi ze ka ba tusa ku fumana mibeleko. Baituti ba kwa likolo za sekondari kacenu ba mwa sineneketo ye tuna hahulu ku zwelela kwa maticele, baelezi, ni baituti ba bañwi ili ba ba ba coweza ku ituta ka t’ata kuli ba paseze kwa liyunivesiti ze bubana, ili ko ba kona ku yo ipumanela madigiri a kona ku ba fumanisa misebezi ye minde ye na ni lituwelo ze kima.

8. Ki liketo mañi ze ba kopana ni zona bashemi ba Sikreste kacenu?

⁸ Kacwalo he, bashemi ba Sikreste ba swanela ku ezañi? Ki niti kuli ba bata kuli bana ba bona ba pase hande kwa sikolo mi ba itute misebezi ye tokwahala ye ka ba tusa ku ipilisa kwapili. (Liproverbia 22:29) Kono kana kikuli ba swanela ku tuhelela fela bana ba bona kuli ba yaululwe ki moya wa kangisano ya sifumu ni wa ku bata ku kondisa  mwa bupilo? Ki likonkwani mañi ze ba tomela bana ba bona, ibe ka ku ikambota ni bona kamba ka mutala wa bona? Bashemi ba bañwi ba sebezanga ka t’ata ku buluka masheleñi kuli ite ba lumele bana ba bona kwa likolo za tuto ye pahami muta ba hula. Bashemi ba bañwi mane ba ikenyanga mwa likoloti kuli ba lumele bana ba bona kwa likolo za tuto ye pahami. Ku isa bana kwa likolo ze cwalo ha ku ami fela lisinyehelo za masheleñi a lifiwa, kono ku na ni lisinyehelo ze ñwi. Ki lifi lisinyehelo za ku ndongwama tuto ye pahami kacenu?—Luka 14:28-33.

Lisinyehelo za ku Ndongwama Tuto Ye Pahami

9. Ku konwa ku bulelwañi ka za ku tula kwa tuto ye pahami kacenu?

⁹ Hañata ha lu bulela za lisinyehelo lu nahananga za masheleñi. Mwa linaha ze ñwi, muuso ki ona o lifelanga tuto ye pahami mi baituti ba ba swanela ku fiwa tuto yeo ha ba lifangi nto ni ye kana. Kono mwa linaha ze ñata, tuto ye pahami ya tula mi i sa zwelapili ku tula. Taba ya mwa mutende wa New York Times ye n’e zwa kwa sicaba ne i ize: “Tuto ye pahami sa pili ne i bonwa sina mutano o libisa kwa matohonolo. Kono la kacenu le se i paka fela shutano ye mwahal’a bafumi ni babotana.” Ka mubulelelo o muñwi, tuto ye nde ye pahami se i hanelela ka bubebe-bebe ku ba fela ya bafumi ni batu ba ba m’ata, ili ba ba kona ku fumanela bana ba bona tuto yeo ilikuli ite ni bona ba be bafumi ni batu ba ba m’ata mwa lifasi la cwale. Kana bashemi ba Sikreste b’a swanela ku tomela bana ba bona likonkwani ze cwalo?—Mafilipi 3:7, 8; Jakobo 4:4.

10. Tuto ye pahami i zamaelela cwañi ni ku zwisezapili muinelo wa linto?

¹⁰ Nihaiba mwa libaka mo tuto ye pahami i fiwanga fela mahala, ku na ni buikalabelo. Ka mutala, koranta ya The Wall Street Journal i biha kuli mwa naha ye ñwi ya kwa mboela-upa wa Asia, muuso u na ni “sikolo se si lukiselizwe kuli baituti ba ba eza hande ba kone ku ba bona ba pili.” Ku ba wa “pili” k’o, ku talusa ku fumana kolo ya ku kena fa likolo ze tumile hahulu mwa lifasi, ze cwale ka likolo za Oxford ni Cambridge za kwa England ni likolo ze ñwi ze luta tuto ye pahami kwa America, ni ze ñwi li sili. Ki kabakalañi muuso wa naha yeo ha u ezize tukiso yeo ya ku yo itutela kwahule-hule cwalo? Piho yeo i li muuso u eza cwalo ka mulelo wa “ku cimbula sifumu sa naha.” Tuto i kana ya fiwa mahala, kono muituti u ka lifa ka ku itusisa bupilo bwa hae kwa ku zwisezapili muinelo wo wa linto. Nihaike kuli batu mwa lifasi ba ñenehela bupilo bo bu cwalo, kana bashemi ba Sikreste ni bona ba bata ku fumanela bana ba bona bupilo bo bu cwalo?—Joani 15:19; 1 Joani 2:15-17.

11. Lipiho li bonisañi ka za bucakolwa ni buhule mwahal’a baituti ba fa yunivesiti?

¹¹ Ku zwa f’o taba ye ñwi ye tokwa ku nyakisiswa ki ya muinelo o li teñi kwa likolo zeo. Likolo za yunivesiti ni likoleji li ile nkuwa ka mikwa ye maswe, ye cwale ka ku itusisa maswe milyani ye kola ni bucakolwa, buhule, buhata, toliso, ni mikwa ye miñwi cwalo. Mu nge bucakolwa ka mutala. Magazini ya New Scientist ha ne i biha ka za munwelo wa ku bata fela ku kolwa, ne i ize: “Ibat’o ba 44 pesenti ya [baituti ba fa yunivesiti mwa America] ba i tupwaelanga macwala hañwi mwa lisunda ze peli.” Mi mukwa o swana wo u atile hahulu kwa mikulwani ba kwa Australia, Britain, Russia, ni mwa linaha ze ñwi cwalo. Ka za buhule, baituti ba fa yunivesiti kacenu ba ambolanga hahulu ka za “tobali ya kazatu,” ili yeo ka ku ya ka piho ya magazini ya Newsweek, “i talusa balikani ba ba eza tobali ya hañwi—ibe ku tubetana, ku swalana-swalana, kamba mane ku eza  yona tobali ka sibili—kono inge ba si na nihaiba fela mulelo wa ku ambolisana hasamulaho. Lipatisiso li bonisa kuli 60 ku isa 80 pesenti ya baituti ba ezanga yona tobali yeo. Caziba yo muñwi n’a ize: “Muituti kaufela ya kondile wa fa koleji, wa ezanga tobali ya mufuta wo.”—1 Makorinte 5:11; 6:9, 10.

12. Ki matata mañi e ba kopana ni ona baituti kwa koleji?

¹² Kwand’a kuli yunivesiti ki sibaka se si maswe hahulu, ku na ni butata bo buñwi bwa ku ata kwa lituto ni litatubo ze eziwa. Baituti ba tokwa hahulu ku ituta ka t’ata ni ku eza misebezi ye ba filwe ku yo ezeza kwa mandu kuli ba kone ku pasa litatubo. Ba bañwi ba kana ba tokwa ku beleka ka swalelele ha ba sa li kwa sikolo. Lika zeo kaufela li anya nako ye ñata ni m’ata a bona. Haiba ba pateha cwalo, kana luli ba ka siyalelwa ki m’ata ni nako ya ku eza misebezi ya kwa moya? Ha ba atelwa ki lika za ku eza, ki nto mañi ye ka yubekwa? Kana za Mubuso li ka zwelapili ku ba mwa sibaka sa pili kamba li ka kashezwa kwatuko? (Mateu 6:33) Bibele i eleza Bakreste kuli: “Mu tokomele mo mu zamaela, mu si ke mwa ba sina likuba, kono mu be sina ba ba butali. Mu yolise linako kakuli mazazi s’a li a maswe.” (Maefese 5:15, 16) Ki bumai bo butuna kuli baituti ba bañwi kwa koleji ba keluhile mwa niti bakeñisa buñata bwa lika ze n’e anya nako ni m’ata a bona kamba bakeñisa ku tupwikela mwa likezo ze haniswa ki Bibele.

13. Ki lipuzo mañi ze ba lukela ku nyakisisa bashemi ba Sikreste?

 ¹³ Ki niti kuli haki kwa likoleji ni kwa liyunivesiti fela ko ku na ni buhule, mikwa ye maswe, ni mipateho. Kono butata ki bwa kuli buñata bwa mikulwani ba silifasi ba nga kuli yona mikwa yeo i lukile mi ki mupilelo o lumelezwa fa likoleji kamba liyunivesiti. Kana bashemi ba Sikreste ba swanela ku lumela bana ba bona kwa libaka ze cwalo ka lilimo z’e ne kamba mane ku fitelela inze ba izibela mupilelo wa kwateñi? (Liproverbia 22:3; 2 Timotea 2:22) Kana bunde bo ba kona ku fumana ba banca kwa libaka zeo ki bo butuna hahulu kuli mane bwa kona ku lu libaza likozi ze kona ku ba tahela? Mi puzo ye tuna ki ya kuli mikulwani ba fa liyunivesiti ni likoleji ba ituta kuli ki lika mañi ze swanela ku ba za pili mwa bupilo bwa bona? * (Mafilipi 1:10; 1 Matesalonika 5:21) Bashemi ba swanela ku nyakisisa hahulu ka tapelo zona lipuzo ze, hamohocwalo ni za likozi za ku lumela bana ba bona kwa likolo za mwa tolopo i sili kamba naha i sili.

Ze Kona ku Ezwa Kwand’a Tuto Ye Pahami?

14, 15. (a) Ku si na taba ni mo ba bonela batu ba bañata, ki kelezo mañi ya Bibele y’e lu tusa kacenu? (b) Ki lipuzo mañi ze ba kona ku ipuza ba banca?

¹⁴ Batu ba bañata kacenu ba ikutwa kuli, kuli ba banca ba kondise mwa bupilo, nzila fela i nosi ki ya ku ya kwa yunivesiti. Kono ku fita ku yembululwa ki nyangela, Bakreste ba mamela kelezo ya Bibele y’e li: “Mu si ke mwa ya ka ku likanyisa lifasi le; kono mu fetuhe ka ku shemunwa mwa kutwisiso ya mina, kuli mu lemuhe se si latwa ki Mulimu kana ki sifi, se sinde, se si kateleha, se si petehile.” (Maroma 12:2) Ki ifi tato ya Mulimu kwa batu ba hae, ibe banana kamba ba bahulu, mwa mazazi a a maungulo? Paulusi n’a elelize Timotea kuli: “Wena u iswale mwa linto kaufela; u itiise mwa butata; u eze musebezi wa mubuleli wa Evangeli; u feleleze za bukombwa bwa hao.” Kaniti manzwi ao a tusa luna kaufela kacenu.—2 Timotea 4:5.

¹⁵ Ku fita ku swasiwa ki moya wa lifasi le wa ku lata hahulu sifumu, kaufela luna lu tokwa ku ‘iswala’ ili ku isa pilu kwa lika za kwa moya. Haiba mu sa li mukulwani, mu ipuze cwana: ‘Kana ni eza ka mo ni konela kaufela ku “feleleza za bukombwa bwa ka,” ilikuli ni fite fa ku ba sikombwa se si swanela sa Linzwi la Mulimu? Ki lifi ze ni lelile ilikuli ni pete bukombwa bwa ka “ka ku tala”? Kana ni singanyekile za ku eza sebelezo ya ka nako kaufela sina musebezi wa mwa bupilo bwa ka kaufela?’ Ze ki lipuzo ze t’ata, sihulu ha mu bona mikulwani ba bañwi ha ba nze ba ndongwama lika za ka butu, ili ku “ipatela linto ze tuna” ze ba nahana kuli li ka ba pilisa bupilo bwa mbombolelwa kwapili. (Jeremia 45:5) Kacwalo bashemi ba Sikreste ka butali ba uta bana ba bona ka nzila ya kwa moya ku kala inge ba sa li ba banyinyani.—Liproverbia 22:6; Muekelesia 12:1; 2 Timotea 3:14, 15.

16. Bashemi ba Sikreste ka butali ba kona cwañi ku uta bana ba bona ka nzila ya kwa moya?

¹⁶ Mutangana yo muhulu mwa lubasi lwa bashimani ba balalu ili bao bom’a bona ba bile mwa sebelezo ya ka nako kaufela ka lilimo ze ñata, n’a ize: “Boma ne ba isanga mamelelo ye tuna kwa balikani ba ne lu bapalanga ni bona. Ne lu sa bapalangi ni ba ne lu kena ni bona sikolo kwand’a banana ba mwa puteho ba ne ba na ni mikwa ye minde ya kwa moya. Mi hape boma hañata ne ba memanga ba ne ba li mwa sebelezo ya ka nako kaufela—ili balumiwa, baokameli ba maeto, baitateli ba fa Betele, ni mapaina—kuli ba tahe kwa ndu ku t’o tona ni luna. Ku teeleza kwa makande a bona a ze ba iponezi mwa bupilo ni ku bona tabo ye ne ba na ni yona ne ku lu susuelize ku lakaza ku ba mwa sebelezo ya ka nako kaufela.” Mi kwa tabisa luli kuli la kacenu le mitangana ba balalu bao kaufela ba mwa sebelezo ya ka nako kaufela—yo muñwi u sebeleza fa Betele, yo muñwi yena kona a sa z’o kwaza kwa Sikolo sa Tuto ya Bukombwa, mi wa bulalu yena ki paina!

17. Bashemi ba kona ku tusa cwañi bana ba bona ba banyinyani ku keta lituto za kwa sikolo kamba misebezi ye ba ka eza kwapili? (Mu bone sikwenda se si fa likepe 29.)

¹⁷ Kwand’a ku uta bana ba bona ka nzila ye nde ya kwa moya, bashemi hape ba swanela ku itahanela  luli ku tusa hande bana bona ku keta lituto za kwa sikolo ni likosi za misebezi. Mutangana yo muñwi, ya sebeleza fa Betele cwale, u li: “Sibeli sa bashemi ba ka ne ba kalile bupaina mane pili ba si ka nyalana kale mi ba lika ka t’ata ku suña moya wa bupaina kwa lubasi kaufela. Nako kaufela ha ne lu ketanga lituto za kwa sikolo kamba ku eza liketo ze n’e ka ama nako ya luna ya kwapili, ne ba lu susuezanga ku keta lika ze n’e ka lu konisa ku fumana mibeleko ya ka swalelele inze lu kona ku eza bupaina.” Ku fita ku eza lituto ze lukiselizwe mutu ya bata ku ya kwa yunivesiti, bashemi ni bana ba tokwa ku nyakisisa likosi ze tusa ku ndongwama sebelezo ya ka nako kaufela. *

18. Ki misebezi mañi ye ba kona ku nyakisisa ba banca?

¹⁸ Lipatisiso li bonisa kuli mwa linaha ze ñata ku tokwahala hahulu babeleki, isiñi ba ba felize lituto fa yunivesiti, kono ba ba ziba misebezi ya mazoho ni misebezi ye miñwi cwalo. Mutende o bizwa USA Today u biha kuli: “Mwa lilimo ze mashumi ze taha, 70 pesenti ya babeleki ha ba na ku tokwa madigiri a kwa likoleji ze fa tuto ka lilimo z’e ne, kono ba ka tokwa fela mapepa a kosi ya fa likoleji ze fa tuto ka lilimo ze peli kamba setifiketi ya fa sikolo se si luta misebezi ya mazoho.” Buñata bwa likolo ze cwalo li luta likosi ze kuswani za misebezi ya mwa liofisi, ku lukisa limota, ku lukisa likompyuta, ku lukisa za mipaipi ya mezi, ku kabisa milili, ni misebezi ya mazoho ye miñwi cwalo. Kana yeo haki misebezi ye minde? Ki ye minde luli. Mwendi ha i bonahali bunde sina mo ba nahanela ba bañwi, kono i konisa mutu ya bata ku sebeleza Jehova kuli a ipilise ni ku fumana nako ye ñata ya ku mu sebeleza.—2 Matesalonika 3:8.

19. Ki ifi nzila ye nde ka ku fitisisa ya ku fumana tabo ni buiketo?

¹⁹ Bibele i li: “Ni batangana hamoho ni likalibe . . . A ba lumbeke Libizo la [Muñ’a] Bupilo; kakuli libizo la hae ki lona li nosi le li lumbiwa; kanya ya hae i pahami fahalimw’a lifasi ni a lihalimu.” (Samu 148:12, 13) Ku si na ku kakanya sebelezo ya ka nako kaufela ku Jehova ha i bapanyiwa kwa mayemo ni mipuzo ya lifasi, ki yona nzila ye nde ka ku fitisisa ye konisa mutu ku ba ni tabo ni buiketo. Mu si libali sepiso ya Bibele ye li: “Ku fuyolwa ki [Muñ’a] Bupilo ku fumisa mutu; ku ipilaeza mwa pilu ha ku tusi se siñwi.”—Liproverbia 10:22.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Kona ku Talusa?

• Bakreste ba sepileñi ka za nako ya bona ya kwapili?

• Ki matata mañi e ba kopana ni ona bashemi ba Sikreste ka za bupilo bwa bana ba bona bwa kwapili?

• Ki lika mañi ze lukela ku nyakisiswa ha ku balwa lisinyehelo za ku ndongwama tuto ye pahami?

• Bashemi ba kona cwañi ku tusa bana ba bona ku ndongwama sebelezo ya Jehova mwa bupilo bwa bona?

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi fa likepe 29]

Ki Lifi Lisinyehelo za ku Ndongwama Tuto Ye Pahami?

Batu ba bañata ba ba yo itutanga kwa liyunivesiti ba batanga kuli ite ba fumane madigiri a kona ku ba kwalulela nzila ya ku fumana mibeleko ye minde ili ya tuwelo ye kima. Kono lipiho za muuso li bonisa kuli mwa lilimo ze silezi ki baituti ba ba eza fela 25 pesenti ba ba fumananga madigiri kwa koleji—mi yeo ki palo ye nyinyani hahulu. Mbali bona ba ba fumana madigiri, kana ku talusa kuli kipeto ba ka fumana mubeleko o munde? Ha mu bone mo li bulelela lipatisiso za cwale.

Magazini ya Newsweek ya la 1 November 1999 i li: “Ku ya kwa [liyunivesiti za] Harvard kamba Duke ha ku talusi kuli ku be cwañi kamba cwañi mutu u ka fumana musebezi o munde ni ku fiwa tuwelo ye kima. . . . Likampani ha li zibangi hande mikulwani ba ba batanga misebezi. Mapepa a mande (madigiri a kwa likolo ze pahami za America) a ipitezi luli. Kono hasamulaho sa butokwa se ba batanga babelekisi ki ku ziba lika za kona ku eza mutu kamba za sa koni.”

Magazini ya American Educator ye n’e ñozwi mwa maliha a 2004, ne i ize: “Nihaike kuli buñata bwa mibeleko ya kacenu i tokwa zibo ye ñata ku fita mo ne ku inezi kwamulaho . . . , zibo ye tokwahala mwa mibeleko yeo ki zibo ya kwa likolo za sekondari—ili ku ziba lipalo, ku bala, ni ku ñola mutu ha fitile mwa giledi 9 . . . , isiñi zibo ya mutu ya zwa kwa koleji. . . . Baituti ha ba tokwi ku yo ituta kwa koleji kuli ba fumane mubeleko o munde, kono ba tokwa fela ku ziba hande lituto za kwa likolo za sekondari.”

Magazini ya Time ya la 24 January, 2005, ne i ize: “Buñata bwa likoleji ha li zibi ku tusa hande baituti ku likana ni lifasi la kacenu kuli nangu ba fumane mibeleko ha ba ka feza lituto za bona. Likolo ze luta likosi ze kuswani za misebezi ya mazoho . . . li bonahala ku tuma kapili. Palo ya ba ba iñolisa kwa likolo zeo ne i ekezehile ka 48 pesenti ku zwa ka 1996 ku tisa ka 2000. . . . Kono eshe madiploma ao a kwa likoleji a tula hahulu, ili a’ anya nako ye ñata, a fitile fa kutokwa tuso ku fita mwa n’a inezi, kakuli sicaba kona ko si felela.”

Magazini ya The Futurist ya mwa July/ August 2000 i li: “Nyakisiso ya za misebezi ya mwa silimo sa 2005 ye n’e ezizwe ki ba Likolo la Misebezi mwa U.S. ne i patuluzi taba ye kakamalisa ya kuli ibat’o ba 33 pesenti ya bote ba ba felize tuto ya lilimo z’e ne fa koleji ha ba na ku fumana mibeleko ye swanela madigiri a bona.”

Kabakala mabaka ao kaufela, baluti ba bañata ba sweli ku kakanya luli ka za butokwa bwa tuto ye pahami kacenu. Piho ya magazini ya Futurist i li: “Lu luta batu lika, kono misebezi ye ba yo eza ki i sili.” Kono mu lemuhe se i bulela Bibele ka za Mulimu, i li: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ni ku luta se si ku swanela, ni ku zamaisa ka nzila y’o lukela ku zamaya ku yona. Mawe, kabe n’o utwile milao ya ka! n’o kabe u pilile mwa kozo ye swana inge nuka; ze lukile za hao ne li kabe li bonahala sina mandinda a mwa liwate.”—Isaya 48:17, 18.

[Siswaniso se si fa likepe 26]

Ba lisela misebezi ya bona mi ba latelela Jesu

[Siswaniso se si fa likepe 31]

Bashemi ba Sikreste ka butali ba uta bana ba bona ka nzila ya kwa moya