Kana Lizwalo La Mina Li Lutilwe Hande?

KANA ku na ni nako ye ne mu kile mwa bulela kuli, “pilu ya ka i ni taluseza kuli nto yeo ha i si ka luka,” kamba kuli, “ha ni koni ku eza nto ye mu bata kuli ni eze. Ku na ni nto ye ni taluseza kuli nto yeo i fosahalile”? Leo ne li lona “linzwi” la lizwalo la mina, yona temuho ya mwahali ya ku ziba bunde ni bumaswe, ili ye kona ku yemela mutu kamba ku mu nyaza. Ki niti lizwalo ki nto ye lu pepilwe ni yona.

Nihaike kuli batu ba kwahule ni Mulimu, ba sa na ni m’ata a ku taluhanya bunde kwa bumaswe. Ku cwalo bakeñisa kuli batu ne ba ezizwe ka siswaniso sa Mulimu, kuli ba kone ku bonisa ka sipimo se siñwi tulemeno twa Mulimu twa butali ni ku luka. (Genese 1:26, 27) Ka za taba yeo, muapositola Paulusi n’a etelezwi ki moya wa Mulimu ku ñola kuli: ‘Bamacaba ba ba si na Mulao, ha ba eza ka sizwalo ze laelwa ki Mulao, bona, ba ba si na Mulao ba na ni mulao mo ku bona. Bao ba bonahaza kuli litaelo za Mulao li ñozwi mwa lipilu za bona, inze ba pakelwa ki lizwalo la bona; mi mihupulo ya bona fokuñwi ya ba nyaza, fokuñwi ya ba yemela.’ *—Maroma 2:14, 15.

Bona buikoneli bwa ka sipepo b’o, bo bu hozizwe ku Adama yena mutu wa pili, bu swana sina “mulao” kwa batu ba mishobo ni linaha kaufela. Ki buikoneli bwa ku kona ku itekula ni ku ikatula ili luna. (Maroma 9:1) Adama ni Eva ne ba bonisize kuli ne ba na ni buikoneli b’o hamulaho fela wa ku loba mulao wa Mulimu—ne ba ipatile. (Genese 3:7, 8) Mutala o muñwi o bonisa mo li sebeleza lizwalo ki wa mwa n’a ezelize Mulena Davida ha n’a lemuhile kuli n’a ezize sibi ka ku bala sicaba. Bibele i bulela kuli “pilu [ya hae] ya mu taba.”—2 Samuele 24:1-10.

Buikoneli bo lu na ni bwa ku kona ku iheta ni ku nyaza muzamao wa luna beñi bwa kona ku lu tusa ku nga muhato wa butokwa wa ku baka w’a tabela Mulimu. Davida n’a ñozi kuli: “Ha ne ni sa ikuzelize, masapo a ka n’a lenga; mi ne ni tonga lizazi kaufela. Ni ku bulelezi sibi sa ka, ha ni si ka pata bumaswe bwa ka; ni ize, ni ka ipulela lifoso za ka ku [Muñ’a] Bupilo; mi Wena u swalezi mulatu wa sibi sa ka.” (Samu 32:3, 5) Kacwalo lizwalo le li sebeza l’a kona ku susumeza muezalibi ku kutela ku Mulimu, ili ku tusa muezalibi yo ku bona kuli u tokwa ku swalelwa ki Mulimu ni ku latelela litaelo za Hae.—Samu 51:1-4, 9, 13-15.

Lizwalo hape la lu lemusanga kamba ku lu etelela ha lu bata ku eza katulo ye ñwi kamba ku nga muhato o muñwi cwalo. I swanela ku ba lizwalo le ne li tusize Josefa ku itemuhela isali yena kuli ku buka ha ku si ka luka, mi ku fosahalile, ili sibi ku Mulimu. Hasamulaho mulao wo n’o hanisa ku buka ne u ekelizwe kwa Milao ye Lishumi ye n’e filwe kwa bana ba Isilaele. (Genese 39:1-9; Exoda 20:14) Kaniti lu kona ku fumana tuso ye tuna haiba lizwalo  la luna li lutiwa ku lu etelelanga isiñi fela ku lu nyazanga. Kana lizwalo la mina kona mo li sebeleza cwalo?

Ku Luta Lizwalo ku Eza Likatulo Ze Lukile

Nihaike kuli lizwalo ki nto ye lu pepiwa ni yona, mpo yeo ka bumai ha i si ka petahala. Nihaike kuli batu ne ba petahalile kwa makalelo, “kaufela ba ezize sibi, mi ba kauhezwi kwa kanya ya Mulimu.” (Maroma 3:23) Bakeñisa kuli lu sinyizwe ki sibi ni ku sa petahala, lizwalo la luna li kana la sitana ni ku palelwa ku peta musebezi o ne li bupezwi kwa makalelo. (Maroma 7:18-23) Hape ku na ni lika ze ñwi ze kona ku sinya lizwalo la luna. Lizwalo la luna li kona ku sinyiwa ki mukwa o lu hulisizwe ka ona kamba lizo za mwa silalanda, litumelo, ni sibaka mo lu pila. Kaniti muzamao o silafezi ni lipimo za lifasi le ze sweli ku fokola ha li koni ku tusa mutu ku ba ni lizwalo le linde.

Kacwalo Mukreste u tokwa ku tusiwa ki likuka ze ñwi ze lukile ili ze sa cinci ze fumaneha mwa Bibele yona Linzwi la Mulimu. Likuka ze cwalo za kona ku tusa lizwalo la luna ku alakanya hande litaba ni ku li lukisa hande. (2 Timotea 3:16) Lizwalo la luna ha li lutiwa likuka za Mulimu, l’a kona ku lu tusa ku ambuka lika ze kona ku silafaza muzamao wa luna, ili ku lu konisa ku “keta ze nde ku ze maswe.” (Maheberu 5:14) Kambe likuka za Mulimu ne li siyo kambe lizwalo la luna ne li si ke la lu lemusanga ha lu kala ku eza lika ze maswe. Bibele i li: “Ku mutu, nzila ye ñwi inge i lukile, kanti ko i yo felela ki kwa lifu.”—Liproverbia 16:25; 17:20.

Linzwi la Mulimu li lu fa lipimo ni litaelo ze namile mwa litaba ze ñwi za bupilo mi ki ko kunde ku li mamela. Kono ku na ni miinelo ye miñata ye si na litaelo ze namile mwa Bibele. Miinelo yeo i ama keto ya mubeleko, za buikangulo, za ku ikatulusa, mutinelo ni ponahalo, ni lika ze ñwi. Ku t’ata ku ziba sa ku eza mwa muinelo kaufela ni ku eza keto ye nde. Kabakaleo lu swanela ku ba ni moya wa n’a bonisize Davida, ya n’a lapezi kuli: “[Muñ’a] Bupilo, u ni bonise linzila za hao; u ni lemuse sikuka sa hao. U ni zamaise mwa niti ya hao, mi u ni lute, kakuli ki Wena Mulimu ya ni pilisa.” (Samu 25:4, 5) Haiba lu ziba hande mubonelo wa Mulimu ni linzila za hae, lu ka kona ku alakanya hande miinelo ya luna ni ku eza likatulo inge lu na ni lizwalo le li kenile.

Kacwalo haiba lu ba ni puzo kamba ku na ni katulo ye lu bata ku eza, lu swanela pili ku nahanisisa likuka za Bibele ze kana za itusiswa. Ze ñwi za ku zona li kona ku ba ze: Ku kuteka butoho (Makolose 3:18, 20); ku eza ze lukile mwa lika kaufela (Maheberu 13:18); ku  toya bumaswe (Samu 97:10); ku bata ku tahisa kozo (Maroma 14:19) ku utwa ba ba beilwe fa bulena (Mateu 22:21; Maroma 13:1-7); ku sebeleza fela Mulimu a nosi (Mateu 4:10); ku sa ba ba lifasi (Joani 17:14); ku ambuka liango ze maswe (1 Makorinte 15:33); mutinelo o munde ni mukabo o swanela (1 Timotea 2:9, 10); ni ku sa sitatalisa ba bañwi (Mafilipi 1:10). Ku lemuha sikuka sa Bibele se si swanela ku itusiswa mwa nto ni nto kwa kona ku tiisa lizwalo la luna ni ku lu tusa ku eza keto ye nde.

Mu Utwe Lizwalo la Mina

Kuli lizwalo la luna li kone ku lu tusa, lu lukela ku li utwa. Lu kona fela ku tusiwa ki lizwalo la luna le li lutilwe ka Bibele haiba lu utwa litemuso za lona ka putako. Lu kona ku bapanya lizwalo le li lutilwe kwa lisupo ze bonisa kuli ku taha ñundupula. Lu nge kuli mutu wa lemuha kuli malu a sweli a unsufala, moya wa fuka, mi hape u bona mamonyi ni ku utwa mishika. Ki sikamañi se ne si ka ezahala ha n’a ka keshebisa litemuso zeo kaufela ni ku sa isileleza? N’a si ke a koloba fela, kono mwendi n’a ka kula kamba ku holofazwa kamba mane ku lengiwa ki pula ni ku shwa. Ki mo ku inezi ni kwa lizwalo la luna, kamba linzwi la mwahali, l’a kona ku lu lemusa kuli muhato o muñwi o lu bata ku nga u fosahalile. Lizwalo la luna ha li bapanya likuka za luna za Mañolo ni muhato o lu nga kamba o lu lela ku nga, li kona ku lu fa litemuso ze swana ni lisupo ze bonisanga kuli ku taha ñundupula. Ku mamela litemuso zeo ha ku na ku lu sileleza fela kwa lika ze maswe ze tiswanga ki mihato ye si ka luka kono hape ku ka tusa lizwalo la luna kuli li zwelepili ku sebeza hande.

Kiñi se ne si ka ezahala ha ne lu ka iketela ku sa mamela temuso ya lizwalo? Hanyinyani-hanyinyani lizwalo la luna ne li ka mbumbutela. Ze ezahalanga kabakala ku sa utwa lizwalo kamba ku li hapeleza fela li swana ni ze ezahalanga kwa nama ye babuzwi ka sipi ye cisa. Bakeñisa kuli misifa i cile, nama i fitanga fa ku cinela mane inge ki ya mutu u sili. (1 Timotea 4:2) Lizwalo le li cwalo ha li sa kona ku lu sisita ha lu eza sibi, kamba ku lu lemusa kuli lu si ke lwa kutela ku eza sibi se si swana. Lizwalo le li cinezi li keshebisanga likuka za Bibele za se sinde ni se si maswe mi kacwalo li maswe. Lizwalo leo li silafezi, mi beñi ba lona ba “felezwi ki maikuto kaufela” mi ba kwahule ni Mulimu. (Maefese 4:17-19; Tite 1:15) B’o ki bumai luli!

“Mu Be ni Lizwalo Le Linde”

Ku ba ni lizwalo le linde ku tokwa buikatazo bo bu sa feli. Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: “Ni eza ka mata kamita kuli ni be ni lizwalo le li sa ni nyazi, kwa neku la Mulimu ni  kwa neku la batu.” (Likezo 24:16) Ka ku ba Mukreste, Paulusi hape ni hape n’a itekulanga ni ku cinca muzamao wa hae ku bona teñi kuli n’a sa nyaziwi ki Mulimu. Paulusi n’a ziba kuli kwa mafelelezo Mulimu ki yena ya atulanga ka za haiba nto ye lu ezize i lukile kamba i fosahalile. (Maroma 14:10-12; 1 Makorinte 4:4) Mi Paulusi kiha n’a ize: “Lika kaufela li inzi fande, mi li atami, mwa meto a hae Yena ye lu na ni ku ikalabela ku Yena.”—Maheberu 4:13.

Paulusi hape n’a bulezi za ku sa nyaziwa ki batu. Ka mutala n’a elelize Bakreste ba kwa Korinte ka za “ku ca ze tabezwi milimu ya maswaniso.” Sisupo sa hae fo ne li sa kuli kezo ye ñwi niha i si ka haniswa mwa Linzwi la Mulimu, ki kwa butokwa ku babalela mazwalo a ba bañwi. Ha lu sa ezi cwalo lwa kona ku bulaya mizwale ba luna kwa moya ili bona ba n’a “shwezi Kreste.” Hape ne lu ka sinya silikani sa luna ni Mulimu.—1 Makorinte 8:4, 11-13; 10:23, 24.

Kacwalo mu zwelepili ku luta lizwalo la mina ni ku bukeleza lizwalo le linde. Ha mu bata ku eza likatulo, mu kupe ketelelo ya Mulimu. (Jakobo 1:5) Mu itute Linzwi la Mulimu, mi mu tuhelele likuka za lona kuli li sikulule munahano ni pilu ya mina. (Liproverbia 2:3-5) Muta ku ba ni litaba ze tuna, mu buze Bakreste ba ba hulile kwa moya kuli mu ikolwisise kuli ze mu bata ku eza za lumelelana ni likuka za Bibele ze swalisana ni litaba zeo. (Liproverbia 12:15; Maroma 14:1; Magalata 6:5) Mu nyakisise ka mo keto ye mu bata ku eza i ka amela lizwalo la mina, mo i ka amela ba bañwi, mi sihulu-hulu mo i ka amela silikani sa mina ni Jehova.—1 Timotea 1:5, 18, 19.

Lizwalo la luna ki mpo ye nde ye zwa ku Jehova Mulimu yena Ndat’a luna ya lilato. Ha lu itusisa mpo yeo ka ku lumelelana ni tato ya Mufani wa yona, lu ka sutelela ku Mubupi wa luna. Ha lu nze lu lika ku ba ni “lizwalo le linde” ku ze lu eza kaufela, lu bonisa hande-nde kuli lu bupilwe ka siswaniso sa Mulimu.—1 Pitrosi 3:16; Makolose 3:10.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Kana lizwalo la mina li lutilwe ku mi etelelanga isiñi fela ku mi nyazanga?

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Lu ka ba ni lizwalo le li lutilwe hande ha lu ituta ni ku mamela likuka za Bibele

[Maswaniso a fa likepe 15]

Mu si keshebisi litemuso za lizwalo la mina