Kana Mwa Lemuha Sisupo sa ku Taha kwa Jesu?

HA KU NA mutu ya lata ku kula butuku bo butuna kamba ku kena mwa kozi. Mutu ya butali ya bata ku sa ziyezwa ki lika ze cwalo u lemuhanga lisupo za kozi ni ku nga muhato o swanela. Jesu Kreste n’a bulezi mufuta wa sisupo se lu tokwa ku lemuha. Za n’a talusa ne li ka nyunga lifasi lote ni ku ama batu kaufela. Sisupo sa n’a bulezi seo sa mi ama ni lubasi lwa mina.

Jesu n’a bulezi za Mubuso wa Mulimu o ka tanyela bumaswe ni ku fetula lifasi le ku ba paradaisi. Balutiwa ba hae ne ba nyolezwi Mubuso wo mi ne ba bata ku ziba nako ye ne u ka taha. Kiha se ba li: “U lu bulelele . . . se si ka supa ku taha kwa hao, ni ku fela kwa lifasi.”—Mateu 24:3.

Jesu n’a ziba kuli hasamulaho wa lifu ni zuho ya hae, ne ku ka fita lilimo na lilimo a si ka beiwa kale fa bulena mwa lihalimu sina Mulena ya li Mesiya y’a ka busa lifasi. Bakeñisa kuli batu ne ba si ke ba mu bona ha beiwa fa bulena, Jesu n’a bulezi sisupo se ne si ka tusa balateleli ba hae ku lemuha “ku taha” kwa hae hamohocwalo ni “ku fela kwa lifasi.” Sisupo seo si na ni likalulo-kalulo, mi likalulo zeo kaufel’a zona li bupa sisupo si li siñwi sa temuso—sona sisupo sa ku taha kwa Jesu.

Yo muñwi ni yo muñwi wa bañoli ba Libuka za Evangeli za Mateu, Mareka, ni Luka, n’a ñozi ka tokomelo kalabo ya n’a file Jesu. (Mateu, likauhanyo 24 ni 25; Mareka, kauhanyo 13; Luka, kauhanyo 21) Bañoli ba libuka ze ñwi za Bibele ne ba ekelize kwa sisupo seo. (2 Timotea 3:1-5; 2 Pitrosi 3:3, 4; Sinulo 6:1-8; 11:18) Sibaka ne si ka taela ha ne lu ka ñola litaba kaufela, kono lu ka nyakisisa fela likalulo za butokwa ze ketalizoho ze bupa sisupo seo sa n’a bulezi Jesu. Mu ka lemuha kuli ku nyakisisa lisupo zeo kwa tusa mi ki kwa butokwa ku mina.—Mu bone kakwenda ka ka fa likepe 6.

“Ku Fetuha kwa Linako”

“Sicaba si ka lwanisa sicaba se siñwi, mubuso u lwanise mubuso o muñwi.” (Mateu 24:7) Koranta ya makande ya Sijelemani ye bizwa Der Spiegel i biha kuli pili 1914 i si ka fita kale batu “ne ba lumela kuli kwapili ku ka ba ni nako ye  nde ya ku poboza, ya zwelopili, ni ya mbombolelwa.” Kono cwale lika kaufela za fetuha. Koranta ye bizwa GEO i bulela kuli: “Ndwa ye n’e kalile ka August 1914 ni ku fela ka November 1918 ne i kakamalisa. Ne i fetuzi linako, ili ku puma museto mwahal’a linako za ikale ni za cwale.” Masole ba ba fitelela 60 milioni mwa likontinenti ze ketalizoho ne ba ikenyize mwa mifilifili ye situhu. Ka ku ya ka avareji ne ku bulaiwa masole ba ba bat’o eza 6,000 ka zazi. Ku zwa fela honaf’o, licaziba ba litaba za miteñi ifi kamba ifi ni ba lipolitiki za mifuta kaufela ba fitile fa mafelelezo a kuli “lilimo za 1914 ku isa 1918 ki lilimo za ku fetuha kwa linako.”

Ndwa ya lifasi ya pili ne i tisize licinceho kwa batu ze sa koni ku fetulwa mi ne i tiselize batu mazazi a maungulo a muinelo wo wa linto. Lilimo za ma-1900 kaufela ne li tezi lindwa ze ñata ni litasezo za bubangoki. Lika ha li si ka cinca ku ba hande kwa makalelo a lilimo za luna ze za ma-2000. Kwand’a lindwa, ku na ni likalulo ze ñwi za sisupo sa ku fela kwa lifasi.

Lukupwe, Matuku, ni Lizikinyeho

“Litala li ka ba teñi.” (Mateu 24:7) Yurope ne i lengilwe ki tala ka nako ya ndwa ya lifasi ya pili, mi ku zwa fela honaf’o lukupwe lu zwezipili ku ziyeza batu. Caziba wa litaba za kale ya bizwa Alan Bullock n’a ñozi kuli mwa Russia ni Ukraine ka 1933, “sicaba se si ñata-ñata se ne si lapa ne si yambaela mwa matakanyani . . . Litupu ne li tanakani kwa matuko a mikwakwa.” Ka 1943 mubihi wa makande ya bizwa T. H. White n’a iponezi lukupwe mwa provinsi ya China ye bizwa Henan. N’a ñozi kuli: “Ha ku na ni lukupwe ibata iba nto kaufela ya ceha mi ya kona ku tafuneha, ku miziwa, ni ku fa mutu m’ata mwa mubili. Kono mutu ha koni ku ca nto ye samb’a ba i ciwe konji ha s’a bembilwe ki lifu.” Ki bumai kuli mwa lilimo za cwanoñu fa buñata bwa libaka za mwa Africa li kenezwi ki lukupwe. Nihaike kuli mwa lifasi ku kutuliwa lico ze ñata ze kwana mañi ni mañi, katengo ka kopano ya UN ka ka bizwa FAO ka akaleza kuli batu ba 840 milioni mwa lifasi kaufela ha ba na lico ze likani.

“Mafu a maswe mwa mabaka a mañata.” (Luka 21:11) Mutende o bizwa Süddeutsche Zeitung u biha kuli: “Butuku bwa Spanish influenza bu akalezwa kuli ne bu bulaile batu ba palo ye mwahal’a 20 milioni ni 50 milioni ka 1918, ili ku fita palo ya ba ne ba bulailwe ki ncwa kamba ndwa ya lifasi ya pili.” Ku zwa fela honaf’o ku bile ni palo ye tuna ya batu ba ba ninguzwi ki butuku bwa malaria, nacinkwa, TB, polio, ni kolera. Mi lifasi li kakamalisizwe ki butuku bwa AIDS bo bu sweli ku yamba fela bu sa fukuzehi. Ka nako ya cwale lu  mwa muinelo o zinga kakuli ku na ni matuku a sa feli kono hailif’o ku ezizwe zwelopili ye tuna ku za likalafo. Ona kakwaci kao ka ka sa utwisisehi ku fitela ni la kacenu le ka lu tusa ku lemuha linako ze ipitezi ze lu pila ku zona.

“Lizikinyeho.” (Mateu 24:7) Mwa lilimo ze mwanda ze felile, ku ezahezi lizikinyeho ze bituzi batu b’a likiti-kiti. Patisiso ye ñwi i bonisa kuli ka ku ya ka avareji, ku zwa ka 1914, mwaha ni mwaha ku ezahalanga lizikinyeho ze 18 ze na ni m’ata a kona ku wisa miyaho ni ku pazula mingelo mwa mubu. Ku bile ni lizikinyeho ze tuna hañwi ka mwaha ze kona ku tubelela miyaho. Ku si na taba ni zwelopili ye bile teñi, mafu a sa atile bakeñisa kuli litolopo ze ñata ze hula ka bubebe li fumaneha mwa libaka ze sabelelwa hahulu ki lizikinyeho.

Taba Ye Tabisa!

Buñata bwa likalulo za sisupo sa mazazi a maungulo li maswe. Kono Jesu hape n’a bulezi taba ye tabisa.

“Evangeli ye ya mubuso i ka bulelwa mwa lifasi kaufela, ibe bupaki mwa macaba kamukana.” (Mateu 24:14) Musebezi wa n’a kalisize yena Jesu ka sibili—wa ku kutaza taba ye nde ya Mubuso—ne u ka fita fa masetela mwa nako ya maungulo. Mi ku bile ona cwalo luli. Lipaki za Jehova ba kutaza lushango lwa Bibele mi ba luta batu ba ba tabela kuli ba sebelise ze ba ituta. Ha lu bulela cwana Lipaki ba ba fitelela 6 milioni ba sweli ba kutaza mwa linaha ze 235 mwa lipuo ze fitelela 400.

Mu lemuhe kuli Jesu n’a si ka bulela kuli lika kaufela za mwa bupilo ne li ka lilimala bakeñisa bumaswe bwa miinelo ye mwa lifasi. Hape n’a si ka bulela kuli lifasi kamukana ne li ka tasezwa ki kalulo i liñwi ya sisupo sa mazazi a maungulo. Kono n’a bulezi cimo za likezahalo ze ñata ze n’e ka bupa sisupo si li siñwi se ne si ka lemuseha kai kamba kai mwa lifasi.

Ha mu talimisisa likezahalo kaufela isiñi fela kezahalo i liñwi, kana mwa bona sisupotuna se si na ni taluso mwa lifasi kaufela? Ze sweli ku ezahala za mi ama ni lubasi lwa mina. Kono lu kana lwa ipuza kuli ki kabakalañi  sisupo seo ha si lemuhiwa fela ki palo ye nyinyani?

Ku Isa Pilu ku za Luna

“Ha ku lumelezwi ku tapa mo,” “Saba malaiti, wa ca,” “Mu kusufaze lubilo.” Zeo ki ze ñwi za lisupo ni litemuso ze lu bonanga kono hañata lwa li keshebisanga. Ki kabakalañi? Kakuli lu yembululwa fela ki lika ze lu bona bunde. Ka mutala, lu kana lwa ikutwa kuli lu tokwa ku matisa mota ka lubilo lo lu fitelela lubilo lo lu lumelelizwe ka mulao, kamba lu kana lwa tabela hahulu ku tapa mwa sibaka se si hanisizwe. Kono ku keshebisa lisupo ku maswe.

Ka mutala likozi za fa mikwakwa mwa Zambia li feza batu ba bañata ni ku holofaza maswe ba bañwi ka mwaha. Lipiho li bonisa kuli ze tisanga likozi ze cwalo kikuli bamatisi ba keshebisanga lisupo za fa mikwakwa kamba ku loba milao ya fa mukwakwa. Seo si bonisa kuli ku keshebisa litemuso kwa kona ku tisa likozi ze tuna.

Ki afi mabaka a tisa kuli batu ba keshebise sisupo sa n’a talusize Jesu? Mwendi ba foufalizwe ki lilato la bufumu, kamba ba cinezi bakeñisa kuli ha ba isiwi pilu, kamba ba mwa silikwalikwani, kamba fokuñwi ba nyikwile, kamba mwendi ba saba ku luza libubo la bona. Kana kwa mabaka ao ku na ni le mu bona kuli li mi tiseza ku keshebisa sisupo sa ku taha kwa Jesu? Kana haki nto ye nde ku lemuha sisupo seo ni ku nga muhato o swanela?

Bupilo mwa Paradaisi ya fa Lifasi

Palo ya batu ba ba mamela sisupo sa ku taha kwa Jesu i sweli ya hula. Mutangana ya nyezi wa kwa Germany ya bizwa Kristian, u ñola kuli: “Ze ki linako za nyewanyewa. Ku si na ku kakanya lu pila mwa ‘mazazi a maungulelo.’” Kristian ni musal’a hae ba itusisa buñata bwa nako ya bona kwa ku bulelela ba bañwi za Mubuso wa Mesiya. Frank ni yena u pila mwa naha ye swana yeo. Yena ni musal’a hae ba tiisanga ba bañwi ka taba ye nde ya mwa Bibele. Frank u li: “Bakeñisa muinelo wa lika mwa lifasi, batu ba bañata kacenu ba tokwa hahulu ku ziba za kwapili. Lu likanga ku ba tiisa ka bupolofita bwa Bibele bwa za paradaisi ya fa lifasi.” Ka ku eza cwalo bo Kristian ni Frank ba taleleza kalulo ye ñwi ya sisupo sa Jesu, yona ya ku kutaza taba ye nde ya Mubuso.—Mateu 24:14.

Mazazi a maungulelo ha nz’a fita fa masetela a ona, Jesu u ka tanyela muinelo wo wa kale hamohocwalo ni batu ba ona. Mubuso wa Mesiya kihona cwale u ka zamaisa lika fa lifasi le, le li ka fetulwa ku ba Paradaisi ye sepisizwe. Batu ha ba sa na ku kula ni ku shwa, mi bafu ba ka zusezwa kwa bupilo fa lifasi. Zeo kona lisepiso ze tabisa ze ba libelezi ba ba lemuha sisupo sa linako. Kana ha mu boni kuli ne mu ka eza hande ku ituta ze ñata ka za sisupo seo ni lika ze mu lukela ku eza kuli mu punyuhe mafelelezo a muinelo wo wa kale? Kaniti yeo i swanela ku ba taba ya iyakatwa mañi ni mañi.—Joani 17:3.

[Manzwi a fa likepe 4]

Jesu n’a bulezi cimo za likezahalo ze ñata ze n’e ka bupa sisupo si li siñwi se ne si ka lemuseha kai kamba kai mwa lifasi

[Manzwi a fa likepe 6]

Kana mwa bona sisupotuna se si na ni taluso mwa lifasi kaufela?

[Mbokisi/Maswaniso a fa likepe 6]

LISUPO ZA MAZAZI A MAUNGULELO

Lindwa ze sa feli.—Mateu 24:7; Sinulo 6:4

Lukupwe.—Mateu 24:7; Sinulo 6:5, 6, 8

Mafu.—Luka 21:11; Sinulo 6:8

Ku ekezeha kwa bumaswe.—Mateu 24:12

Lizikinyeho.—Mateu 24:7

Linako ze t’ata.—2 Timotea 3:1

Lilato le li fitelezi la ku lata mali.—2 Timotea 3:2

Ku sa utwa bashemi.—2 Timotea 3:2

Kutokwa lilato la taho.—2 Timotea 3:3

Ku lata minyaka isi Mulimu.—2 Timotea 3:4

Kutokwa buiswalo.—2 Timotea 3:3

Ku toya batu ba bande.—2 Timotea 3:3

Kutokwa temuho ya kozi ye atumela.—Mateu 24:39

Banyefuli ba hana bupaki bwa mazazi a maungulelo.—2 Pitrosi 3:3, 4

Ku kutaziwa kwa taba ye nde mwa lifasi kaufela.—Mateu 24:14

[Manzwi a bañi ba maswaniso fa likepe 5]

Masole mwa ndwa ya lifasi ya pili: Ku zwelela mwa buka ya The World War—A Pictorial History, 1919; lubasi lo lu shebile: AP Photo/Aijaz Rahi; mukuli wa polio: © WHO/P. Virot