Kana Mu Ka Zamaya ni Mulimu?
Kana Mu Ka Zamaya ni Mulimu?
‘U zamaye ka buikokobezo ni Mulimu wa hao.’—MIKA 6:8.
1, 2. Mwa ikutwelanga Jehova ka za luna ku kona ku bapanyiwa cwañi ni mwa ikutwelanga mushemi ya luta mwan’a hae ku zamaya?
MBUTUTU ye njenjema mwa mañwele ya tamboka kuli i swale lizoho le li namuluzwi la bashemi ba yona mi i kala ku tamboka matengo a sikai. Muhato wo u kona ku bonahala kuli hasi wa butokwa, kono ku boma yona ni bo ndat’a yona, muhato wo ki wa butokwa hahulu luli mi u ba fa sepo ya kuli kwapili mbututu i ka kona ku zamaya hande. Bashemi ba nyolelwa kuli mwa likweli ni lilimo ze taha ba ka kona ku zamaya tambu-tambu ni mwan’a bona. Ba bata ku etelela ni ku tusa mwan’a bona ka linzila ze ñata ku fitela a hula.
2 Jehova Mulimu ni yena u ikutwa cwalo ka za bana ba hae ba fa lifasi. N’a kile a bulelela sicaba sa hae sa Isilaele, kamba Efraimi kuli: “Ki Na ya lutile Efraimi ku zamaya, ne ni nze ni mu swala kwa mazoho . . . Ne ni ba hohile ka likwele za butu, ni ka mihala ya lilato.” (Hosea 11:3, 4) Jehova fa u i talusa ku ba mushemi ya lilato yo ka pilu-telele a luta mwana ku zamaya, mwendi mane ku mu shimba mwa mazoho ha palelwa ku zamaya. Jehova yena Mushemi yo munde ka ku fitisisa, u lakaza hahulu ku lu luta mwa ku zamaela. Mi hape u tabelanga ku zamaya ni luna ha lu nze lu zwelapili ku zamaya. Sina mo li boniseza liñolo fo ku tomile taba ye, lwa kona ku zamaya ni Mulimu. (Mika 6:8) Kono ku zamaya ni Mulimu ku talusañi? Ki kabakalañi ha lu tokwa ku zamaya ni Mulimu? Kana ku zamaya ni Mulimu kwa konahala? Mi ku zamaya ni Mulimu ku tisa limbuyoti mañi? Ha lu nyakisiseñi zona lipuzo z’e ne ze, iliñwi ka iliñwi.
Ku Zamaya ni Mulimu ku Talusañi?
3, 4. (a) Ki kabakalañi swanisezo ya ku zamaya ni Mulimu haili ye komokisa? (b) Ku zamaya ni Mulimu ku talusañi?
3 Ki niti kuli batu ha ba koni ku zamaya tambu-tambu ni Mulimu ya li mutu wa kwa moya. (Exoda 33:20; Joani 4:24) Kona kuli Bibele i itusisanga lipulelo za liswanisezo ha i bulela kuli batu ba zamaya ni Mulimu. Bibele fa i fa swanisezo ye nde-ndende ili ye utwahala hande mwa linaha ni lizo kaufela mane ni ye swanela linako kaufela. Pulelo ye ya utwahala, kakuli esi mane ha ku na sibaka kamba nako ye ba pilile batu ili f’o ne ba si ke ba utwisisa za batu ba ba zamaya hamoho. Swanisezo ye i bonisa lilato ni buñwi, nji ha ku cwalo? Maikuto a cwalo a lu tusa ku utwisisa se ku talusa ku zamaya ni Mulimu. Kono ha lu nongeni fa sisupo.
4 Mu hupule batu ba ba sepahala bo Enoke ni Nuwe. Ki kabakalañi ha ba taluswa kuli ne ba zamaya ni Mulimu? (Genese 5:24; 6:9) Mwa Bibele pulelo ya ku “zamaya” hañata i talusa ku latelela mupilelo o muñwi cwalo. Enoke ni Nuwe ne ba ketile mupilelo o ne u lumelelana ni tato ya Jehova Mulimu. Ka ku fapana ni batu ba mwa miteñi ya bona, bona ne ba talimezi ku Jehova kuli a ba etelele mi ne ba latelezi ketelelo ya hae. Ne ba sepile Mulimu. Kana fo ku talusa kuli Jehova n’a ba ezelize likatulo? Batili. Jehova u file batu tukuluho ya ku ikezeza likatulo, mi u bata kuli lu itusise tukuluho yeo hamoho ni ‘m’ata a luna a ku nahana.’ (Maroma 12:1, NW) Kono ha lu eza likatulo, ka buikokobezo lu tuhelelanga m’ata a Jehova a matuna ka ku fitisisa ku etelela m’ata a luna a ku nahana. (Liproverbia 3:5, 6; Isaya 55:8, 9) Ku swana inge kuli ha lu nze lu zamaya mwa nzila ya bupilo, lu zamaya hamoho ni Jehova.
5. Ki kabakalañi Jesu ha n’a bulezi za ku ekeza se si likana ñokolwa kwa bupilo bwa mutu?
5 Bibele hañata i bapanya bupilo kwa musipili kamba kwa ku zamaya. Fokuñwi swanisezo yeo ki ye nongile, kono fokuñwi hape i bapanya fela lika. Ka mutala, Jesu n’a ize: “Mi ku mina ki mañi ya kona ku ekeza kwa butelele bwa hae, se si likana ni ñokolwa, ka ku isa pilu kwateñi?” (Mateu 6:27) Mu kana mwa palelwa ku utwisisa litaba ze ñwi ze mwa manzwi a’ a n’a bulezi Jesu. Ki kabakalañi Jesu ha n’a bulezi za ku ekeza “se si likana ni ñokolwa,” sipimo sa buhule, kwa “butelele” bwa bupilo bwa mutu, bo bu pimiwa ka nako ye fitile? * Ku bonahala kuli Jesu n’a swaniseza bupilo kwa musipili. Sa n’a luta luli kikuli ku bilaela ha ku na ku mi tusa ku ekeza nihaiba fela litambo le li nyinyani kwa musipili wa mwa bupilo bwa mina. Kono kana lwa swanela ku matukela ku atula kuli, ha ku na ni se sikana se lu kona ku eza ka za butelele bwa musipili wa luna wa ku zamaya ni Mulimu? Kutokwa ni hanyinyani! Taba ye i lu tisa kwa puzo ya luna ya bubeli yona ya kuli: Ki kabakalañi ha lu tokwa ku zamaya ni Mulimu?
Ki Kabakalañi Ha lu Tokwa ku Zamaya ni Mulimu?
6, 7. Ki nto mañi ye ba tokwa hahulu batu ba ba si ka petahala, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku talimela ku Jehova kuli a lu tuse?
6 Libaka la pili ha lu tokwa ku zamaya ni Jehova Mulimu li talusizwe kwa Jeremia 10:23, ye li: “Wena [Mun’a] Bupilo, na ziba kuli nzila ya mutu ha i yo mwa mata a hae; mi mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.” Kacwalo luna batu ha lu na buikoneli kamba swanelo ya ku ipilela bupilo bwa luna lu nosi. Lu tokwa hahulu ketelelo. Ba ba ñañelela ku ipilela mo ba latela, inze ba itukuluzi ku Mulimu, ba eza mafosisa a swana ni e ne ba ezize bo Adama ni Eva. Bosinyalana ba pili ne ba ikatulezi kuli ba na ni swanelo ya ku iketela ili bona se sinde ni se si maswe. (Genese 3:1-6) Kono swanelo yeo ya ku iketela ‘ha i yo mwa mata’ a luna.
7 Kana ha mu ikutwangi kuli mu tokwa ketelelo mwa musipili wa mina wa mwa bupilo? Ka zazi ni zazi lu tokwanga ku eza likatulo ze nyinyani ni ze tuna. Ze ñwi za likatulo zeo li t’ata mi li kona ku ama nako ya luna ya kwapili hamohocwalo ni ya balatiwa ba luna. Kono mu nahane kuli mutu yo muñwi yo muhulu ku luna ni ya butali ku lu fita u bata ku lu etelela ka lilato ha lu nze lu eza likatulo ze. Ka bumai, kacenu batu ba bañata ba tabela ku sepa likatulo za bona beñi ni ku izamaisa ili bona. Ba libala taba ya niti ye kwa Liproverbia 28:26 ye li: “Ya isepisa ka pilu ya hae, ki litanya, kono ya zamaiswa ki butali u ka piliswa.” Jehova u bata kuli lu picuke kozi ye tiswa ki ku sepa pilu ya mutu ye puma. (Jeremia 17:9) U bata kuli lu zamaye ka butali, ni kuli lu mu sepe sina Mueteleli ni Muluti wa luna ya butali ka ku fitisisa. Ha lu ka eza cwalo lu ka zamaya mwa bupilo ka buiketo ni ka tabo.
8. Ki kwa sibaka se si cwañi ko sibi ni ku sa petahala li libisa batu, kono Jehova u lu batela nto mañi?
8 Libaka le liñwi ha lu tokwa ku zamaya ni Mulimu li ama butelele bwa musipili o lu zamaya. Bibele i talusa taba ye sabisa. Ka mubulelelo o muñwi, batu kaufela ba ba si ka petahala ba zamaya ku liba mwa sibaka se si swana. Muekelesia 12:5 ha i bulela za litiko ze tiswa ki busupali i li: ‘Mutu ikaba s’a ikela kwa ndu ya hae ya ku ya ku ile, mi ba ba t’o silisa ba ka be ba zamaya mwa mapatelo.’ ‘Ndu ya ku ya ku ile’ yeo ki nto mañi? Ki libita, sona sibaka ko si lu isanga sibi ni ku sa petahala. (Maroma 6:23) Nihakulicwalo, Jehova h’a bati kuli lu pile fela nako ye kuswani, ili musipili o tezi maziyezi ona wa ku zwa nako ya ku pepwa ni ku liba mwa libita. (Jobo 14:1) Ki ka ku zamaya fela ni Jehova kona lu ka kona ku zamaya nako ye telele ye ne lu lukiselizwe ku zamaya—ili ku zamaya ku ya ku ile. Kaufela luna lu tabela ku zamaya ku ya ku ile, nji ha ku cwalo? Kacwalo kwa iponahaza hande kuli, mu tokwa ku zamaya ni Ndat’a mina.
Lu Kona Cwañi ku Zamaya ni Mulimu?
9. Ki kabakalañi Jehova fokuñwi ha n’a ipatile kwa batu ba hae, kono ka ku ya ka Isaya 30:20 ki sepiso mañi ya n’a file?
9 Kaufela luna lu lukela ku isa mamelelo ye tuna hahulu kwa puzo ya luna ya bulalu. Puzo yeo ki ya kuli: Lu kona cwañi ku zamaya ni Mulimu? Kalabo lu i fumana kwa Isaya 30:20, 21, ye li: “[Muluti wa mina ya Pahami h’a sa na ku ipata, mi meto a mina a ka ba meto a’ bona Muluti wa mina ya Pahami, NW.] Mi ha mu ka ya ku la bulyo kamba la nzohoto, lizebe za mina li ka utwa mwamulaho a mina linzwi le li li: Nzila ki yona ye, mu zamaye ku yona!” Mwa manzwi a susueza a, manzwi a Jehova a ñozwi mwa timana 20 mwendi n’a hupulisize batu ba hae kuli ha ne ba ka mu kwenuhela, ni yena n’a ka ipata. (Isaya 1:15; 59:2) Nihakulicwalo, Jehova fa, ha boniswi sina ya ipatile, kono u boniswa kuli u yemi ka ku iponahaza fapil’a batu ba hae ba ba sepahala. Taba ye i lu hupulisa za muluti ya yema fapil’a baituti ba hae ku ba bonisa ze ba swanela ku ituta.
10. Lu ‘utwa mwamulaho a luna linzwi’ le li zwa ku Muluti wa luna yo Mutuna ka mukwa ufi?
10 Timana 21 i itusisa swanisezo i sili. Jehova u taluswa sina ya zamaya mwamulaho a batu ba hae, inze a ba supeza nzila ye lukile ya ku zamaya ku yona. Bocaziba ba bañwi ba Bibele ba talusa kuli pulelo ye ku bonahala kuli i bonisa ka mo mulisana fokuñwi n’a zamaelanga mwamulaho a lingu za hae, inze a li huweleza kuli a li sileleze ni ku li soteza kuli li si ke za biuka mwa nzila. Swanisezo ye i lu ama cwañi? Ha lu bala Linzwi la Mulimu kuli li lu etelele, lu bala manzwi a n’a ñozwi lilimo ze likiti-kiti kwamulaho k’o. Mi kabakala kuli manzwi a n’a ñozwi kwaikale, ku swana inge kuli a zwa kwamulaho wa luna. Niteñi kacenu manzwi a, a sa li a butokwa inge mwa n’a bezi ka nako ye ne a ñolwa. Kelezo ya Bibele ya kona ku lu etelela ha lu eza likatulo ka zazi, mi ya kona ku lu tusa ku itukiseza hande za bupilo bwa luna bwa kwapili. (Samu 119:105) Ha lu tukufalelwa ku bata yona kelezo yeo ni ku i sebelisa, fohe Jehova ki Mueteleli wa luna. Ha lu eza cwalo, lu zamaya ni Mulimu.
11. Kwa Jeremia 6:16, Jehova u mema batu ba hae ka manzwi afi a mande, kono ne ba mu alabile cwañi?
11 Kana lwa tuhelela Linzwi la Mulimu ku lu etelela hahulu cwalo? Fokuñwi ki nto ye nde ku no kutumananga ni ku itatuba ha buniti. Ha mu nyakisise timana ye ye ka lu tusa ku itatuba, i li: “[Muñ’a] Bupilo s’a bulela ki se, u li: Mu yeme mwa linzila, mu talime; mu buze linzila za kale; mu buze kana nzila ye nde ki ifi, mi mu zamaye ku yona, kuli mu fumanise lipilu za mina pumulo.” (Jeremia 6:16) Manzwi a a kana a lu hupulisa za muzamai ya yema fa manganandila kuli a buze nzila ya swanela ku zamaya ku yona. Batu ba Jehova ba baipanguli ba mwa Isilaele ne ba tokwa ku eza nto ye swana kwa moya. Ne ba tokwa ku fumana nzila ye ne ka ba kutisa kwa “linzila za kale.” “Nzila ye nde” ye, ne li yona nzila ye ne ba kile ba zamaya ku yona bokukululu ba bona ba ba sepahala, ili yona nzila ye ne si keluhile ku yona sicaba kabomu. Ka bumai, Maisilaele ka sinundwe ne ba hanile yona kupuliso ye lilato ye ne zwa ku Jehova ye. Timana ye swana yeo i zwelapili kuli: “Kono ba li: Ha lu na ku zamaya mwateñi.” Nihakulicwalo, mwa miteñi ye batu ba Mulimu ba amuhezi kelezo yeo.
12, 13. (a) Balateleli ba Kreste ba ba tozizwe ba amuhezi cwañi kelezo ye kwa Jeremia 6:16? (b) Lu kona cwañi ku itatuba kuli lu lemuhe nzila ye lu zamaya ku yona kacenu?
12 Ku zwa fela kwa mafelelezo a lilimo za ma-1800, balateleli ba Kreste ba ba tozizwe ba sebelisize kelezo ye kwa Jeremia 6:16. Ka sikwata ba etelezi mwa ku kutela kwa “linzila za kale” ka pilu kaufela. Ka ku shutana ni Krestendomu wa mukwenuheli, bona ba kumalezi ka busepahali kwa “mutala wa litaba ze pilisa” ze ne tomilwe ki Jesu Kreste ni ku yemelwa ki balateleli ba hae ba ba sepahala ba mwa linako za kwa makalelo a Bukreste. (2 Timotea 1:13) Ku to fitanga ni la kacenu le, ba ba tozizwe b’a tusana mi ba tusa cwalo ni balikani ba bona ba “lingu ze ñwi” ku ndongwama mupilelo o munde o i siile Krestendomu.—Joani 10:16.
13 Ka ku sula “lico ka nako ye lukela,” sitopa sa mutanga ya sepahala si tusize batu ba bañata ku fumana “linzila za kale” ni ku zamaya ni Mulimu. (Mateu 24:45-47) Kana ni mina mu yo munwi wa bona batu ba bañata bao? Haiba ku cwalo, ki nto mañi ye mu kona ku eza kuli mu si ke mwa yenduka, ni ku zamaya mwa nzila ye mu iketela? Mu ka eza hande ku no kutumananga ka nako ni nako ni ku tatuba mo mu zamaela. Haiba mwa balanga Bibele ni lihatiso za litaba za Bibele ka ku sepahala mi mwa fumanehanga kwa litukiso za tuto ze lukiswanga ki batoziwa kacenu, mu sweli mwa lutiwa ku zamaya ni Mulimu. Mi ha mu itusisa hande kelezo ye mu fiwa, ku si na kuliñi mu zamaya ni Mulimu, ili ku zamaya mwa “linzila za kale.”
Mu Zamaye Inge ‘Mu Bona ya Sa Boñwi’
14. Haiba Jehova ki wa luli ku luna, lu ka bonisa cwañi cwalo ka likatulo ze lu eza?
14 Kuli lu kone ku zamaya ni Jehova, Mulimu u lukela ku ba wa luli ku luna. Mu hupule kuli Jehova n’a kolwisize batu ba ne ba sepahala mwa Isilaele wa ikale kuli n’a si ke a ipata ku bona. Kacenu ka ku swana ni kwaikale, Mulimu wa iponahaza kwa batu ba hae sina Muluti ya Pahami. Kana Jehova ki wa luli cwalo ku mina, kuli mane mu mu bona inge kuli u yemi fapil’a mina inze a mi luta. Yeo ki yona tumelo ye lu tokwa ku ba ni yona haiba lu bata ku zamaya ni Mulimu. Kona tumelo ya n’a na ni yona Mushe, “kakuli n’a tiya, inge u bona ya sa bonwi.” (Maheberu 11:27) Haiba Jehova ki wa luli ku luna, u zibe he lu ka nahananga maikuto a hae ha lu eza likatulo. Ka mutala, ha lu na nihaiba ku nahana za ku eza bufosi mi ni ku lika ku pata libi za luna kwa maeluda ba Sikreste kamba ku ba mwa lubasi lwa luna. Kono lu ka lika ka t’ata ku zamaya ni Mulimu mane ni ka linako ze lu sa bonwi ki batu ba bañwi. Ka ku swana ni Mulena Davida wa ikale, lu ikatulela kuli: ‘Lu ka pila mwa mandu a luna, ka pilu ye kenile.’—Samu 101:2.
15. Ku swalisana ni mizwale ni likaizeli ba luna ba Sikreste ku lu tusa cwañi ku lemuha kuli Jehova ki wa luli ku luna?
15 Jehova wa utwisisa kuli ha lu si ka petahala, kuli lu libupiwa za nama, ni kuli ka linako ze ñwi ku kana kwa lu bela t’ata ku lumela ze lu sa boni. (Samu 103:14) U lu tusanga hahulu kuli lu tule bufokoli bo bu cwalo. Ka mutala, u kopanyize hamoho “sicaba se si sumekelwa Libizo la hae” ku zwelela mwa linaha kaufela za lifasi. (Likezo 15:14) Ha lu nze lu sebelisana hamoho lwa tiisananga. Ku utwa ka mo Jehova a tuselize muzwale kamba kaizeli wa Sikreste kuli a tule bufokoli bo buñwi cwalo kamba ku tiyela tiko ye buhali ku tisa kuli Mulimu wa luna a be wa luli ku luna.—1 Pitrosi 5:9.
16. Ku ituta za bupilo bwa Jesu ku kona ku lu tusa cwañi ku zamaya ni Mulimu?
16 Sa butokwa ni ku fita kikuli Jehova u lu file mutala wa Mwan’a hae. Jesu n’a ize: “Ki na nzila, ni niti, ni bupilo; ha ku na mutu ya ka taha ku Ndate, konji ka na.” (Joani 14:6) Ku ituta bupilo bwa Jesu bwa fa lifasi ki ye ñwi ya linzila ze nde ka ku fitisisa za ku bisa Jehova ku ba wa luli–luli ku luna. Nto kaufela ya n’a bulezi Jesu ni ku eza ne i bonisa ka ku nepahala mwa inezi Ndat’ahe wa kwa lihalimu ni linzila za hae. (Joani 14:9) Ha lu eza likatulo mwa taba ye ñwi cwalo, lu tokwa ku nahanisisa ka tokomelo mwa n’a ka ezeza Jesu mwa taba ye swana. Muta lu eza likatulo za luna ka tokomelo ye cwalo ni ka tapelo, fohe lu latelela mutala wa Kreste. (1 Pitrosi 2:21) Mi ha lu eza cwalo, lu zamaya ni Mulimu.
Lu ka Kutula Limbuyoti Mañi?
17. Haiba lu zamaya mwa nzila ya Jehova lu ka fumanela bupilo bwa luna “pumulo” ye cwañi?
17 Ku zamaya ni Jehova Mulimu ku libisa kwa bupilo bo bunde. Mu hupule za n’a sepisize Jehova batu ba hae ka ku bata “nzila ye nde.” N’a ize: “Mu zamaye ku yona, kuli mu fumanise lipilu za mina pumulo.” (Jeremia 6:16) “Pumulo” ye taluswa fa ki nto mañi? Kana i talusa kuli lu ka ba ni bupilo bwa minyaka ni bwa mbombolelwa? Batili. Jehova u fa nto ye nde hahulu ni ku fita, nto ye eza kuli mane nihaiba bona bafumi ba batuna ki ka siwela ba i fumana. Ku fumanela bupilo bwa mina pumulo ki ku ba ni buiketo bwa mwa munahano, tabo, ni ku taleleza butokwi bwa mina bwa kwa moya. Pumulo ye cwalo i talusa kuli mwa kona ku ba ni buikolwiso bwa kuli mu ketile nzila ye nde ka ku fitisisa mwa bupilo. Mi bona buiketo bwa mwa munahano bo ki mbuyoti ye sa ipumanelwi fela mwa lifasi le la mingalato.
18. Ki mbuyoti mañi ya bata ku mi fa Jehova, mi mu ikatulezi ku ezañi?
18 Mane bupilo ka ili bona ki mbuyoti ye tuna hahulu. Nihaiba bona bupilo bo bu kuswani ki bwa butokwa ku fita ku sa pila ni hanyinyani. Kono ne si mulelo wa Jehova kuli bupilo bwa mina bu be fela musipili o mu kuswani wa ku zwa nako ya ku ba ni m’ata yona ya bunca ni ku liba kwa nako ye butuku ya busupali. Batili, Jehova u bata kuli mu ikole mbuyoti ye nde ku feleleza. Yona ya kuli mu zamaye ni yena ku ya ku ile! Taba yeo i talusizwe hande-ndende ka ku utwahala kwa Mika 4:5, ye li: “Kakuli macaba a zamaya, se siñwi ni se siñwi, ka libizo la mulimu wa sona; haili luna, lu ka zamaya ka Libizo la [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa luna, kamita ni ku ya ku ile.” Kana mu ka ikwameka yona mbuyoti yeo? Kana mu bata ku pila bupilo bwa biza Jehova kuli “bupilo bo bu sa feli.”? (1 Timotea 6:19) Haiba ku cwalo, mu ikatulele kuli mu ka zamaya ni Jehova kacenu, kamuso, mane ku ya cwalo ni kamita ni mita!
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 5 Litoloko ze ñwi za Bibele li cinca linzwi le li mwa timana ye la “se si likana ñokolwa,” ka ku itusisa sipimo sa nako, se si cwale ka “nako ye nyinyani” (Toloko ya The Emphatic Diaglott) kamba “muzuzu u li muñwi” (Toloko ya A Translation in the Language of the People, ye ñozwi ki Charles B. Williams). Kono linzwi le ne li itusisizwe mwa timana ye pili li talusa se si likana ñokolwa luli, ili sipimo se si bat’o likana lisentimita ze 45 kwa butelele.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ku zamaya ni Mulimu ku talusañi?
• Ki kabakalañi ha mu ikutwa kuli mu tokwa ku zamaya ni Mulimu?
• Ki nto mañi ye ka mi tusa ku zamaya ni Mulimu?
• Ki limbuyoti mañi ze ba fiwa ba ba zamaya ni Mulimu?
[Lipuzo za Tuto]
[Maswaniso a fa likepe 23]
Ka ku bala Bibele lu ka utwa Linzwi la Jehova mwamulaho wa luna le li li: “Nzila ki yona ye”
[Siswaniso se si fa likepe 25]
Kwa mikopano lu amuhela lico za kwa moya ka nako ye lukela