‘Linzila za Jehova Li Lukile’
‘Linzila za Jehova Li Lukile’
“Linzila za [Muñ’a] Bupilo li lukile, mi ba ba lukile ba ka zamaya ka zona.”—Hosea 14:9.
1, 2. Jehova n’a lukiselize Maisilaele makalelo a’ cwañi, kono ne ba ezizeñi?
MWA miteñi ya mupolofita Mushe, Jehova n’a lukiselize Maisilaele makalelo a mande. Kono ha ku t’o eshiwanga kwa makalelo a lilimo za ma-700 B.C.E., muinelo wa bona ne se u bile o maswe hahulu kuli mane Mulimu a ba lenga mulatu wa buezalibi bo butuna. Muinelo wo wa iponahaza hande mwa likauhanyo 10 ku isa 14 za Hosea.
2 Isilaele n’a s’a kalile ku ba ni muipo. Batu ba mubuso wo wa masika a’ lishumi ne ba “limile bumaswe” mi ne ba kutuzi bumaswe. (Hosea 10:1, 13) Jehova n’a ize: “Isilaele ha n’a sa li mwana, ne ni mu lata; mi ni bizize mwan’a ka ku zwa mwa Egepita.” (Hosea 11:1) Nihaike kuli Mulimu n’a lukuluzi Maisilaele mwa butanga bwa Egepita, ne ba si ka itebuha kono ne ba bulezi fela buhata. (Hosea 11:12) Kacwalo Jehova a ba fa kelezo ye, ye li: “U kutele ku Mulimu wa hao; u zamaye ka sishemo ni ka ku luka.”—Hosea 12:6.
3. Samaria wa mukwenuheli n’a ka telwa kiñi, kono Maisilaele ne ba ka utwelwa cwañi butuku?
3 Samaria wa mukwenuheli ni mulen’a hae n’a ka telwa ki mafelelezo a maswe. (Hosea 13:11, 16) Kono kauhanyo ya mafelelezo ya bupolofita bwa Hosea i kala ka kupo ye li: “Mawe Isilaele! U kutele ku [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao.” Maisilaele ha ne ba ka kupa swalelo ka ku baka, Mulimu n’a ka ba utwela butuku. Kaniti ne ba swanela ku ziba kuli “linzila za [Muñ’a] Bupilo li lukile,” mi ne ba swanela ku zamaya ka zona.—Hosea 14:1-6, 9.
4. Ki lisupo lifi ze lu ka nyakisisa mwa bupolofita bwa Hosea?
4 Kalulo ye ya bupolofita bwa Hosea i na ni lisupo ze ñata ze kona ku lu tusa ku zamaya ni Mulimu. Lu ka nyakisisa lisupo ze: (1) Jehova u lu tokwa ku mu lapela ku si na buipi, (2) Mulimu u bonisa lilato kwa batu ba hae, (3) lu tokwa ku sepa Jehova kamita, (4) linzila za Jehova ki ze lukile kamita, ni (5) lifosi b’a kona ku kutela ku Jehova.
Jehova U Lu Tokwa ku Mu lapela ku Si Na Buipi
5. Mulimu u lu libelela ku mu sebeleza ka nzila ye cwañi?
5 Jehova u lu libelela ku mu lapela ka nzila ye kenile, ye si na buipi. Kono Isilaele n’a fetuhile ku ba “kota ya veine ye tiile.” Bayahi ba Isilaele ne ba ‘ekelize kwa palo ya lialetare’ za ku itusisa mwa bulapeli bwa buhata. Bakwenuheli bao mane ne ba ikezelize maswaniso—ili ao mwendi n’a li a misumo ye ne ba itusisanga mwa bulapeli bwa masila. Jehova n’a ka tuba lialetare zeo ni ku sinya maswaniso a bona a’ cwalo.—Hosea 10:1, 2.
6. Kuli lu zamaye ni Mulimu, ki kalemeno mañi ke lu swanela ku ambuka?
6 Buipi ha bu tokwahali mwahal’a batanga ba Jehova. Niteñi, Maisilaele ne ba bile batu ba ba cwañi? Ne ba bile ba “lipilu ze peli”! Nihaike kuli sapili ne ba itamile bulikani ni Jehova sina batu ba hae ba ba ineezi, n’a ba lengile mulatu wa buipi. Lu kona ku itutañi ku bona? Haiba se lu ineezi ku Jehova, ha lu swaneli ku ba baipi. Liproverbia 3:32 i lemusa kuli: “Ya maswe u toilwe ki [Muñ’a] Bupilo; kono ya lukile u latwa ki Yena.” Kuli lu zamaye ni Mulimu, lu lukela ku bonisa lilato “le li zwa mwa pilu ye kenile, ni mwa lizwalo le linde, ni kwa tumelo ye si na buikeziso.”—1 Timotea 1:5.
Mulimu U Bonisa Lilato kwa Batu ba Hae
7, 8. (a) Mulimu u kona ku lu bonisa lilato le li musa ha lu ezañi? (b) Ki sifi se lu swanela ku eza haiba lu ezize bufosi bo butuna?
7 Haiba lu lapela Jehova ka nzila ye si na buipi ni ye lukile, u ka lu bonisa sishemo, kamba lilato le li musa. Maisilaele ba baipanguli ne ba bulelezwi kuli: “Mu icalele za ku luka, mu kutule za sishemo; mu itimele litite za mina! Kakuli ki nako ya ku bata [Muñ’a] Bupilo, mane a tahe mi a mi neliseze za ku luka.”—Hosea 10:12.
8 Maisilaele ne ba ka kondisa lika ha ne ba ka bata Jehova ka ku baka! F’ohe n’a ka ba ‘neliseza litaelo za ku luka’ inz’a tabile. Haiba lu ezize bufosi bo butuna, haike lu bate Jehova, lu kupe swalelo ku yena ka tapelo, ni ku kupa tuso ya kwa moya kwa maeluda ba Sikreste. (Jakobo 5:13-16) Hape lu tokwa ketelelo ya moya wa Mulimu o kenile, kakuli “ya calela nama ya hae, u ka kutuliswa ki nama ku bola; kono ya calela Moya, u ka kutuliswa ki Moya bupilo bo bu sa feli.” (Magalata 6:8) Haiba lu ‘calela moya,’ lu ka zwelapili ku shemubiwa ki Mulimu.
9, 10. Hosea 11:1-4 i ama cwañi ku Isilaele?
9 Lwa kona ku ba ni sepo ya kuli Jehova kamita u sebelisananga ni batu ba hae ka nzila ye lilato. Buniti bwa taba yeo bu fumanwa kwa Hosea 11:1-4, ko lu bala kuli: “Isilaele ha n’a sa li mwana, ne ni mu lata; mi ni bizize mwan’a ka ku zwa mwa Egepita. . . . Ba tiseza bo Baale matabelo, mi ba ciseza maswaniso a’ betilwe insense. Bo, ki Na ya lutile Efraimi ku zamaya, ne ni nze ni mu swala kwa mazoho; kono ne ba sa zibi kuli ki Na ya ba alafa. Ne ni ba hohile ka likwele za butu, ni ka mihala ya lilato; mi ne ni inzi ku bona inge ya zwisa tumo mwahanu ya bona, kuli ba ce ka bunolo.”
10 Isilaele f’o u bapiswa ku mwanana yo munyinyani. Ka lilato, Jehova n’a lutile Maisilaele ku zamaya, ka ku ba swala kwa lizoho. Mi n’a nz’a ba hoha ka “mihala ya lilato.” Ki pono kwa ku nyangumuna! Mu nge kuli mu bashemi ba ba luta mwan’a mina yo munyinyani ku tamb’oka. Mu namuluzi mazoho a mina. Mu kana mwa itusisa mihala, kamba tutaka kuli mwan’a mina a swalelele kwateñi kuli a si ke a wa. Ka ku swana, lilato la Jehova ku mina ni lona ki le li tuna. U tabela ku mi etelela ka “mihala ya lilato.”
11. Mulimu n’a bile cwañi ‘inge mutu ya zwisa tumo’?
11 Ha n’a sebelisana ni Maisilaele, Jehova n’a “inzi ku bona inge ya zwisa tumo mwahanu ya bona, kuli ba ce ka bunolo.” Mulimu n’a bile sina mutu ya zwisa kamba ku shenyiseza tumo kwahule ilikuli folofolo i kone ku ca hande. Bana ba Isilaele ne ba beilwe tumo ye imeza ya lila za bona muta ne ba lobile tumo ya bona ya ku ipeya ku utwa Jehova. (Deuteronoma 28:45, 48; Jeremia 28:14) Ni kamuta lu si busiwi ki sila sa luna se situna, yena Satani, ni ku utwiswa butuku ki tumo ya hae ye imeza. Kono haike lu zweleñipili ku zamaya ka busepahali ni Mulimu wa luna y’a lilato.
Mu Sepe Jehova Kamita
12. Ka ku ya ka Hosea 12:6, lu tokwa ku ezañi kuli lu zwelepili ku zamaya ni Mulimu?
12 Kuli lu zwelepili ku zamaya ni Mulimu, lu lukela ku mu sepa kamita. Maisilaele ne ba bulelezwi kuli: “Haili wena, u kutele ku Mulimu wa hao; u zamaye ka sishemo ni ka ku luka, mi u sepe Mulimu wa hao ka nako ni nako.” (Hosea 12:6) Bayahi ba Isilaele ne ba kona ku bonisa kuli ne ba kutezi ku Jehova ka ku baka ha ne ba ka bonisa sishemo, ku eza ze lukile, ni ku ‘sepa Mulimu ka nako ni nako.’ Ku si na taba ni fo lu kalezi ku zamaya ni Mulimu, lu lukela ku ikatulela ku bonisa sishemo, ku eza ze lukile, ni ku sepa Mulimu kamita.—Samu 27:14.
13, 14. Paulusi u itusisa cwañi Hosea 13:14, mi taba yeo i lu fa libaka mañi la ku sepa Jehova?
13 Bupolofita bwa Hosea bo bu ama Maisilaele bu lu fa libaka le li ipitezi la ku sepa Mulimu. Jehova n’a ize: “Na, ni ka ba liulula kwa mata a libita; ni ka ba yangwela kwa lifu. Wena lifu, ku sinya kwa hao ku kakai? Wena libita ku bulaya kwa hao ku kakai?” (Hosea 13:14) Jehova n’a si ka lela ku yangwela Maisilaele kwa lifu ka nako yeo, kono kwapili n’a ka felisa lifu ku ya ku ile ni ku felisa tulo ya lona.
14 Ha n’a ñolela Bakreste ba bañwi ba ba tozizwe, Paulusi n’a kutezi ku bulela manzwi a bupolofita bwa Hosea mi a ñola kuli: “Se si bola, nako ye si ka apala ku sa bola, mi se si shwa si apala ku sa shwa, fohe ku ka ezahala linzwi le li ñozwi, le li li: Lifu li mizizwe ki ku tula. Wena lifu, ku tula kwa hao ku kai? Wena lifu, sibulaiso sa hao si kai? Sibulaiso sa lifu ki sibi, mi mata a sibi ki mulao. A lu itumele ku Mulimu ya lu file ku tula ka mulen’a luna Jesu Kreste.” (1 Makorinte 15:54-57) Jehova n’a zusize Jesu kwa bafu, ili ku fa sepo ye omba-omba ya kuli batu ba ba hupulwa ki Mulimu ba ka zusiwa kwa bafu. (Joani 5:28, 29) Ki libaka kwa ku tabisa la ku sepa Jehova! Niteñi, kwand’a sepo ya zuho, ku na ni libaka le liñwi hape le li lu susueza ku zamaya ni Mulimu.
Linzila za Jehova ki Ze Lukile Kamita
15, 16. Ne ku polofitilweñi ka za Samaria, mi bupolofita bo ne bu talelelizwe cwañi?
15 Ku lumela ka ku tala kuli ‘linzila za Jehova li lukile’ ku lu tusa ku zwelapili ku zamaya ni Mulimu. Bayahi ba Samaria ne ba si ka zamaya ka linzila za Mulimu ze lukile. Kamukwaocwalo, ne ba ka fumana mupuzo bakeñisa bumaswe bwa bona ni ku sa bonisa tumelo ku Jehova. Ne ku polofitilwe kuli: “Samaria u ka natwa ka mulatu wa hae, kakuli u ikanyiselize Mulimu wa hae; ba ka wa ka lilumo; bana ba bona ba ka pyatwa, mi basali ba bona ba ba itwezi ba ka pazulwa.” (Hosea 13:16) Litaba ze ñozwi za kwaikale li bonisa kuli Maasirya ba ne ba hapile Samaria ne ba kona ku eza lika ze maswe zeo luli.
16 Samaria ne li ona muleneñi wa mubuso wa Isilaele wa masika a’ lishumi. Kono kwa Hosea 13:16, libizo la Samaria li kana li itusisizwe ku talusa mubuso kaufela wa Isilaele. (1 Malena 21:1) Mulena wa Asirya wa libizo la Shalimanezeri wa Buketalizoho n’a taselize muleneñi wa Samaria ka 742 B.C.E. Samaria ha ne i til’o shandaulwa ka 740 B.C.E., buñata bwa batu ba ne ba tumile mwateñi ne ba isizwe mwa butanga kwa Mesopotamia ni kwa Media. Ha ku zibahali hande kuli ya n’a tuzi Samaria ne li Shalimanezeri wa Buketalizoho kamba ne li muyoli wa hae Sarigoni wa Bubeli. (2 Malena 17:1-6, 22, 23; 18:9-12) Nihakulicwalo, litaba ze ñozwi za Sarigoni li bonisa kuli n’a lundulezi Maisilaele ba 27,290 mwa libaka za kwa Nuka ya Eufrati ni kwa Media.
17. Ku fita ku nyefula litaelo za Mulimu, lu lukela ku ezañi?
17 Ba mwa Samaria ne ba fumani mupuzo bakeñisa ku palelwa ku zamaya mwa linzila za Jehova ze lukile. Ka ku ba Bakreste ba ba ineezi, ni luna lwa kona ku kutula ze maswe ha lu kalisa ku eza sibi ka ku nyefula litaelo za Mulimu ze lukile. Ni kamuta lu si lateleli mukwa wo maswe cwalo! Kono haike mañi ni mañi wa ku luna a eze ka ku lumelelana ni kelezo ya muapositola Pitrosi ye li: “Ku mina ku tokwahale ya utwiswa butuku kabakala kuli ki mubulai, kamba lisholi, kamba sisinyi, nihaiba ya ikenya mwa litaba za ba bañwi. Kono wa ku mina h’a ka utwiswa butuku kabakala kuli ki Mukreste, a si ke a swaba; kono a lumbe Mulimu ka Libizo leo.”—1 Pitrosi 4:15, 16.
18. Lu kona cwañi ku zwelapili ku ‘lumba Mulimu’?
18 Lu zwelapili ku ‘lumba Mulimu’ ka ku zamaya mwa linzila za hae ze lukile ku fita ku ikezeza fela lika mo lu latela. Kaine n’a bulaile munyan’a hae kakuli n’a ikezelize mw’a n’a latela mi n’a palezwi ku utwa temuso ya Jehova ya kuli sibi ne si mu libile. (Genese 4:1-8) Nihaike kuli Balaami n’a amuhezi kweta ku mulena wa Moabi, n’a palezwi ku kuta Isilaele. (Numere 24:10) Mi Mulimu n’a bulaile Kora wa Mulivi ni balikani ba hae kabakala ku kwenuhela tamaiso ya Mushe ni Aruni. (Numere 16:1-3, 31-33) Kaniti ha lu tabeli ku zamaya mwa “nzila ya Kaine” ya bubulai, ku matela mwa nzila ya “bupumi bwa Balami,” kamba ku ipulaya ka ‘bukwenuheli sina Kora ya n’a ikuhumusa.’ (Juda 11) Niteñi, haiba lu fosa, bupolofita bwa Hosea bwa lu omba-omba.
Lifosi B’a Kona ku Kutela ku Jehova
19, 20. Ki matabelo a’ cwañi e ne ba kona ku fa Maisilaele ba ne ba bakile?
19 Nihaiba bona ba ba sitatalile ka ku eza sibi se situna b’a kona ku kutela ku Jehova. Kwa Hosea 14:1, 2, lu fumana kupo ye, ye li: “Mawe Isilaele! U kutele ku [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao; kakuli se si ku wisize ki bumaswe bwa hao. Mu ye ni manzwi, mi mu kutele ku [Muñ’a] Bupilo, mu mu bulelele, mu li: U swalele bumaswe kaufela, mi u lu amuhele ka sishemo! Mi cwale bakeñisa lipoho, lu ku tiseze matabelo a manzwi a mwa milomo ya luna.”
20 Maisilaele ba ne ba bakile ne ba kona ku fa Mulimu ‘matabelo a manzwi a mwa milomo ya bona.’ Ne li matabelo a ku fa tumbo ye buniti. Paulusi n’a amile ku bona bupolofita b’o ha n’a susuelize Bakreste ba Maheberu kuli ba “tiseze Mulimu sitabelo sa milumbeko, kikuli bupaki bo bu zwa mwa milomo ye lumba Libizo la hae.” (Maheberu 13:15) Ki tohonolo kwa butuna ya ku zamaya ni Mulimu ni ku mu tiseza matabelo a cwalo kacenu!
21, 22. Maisilaele ba ba bakile ne ba ka kutisezwa mwa muinelo mañi?
21 Maisilaele ba ne ba tuhezi ku ipangula ni ku kutela ku Mulimu ne ba mu tiselize ‘matabelo a manzwi a mwa milomo ya bona.’ Kacwalo, ne ba kutile ku t’o sebeleza Mulimu, sina ka mwa n’a ba sepiselize. Hosea 14:4-7 i li: “[Jehova u] ka folisa bukwenuheli bwa bona, ni ka ba lata luli; kakuli buhali bwa ka bu zwile ku bona. Ni ka ba sina puka ku Isilaele; yena u ka hula sina mayangayanga, a mele mibisi ya hae sina kota ya sidare ya kwa Lebanoni. Mitai ya hae i ka namalala, mi bunde bwa hae bu ka swana sina bwa kota ya olive, mununko wa hae u swane nge wa Lebanoni. Ba ka kuta, ba t’o yaha mwa muluti wa Efraimi; ba ka piliswa sina buloto, ba tubule sina kota ya veine; munko wa teñi u be sina wa veine ya kwa Lebanoni.”
22 Maisilaele ba ne ba bakile ne ba ka foliswa kwa moya mi Mulimu n’a ka ba lata hape. Jehova n’a ka ba sina puka ye wetulusa ku bona kakuli n’a ka ba kapweka limbuyoti. Batu ba hae ba ba lukuluzwi ne ba ka ba ni bunde bo bu swana “sina bwa kota ya olive,” mi ne ba ka zamaya ka linzila za Mulimu. Bakeñisa kuli luna lu ikatulezi ku zamaya ni Jehova Mulimu, lu libelelwa ku ezañi?
Mu Zwelepili ku Zamaya mwa Linzila za Jehova ze Lukile
23, 24. Buka ya Hosea i feza ka bupolofita mañi bo bu susueza, mi bu lu ama cwañi?
23 Kuli lu zwelepili ku zamaya ni Mulimu, lu lukela ku ba ni “butali bo bu zwa kwahalimu” ni ku eza lika ze lumelelana kamita ni linzila za hae ze lukile. (Jakobo 3:17, 18) Timana ya mafelelezo ya bupolofita bwa Hosea i bala kuli: “Ki mañi ya butali, ya ka utwisisa litaba zeo? Ya na ni ngana ya ku li zibelela? Kakuli linzila za [Muñ’a] Bupilo li lukile, mi ba ba lukile ba ka zamaya ka zona; kono bahanyezi ba ka welela mwateñi.”—Hosea 14:9.
24 Ku fita ku etelelwa ki butali ni likuka za lifasi le, haike lu ikatulele ku zamaya mwa linzila za Mulimu ze lukile. (Deuteronoma 32:4) Hosea n’a ezize cwalo ka lilimo ze 59 kamba ku fitelela. N’a shaezi lusahango lwa Mulimu ka busepahali, inz’a ziba kuli ba ba na ni kutwisiso ne ba ka utwisisa lushango l’o. Luna bo? Ibile fela Jehova a lu lumeleza ku fa bupaki, lu ka zwelapili ku bata batu ba ba ka itebuha sishemo sa hae se situna. Mi lu ba ba tabile ku eza musebezi wo ka ku swalisana ka ku tala ni “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.”—Mateu 24:45-47.
25. Ku nyakisisa bupolofita bwa Hosea ku swanela ku lu susueza ku ezañi?
25 Ku nyakisisa bupolofita bwa Hosea ku swanela ku lu susueza ku zwelapili ku zamaya ni Mulimu lu nze lu na ni sepo ya bupilo bwa kamita mwa lifasi la hae le linca. (2 Pitrosi 3:13; Juda 20, 21) Ki sepo kwa bunde! Sepo yeo i ka talelezwa luli ku luna haiba lu bonisa ka manzwi ni ka likezo za luna kuli lwa ziba ze lu talusa ha lu bulela kuli: ‘Linzila za Jehova li lukile.’
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Mulimu u ka lu nga cwañi haiba lu mu lapela ka nzila ye kenile?
• Ki kabakalañi ha lu swanela ku sepa Jehova kamita?
• Ki kabakalañi ha mu lumela ka ku tala kuli linzila za Jehova li lukile?
• Lu kona cwañi ku zwelapili ku zamaya mwa linzila za Jehova ze lukile?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 28]
Mu amuhele tuso ya kwa moya ya maeluda ba Sikreste
[Siswaniso se si fa likepe 29]
Bupolofita bwa Hosea bu lu fa sepo ya kuli Jehova u ka zusa ba ba shwile
[Maswaniso a fa likepe 31]
Mu zwelepili ku zamaya ni Mulimu mu nze mu na ni sepo ya bupilo bwa kamita