Mu Zamaye ni Mulimu, mi Mu Kutule Ze Nde
Mu Zamaye ni Mulimu, mi Mu Kutule Ze Nde
“Ba cezi moya, mi ba ka kutula liñungwa.”—HOSEA 8:7.
1. Lu kona ku zamaya cwañi ni Jehova?
MUSIPILI wa ku zamaya mwa sibaka se si lubeta n’o ka ba hande ha ne u ka zamaiwa ni mutu ya u ziba hande. Neikaba nto ye butali ku zamaya ni yena mutu y’o ku fita ku itamaela fela lu nosi. Ka linzila ze ñwi, mutala wo u swaniseza muinelo o lu li ku ona. Ka mubulelelo wa swanisezo, Jehova u ifanile ku lu etelela mwa lihalaupa le lituna la lifasi la cwale le li maswe. Lu eza ka butali ha lu zamaya ni yena ku fita ku izamaisa ili luna. Lu kona ku zamaya cwañi ni Mulimu? Lu kona ku zamaya ni yena ka ku latelela ketelelo y’a fa mwa Linzwi la hae.
2. Ku ka nyakisiswañi mwa taba m’o?
2 Mwa taba ye felile, ne ku nyakisisizwe drama ya bupolofita ye kwa Hosea likauhanyo 1 ku isa 5. Sina mo ne lu bonezi, drama yeo i luta lituto ze kona ku lu tusa ku zamaya ni Mulimu. Cwale ha lu nyakisiseñi lisupo ze tuna ze mwa likauhanyo 6 ku isa 9. Ne ku ka tusa ha ne lu ka kala ka ku talusa ka bukuswani ze mwa likauhanyo z’e ne zeo.
Taluso Ye Kuswani ya Likauhanyo 6 ku Isa 9
3. Mu taluse ka bukuswani ze fumaneha mwa likauhanyo 6 ku isa 9 za Hosea.
3 Jehova n’a lumile Hosea ku y’o polofitela sihulu mwa mubuso wa kwa mutulo wa Isilaele wa masika a’ lishumi. Sicaba seo se ne si bizwa hape ka libizo la lusika lwa sona lo lutuna, lona lwa Efraimi, ne si ipanguzi ku Mulimu. Likauhanyo 6 ku isa 9 za Hosea li bonisa kuli batu ne ba si ka sepahala ka ku sa mamela bulikani bwa bona ni Jehova ni ka ku eza bumaswe. (Hosea 6:7) Ne ba sepile likopano za silifasi ku fita ku kutela ku Jehova. Bakeñisa kuli ne ba zwelapili ku cala ze maswe, ne ba kutulanga ze maswe. Ka mubulelelo o muñwi, katulo ne i ka ba tulukela. Kono hape bupolofita bwa Hosea ne bu na ni lushango lo lu tabisa. Batu ne ba filwe sepo ya kuli ne ba ka kona ku kutela ku Jehova ni ku utwelwa butuku ha ne ba ka bonisa ku baka ko ku buniti.
4. Ki lifi lituto za butokwa ze lu ka nyakisisa mwa bupolofita bwa Hosea?
4 Mwa likauhanyo z’e ne zeo za bupolofita bwa Hosea, lu kona ku fumana ketelelo ye ñwi hape ye ka lu tusa ku zamaya ni Mulimu. Ha lu nyakisiseñi lituto z’e ne ze tusa: (1) Ku baka ko ku buniti ku boniswa ka likezo, isi ka manzwi fela; (2) matabelo ka ili ona h’a tabisi Mulimu; (3) Jehova wa swabanga muta balapeli ba hae ba mu fulalela; ni (4) kuli lu kutule ze nde, lu lukela ku cala ze nde.
Ku Baka ko ku Buniti Mo ku Bonisezwa
5. Mu taluse litaba za butokwa ze bulezwi kwa Hosea 6:1-3.
5 Bupolofita bwa Hosea bu lu luta ze ñata ka za ku baka ni ku utwelwa butuku. Kwa Hosea 6:1-3, lu bala kuli: “A mu tahe, lu kutele ku [Muñ’a] Bupilo; kakuli ki Yena ya lu holofalize, mi ki Yena ya ka lu folisa; u lu natile, mi u ka lu tama fa litombo za luna. Ha ku ka fita mazazi a mabeli, u ka lu pilisa; ka lizazi la bulalu u ka lu zusa, mi lu ka pila fapil’a hae. Cwale lu ise lipilu za luna kwa ku ziba [Muñ’a] Bupilo, e, lu pihelele ku mu ziba. Ku taha kwa hae ku tiile, sina masa h’a patalala. U ka ta ku luna sina pula, sina pula ya maseulo ni ya maungulo ha i ka kolobisa naha.”
6-8. Ki kabakalañi ku baka kwa Maisilaele ha ne ku si ku baka ko ku buniti?
6 Ki mañi ya n’a bulezi manzwi a’ ñozwi mwa litimana zeo? Ba bañwi ba bulela kuli manzwi ao n’a bulezwi ki Maisilaele ba ba sa sepahali mi ba bulela kuli kuti baipanguli bao ne ba ipumisa ku baka mi ne ba nga sishemo sa Mulimu ka likesha. Kono ba bañwi bona ba li mupolofita Hosea ki yena ya n’a bulezi manzwi ao, mi n’a kupa batu kuli ba kutele ku Jehova. Ku si na taba ni ya n’a bulezi manzwi ao, puzo ya butokwa ki ya kuli: Kana batu kaufela ba mubuso wa Isilaele wa masika a’ lishumi ne ba kutezi ku Jehova ka ku bonisa ku baka ko ku buniti? Kalabo ki kuli batili. Jehova ka Hosea u li: “Wena Efraimi ni ka ku eza cwañi? Ni wena Juda ni ka ku eza cwañi? Kakuli lilato la mina li swana sina mbundu ya kakusasa, ni sina puka ye oma isali kakusasana.” (Hosea 6:4) Manzwi ao luli n’a bonisa kuli batu ba Mulimu ne ba kutezi hahulu mwa mulaho kwa moya! Lilato la bona ne li felile kaufel’a lona—sina puka ya kakusasana ha i felanga kapili-pili lizazi li sa pazula fela. Nihaike kuli batu ne ba ipumisa ku baka, Jehova n’a si ka fumana libaka la ku ba utwela butuku. Butata ne li bufi?
7 Ku baka kwa Maisilaele ne ku sa zweleli kwa pilu luli. Ka ku bonisa kuli Jehova n’a sa tabeli ze ne ba eza batu ba hae, Hosea 7:14 i li: “Ha ba si ka huweleza ku Na ka lipilu za bona, niha ba lila ba li fa milobalo ya bona.” Timana 16 i ekeza kuli: “Ba kuta, kono isi ku Muambakani-ya-Pahami”—ili ku talusa kuli “ba kuta, kono isi kwa bulapeli bo bu pahami.” Batu ne ba sa tabeli ku kutela kwa bulapeli bwa Jehova bo bu pahami ka ku eza licinceho ze ne tokwahala kuli ba kondise silikani sa bona ni yena. Kaniti luli ne ba sa lati ku zamaya ni Mulimu.
8 Ne ku na ni butata bo buñwi hape ka za ku baka kwa Isilaele. Batu ne ba zwelapili ku eza sibi—mane ne ba eza libi ze ñata, ze cwale ka ku bulaya, ku uzwa, ku lapela maswaniso, ni ku eza litumelelano ze sa swaneli ni macaba a sili. Kwa Hosea 7:4, batu ba swanisezwa kwa “sitofu” sa muapehi, mwendi kabakala litakazo ze maswe ze ne tuka mwa lipilu za bona. Bakeñisa muinelo wa bona o cwalo o maswe wa kwa moya, kana batu bao ne ba tokwa ku utwelwa butuku luli? Kutokwa ni hanyinyani! Hosea u bulelela baipanguli bao kuli Jehova u ka “hupula sibi sa bona” ni ku ba “nata ka libi za bona.” (Hosea 9:9) N’a si ke a ba utwela butuku!
9. Manzwi a Hosea a lu lutañi ka za ku baka ni ku utwelwa butuku?
9 Ha lu nze lu bala manzwi a Hosea, lu itutañi ka za ku baka ni ku utwelwa butuku? Mutala o’ li temuso wa Maisilaele ba ne ba si na tumelo u lu luta kuli haiba lu bata ku utwelwa butuku ki Jehova, lu lukela ku bonisa ku baka ko ku buniti. Ku baka ko ku cwalo ku boniswa cwañi? Jehova h’a pumiwi ki miyoko kamba manzwi fela. Ku baka ko ku buniti ku boniswa ka likezo. Kuli sifosi a utwelwe butuku, u lukela ku ambuka mupilelo wa hae wa buezalibi ni ku kalisa ku pila ka ku lumelelana ni likuka ze pahami za bulapeli bwa Jehova bo bu pahami.
Matabelo ka Ili Ona H’a Tabisi Jehova
10, 11. Sina mo ku boniselizwe mwa taba ya Isilaele, ki kabakalañi matabelo ka ili ona h’a sa tabisi Jehova?
10 Cwale ha lu nyakisiseñi tuto ya bubeli ye kona ku lu tusa ku zamaya ni Jehova. Tuto yeo ki ye li: Matabelo ka ili ona h’a tabisi Mulimu. Hosea 6:6 i li: “[Na Jehova] ni lata sishemo isi sitabelo; ni tabela zibo ya Mulimu ku fita matabelo a ku cisa.” Mu lemuhe kuli Jehova u tabela sishemo, kamba lilato le li musa—ili kalemeno ka mwa pilu—mi hape u tabela zibo ya za hae. Kono mu kana mwa ipuza kuli: ‘Ki kabakalañi timana ye ha i bulela kuli Jehova h’a tabeli “sitabelo” ni “matabelo a ku cisa”? Kana matabelo ao n’a sa tokwahalangi mwa Mulao wa Mushe?
11 Sitabelo ni matabelo a ku cisa n’a tokwahalanga mwa Mulao, kono fela batu ba mwa linako za Hosea ne ba na ni butata bo butuna. Ku bonahala kuli ne ku na ni Maisilaele ba ne ba fanga matabelo ka ku ezeza fela mulao kuli ba bonwe kuli ki balapeli, kono inge ba eza libi ka nako ye swana. Ka libi za bona, ne ba bonisize kuli ne ba si na lilato. Hape ne ba bonisize kuli ne ba hanile zibo ya Mulimu, kakuli ne ba sa pili ka ku lumelelana ni yona. Haiba batu ne ba si na lipilu ze nde mi ne si ba mupilelo o munde, u zibe matabelo a bona n’a na ni tuso mañi he? Matabelo a bona ne li a’ nyenyisa ku Jehova Mulimu.
12. Ki temuso mañi ye kwa Hosea 6:6 ye fiwa kwa batu ba ba pila mwa nako ye?
12 Manzwi a Hosea a fa temuso ku ba bañata ba ba yanga kwa likeleke kacenu. Ba fanga matabelo ku Mulimu ka likezo za bona za bulapeli. Kono imi bulapeli bwa bona ha bu ba tusi ku ba ni muzamao o munde. Kana batu ba ba cwalo b’a tabisa Mulimu luli haiba lipilu za bona li sa ba susumezi ku ba ni zibo ya hae ye nepahezi ni ku sebelisa zibo yeo ka ku ambuka likezo ze maswe? Ni kamuta lu si ke lwa nahana kuli misebezi ya bulapeli ka ili yona ya tabisa Mulimu. Jehova h’a tabeli ni hanyinyani batu ba ba eza fela mukwa wa bulumeli kono inge ba sa lateleli luli Linzwi la hae.—2 Timotea 3:5.
13. Lu fa matabelo a mufuta mañi, kono ki sifi se lu swanela ku hupula haiba lu bata kuli matabelo ao a amuhelwe?
13 Ka ku ba Bakreste ba niti, lu lemuha kuli matabelo ka ili ona fela h’a tabisi Mulimu. Ki niti kuli ha lu fangi matabelo a lifolofolo ku Jehova. Niteñi lu fanga “Mulimu sitabelo sa milumbeko, kikuli bupaki bo bu zwa mwa milomo ye lumba Libizo la hae.” (Maheberu 13:15) Ha lu swaneli ku swasiwa ki katwa ke ne ka swasize Maisilaele ba mwa miteñi ya Hosea, ili katwa ka ku nahana kuli mulatu wa bufosi wa kona ku swalelwa ka ku fa matabelo a kwa moya ku Mulimu. Mu nge mutala wa musizana yo muñwi ya n’a ezanga buhule kwa mukunda. Hasamulaho, n’a bulezi kuli: “Ne ni kalisize ku yanga hahulu mwa bukombwa ka ku nahana kuli mwendi ka ku eza cwalo libi za ka ne li ka swalelwa.” Ku eza cwalo ne ku swana ni mo ne ba likezi ku ezeza Maisilaele ba baipanguli. Kono sitabelo sa luna sa milumbeko si kona fela ku amuhelwa ki Jehova haiba si fiwa ka pilu ye nde ni ka nzila ya tokwa Mulimu.
Jehova Wa Swabanga Muta Balapeli ba Hae Ba Mu Fulalela
14. Bupolofita bwa Hosea bu sinulañi ka za mwa ikutwelanga Mulimu?
14 Tuto ya bulalu ye lu ituta kwa Hosea likauhanyo 6 ku isa 9 ki ya m’o Jehova a ikutwelanga muta balapeli ba hae ba mu fulalela. Mulimu u na ni maikuto, ili a’ mu konisa ku atula batu ni ku ba utwela butuku. U utwela butuku ni ku bonisa mukekecima ku ba ba bakela libi za bona. Kono batu ba hae ha ba sa baki, u nga muhato wa ku ba atula. Bakeñisa kuli Mulimu wa lu isa pilu luli, wa tabela ha lu zamaya ni yena ka busepahali. Samu 149:4 i li: “[Muñ’a] Bupilo u tabela sicaba sa hae.” Kono Mulimu u ikutwanga cwañi muta batanga ba hae ba sa bonisi ku sepahala?
15. Ka ku ya ka Hosea 6:7, Maisilaele ba bañwi ne ba ezangañi?
15 Ka ku ama kwa Maisilaele ba ba sa sepahali, Jehova u li: “Bona ba sinyize bulikani, mw’a ezelize Adama; mi mwateñi ba ni ezize ka bupumi.” (Hosea 6:7) Linzwi la Siheberu le li tolokilwe kuli ‘ku eza ka bupumi’ hape li kona ku talusa “ku eza ka ku sa sepahala.” Kwa Malaki 2:10-16, linzwi la Siheberu le li swana leo li itusisizwe ha ku taluswa za ku sa sepahala kwa Maisilaele ba ne ba lelekanga basali ba bona. Ka za mo i itusiselizwe pulelo yeo kwa Hosea 6:7, hatiso ye ñwi i bulela kuli ki “puo ya swanisezo ye bonisa silikani se si swana ni sa mwa linyalo . . . Pulelo yeo i bonisa m’o mutu a palelelwa ku bonisa lilato la bonisizwe.”
16, 17. (a) Isilaele n’a ezizeñi ka za bulikani bwa hae ni Mulimu? (b) Lu swanela ku hupulañi ka za likezo za luna?
16 Jehova n’a nga Isilaele sina musal’a hae wa swanisezo bakeñisa kuli n’a itamile bulikani ni sicaba seo. Kacwalo batu ba hae ha ne ba tula milao ya bulikani ka bomu, ne ba swana sina ba ne ba eza bubuki. Mulimu n’a swana sina munna ya sepahala, kono batu ba hae bona ne ba mu fulalezi!
17 Luna bo? Mulimu ki ya iyakatwa ku bona haiba lu ka zamaya ni yena kamba kutokwa. Lu swanela ku hupula kuli “Mulimu u lilato” ni kuli likezo za luna za mu ama. (1 Joani 4:16) Ha lu eza lika ze fosahezi, lu kana lwa swabisa Jehova ni ku sa mu tabisa luli. Ku hupula sisupo seo kwa kona ku lu tibela kuli lu si ke lwa komiwa ki muliko.
Mo Lu Kona ku Kutulela Ze Nde
18, 19. Ki sikuka mañi se lu fumana kwa Hosea 8:7, mi sikuka seo ne si bonahezi cwañi ku ba sa niti kwa Maisilaele?
18 Ha lu nyakisiseñi tuto ya bune ye lu ituta mwa bupolofita bwa Hosea—mi tuto yeo ki ya mo lu kona ku kutulela ze nde. Ka za Maisilaele ni muzamao wa bona wa mbango ili wa kutokwa tumelo, Hosea u ñola kuli: “Bana ba Isilaele ba cezi moya, mi ba ka kutula liñungwa.” (Hosea 8:7) Manzwi ao a bonisa sikuka sa butokwa se lu swanela ku hupula, se si li: Ze lu eza cwale li bonisa ze ka ezahala ku luna kwapili. Sikuka seo ne si bonahezi cwañi ku ba sa niti kwa Maisilaele ba baipanguli?
19 Ka ku eza sibi, Maisilaele bao ne ba sweli ku cala ze maswe. Kana ne ba ka zwelapili ku eza cwalo ba sa fiwi koto? Kaniti ne ba si ke ba kona ku banda katulo ye buhali. Hosea 8:13 i li: “[Muña] Bupilo u ka hupula bumaswe bwa bona, mi u ka ba nata kabakala libi za bona.” Mi kwa Hosea 9:17 lu bala kuli: “Mulimu wa ka u ka ba latela kwahule, kakuli ha ba si ka mu utwa; mi ba ka ba linyambangeti mwahal’a macaba.” Jehova n’a ka nata Maisilaele kabakala libi za bona. Bakeñisa kuli ne ba cezi ze maswe, ne ba ka kutula ze maswe. Katulo ya Mulimu ne i ba tulukezi ka 740 B.C.E., muta Maasirya ne ba tuzi mubuso wa Isilaele wa masika a’ lishumi ni ku isa sicaba sa ona mwa butanga.
20. Lu itutañi ku ze ne ezahezi kwa Maisilaele?
20 Ze ne ezahezi kwa Maisilaele bao li lu luta niti ya butokwa ya kuli: Lu ka kutula ze lu cala. Linzwi la Mulimu li lu lemusa kuli: “Mu si ke mwa ipuma, Mulimu h’a somiwi; kakuli s’a cala mutu, ki sona s’a ka kutula.” (Magalata 6:7) Haiba lu cala ze maswe, lu ka kutula ze maswe. Ka mutala, ba ba ndongwama ku pila ka buhule ba ka kutula ze maswe mwateñi. Muezalibi ya sa baki u ka kutula ze maswe z’a n’a cala.
21. Lu kona ku kutula cwañi ze nde?
21 Kacwalohe, lu kona ku kutula cwañi ze nde? Lu kona ku alaba puzo yeo ka ku itusisa swanisezo ye bunolo. Haiba mulimi u bata ku kutula buloto, kana u ka cala mauza? Batili! U lukela ku cala z’a ka bata ku kutula. Ka ku swana, haiba lu bata ku kutula ze nde, lu lukela ku cala ze nde. Kana mu bata ku zwelapili ku kutula ze nde—ili bupilo bo bunde bo bu tabisa cwale mu nze mu na ni sepo ya ku pila ku ya ku ile mwa lifasi le linca la Mulimu? F’ohe mu na ni ku zwelapili ku cala ze nde ka ku zamaya ni Mulimu ni ku pila ka ku mamela litaelo za hae ze lukile.
22. Lu itutile lituto mañi mwa Hosea likauhanyo 6 ku isa 9?
22 Mwa likauhanyo 6 ku isa 9 za Hosea, lu itutile lituto z’e ne ze kona ku lu tusa ku zamaya ni Mulimu: (1) Ku baka ko ku buniti ku boniswa ka likezo; (2) matabelo ka ili ona h’a tabisi Mulimu; (3) Jehova wa swabanga muta balapeli ba hae ba mu fulalela; ni (4) kuli lu kutule ze nde, lu lukela ku cala ze nde. Likauhanyo za mafelelezo z’e ketalizoho za buka ya mwa Bibele ye li kona ku lu tusa cwañi ku zamaya ni Mulimu?
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Ku baka ko ku buniti ku boniswa cwañi?
• Ki kabakalañi matabelo ka ili ona h’a sa tabisi Ndat’a luna wa kwa lihalimu?
• Mulimu u ikutwanga cwañi muta balapeli ba hae ba mu fulalela?
• Lu lukela ku calañi kuli lu kutule ze nde?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 23]
Sina mbundu ya kakusasana, lilato la Isilaele ne li felile
[Siswaniso se si fa likepe 23]
Litakazo ze maswe za Isilaele ne li tuka sina sitofu sa muapehi
[Siswaniso se si fa likepe 24]
Ki kabakalañi Jehova h’a n’a hanile matabelo a batu ba hae?
[Siswaniso se si fa likepe 25]
Kuli lu kutule ze nde, lu lukela ku cala ze nde