Armagedoni—Makalelo A Mande

LINZWI la “Armagedoni” li zwelela fa linzwi la Siheberu la “Harmagedoni” kamba “Lilundu la Megido.” Linzwi leo li fumaneha kwa Sinulo 16:16 ye li: “Ya ba kubukanya mwa sibaka se si bizwa Harmagedoni, ka Siheberu.” Ki bomañi ba ba kubukanyezwa kwa Armagedoni, mi ba kubukanyezwañi? Kwa Sinulo 16:14 lu bala kuli: ‘Malen’a lifasi kamukana’ ba kopanyezwa ‘ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela.’ Manzwi ao a zusa lipuzo ze ñwi ze tuna. “Malena” bao ba lwanela kai? Ba lwanelañi mi ba lwana ni mañi? Kana ba ka itusisa lilwaniso ze tutula batu sina mo ba ngela ba bañata? Kana ku na ni ba ba ka punyuha Armagedoni? Ha lu tuheleleñi Bibele i alabe lipuzo zeo.

Bakeñisa kuli ku bulezwi za “Lilundu la Megido,” kana fo ku talusa kuli Armagedoni i ka lwanelwa kwa lilundu le liñwi kwa Middle East? Batili. Kakuli esi mane ni lilundu leo ha li yo. Kwa sibaka se ne si bizwanga Megido, ku fumaneha fela tutuma ye eza limita ze 20 ku ya mwahalimu bukaufi ni libala le liñwi. Hape Megido ki sibaka se si nyinyani hahulu kuli “malen’a lifasi, ni limpi za bona” kaufela ba kone ku kopanela teñi. (Sinulo 19:19) Nihakulicwalo kwa Megido kona ko ne ku lwanezwi ze ñwi za lindwa ze tuna ka ku fitisisa kwa Middle East. Kacwalo linzwi la Armagedoni li swaniseza ndwa ye tuna, mi mwa ndwa yeo ku na ni fela mpi i liñwi ye ka tula.—Mu bone sikwenda se si li “Megido—Swanisezo Ye Swanela,” fa likepe 5.

Armagedoni ha i koni fela ku ba ndwa ya mwahal’a macaba a lifasi bakeñisa kuli Sinulo 16:14 i bonisa kuli “malen’a lifasi kamukana” ba kopana hamoho ka nako ya “ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela.” Mwa bupolofita bwa hae bo bu ñozwi ka moya o kenile, Jeremia n’a bulezi kuli “ba ba bulailwe ki [Jehova, NW]” ba ka be ba hasani “ku zwa mwa neku le liñwi la lifasi ku isa mwa neku le liñwi la lifasi.” (Jeremia 25:33) Kacwalo Armagedoni haki ndwa ya mwahal’a batu ye ka kolotela fela mwa sibaka se siñwi kwa Middle East. Ki ndwa ya Jehova, mi i ka ama lifasi kamukana.

Kono mu lemuhe kuli kwa Sinulo 16:16, Armagedoni i bulezwi kuli ki “sibaka.” Mwa Bibele linzwi la “sibaka” li kona ku talusa muinelo wa sika—mi muinelo o taluswa fa ki muinelo o ka ba teñi muta lifasi kamukana li swalisana ku lwanisa Jehova. (Sinulo 12:6, 14) Fa Armagedoni macaba a lifasi kaufela a ka utwana kuli a lwanise “limpi ze kwa lihalimu” ze zamaiswa ki “Mulena wa malena, ni Mubusisi wa babusisi,” yena Jesu Kreste.—Sinulo 19:14, 16.

Ku cwañi ka za taba ya kuli Armagedoni i ka ba pulao ye tuna ya limbomba kamba ku natana kwa lifasi ni naleli ye ñwi? Kana Mulimu ya lilato wa kona ku tuhelela sinyeho ye maswe cwalo ku ezahala kwa batu ni lihae la bona, lona lifasi? Batili. Mulimu u bulezi ngambu kuli ha n’a bupa lifasi n’a “si ka li bupa fela” kono n’a li bupezi kuli “li yahiwe.” (Isaya 45:18; Samu 96:10) Fa Armagedoni, Jehova h’a na ku yundisa lifasi la luna ka mulilo o mutuna. Kono u ka “yundisa ba ba shandaula lifasi.”—Sinulo 11:18.

Armagedoni—I Taha Lili?

Ka lilimo-limo batu ba kabangisize hahulu puzo ye tuna ya kuli, Armagedoni i taha lili?  Ha lu ka nyakisisa buka ya Sinulo ka ku i nyalanisa ni mañolo a mañwi a Bibele lwa kona ku ziba nako fo i ka lengela yona ndwa ya butokwa hahulu ye. Sinulo 16:15 i bonisa kuli Armagedoni i zamaelela ni ku taha kwa Jesu sina lisholi. Swanisezo yeo hape i itusisizwe ki Jesu ha na talusa za ku taha kwa hae ku to atula muinelo wo wa linto.—Mateu 24:43, 44; 1 Matesalonika 5:2.

Sina mo bu boniseza bupolofita bwa Bibele bo bu talelelizwe, ku kala ka 1914 lu kalile ku pila mwa mazazi a maungulo a muinelo wo wa linto. * Mazazi a maungulo a ka fita fa kaungu-ungu ka nako ya n’a bizize Jesu kuli “ñalelwa ye tuna.” Bibele ha i bonisi kuli ñalelwa yeo i ka nga nako ye kuma kai, kono manyando a yona a ka fitela kwahule manyando kaufela a kile a ba teñi fa lifasi. Ñalelwa ye tuna yeo i ka fela ka Armagedoni.—Mateu 24:21, 29.

Bakeñisa kuli Armagedoni ki ‘ndwa ya lizazi le lituna la Mulimu Ya-Mata-Kaufela,’ batu ha ba koni ku kasheza nako ya yona kwapili. Jehova u tomile “nako” ye i ka kala ndwa yeo. Mi “ha i na ku liyeha.”—Habakuki 2:3.

Mulimu ya Lukile U Lwana Ndwa ya ku Luka

Kono ki kabakalañi Mulimu ha ka lwana ndwa ye ka ama lifasi kaufela? Armagedoni i  zamaelela hahulu ni ka kañwi ka tulemeno to tutuna twa Mulimu, kona ka ku atula ka ku luka. Bibele i li: “[Muñ’a] Bupilo u lata ku atula ka mulao.” (Samu 37:28) Mulimu u iponezi ku sa luka kaufela ko ba ezize batu mwa bupilo bwa bona. Mi nto yeo ya swanela ku mu filikanya. Kiha ketile Mwan’a hae ku lwana ndwa ya ku luka kuli a tanyele muinelo wa linto o maswe wo kaufela.

Ki Jehova fela ya kona ku lwana ndwa ya ku luka ili ye ka timeza fela ba bamaswe ni ku punyusa batu ba bande ko ba inzi kaufela mwa lifasi. (Mateu 24:40, 41; Sinulo 7:9, 10, 13, 14) Mi ki yena fela ya na ni swanelo ya ku busa lifasi kaufela bakeñisa kuli ki yena ya li bupile.—Sinulo 4:11.

Jehova u ka itusisañi kwa ku yundisa lila za hae? Ha lu zibi. Se lu ziba fela kikuli u na ni lika z’a kona ku itusisa kuli a tanyele macaba a maswe ka ku tala. (Jobo 38:22, 23; Zefania 1:15-18) Kono balapeli ba Mulimu ba fa lifasi ha ba na ku lwana mwa ndwa yeo. Pono ye kwa Sinulo kauhanyo 19 i bonisa kuli ki limpi za kwa lihalimu fela ze ka beleka ni Jesu Kreste mwa ndwa yeo. Ha ku na ni yo mukana kwa batanga ba Jehova ba Bakreste ba ba pila fa lifasi ba ba ka abana mwa ndwa yeo.—2 Makolonika 20:15, 17.

Mulimu ya Butali U Fa Temuso Ye Likani

Ku cwañi ka za ba ba ka punyuha? Ku bulela fela niti ha ku na ya swanela ku to shwa fa Armagedoni. Muapositola Pitrosi n’a ñozi kuli: “Mulena . . . h’a lati ba bañwi ha ba ka timela, kono u lata kuli kaufela ba kene mwa ku baka.” (2 Pitrosi 3:9) Mi muapositola Paulusi n’a ñozi kuli Mulimu u “lata kuli batu kamukana ba piliswe, mi ba fite fa zibo ya ku ziba niti.”—1 Timotea 2:4.

Kacwalo Jehova ka butali u lukisize kuli ‘evangeli ya Mubuso’ i shaelwe mwa lifasi kamukana, mwa lipuo ze fitana-fitana. Batu kai ni kai ba fiwa kolo ya kuli ba to punyuha. (Mateu 24:14; Samu 37:34; Mafilipi 2:12) Ba ba amuhela taba ye nde ba kona ku punyuha Armagedoni ni ku pila ku ya ku ile mwa paradaisi fa lifasi-mubu inze ba petehile. (Ezekiele 18:23, 32; Zefania 2:3; Maroma 10:13) Mi ki mona mo lu libelelela Mulimu ya lilato kuli a ezeze.—1 Joani 4:8.

Kana Mulimu Ya Lilato Wa Kona ku Lwana?

Kono ba bañata ba komoka libaka Mulimu, ya li mutala o mutuna ka ku fitisisa wa lilato, ha kona ku timeza batu ba bañata-ñata. Muinelo wo u kona ku bapanywa kwa ndu ye katazwa ki bukokwani. Kana ha mu lumeli kuli muñ’a ndu yeo, haiba u bata ku sileleza lubasi lwa hae, u swanela ku bulaya bukokwani bo?

Ka nzila ye swana, ndwa ya Armagedoni i ka lwanwa kabakala kuli Jehova u lata hahulu batu. Mulimu u lelile ku fetula lifasi le ku li eza paradasi ni ku tahisa bupetehi ni kozo kwa batu “ku si na ya ba sabisa.” (Mika 4:3, 4; Sinulo 21:4) Kacwalo he ki sika mañi se si ka eziwa kwa batu ba ba palelwisa batu ba bañwi ku pila ka kozo ni buiketo? Mulimu u lukela ku timeza “bukokwani” bo bu cwalo—bona baezalibi ba ba sa lati ku baka—ilikuli a sileleze batu ba ba lukile.—2 Matesalonika 1:8, 9; Sinulo 21:8.

Kacenu nto ye tisa hahulu lifapahano ni bubulai ki puso ya batu ba ba si ka petahala ni moya wa buitati wa ku lata hahulu naha ya habo mutu. (Muekelesia 8:9) Bakeñisa kuli milonga ya batu i bata ku hulisa lipuso za yona, ha i kuteki ni hanyinyani Mubuso wa Mulimu o tomilwe. Ha i bonahali kuli i ka siyela Mulimu ni Kreste tukelo ya bona ya ku busa. (Samu 2:1-9) Kacwalo mibuso ye cwalo i lukela ku zwisiwa kuli cwale ku tahe puso ye lukile ya Mubuso wa Jehova o ka zamaiswa ki Kreste. (Daniele 2:44) Armagedoni i lukela ku lwaniwa ilikuli taba ya ya na ni swanelo ya ku busa lifasi-mubu le ni batu ba lona i kone ku feliswa ku feliselelezwa.

Mulelo o mutuna wa ka lwanela Jehova fa Armagedoni ki wa ku bata ku tusa batu. Mwa  miinelo ye ya lifasi ye zwelapili ku ba ye maswe, ki puso ya Mulimu fela ye petehile ye kona ku kolwisa batu. Ki Mubuso wa hae fela o kona ku tisa kozo ni buiketo za luli. Miinelo mwa lifasi ne i ka ba cwañi Mulimu ha n’a ka i tuhelela ona cwalo ku si na ku nga muhato? Kana batu ne ba si ke ba zwelapili ku nyanda bakeñisa sitoyo, mifilifili, ni lindwa sina mo se ba nyandezi ka lilimo-limo ze li busize lipuso za butu? Mane ndwa ya Armagedoni ki ye ñwi ya lika ze nde ka ku fitisisa ze ka tusa batu!—Luka 18:7, 8; 2 Pitrosi 3:13.

Ndwa Ye Ka Feza Lindwa Kaufela

Armagedoni i ka peta nto ye ñwi ye i palezwi ku peta ndwa ifi kamba ifi—yona ya ku felisa lindwa kaufela. Ki mañi ya sa nyolelwi ku pila ka nako ye li ka feliswa lindwa kaufela? Niteñi batu ba palezwi ku felisa lindwa ku si na taba ni buikatazo bo ba ezize. Ku pala kwa buikatazo bwa batu bwa kuli ba felise lindwa ku paka buniti bwa manzwi a Jeremia ya n’a ize: “Wena [Mun’a] Bupilo, na ziba kuli nzila ya mutu ha i yo mwa mata a hae; mi mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.” (Jeremia 10:23) Bibele i sepisa za lelile ku eza Jehova: “Ki Yena ya yemisize lindwa mane ni kwa mafelelezo a lifasi; u lobile buta, u pumile lilumo fahali, u cisize makoloi ka mulilo.”—Samu 46:8, 9.

Linaha za lifasi ha li nze li itwanisa ka ku itusisa lilwaniso za zona ze tutula batu ili ze bata ku sinya lifasi-mubu, Mubupi wa lifasi u ka nga muhato—ili fa Armagedoni ye bulezwi mwa Bibele! (Sinulo 11:18) Kacwalo ndwa ye i ka peta nto ye ba nyolezwi ka lilimo-limo batu ba ba saba Mulimu. I ka bonisa kuli Muñ’a lifasi, yena Jehova Mulimu, ki yena ya na ni swanelo ya ku busa pupo kaufela.

Kacwalo Armagedoni haki ndwa ye ba swanela ku saba batu ba ba lata ku luka. Kono ki ndwa ye swanela ku ba fa sepo. Ndwa ya Armagedoni i ka felisa ku sa luka ni bumaswe kaufela bo bu li teñi mwa lifasi ilikuli cwale ku tahe muinelo o munca o mwatas’a Mubuso wa Mulimu o mwa mazoho a Mesiya. (Isaya 11:4, 5) Ku fita ku ba maungulo a’ sabisa, Armagedoni i ka ba makalelo a mande kwa batu ba ba lukile, ba ba ka pila ku ya ku ile mwa paradaisi fa lifasi-mubu.—Samu 37:29.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 5]

MEGIDO—SWANISEZO YE SWANELA

Muleneñi wa Megido wa ikale ne u yahezwi fo kunde kakuli ne u li fa ñambamo, ku talimana ni kalulo ya kwa wiko ya Musindi wa Jizireele o nunile, ili kwa mutulo wa Isilaele. Ne u li fa manganandila a linzila za batabani ni ba litekisano mi ne u zamaisa litekisano ni linzila za lindwa zeo. Kacwalo Megido ya ba sibaka ko ne ku kolotelanga lindwa ze tuna. Caziba Graham Davies u ñozi cwana mwa buka ya hae ye bizwa Cities of the Biblical World—Megiddo: “Ba lipisinisi ni bazwahule . . . ne ba ikenela ka bunolo mwa muleneñi wa Megido mwa maneku kaufela; kono kambe muleneñi wo ne u tiile ne u ka kona ku kwala makenelo ao mi kacwalo ne u ka zamaisa lipisinisi ni ku koma lindwa. Kona libaka ha ku sa komokisi kuli muleneñi wo hañata n’o lwanelwanga . . . mi u sa hapiwa fela ne u silelezwa ka t’ata.”

Muleneñi wa Megido ne u kalile kwamulaho k’o muta mulena wa Muegepita ya bizwa Thutmose III n’a tuzi malena ba Makanana ba ne ba pila mwateñi. Muleneñi wo wa to punya ni ka 1918 muta Muzamaisi wa limpi za Britain ya bizwa Edmund Allenby a tula mpi ya Turkey. Ne li mwa Megido m’o Mulimu n’a tusize Muatuli Baraki ku tula Mulena Jabini wa Mukanana. (Baatuli 4:12-24; 5:19, 20) Muatuli Gidioni n’a tuzi Mamidiani bukaufi ni Megido. (Baatuli 7:1-22) Hape isali mwa muleneñi o swana wo ki mona mwa n’a bulaezwi Mulena Akazia ni Mulena Josiasi.—2 Malena 9:27; 23:29, 30.

Kacwalo ku bapanya Armagedoni kwa sibaka seo kwa swanela, kakuli kona ko ne li kolotezi lindwa ze tuna ze ñata. Megido ki swanisezo ye swanela kakuli Mulimu u ka tula lila za hae luli.

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Maswaniso a fa likepe 7]

Armagedoni i ka ba makalelo a mande

[Maswaniso a fa likepe 7]

Mwa lifasi lote, batu ba sweli ba fiwa temuso ni kolo ya kuli ba to punyuha Armagedoni