Ki Mañi Ye Mu Utwa—Mulimu Kamba Batu?
Ki Mañi Ye Mu Utwa—Mulimu Kamba Batu?
“Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.”—LIKEZO 5:29.
1. (a) Ki ifi taba ye tuna ye ambolwa mwa tuto ye? (b) Ki kabakalañi baapositola ha ne ba tamilwe?
BAATULI ba kuta ye tuna ya Majuda ba lukela ku ba ba ne ba filikani. Mapantiti ne ba tobile. Mapantiti bao n’e li baapositola ba Jesu Kreste, ya na atulezwi lifu ki kuta ye tuna lisunda li sikai kwamulaho. Ka nako ye kuta ne se i itukiselize ku zekisa balateleli ba hae ba batuna. Kono balibeleli ha ne ba ile ku yo ba nga, ba yo fumana kuli sitokisi ne si li mukungulu, nihaike likwalo ne li pakilwe. Kapili-pili balibeleli ba utwa kuli baapositola ne ba li kwa tempele mwa Jerusalema, ba luta batu za Jesu Kreste ba si na sabo—ona luli musebezi o ne ba tamezwi pili! Honafo balibeleli ba liba fela kwa tempele, ba yo tama baapositola hape, ni ku ba tisa fapil’a kuta.—Likezo 5:17-25.
2. Lingeloi ne li laezi baapositola ku ezañi?
2 Lingeloi ne li lukuluzi baapositola mwa tolongo. Kana ne li ba lukululezi kuli ba si ke ba zwelapili ku nyanda? Batili. Ne li ba lukululezi kuli bayahi ba Jerusalema ba utwe taba ye nde ya za Jesu Kreste. Lingeloi ne li laezi baapositola kuli ‘ba yo bulelela sicaba litaba kamukana za Bupilo bo.’ (Likezo 5:19, 20) Mi kona libaka balibeleli ha ba yo fita kwa tempele, ba yo fumana baapositola inge ba sweli ku latelela taelo yeo.
3, 4. (a) Bo Pitrosi ni Joani ne ba alabile cwañi ha ne ba laezwi ku tuhela ku kutaza? (b) Baapositola ba bañwi ne ba alabile cwañi?
3 Muapositola Pitrosi ni muapositola Joani ba ne ba tukufalezwi ku kutaza, ne ba kile ba tamiwa sa pili ni ku tiswa fapil’a kuta, sina mwa boniseza manzwi a Josefa Kayafa muatuli yo muhulu wa likuta ha ba kalimela maswe, a li: “Kikuli ha lu si ka mi laela hahulu kuli mu si ke mwa lutanga ka Libizo [la Kreste]? Kanti mu tazize Jerusalema tuto ya mina.” (Likezo 5:28) Kono Kayafa na sa swaneli ku komoka ha na boni bo Pitrosi ni Joani mwa kuta hape. Kakuli lwa pili ha ne ba laezwi ku tuhela ku kutaza, baapositola ba babeli bao ne ba alabile kuli: ‘A ku atule mina, kana ki taba ye lukile fapil’a Mulimu, kuli lu utwe mina ku fita Mulimu? Kakuli luna ha lu koni ku sa bulela ze lu boni, ni ze lu utwile.’ Sina mwa na ezelize mupolofita Jeremia wa kwakale, bo Pitrosi ni Joani ne ba sa koni ku tuhela musebezi wa bona wa ku kutaza.—Likezo 4:18-20; Jeremia 20:9.
4 Ka nako ye, ne si fela bo Pitrosi ni Joani ba ne ba zibahala kwa kuta kuli ki bakutazi, kono ni baapositola ba bañwi kaufela—ku kopanyeleza cwalo ni Matiasi ya na sa z’o ketiwa. (Likezo 1:21-26) Ni bona ha ne ba laezwi ku tuhela ku kutaza, ba alaba ka bundume kuli: ‘Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.’—Likezo 5:29.
Ku Utwa Mulimu Kamba Batu
5, 6. Ki kabakalañi baapositola ha ne ba si ka mamela taelo ya kuta?
5 Baapositola ne li batu ba ba mamela milao ba ne ba sa koni ku tula fela litaelo za kuta. Kono ha ku na mutu ufi kamba ufi, a be m’ata a mane, ya lumelelizwe ku laela yo muñwi ku tula ye ñwi ya litaelo za Mulimu. Jehova ki yena “Ya Pahami ka ku Fitisisa mwa lifasi kamukana.” (Samu 83:18) Ki yena “Muatuli wa lifasi kaufela” mi hape ki yena Mutomi Yo Mutuna wa Milao, hamohocwalo ni Mulena wa kamita. Kuta ifi kamba ifi ye lika ku fetula ye ñwi ya litaelo za Mulimu, haki se siñwi ku Mulimu.—Genese 18:25; Isaya 33:22.
6 Bocaziba ba bañwi ba ba itutile hahulu mulao ba lemuhile cwalo. Ka mutala mwa ma-1700, William Blackstone, muatuli ya simuluha kwa England, na ñozi kuli ha ku na mulao o tomilwe ki batu o swanela ku lwanisa “mulao wa sinulo” o mwa Bibele. Kacwalo kuta ye tuna ya Majuda ne i ikezi mutende ha ne i laezi baapositola ku tuhela ku kutaza. Baapositola ne ba si ke ba kona ku mamela taelo yeo.
7. Ki kabakalañi musebezi wa ku kutaza ha ne u filikanyize baprisita ba bahulu?
7 Baapositola ne ba filikanyize baprisita ba bahulu ka ku tundamena ku kutaza kwa bona. Baprisita ba bañwi, hamohocwalo ni yena Kayafa ka sibili, ne li Basaduki, ba ne ba sa lumeli zuho ya bafu. (Likezo 4:1, 2; 5:17) Kono baapositola bona kihona ba tundamena ku bulela kuli Jesu na zuhile kwa bafu. Ku zwa fo baprisita ba bañwi ba bahulu ne ba ezize ka t’ata kuli ba yemelwe ki bazamaisi ba muuso wa Roma. Fa muzeko wa Jesu, baprisita ba bahulu ha ne ba filwe kolo ya ku amuhela Jesu sina mulen’a bona, ba itatula kuli mane ba fita fa ku huwa kuli: “Ha lu na mulena u sili, konji Sesare.” (Joani 19:15) * Kwand’a ku paka kuli Jesu na zusizwe kwa bafu baapositola hape ne ba luta kuli “ha ku na Libizo li sili mwatas’a lihalimu, le ba filwe batu, le lu ka piliswa ka lona,” konji la Jesu. (Likezo 2:36; 4:12) Baprisita ne ba ikalezwi kuli haiba batu ba amuhela Jesu ya zuhile kuli ki mulen’a bona, kipeto Maroma ne ba ka taha mi babusi ba Majuda ne ba ka shandaulelwa ‘munzi ni sicaba’ sa bona.—Joani 11:48.
8. Ki kelezo mañi ye butali ya na file Gamaliele kwa kuta ye tuna ya Majuda?
8 Baapositola ba Jesu Kreste ne ba bonahala ku ba mwa kakwaci. Baatuli ba kuta ye tuna ya Majuda ne ba lika ka t’ata kuli ba ba bulaye. (Likezo 5:33) Kono lika za fetuha ka nzila ye ne si ka libelelwa. Gamaliele, muluti wa Mulao, a yema ni ku eleza balikani ba hae kuli ba si ke ba tubilikana. A ba eleza ka butali a li: “Taba ye, haiba ki mulelo kamba musebezi o zwa kwa batu, i ka fela. Kono haiba i zwa ku Mulimu, ha mu na ku i feza.” Gamaliele kiha ekeza kwa buima bwa taba yeo a li: “Mi mu tokomele, mu ka swana mu fumanwa kuli mu lwanisize Mulimu.”—Likezo 5:34, 38, 39.
9. Ki bupaki bufi bo bu bonisa kuli musebezi wa baapositola ne u zwa ku Mulimu?
9 Kwa ezahala nto ye komokisa—kuta ya lumela kelezo ya Gamaliele. Ba kuta ya Majuda ba “biza baapositola, ba ba nata, mi ba ba laela kuli ba si ke ba kutela ba luta batu ka Libizo la Jesu; kiha ba ba lukulula.” Kono baapositola ba li ku ba ba sabe, ba tiiseza ku mamela taelo ya lingeloi ya kuli ba kutaze. Kabakaleo baapositola ha ne se ba lukuluzwi ne “ba si ka lisela, ka mazazi kaufela, ku luta batu, ni ku bulela mwa Tempele ni mwa mandu kuli Jesu ki Kreste.” (Likezo 5:40, 42) Jehova na fuyauzi musebezi wa bona. Ha kuma kai? “Linzwi la Mulimu ne li nze li zwelapili; mi palo ya balutiwa ya ekezeha hahulu mwa Jerusalema.” Mi “mane buñata bo butuna bwa baprisita ba t’o ipeya kwa tumelo.” (Likezo 6:7) Baprisita ba bahulu ba lukela ku ba ba ne ba nyefile maswe! Kakuli bupaki ne bu sweli ku hula bwa kuli: Musebezi wa baapositola kanti luli ne u zwa ku Mulimu!
Ba Ba Lwanisa Mulimu Ha Ba Koni ku Tula
10. Ka ku ya ka mubonelo wa butu, ki kabakalañi Kayafa ha na kana a ikutwile kuli na si ke a nyamatalwa fa situlo sa hae, kono ki kabakalañi sepo ya hae yeo ha ne i fosahalile?
10 Mwa linako za baapositola, baprisita ba bahulu ba Majuda ne ba ketiwa ki bazamaisi ba puso ya Roma. Muprisita yo mutuna ya na fumile, yena Josefa Kayafa, na beilwe fa situlo sa hae ki Valerius Gratus, mi na sweli situlo seo ka nako ye telele ku fita buñata bwa baprisita ba batuna ba ne ba li teñi pili ku yena. Kayafa mwendi na nga kuli na kondisa kabakala bukwala bwa hae bwa ku zamaisa litaba ni siango sa hae ni Pilato isiñi ka tuso ya Mulimu. Ibe kuli ki cwalo kamba kutokwa, ne ku fitile fa ku bonahala kuli na fosize ka ku sepa batu. Ha se ku fitile fela lilimo ze talu ku zwa fo ba zekisezwa baapositola fapil’a kuta ye tuna ya Majuda, Kayafa a shungulwa ki bazamaisi ba puso ya Roma mi a tululwa fa situlo.
11. Kiñi ze n’e ezahezi ku Ponse Pilato ni muinelo wa linto wa Majuda, mi ki tuto mañi ye mu ituta kwa taba ye?
11 Taelo ya ku lundula Kayafa fa situlo ne i zwile ku muzamaisi yo muhulu ya tatamiwa ki Pilato, yena Lucius Vitellius, mubusisi wa Siria, mi Pilato yena mulikan’a Kayafa yo mutuna na palezwi ku tibela taba yeo. Esi mane hamulaho wa silimo si li siñwi fela ku zwa f’a lundulelwa Kayafa, Pilato ni yena a tululwa fa situlo sa hae mi a bizezwa kwa Roma ku yo ikalabela kwa milatu ya hae ye mituna. Haili baeteleli ba Majuda ba ne ba sepile Sesare ba swaba, kakuli Maroma ba to ‘shandaula sibaka ni sicaba’ sa bona. Ne ku bile cwalo ka silimo sa 70 C.E. muta limpi za Maroma ha li to sinya muleneñi wa Jerusalema kaufela, hamohocwalo ni tempele ni kuta ye tuna ya Majuda. Buniti bwa manzwi a a walisamu, ne bu bonahezi: “Mu si ke mwa isepisa ka malena, nihaiba ka bana ba batu, ba ba palelwa ku tusa.”—Joani 11:48; Samu 146:3.
12. Taba ya Jesu i paka cwañi kuli ku utwa Mulimu ki keto ye butali?
12 Kono ha ne ku ezahala zeo, Mulimu a keta Jesu Kreste ya na zuhile kwa bafu ku ba Muprisita yo mutuna wa tempele ye tuna ya kwa moya. Ha ku na mutu ya kona ku pwaca tukiso yeo. Mane Jesu “u na ni buprisita bo bu sa yoliswi.” (Maheberu 2:9; 7:17, 24; 9:11) Mulimu hape a keta Jesu ku ba Muatuli wa ba ba pila ni ba ba shwile. (1 Pitrosi 4:5) Jesu mwa situlo sa hae seo ki yena ya ka atula ka za haiba Josefa Kayafa ni Ponse Pilato ba lukela ku zusiwa.—Mateu 23:33; Likezo 24:15.
Bakutazi Ba Ba Si Na Sabo ba Miteñi Ye
13. Ki musebezi mañi mwa miteñi ye o bonahezi kuli u zwa kwa batu, mi ki ufi o bonahezi kuli u zwa ku Mulimu? Mu ziba cwañi cwalo?
13 Kacenu le sina mo ne ku inezi mwa linako za baapositola, ki ba bañata ‘ba ba lwanisa Mulimu.’ (Likezo 5:39) Ka mutala Lipaki za Jehova mwa Germany ha ne ba hanile ku lumela Adolf Hitler sina Mueteleli wa bona, Hitler a konka kuli u ka ba yundisa. (Mateu 23:10) Mukwa wa na lukisize ku ba bulaya ka ona ne u bonahala kuli u ka kondisa luli. Ba Nazi ne ba konile ku tama Lipaki ba ba eza likiti-kiti ni ku ba isa kwa minganda ya tukufazo. Mane ne ba konile ku bulaya Lipaki ba bañwi. Kono ba Nazi ne ba palezwi ku kayutula Lipaki kwa katulo ya bona ya ku lapela fela Mulimu, mi ne ba palezwi ku yundisa batanga ba Mulimu kaufela. Musebezi wa Bakreste ba ne u zwa ku Mulimu, isiñi ku mutu, mi musebezi wa Mulimu ha u koni ku tibelwa. Hasamulaho wa lilimo ze 60, Lipaki ba ba sepahala ba ne ba si ka bitulwa ki tukufazo ya mwa minganda ba sa sebeleza Jehova ‘ka pilu, moyo, ni kutwisiso ya bona kaufela,’ hailifo Hitler ni kopano ya hae ya Nazi ha ba sa li yo.—Mateu 22:37.
14. (a) Balwanisi ba ikatalize cwañi kuli ba sinye batu ba Mulimu libizo, mi ku zwileñi mwateñi? (b) Kana buikatazo bo bu cwalo bu ka tiseza batu ba Mulimu kozi ye inelela? (Maheberu 13:5, 6)
14 Ku zwa fa nyandiso ya ba Nazi, ku bile ni ba bañwi ba ba yemi kwa lineku la ba ba palezwi ili ku lwanisa Jehova ni batu ba hae. Mwa linaha ze ñata za Yurope, likopano ze puma ka butali, za bulapeli ni za lipolitiki, li hanelezi ku sinya Lipaki za Jehova libizo ka ku ba bulela kuli ki ba ‘tuto ye keluhile,’ yona taba ye swana ye ne ba tamelelizwe Bakreste ba kwa makalelo. (Likezo 28:22) Kono niti kikuli kuta ye yemela liswanelo za batu mwa Yurope i pakile kuli Lipaki za Jehova ki bulapeli isiñi kakwata ka tuto ye keluhile. Balwanisi ba lukela kuli ba izibela taba yeo. Kono ba sa pihelezi ku sinya Lipaki libizo. Kabakala ku sinyiwa libizo ka nzila yeo ba bañwi ba Bakreste bao ba lunduzwi fa mibeleko ya bona. Banana ba ba li Lipaki ba nyandisizwe kwa likolo. Kabakala sabo, ba bañwi ba bañi ba miyaho mo ne ba kopanelanga Lipaki ka nako ye telele ba tuhelisize Lipaki ku zwelapili ku kopanelanga mwa miyaho ya bona. Likopano ze ñwi za muuso mane li hanezi batu ba sikai kuli ba yahe mwa naha kabaka fela la kuli ki Lipaki za Jehova! Kono Lipaki ha ba si ka kutela mwamulaho.
15, 16. Lipaki za Jehova mwa France ba ezize cwañi ha ne ba lwaniswa bakeñisa musebezi wa bona wa ku kutaza, mi ki kabakalañi ha ba zwezipili ku kutaza?
15 Ka mutala buñata bwa batu mwa France ki batu ba ba na ni kutwisiso. Kono balwanisi ba sikai ba tomisize milao ye lukiselizwe ku sinya musebezi wa Mubuso. Lipaki za Jehova mwa France ba ezize cwañi? Ba ekelize kwa sebelezo ya bona ya mwa simu ku fita mo ne ba ezeza kwamulaho mi ba kutuzi miselo ye minde. (Jakobo 4:7) Mu nahane kuli mwa likweli ze silezi fela lituto za Bibele za fa mandu ne li ekezehile ka 33 pesenti mwa France! Diabulosi u lukela ku ba ya filikani ha bona batu ba lipilu ze sepahala mwa France ha ba amuhela taba ye nde. (Sinulo 12:17) Bakreste ka luna mwa France ba na ni buikolwiso bwa kuli ku ka ba sina mwa na bulelezi mupolofita Isaya kuli: “Ha ku na silwaniso se si ezezwa wena se si ka konda; mi wa lilimi kaufela le li ka ku zekisa, u ka mu beya mulatu.”—Isaya 54:17.
16 Lipaki za Jehova ha ba tabeli ku nyandiswa. Kono bakeñisa kuli ba mamela taelo yeo Mulimu a file Bakreste kaufela, ha ba koni ku tuhela mi ha ba na ku tuhela ku bulela litaba ze ba utwile. Ba lika ka t’ata ku ba bayahi ba bande. Kono mulao wa Mulimu ha u lwanisana ni mulao wa batu, ba lukela ku utwa Mulimu.
Mu Si Ba Sabi
17. (a) Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku saba lila za luna? (b) Lu swanela ku nga cwañi ba ba lu nyandisa?
17 Lila za luna li ziyelehile. Li lwanisa Mulimu. Kacwalo sina mwa na laelezi Jesu, ha lu swaneli ku li saba kono lu lapelele ba ba lu nyandisa. (Mateu 5:44) Lu lapela kuli haiba ku na ni ba ba lwanisa Mulimu kabakala kutokwa zibo, sina mwa na ezelize Saule wa kwa Tarese, haike Jehova ka musa a ba tutubulule meto kuli ba boniseze niti. (2 Makorinte 4:4) Saule a to ba muapositola Paulusi wa Sikreste mi na nyandisizwe maswe ki babusi ba miteñi yeo. Kono na hupulisanga balumeli ka yena kuli “ba ipeye kwatas’a ba ba busa, ni kwatas’a malena; ba ye ka mulao; ibe ba ba lukela ku eza misebezi kaufela ye minde; ba si ke ba nyefula mutu [mane nihaiba bona banyandisi ba bona ba batuna]; ba sabe lindwa; ba be ni makeke; ibe ba ba na ni musa hahulu kwa batu kaufela.” (Tite 3:1, 2) Lipaki za Jehova mwa France ni mwa linaha li sili ba lika ka t’ata ku mamela kelezo yeo.
18. (a) Jehova u kana a lamulela batu ba hae ka linzila lifi? (b) Mi ku ka ezahalañi kwa mafelelezo?
18 Mulimu na bulelezi mupolofita Jeremia kuli: “Ni inzi ni wena ku ku lamulela.” (Jeremia 1:8) Jehova u kana a lu lamulela cwañi kwa nyandiso kacenu? U kana a tisa muatuli ya na ni kutwisiso inge Gamaliele. Kamba u kana a tisa kuli mueteleli ya maswe kamba wa mulwanisi a yoliwe ka sipundumukela ki u sili ya na ni kutwisiso. Kono fokuñwi Jehova wa kona ku tuhelela batu ba hae inze ba nyandiswa. (2 Timotea 3:12) Haiba Mulimu a lu tuhelela kuli lu nyandiswe, u ka zwelapili hape ku lu fa m’ata a ku itiisa. (1 Makorinte 10:13) Mi mwa nto kaufela ya lu tuhelela Mulimu, lwa ziba kuli: Ba ba lwanisa batu ba Mulimu ba lwanisa Mulimu yena ka sibili, mi kaufela ba ba lwanisa Mulimu ha ba na ku kona.
19. Ki lifi liñolo la silimo la 2006, mi ki kabakalañi ha li swanela?
19 Jesu na bulelezi balutiwa ba hae kuli ba libelele manyando. (Joani 16:33) Kabakaleo manzwi a’ ñozwi kwa Likezo 5:29 a swanela luli kacenu: ‘Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.’ Mi kona libaka liñolo leo li ketilwe ku ba lona liñolo la silimo la Lipaki za Jehova mwa 2006. Haike lu ikatulele kuli mwahal’a silimo kaufela, isaho, mane ni ku ya ku ile, lu utwe Mulimu ku be cwañi kamba cwañi!
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 7 “Sesare” ye ne ba ketile baprisita ba bahulu fapil’a nyangela ka nako yeo ne li Mubusi Tibere wa Muroma ya na nyazahala, muipi ni sibulai. Tibere hape na zibahala ka likezo za hae za buozwa bo bu nyenyisa.—Daniele 11:15, 21.
Kana Mwa Kona ku Alaba?
• Ki ufi mutala o tiisa o ne ba lu tomezi baapositola ku likana ni mo ne ba ezelize ha ne ba nyandiswa?
• Ki kabakalañi ha lu swanela ku utwa Mulimu kamita ku fita batu?
• Ba ba lu lwanisa ba lwanisa mañi luli?
• Kiñi ze lu libelela ku ezahala ku ba ba itiisa mwa nyandiso?
[Lipuzo za Tuto]
[Manzwi a fa likepe 23]
Liñolo la silimo la 2006 li li: “Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu.” —Likezo 5:29
[Siswaniso se si fa likepe 19]
“Ki swanelo kuli lu utwe Mulimu ku fita batu”
[Siswaniso se si fa likepe 21]
Kayafa na sepile batu ku fita Mulimu