Ze Ezahezi mwa Bupilo

Matata ni Tabo ya ku Uta Banake B’a 8 ka Linzila za Jehova

KA MO LI KANDEKEZWI KI BO JOYCELYN VALENTINE

Ka 1989 bo munn’a ka ne ba ile ku yo belekela mwa naha i sili. Ne ba sepisize kuli ne ba ka ni lumelanga mali a ku utisa banake b’a 8. Lisunda na lisunda za fita ku sa utwahali se siñwi ka za bona. Likweli za fela kono niteñi ha ku na ze ne lu utwile ku bona. Na zwelapili ku ikomba-komba kuli, ‘Lika li sa ba zamaela fela hande, ba ka kuta kwahae.’

NA KALA ku ikalelwa bakeñisa kutokwa mali a ku utisa lubasi lwa ka. Hañata ha ne ni banga ni sikobyoti, ne ni ipuzanga ka ku komoka kuli, ‘Ba kona ku eza cwañi cwalo lubasi lwa bona?’ Kwa nalule-lule na fita fa ku kolwa taba ye utwisa butuku ya kuli bo munn’a ka ne ba lu yubekile. Kacenu le se ku fitile lilimo ze 16 ku zwa fo ba lu siyela, mi ha ba si ka kuta kale. Kabakaleo na uta banake ku si na ku tusiwa ki bondat’a bona. Ku uta bana u nosi ki musebezi kono ni tabile hahulu ku bona banake ha ba amuhela linzila za Jehova. Kono pili ni si ka mi kandekela kale mo lu shela-shelezi lubasi lwa ka, kashe ni mi kandekele za kwa bwanana bwa ka.

Ne Ni Bata Ketelelo ya Bibele

Ne ni pepilwe ka 1938 mwa sioli sa Jamaica se si kwa liwate la Caribbean. Nihaike Bondate ne ba sa ipali kuli ki ba keleke ye ñwi, ne ba ikunga  kuli ki batu ba ne ba saba Mulimu. Hañata busihu ne ba ni kupanga ku ba balela Bibele mwa buka ya Lisamu. Hañihañi na kona ku peta lisamu ze ñata mwa toho. Boma ne ba kena keleke ye ne li mwa silalanda sa luna, mi ka linako ze ñwi ne ba yanga ni na kwa mikopano ya keleke.

Kwa mikopano yeo, ne lu lutilwe kuli Mulimu u ngelanga batu ba bande kwa lihalimu mi u cisanga ba ba maswe mwa lihele ku ya ku ile. Hape ne lu lutilwe kuli Jesu ki Mulimu mi wa lata banana. Na lyanganeha luli ni ku saba Mulimu. Ne ni ipuzanga kuli, ‘Haiba Mulimu wa lu lata u kona cwañi ku tukufaza batu mwa mulilo?’

Ku nahana za ku cisa batu mwa lihele ne ku ni lolisanga litolo ze maswe. Hañihañi na kalisa ku ituta Bibele ka poso ka tuso ya ba keleke ya Sabata. Ne ba luta kuli batu ba ba maswe ha ba na ku yundiswa ku ya ku ile, kono ba ka cisiwa mwa mulilo lote. Fo ne ku utwisiseha kwateñi mi na kalisa ku yanga kwa mikopano ya bona. Kono na fumana kuli litumelo za bona ne li lyanganisa, mi ze ne ni itutile ne li si ka ni tusa ku hakulula mubonelo wa ka o fosahezi wa za muzamao.

Ka nako yeo, batu ba bañata ne ba lumela kuli buhule bu maswe. Kono na ni buñata bo buñwi, ne lu lumela kuli lihule ki mutu ya lobala ni batu ba bañata isiñi a li muñwi fela. Ili ku talusa kuli batu ba babeli ba ba si ka nyalana ha ba lobala hamoho mwa bubeli bwa bona ne ba sa ezi sibi. (1 Makorinte 6:9, 10; Maheberu 13:4) Mubonelo wo ne u tisize kuli ni be ni bana b’a silezi ni si ka nyaliwa.

Mo Ne Ni Ezelize Zwelopili ya kwa Moya

Ka 1965, bo Vaslyn Goodison ni Ethel Chambers ba tutela mwa sibaka se ne si li bukaufi sa Bath. Ne ba li mapaina kamba likombwa za Lipaki za Jehova za ka nako kaufela, mi zazi le liñwi ne ba ambozi ni bondate. Bondate ba lumela ku ituta Bibele ni bona fa ndu. Ha ne ba tahanga kwandu ka nako ye ni li teñi ne ba ambolanga ni na hape. Nihaike kuli ne ni kakanya Lipaki za Jehova luli, na kala ku ituta Bibele ni bona kuli ni bone fela mafosisa a bona.

Ne ni buzanga lipuzo ze ñata ha ne lu ituta, mi Lipaki ba li alaba kaufela zona ka Bibele. Ka tuso ya bona, na ituta kuli ba ba shwile kanti ha ku na se ba ziba mi ha ba nyandi mwa lihele. (Muekelesia 9:5, 10) Hape ne ni itutile za sepo ya ku pila ku ya ku ile mwa Paradaisi fa lifasi-mubu. (Samu 37:11, 29; Sinulo 21:3, 4) Nihaike kuli bondate ne ba tuhezi ku ituta Bibele, na na kala ku yanga kwa mikopano ya Lipaki za Jehova mwa puteho ya mwa sibaka seo. Ne ni konile ku ituta ze ñata ka za Jehova bakeñisa kuli mikopano yeo ne i zamaiswanga ka kozo ni ka mulao. Hape ne ni yanga kwa mikopano ya mupotoloho ni ya sikiliti, yona mikopano ye mituna ye ne ba banga ni yona Lipaki. Kona ku ituta Bibele cwalo kwa ni tusa ku ba ni takazo ye tuna ya ku lapela Jehova ka nzila ye amuheleha. Kono ne ni na ni butata bo buñwi.

Ka nako yeo ne ni pila ni munna ye ne ni si ka nyalana ni yena, yena ndat’ahe bana ba balalu kwa banake b’a silezi. Na ituta mwa Bibele kuli Mulimu wa hanisa tobali mwahal’a batu ba ba si ka nyalana, mi lizwalo la ka la kalisa ku ni sisita. (Liproverbia 5:15-20; Magalata 5:19) Lilato la ka la ku lata niti ha ne li nze li hula, na lakaza ku cinca kuli ni pile ka ku lumelelana ni milao ya Mulimu. Kwa mafelelezo na eza katulo. Na bulelela munna ye ne ni pila ni yena kuli lu nyalane kamba hakusicwalo kipeto silikani sa luna si fele. Nihaike munna ye ne ni pila ni yena yo n’a sa lateleli litumelo za ka, lwa nyalana ka mulao la 15 August 1970, hamulaho wa lilimo ze ketalizoho ku zwa lwa pili fo ba ambolela ni na Lipaki. Ka December 1970, na bonisa buineelo bwa ka ku Jehova ka ku kolobezwa mwa mezi.

Haili ka za bukombwa, ha ni na ku libala lizazi la ka la pili ku abana mwa musebezi wa ku kutaza. Ne ni na ni boi mi ne ni sa zibi mwa ku kaliseza puhisano ya Bibele. Mane ne ni ikutwile hande muta muñ’a ndu ya pili ye ne ni potezi na kaulelize ngambolo ya luna kapili-pili. Kono hañahañi boi bo ni mo ne bu keni. Lizazi ha li yo likelanga, ne ni tabezi luli kuli ne ni  ambozi ka nakonyana ni batu ba ba fitana-fitana ka za Bibele mi ne ni ba file ze ñwi za lihatiso za luna ze tomile fa Bibele.

Mo Ne Ni Tiiselize Lubasi kwa Moya

Ka silimo sa 1977, ne se lu na ni bana b’a 8. Ne ni ikatulezi ku eza ka mo ne ni konela kaufela ku tusa lubasi lwa ka ku sebeleza Jehova. (Joshua 24:15) Kacwalo na lika ka t’ata ku zamaisanga tuto ya Bibele ya lubasi kamita. Bakeñisa mukatalo, fokuñwi ne ni ozelanga mwanana yo muñwi ha sa bala paragilafu ka ku tumusa mi ne ba na ni ku ni zusa. Kono mukatalo wa mubili ne u si ka lu palelwisa ku ituta Bibele sina lubasi.

Hape hañata ne ni lapelanga ni bana ba ka. Ha se ba hulile, na ba luta ku lapelanga ku Jehova bona beñi. Ne ni bonanga teñi kuli mañi ni mañi wa bona n’a lapela ku Jehova ka nako ya ku lobala. Ne ni lapelanga ni yo muñwi ni yo muñwi wa banana ba ne ba sa li ba banyinyani hahulu kuli ne ba sa koni ku itapelela.

Kwa makalelo bo munn’a ka ne ba sa tabeli kuli ni yange ni banana kwa mikopano ya puteho. Kono twaniso ya bona ne i kuyukile bakeñisa ku lemuha kuli ne ba ka tokwanga ku babalela banana ka nako ye ni sa ile kwa mikopano. Busihu ne ba lata hahulu ku tambala-tambala ni balikani ba bona, kono ne ba sa tabeli taba ya kuli ba nyomaetwange ki banana ba 8! Mane hasamulaho ba kalisa ku ni tusanga ku bakanya banana kuli ba ye ni na kwa Ndu ya Mubuso.

Hañihañi banana ba twaela ku fumanehanga kwa mikopano ya puteho kaufela ni ku abana mwa bukombwa bwa mwa simu. Hañata ka nako ya pumulo ya mwa mbumbi, ne ba yanga kwa ku kutaza ni mapaina ba mwa puteho kamba zona likombwa za ka nako kaufela. Seo ne si tusize banake ba ne ba sa li ba banyinyani ku lata hahulu puteho ni musebezi wa ku kutaza.—Mateu 24:14.

Linako za Tiko

Kuli ba kone ku cimbula kwa pene ya lubasi, bo munn’a ka ba kala ku yo belekelanga mwa naha i sili. Ne ba siyanga lubasi ka nako ye telele kono kamita ne ba kutanga hamulaho wa nako. Kono ka 1989, ba lu siya mi ne ba si ka kuta hape. Sina ha se ni bulezi kale, ku ya kwa  bo munn’a ka ne ku ni utwisize butuku. Ka masihu a mañata ne ni lilanga ni ku lapela ka t’ata ku Jehova kuli a ni omba-ombe ni ku ni tusa ku itiisa, mi ne ni ikutwile kuli na alabile litapelo za ka. Mañolo a cwale ka Isaya 54:4 ni 1 Makorinte 7:15 n’a ni file mwangalo ni m’ata a n’a ni konisize ku zwelapili mwa bupilo. Hape bahabo na ni balikani mwa puteho ya Sikreste ne ba ni omba-ombile ni ku ni fa tuso ya kwa mubili. Ni itumela hahulu ku Jehova ni kwa batu ba hae bakeñisa tuso ya bona.

Ne lu na ni litiko ze ñwi. Muta o muñwi, mwanake yo muñwi wa musizana n’a zwisizwe mwa puteho kabakala ku ikenya mwa muzamao o lwanisana ni Mañolo. Ni lata hahulu bana ba ka luli, kono ku sepahala ku Jehova kona nto ya pili ku na. Kacwalo ka nako yeo, na ni banake ba bañwi ne lu latelezi ka tokomelo taelo ya Bibele ya ka mwa ku pilela ni batu ba ba zwisizwe mwa puteho. (1 Makorinte 5:11, 13) Batu ba ne ba sa utwisisi mayemo a luna ne ba lu nyazize luli. Kono mwanake yo ha sa kutisizwe mwa puteho, munn’a hae a ni taluseza kuli n’a tabisizwe hahulu ki muhato o no lu ngile wa ku yemela likuka za Bibele. Nako ye u sebeleza Jehova ni lubasi lwa hae.

Butata bwa Kutokwa Mali

Bo munn’a ka ha ba lu siya, ne ni si na hande nzila ya ku fumana ka yona mali, mi lubasi ne se lu tuhezi ku tusiwa ki bona. Muinelo wo ne u lu lutile ku nolofaza mupilelo wa luna ni ku itebuha lika za kwa moya ku fita lika za kwa mubili. Banana ha ne ba nze ba ituta ku latana ni ku tusana, ba fita fa ku utwana luli. Bahulwani ba bona ha se ba kalisize ku beleka, ba tusa banyani ba bona ka ku itatela. Marseree, yo muhulu kwa bana ba ka ba basizana, na tusize Nicole, yena munyan’a hae wa musizana ya li ñomba, ku feza lituto za makalelo za sikolo sa sekondari. Hape ne ni konile ku zamaisa pisinisi ya kabenkelenyana. Pene ye likani ye ne ni fumana ne i ni tusize ku fumana lika za kwa mubili ze ne lu tokwa.

Jehova ni kamuta ha si ka lu fulalela. Muta o muñwi ne ni bulelezi kaizeli yo muñwi wa Sikreste kuli ne lu si na hande mali a ku isisa kwa mukopano wa sikiliti. A ni alaba kuli: “Kaizeli Val, mu sa utwa fela za mukopano, mu kalise fela ku itukiseza ku funduka! Jehova u ka mi bonela.” Na latelela kelezo ya hae. Mi kaniti Jehova a ni bonela mi u sa eza cwalo. Lubasi lwa luna lwa li ku ba lu yawe mukopano wa mupotoloho kamba wa sikiliti bakeñisa kutokwa mali.

Ka 1988, ne ku na ni ñuli ye ne lengile mwa Jamaica, mi lwa siya ndu ya luna ni ku yo bata makundamo ku sili. Liñungwa ha se li lilimalile, na ni mwan’a ka wa mushimani lwa zwa kwa sibaka ko ne lu sabezi ni ku yo tatuba ndu ya luna ye ne shandaukile. Ha ne lu nze lu tatuba manyalala cwalo, na yo latela meto fa nto ya butokwa hahulu ye ne ni sa tabeli ku latehelwa. Hañihañi moya wa kala ku fuka hape, kono ne ni sa ikwamekile nto yeo ye ne ni sa tabeli ku siya. “Ima ha mu siye tivi yeo. Ni mina mu bata ku eza inge musal’a Lota?” (Luka 17:31, 32) Manzwi ao a n’a bulezi mwan’a ka a ni tusa ku ikupula. Na siya tivi yeo ye n’e kolobile mi kaufel’a luna lwa mata ku saba.

Nako ye ha ni hupulanga kuli ne ni batile ku kena mwa kozi ya lifu bakeñisa tivi ni mubili wa ka wa sisimuhanga. Kono ni tabelanga hahulu ha ni nahana manzwi a n’a bulezi mwan’a ka nako yani ili a’ bonisa kuli kanti n’a tona kwa moya. Kabakala ku lutiwa Bibele mwa puteho ya Sikreste, n’a konile ku ni tusa ku pima kozi ya kwa mubili mi mwendi mane ni ya kwa moya.

 Ñuli yeo ne i sinyize ndu ya luna ni lika ze ne lu luwile, mi hape ne i lu zwafisize maswe. Hañihañi mizwale ba luna ba Sikreste ba taha. Ba lu susueza ku sepa Jehova ha lu sinyehezwi cwalo ni kuli lu swanela ku zwelapili ku tiiseza mwa bukombwa mi ba lu tusa ku yaha sinca ndu ya luna. Musebezi wani o ne ba ezize Lipaki ba mwa Jamaica ni ba ku sili, ka lilato ni ka buitomboli, ne u lu susuelize hahulu.

Ku Beya Jehova mwa Sibaka Sa Pili

A man’o feza sikolo sa hae, Melaine, mwan’a ka wa musizana, yena silanda-mweli, a eza bupaina. Hamulaho a amuhela kupo ya ku yo ezeza bupaina mwa puteho ye ñwi, ili ku talusa kuli n’a na ni ku tuhela musebezi wa hae. Nihaike n’a tusa lubasi lwa luna ka musebezi wa n’a eza, ne lu sepile kuli Jehova n’a ka lu babalela ibile fela mañi ni mañi wa luna a beya za Mubuso mwa sibaka sa pili. (Mateu 6:33) Hamulaho, mwan’a ka wa mushimani, Ewan, ni yena a memiwa ku ba paina. N’a tusa lubasi, kono lwa mu susueza ku amuhela memo yeo mi lwa mu lakaleza limbuyoti za Jehova. Na li ku ba ni hanise bana ba ka ku ekeza kwa sebelezo ya bona ya Mubuso, mi luna ba ba siyezi fa lapa ni kamuta ha lu si ka ba mwa butokwi. Kono mane tabo ya luna kihona i ekezeha mi fokuñwi mane lu konile ku tusa ba bañwi ba ba mwa butokwi.

Kacenu le, ni banga ni tabo ha ni bona bana ba ka ha ba “zamaya mwa niti.” (3 Joani 4) Melaine, mwan’a ka yo muñwi wa musizana, u sindeketanga munn’a hae ya li muokameli wa mupotoloho. Mwanake Andrea ni munn’a hae, ba sebeza sina mapaina ba ba ipitezi, mi u sindeketanga munn’a hae ha potela liputeho sina mubakweli wa muokameli wa mupotoloho. Mwanake Ewan ni musal’a hae ba sebeza sina mapaina ba ba ipitezi, mi ki eluda mwa puteho. Mwanake yo muñwi Ava-Gay ni munn’a hae ba sebeleza fa ofisi ya mutai wa Lipaki za Jehova mwa Jamaica. Jennifer, Genieve, ni Nicole ba sebeza ka tukufalelo mwa liputeho za bona ni banna ba bona ni bana ba bona. Marseree u pila ni na, mi lu kopana mwa puteho ya Port Morant. Ni na ni limbuyoti ze tuna kuli banake kaufela b’a 8 ba zwelapili ku sebeleza Jehova.

Ni bile ni mapongo ha ni nze ni supala. Ka nako ye, ni katazwa ki butuku bwa ku opa mwa lingongo bo bu bizwa rheumatoid arthritis, kono ni sa ikola ku sebeza sina paina. Kono nakonyana kwamulaho, ne ku ni bezi hahulu t’ata ku no zamaya mwa sibaka sa malundu se ne ni pila ku sona. Ne ku li t’ata ku ya mwa bukombwa. Na lika ku cobanga njinga mi na fumana kuli ku mbubo ku fita ku zamaya. Kacwalo na leka njinga ye se sebelize mi na kalisa ku itusisanga yona. Kwa makalelo, bana ba ka ne ba utwanga butuku ku bona boma bona ba ba kula butuku bwa ku opa mwa lingongo ha ba coba njinga. Kono ne ba tabile hahulu ku ni bona ha ni zwelapili ku kutaza ka mo ne i lakaleza pilu ya ka.

Na nyakalalanga luli ha ni bona batu bo ne ni itutile ni bona ha ba kumalela niti ya Bibele. Ni lapelanga kamita kuli Jehova a tuse ba lubasi lwa ka kaufela ku zwelapili ku sepahala ku yena mwa nako ye ya mafelelezo mane ni ku ya ku ile. Tumbo ya ka ni buitumelo ni li fa Jehova, yena “ya utwa milapelo,” ka ku ni tusa ku peta likulutendano la ku luta banake b’a 8 linzila za hae.—Samu 65:2.

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Na ni bana ba ka, ba ku bona, ni baikulyange

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Ni itusisa njinga cwale kuli ni pete bukombwa bwa ka