‘Lu Fumani Mesiya’

‘LU FUMANI Mesiya.’ “Lu mu fumani ye ba ñozi za hae Mushe ni bapolofita.” Ki mo ne ba shaelezi ka ku makala Majuda ba babeli ba ba sepahala ba mwa lilimo za mwanda wa pili. Kwa nalule-lule, Mesiya ya n’a libelelwa n’a tile. Ne ba kozwi kuli ki yena luli!—Joani 1:35-45.

Haiba mu nyakisisa litaba za lifasi ni za bulapeli za mwa nako ya bona, mu ka lemuha kuli ne ba na ni bupaki bo bu utwahala hande hahulu. Buñata bwa ba ne ba ipapata ku ba baliululi ne ba iponahaza fa nyangela, kono ne ba shunguzwi, bakeñisa kuli batu bao ne ba palezwi ku hakulula Majuda kwa coko ya Siroma.—Likezo 5:34-37.

Kono Majuda ba babeli bao, bo Andreasi ni Filipi, ne ba si ka kakanya kuli ne ba fumani Mesiya wa niti. Mane mwa lilimo ze ne latelezi, tumelo ya bona ne i tiisizwe ki ku iponela misebezi ye mituna ya n’a petile munna y’o, ka ku taleleza ze ne polofitilwe ka za Mesiya.

Ki kabakalañi banna bao ba babeli ni ba bañwi ba bañata ha ne ba na ni tumelo ni buikolwiso bwa kuli munna y’o ne si fela Mesiya wa buhata kamba muipumisi? Ki bupaki bufi bo ne bu ba kolwisize kuli n’a li Mesiya wa luli?

Litaba za kwaikale li bonisa kuli bo Andreasi ni Filipi ne ba ngile Jesu wa Nazareta, ya n’a li mubeti, kuli ki yena Mesiya ya n’a sepisizwe ni ku libelelwa ka nako ye telele. (Joani 1:45) Luka, ya n’a li caziba yo mutuna wa litaba za kwaikale wa mwa miteñi yeo, n’a talusize kuli  Mesiya n’a ka taha “mwa mwaha wa bu 15 wa puso ya Tibere Sesare.” (Luka 3:1-3) Mwaha wo wa bu 15 wa puso ya Tibere ne u kalile mwa September 28 C.E. ni ku fela mwa September 29 C.E. Luka n’a zwezipili ku talusa kuli ka nako yeo, Majuda ne ba “libelezi” ku taha kwa Mesiya. (Luka 3:15) Ki kabakalañi ha n’a libelelwa ka nako yeo? Lu ka bona libaka.

Bupaki Bo Bu Zibahaza Mesiya

Ha lu nahanisisa musebezituna wa n’a ka peta Mesiya, lwa kona ku bona libaka Jehova, Mubupi, ha n’a file lisupo ze nepahezi, kuli a tuse ba ba tokomela ni ba ba sepahala ku ziba Mesiya ya n’a sepisizwe. Libaka? Bakeñisa kuli ka nzila yeo, ba ne ba tokomela ne ba sike ba pumiwa ki baipumisi sina ba bañata mo ne ba pumezwi.

Muta ndumeleti a itibahaza kwa naha i sili, u na ni ku itibahaza ka ku itusisa mañolo a’ mu paka ku ba ndumeleti. Jehova ka nzila ye swana n’a ñozi ka ku itahanela lisupo ze ne ka t’o zibahaza Mesiya. Kona libaka “Mutateki” ha n’a tile, ne ku swana inge n’a tile ni bupaki bo bu ñozwi bo ne bu mu zibahaza.—Maheberu 12:2.

Lisupo ze ne ka zibahaza Mesiya ne li bonisizwe mwa bupolofita bo buñata bwa Bibele bo ne bu ñozwi lilimo-limo ka ku itahanela. Ne bu sinuzi ka ku tala mwa n’a ka tela Mesiya, bukombwa bwa hae, mwa n’a ka nyandisezwa ki ba bañwi, ni mufuta wa lifu la n’a ka shwa ka lona. Mwendi ne mu ka tabela ku ziba kuli bupolofita bo bu itingwa b’o hape ne bu sinuzi ni za zuho ya hae, ku pahamiswa kwa hae ku la bulyo la Mulimu, mane ni za limbuyoti ze ne ka tiswa ki Mubuso wa hae wa kwapili. Kamukwaocwalo, bupolofita bwa Bibele ne bu lukisizwe ka nzila ye ipitezi ili ye swana sina mitila ya minwana ye kona fela ku zibahaza mutu a li muñwi.

Ki niti kuli Jesu ha n’a tile ka 29 C.E., haki bupolofita kaufela bo bu supa ku Mesiya bo ne bu talelelizwe honaf’o fela. Ka mutala, n’a si ka bulaiwa kale ni ku zusiwa kwa bafu. Nihakulicwalo, bo Andreasi ni Filipi ni ba bañwi ba bañata ne ba na ni tumelo ku Jesu bakeñisa za n’a lutile ni ku eza. Ne ba iponezi bupaki bo buñata bo bu bonisa luli kuli n’a li Mesiya. Kambe ne mu pilile mwa nako yeo ni ku tatubisisa bupaki ka ili mina, ni mina ku sina ku kakanya mwendi ne mu ka kolwa kuli Jesu ne li yena Mesiya.

Bupaki Bo Bu Lumelelana

Ki nto mañi ye ne ka mi tusa ku kolwa taba yeo? Bapolofita ba Bibele ka lilimo-limo ne ba bonisize lisupo ze ne ka zibahaza Mesiya, ilikuli batu ba mu zibe hande ku si na ku lyangana. Bapolofita ha ne ba nze ba bonisa lisupo zeo ka lilimo-limo, Mesiya n’a fita fa ku zibahala hanyinyani-hanyinyani. Henry H. Halley n’a ize: “Lu nge kuli banna ba bañata ba ba zwa kwa linaha ze fapahana-fapahana, ba ba samba ba ba ba bonane kamba nihaiba ku ambolisana, ne ba ka kena mwa ndu, mi yo muñwi ni yo muñwi u siya siemba sa licwe, mi biemba byeo ha mu bi ngungahanya bi panga siñomoto sa licwe le li kwanile—ne mu ka talusa cwañi mo ku konahezi cwalo kwand’a fela ku nga kuli mutu yo muñwi n’a pumakile licwe leo ni ku lumela yo muñwi ni yo muñwi wa banna bao siemba?” Mi Henry H. Halley u buza kuli: “Mu kona ku talusa cwañi ka mo ne ba konezi bañoli ba ba fapahana-fapahana ba ne ba pilile mwa linako ze shutana-shutana, ku ñola bupolofita bo bu komokisa ka za musebezi ni bupilo bwa Jesu, lilimo-limo pili yena Jesu a sika taha kale, kwand’a ku lumela fela kuli mutu yo muñwi ya pahami ki yena n’a tahisize kuli ku ezwe cwalo?” Halley n’a felize ka ku bulela kuli yeo ne li “makazo ye ipitezi!”

Yona “makazo” yeo i kalezi mwa buka ya pili ya Bibele. Kwand’a ku bonisa bupolofita bwa pili bwa Bibele bo ne bu bonisize musebezi wa Mesiya, muñoli wa Genese n’a ñozi kuli Mesiya n’a ka simuluha mwa lusika lwa Abrahama. (Genese 3:15; 22:15-18) Ne ku sinuzwi hape kuli Mesiya n’a ka zwelela mwa  lusika lwa Juda. (Genese 49:10) Mulimu ka Mushe n’a bulelezi Maisilaele kuli Mesiya n’a ka ba mubuleli ni mupilisi yo mutuna ku fita mane ni Mushe.—Deuteronoma 18:18.

Mwa nako ya Mulena Davida, bupolofita ne bu sinuzi kuli Mesiya n’a ka yola bulena bwa Davida ni kuli Mubuso wa Hae ne u ka “tiya ku ya ku ile.” (2 Samuele 7:13-16) Buka ya Mika ne i patuluzi kuli Mesiya n’a ka pepelwa mwa munzi wa Davida, wona wa Betelehema. (Mika 5:2) Isaya n’a polofitile kuli n’a ka pepiwa ki mwalyanjo. (Isaya 7:14) Mupolofita Malaki n’a polofitile kuli ku taha kwa Hae ne ku ka shaelwa ki mutu ya swana sina Elia.—Malaki 4:5, 6.

Bupolofita bo buñwi bo ne bu zibahalize Mesiya bu ñozwi mwa buka ya Daniele. Bupolofita b’o bu talusa luli sona silimo sa n’a ka taha Mesiya, bu li: “U zibe taba mi u i utwiseze: Ku tuha kwa taelo ye bulela kuli Jerusalema u ka zuswa, u yahiwe, ku fitela Yena Ya tozizwe, Mulena, a bonahale, ku ka fita lisunda ze 7 ni lisunda ze 62 mi munzi u ka zuswa sinca, ku yahiwe mapatelo ni makwakwa a ona; kono i ka ba mwa mazazi a manyando.”—Daniele 9:25, NW.

“Taelo” ya kuli Jerusalema u zuswe ni ku yahiwa sinca ne i filwe ki Aritazerisi Mulena wa Peresia mwa mwaha wa bu 20 wa puso ya hae. Puso ya hae ne i kalile ka 474 B.C.E., kona kuli mwaha wa hae wa bu 20 ne li 455 B.C.E. (Nehemia 2:1-8) Kamukwaocwalo, ku zwa fo i felwa taelo ya kuli Jerusalema a zuswe ni ku yahiwa sinca ku fitela Mesiya a taha ne ku ka fita lisunda za bupolofita ze 69 (7 ni 62). Lisunda ze 69 tenyene li likana ni mazazi a 483 fela, kamba nako ye sa fiti fa lilimo ze peli. Kono ha ku itusiswa mulao wa bupolofita wa kuli “lizazi ni lizazi li balwe inge mwaha,” fohe lu ka fumana kuli Mesiya n’a ka taha hamulaho wa myaha ye 483, ili ka 29 C.E.—Ezekiele 4:6. *

Nihaike kuli mwa lilimo ze shutana-shutana ne ku bile ni ba ne ba ipapata ku ba bo-Mesiya, Jesu wa Nazareta n’a tile ka silimo sa 29 C.E. (Luke 3:1, 2) Mwa mwaha wo, Jesu n’a tile ku Joani Mukolobezi mi n’a kolobelizwe mwa mezi. Hasamulaho Jesu n’a tozizwe ka moya o kenile sina Mesiya. Ku zwa f’o, Joani, ya n’a polofitilwe kuli ki yena mutwaleti ya swana sina Elia, n’a zibahalize Jesu ku Andreasi ni ku mulutiwa yo muñwi, ka ku mu biza kuli “Ngunyan’a Mulimu ya zwisa sibi sa lifasi.”—Joani 1:29; Luka 1:13-17; 3:21-23.

Ku Ziba Mesiya ka Lusika Mwa N’a Simuluha

Bupolofita bo bu tahile ka moya wa Mulimu ne bu sinuzi kuli Mesiya n’a ka zwelela mwa lusika lo luñwi lwa Sijuda. Kamukwaocwalo Mubupi ya na ni zibo kaufela n’a na ni ku lukisa kuli Mesiya a tahe ka nako ye ne li fumaneha ze ñozwi ka za simuluho ya masika kuli li pake simuluho ya hae.

Buka ye bizwa Cyclopedia ya McClintock ni Strong i talusa kuli: “Ha lu koni ku kakanya kuli ze ne ñozwi ka za masika a Sijuda ne li sinyizwe hamoho ni Jerusalema [ka 70 C.E.], mi isiñi pili Jerusalema isi ka sinyiwa kale.” Ku na ni lisupo ze bonisa hande kuli Mateu ni Luka ne ba ñozi Libuka za bona za Evangeli 70 C.E. isi ka fita kale. Kacwalo, ne ba kona ku nga bupaki bwa ze ne ba ñola mwa libuka za bona ku zwelela ku ze ne ñozwi ka za lusika  lwa Jesu. (Mateu 1:1-16; Luka 3:23-38) Mi buñata bwa ba ne ba pila mwa miteñi yeo ne ba ka tabela luli ku ikolwisisa kwa n’a simuluha Jesu bakeñisa kuli ku ziba simuluho ya hae ne ku li kwa butokwa hahulu.

Kana Talelezo Ne I Ikezahalezi Fela?

Nihakulicwalo, kana talelezo ya bupolofita bwa Mesiya ku Jesu ne i ikezahalezi fela? Caziba yo muñwi ha n’a buzizwe n’a bulezi kuli: “Ne i si ka ikezahalela fela. Bupaki bu bonisa kuli nto yeo ne i si ke ya konahala ni hanyinyani. Lipalo ze ne ezizwe ki yo muñwi li bonisa kuli, kuli bupolofita bo bu 8 bu talelezwe ka ku ikezahalela fela konji haiba mwendi ku polofitwa bo bu 100 milyoni bilioni.” Kuli lu utwisise butuna bwa nombolo yeo, caziba y’o n’a ize: “Ha ne mu ka hasanya masheleñi a muwayawaya a fita fa 100 milyoni bilioni, n’a ka kwahela naha ya Texas [ili naha ye eza likilomita ze 690,000 mwa bupala] mi ni ku eza lisentimita ze 60 mwa butelele ku zwa fafasi. Ha ne mu ka beya swayo fa muwayawaya u li muñwi mwahala miwayawaya yeo kaufela ni ku bulelela mutu ya tibilwe kwa meto kuli a yambaele naha kaufela inge a inamezi fafasi kuli a nope muwayawaya u li muñwi o swailwe wo, kana n’a ka u fumana?” Caziba yo n’a felize ka ku talusa kuli “ki mo ne ku ka palela ku mañi ni mañi kwamulaho ku taleleza fela bupolofita bo bu 8 [bwa Mesiya].”

Niteñi, Jesu mwa bukombwa bwa hae bwa lilimo ze talu ni licika, n’a si ka taleleza fela bupolofita bo bu 8 bwa Bibele kono n’a talelelize bo buñata-ñata. Ka ku nyakisisa bupaki bo bu utwahala hande bo, caziba y’o n’a unguzi ka ku talusa kuli: “Jesu—yena Jesu a nosi haisamba ku simwa—ki yena fela ya n’a konile ku eza cwalo.”

Ku “Taha” Kwa Mesiya

Kwa bonahala hande kuli Mesiya n’a tile ka 29 C.E. sina Jesu wa Nazareta. Mi f’o, n’a tile sina Muliululi ya nyandile ni ya ikokobeza. N’a si ka taha sina Mulena ya to tula linto kaufela ni ku loba coko ye lunya ya Maroma, sina buñata bwa Majuda mane ni balutiwa ba hae mo ne ba nahanela. (Isaya, kauhanyo 53; Zakaria 9:9; Likezo 1:6-8) Nihakulicwalo, ne ku polofitilwe kuli kwapili, n’a ka taha ka m’ata a matuna.—Daniele 2:44; 7:13, 14.

Ku nyakisisa ka tokomelo bupolofita bwa Bibele ku kolwisize batu ba ba na ni kutwisiso mwa lifasi lote kuli Mesiya n’a tile mwa lilimo za mwanda wa pili, ni kuli n’a na ni ku kuta hape. Bupaki bu bonisa kuli ku kuta kwa hae ko ne ku polofitilwe, ili makalelo a “ku ba teñi kwa hae,” ne ku kalile ka 1914. * (Mateu 24:3-14, NW) Ku sona silimo seo, Jesu n’a beilwe fa bulena mwa lihalimu a sa bonwi, sina Mulena wa Mubuso wa Mulimu. Honafa, u ka tuha a’ nga muhato wa ku tanyela ze maswe ze zwile mwa bukwenuheli bwa mwa Edeni. Puso ya Hae ye taha ya Lilimo ze Sikiti i ka tahiseza limbuyoti batu kaufela ba ba lumela kuli ki yena Mesiya, Peu ye ne sepisizwe, ya “zwisa sibi sa lifasi.”—Joani 1:29; Sinulo 21:3, 4.

Lipaki za Jehova ba ka tabela ku buhisana ni mina bupaki b’o ni ku mi bonisa ku zwelela mwa Bibele ka za seo puso ya Mesiya i kona ku mi ezeza hamoho ni balatiwa ba mina.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso/Maswaniso a fa likepe 6, 7]

455 B.C.E., 29 C.E., 1914, Honafa Mesiya u ka

“taelo ye ku taha Mesiya wa tuha a feza bumaswe

bulela kuli kwa Mesiya beiwa fa ni ku fetula lifasi

Jerusalema bulena mwa ku ba paradaisi

u ka zuswa” lihalimu

Myaha ye 483

(lisunda ze 69 za

bupolofita)

—Daniele 9:25