‘Nguli’ Ya Butokwa ku Luna

NE Lu ka utwisisa cwañi ka ku tala taluso ya Mañolo a mañwi a mwa Bibele kambe kuli Mañolo a mañwi a Bibele n’a si ka talusa za ona? Litaba za kwa kale ze ñozwi mwa Linzwi la Mulimu lu kona ku li bala fela ona cwalo. Kono ze ñwi za zona li na ni litaba ze tibile ze lu sa koni ku utwisisa ha lu li bala honafo fela lwa pili. Ka mutala, taba ya basali ba babeli ba mwa lubasi lwa Abrahama ne i bizizwe ki muapositola Paulusi kuli ‘nguli.’—Magalata 4:24.

Lu swanela ku isa mamelelo kwa nguli yeo bakeñisa kuli ze i yemela ki za butokwa hahulu ku mañi ni mañi ya lakaza ku fuyaulwa ki Jehova Mulimu. Pili lu si ka nyakisisa kale butokwa bwa nguli yeo, ha lu nyakisiseñi se ne si tahisize kuli Paulusi a patulule taluso ya yona.

Mwa linako za baapositola ne ku na ni butata mwahala Bakreste ba kwa Galatia. Ba bañwi ku bona ne ba “tokomela mazazi ni likweli ni linako ni myaha,” ili ze ne laezwi mwa Mulao wa Mushe. Batu bao ne ba nahana kuli ku latelela Mulao ne ku li kwa butokwa kuli balumeli ba shemubiwe ki Mulimu. (Magalata 4:10; 5:2, 3) Kono Paulusi n’a ziba kuli likezo ze cwalo ne si za butokwa kwa Bakreste. Kuli a bonise libaka, n’a amile kwa taba ye ne ba ziba batu ba ne ba simuluha kwa Majuda.

Paulusi n’a hupulisize ba kwa Galatia kuli Abrahama, yena mushemi wa sicaba sa Majuda, n’a pepile Ishimaele ni Isaka. Ishimaele n’a pepilwe ki Hagare musizana ya n’a li mutanga, mi Isaka n’a pepilwe ki musali ya lukuluhile yena Sara. Ku si na ku kakanya ba ne ba latelela Mulao wa Mushe mwa Galatia haki mo ne ba zibela taba ya ku sa pepa kwa Sara kwa kwa makalelo ni kuli n’a file mutang’a hae Hagare ku Abrahama kuli a mu pepele mwana. Ba swanela kuli ne ba zibile kuli hasamulaho a ku pepa Ishimaele, Hagare n’a shwauzi mufumahali  wa hae, Sara. Nihakulicwalo, ka sepiso ya Mulimu Sara n’a pepile Isaka mwa busupali bwa hae. Hasamulaho Abrahama n’a funduzi Hagare ni Ishimaele bakeñisa kuli Ishimaele n’a nyandisa Isaka.—Genese 16:1-4; 17:15-17; 21:1-14; Magalata 4:22, 23.

Basali ba Babeli, Bulikani bo Bubeli

Paulusi n’a talusize ze ne i yemela ‘nguli’ yeo. N’a ñozi kuli: “Basali bao ki bulikani bwa litestamente ze peli; bo buñwi ki bwa fa lilundu la Sinai, bo bu pepa bazike, mi ki Agare, . . . mi ki siswaniso sa Jerusalema wa cwale; mi ki muzike hamoho ni bana ba hae.” (Magalata 4:24, 25) Hagare n’a yemela Isilaele luli ye na ni muleneñi wa Jerusalema. Sicaba sa Majuda ne si li mwa tamo ku Jehova bakeñisa bulikani bwa Mulao bo ne bu kalezi fa lilundu la Sinai. Bulikani bwa Mulao ne bu hupulisanga Maisilaele kuli ne ba li batanga kwa sibi ni kuli ne ba tokwa ku liululwa.—Jeremia 31:31, 32; Maroma 7:14-24.

Kacwalo Sara, ‘musali ya lukuluhile’ ni mwan’a hae Isaka ne ba yemelañi? Paulusi n’a bonisize kuli Sara, yena ‘musali wa mumba,’ n’a yemela musal’a Mulimu, ili kalulo ya kopano ya hae ya kwahalimu. Musali wa kwahalimu yo n’a li mumba bakeñisa kuli Jesu a si ka taha kale musali yo n’a sina “bana” fa lifasi ba ba tozizwe ka moya. (Magalata 4:27; Isaya 54:1-6) Nihakulicwalo, fa Pentekonta ya 33 C.E., moya o kenile n’o sululezwi fahalimw’a sikwata sa banna ni basali ba ne ba pepilwe sinca sina bana ba musali yo wa kwahalimu. Bana ba ne ba pepilwe ki kopano yeo ne ba amuhezwi mwa bulikani bo bunca sina bana ba Mulimu mi ne ba ka ca sanda ni Jesu Kreste. (Maroma 8:15-17) Muapositola Paulusi ya li yo muñwi wa bona bana bao n’a ñozi kuli: “Jerusalema wa kwahalimu ki ya lukuluhile, mi ki yena m’a [luna, NW].”—Magalata 4:26.

Bana ba Basali

Taba ya mwa Bibele i bonisa kuli Ishimaele n’a nyandisize Isaka. Ka nzila ye swana, mwa linako za baapositola bana ba Jerusalema ye ne i li mwa buzike ne ba sheunuzi ni ku nyandisa bana ba Jerusalema wa kwahalimu. Paulusi n’a talusize kuli: “Sina nako yani, ya pepilwe ka nama [Ishimaele] ha n’a nyandisa ya pepilwe ka Moya [Isaka], ku sa li cwalo ni ka nako ye.” (Magalata 4:29) Jesu Kreste ha n’a tile fa lifasi ni ku kalisa ku zibahaza Mubuso,  baeteleli ba bulapeli bwa Sijuda ne ba ezize fela sina Ishimaele mwan’a Hagare mwa n’a ezelize Isaka ya n’a swanela ku ca sanda sa Abrahama. Ne ba sheunuzi ni ku nyandisa Jesu Kreste, mi ka mo ku bonahalela, ne b’a nga kuli ki bona ba ne ba swanela ku ca sanda sa Abrahama ni kuli Jesu n’a ikapeleza fela.

Nakonyana pili babusi ba Isilaele wa ka sipepo ba si ka mu bulaya kale, Jesu n’a ize: “Jerusalema, Jerusalema, wena ya bulaya bapolofita, ya bulaya ka macwe ba ba lumwa ku wena, hasi mo ni latezi ku kubukanya bana ba hao hañata, inge kuhu, mo i kubukanyeza tuzwinyani twa yona mwa mafufa a yona; kono mu hanile. A mu bone, ndu ya mina i siyala ku mina ili matota.”—Mateu 23:37, 38.

Taba ya ze ne ezahezi mwa linako za baapositola ye tahile ka moya wa Mulimu i bonisa kuli sicaba sa Isilaele se ne si yemelwa ki Hagare ne si sa koni ka ili sona ku ba ni bana ba ne ba ka busa ni Jesu. Majuda ba ne ba ikuhumusa ka ku nahana kuli ne ba na ni tukelo ya ka sipepo ya ku yola sanda seo, ne ba lelekilwe ni ku silokiwa ki Jehova. Ki niti kuli Maisilaele ba ka sipepo ba bañwi ne ba bile bacalifa ni Kreste. Kono tohonolo yeo ne i filwe kabakala tumelo ya bona ku Jesu isiñi kabakala simuluho ya bona.

Ba bañwi ba ne ba ka busa ni Kreste ne ba zibahalile fa Pentekonta ya 33 C.E. Nako ha ne i nze i ya, Jehova n’a tozize ba bañwi sina bana ba Jerusalema wa kwahalimu.

Paulusi za n’a taluseza nguli yeo ne li ku bata ku bonisa kuli bulikani bo bunca ki bwa butokwa hahulu ku fita bulikani bwa Mulao bo ne bu ezizwe ni Maisilaele ka Mushe. Ha ku na ya n’a kona ku shemubiwa ki Mulimu bakeñisa ku latelela Mulao wa Mushe, kakuli batu kaufela ha ba si ka petahala mi Mulao ne u bonisa fela kuli ne ba li mwa buzike bwa sibi. Kono sina mwa n’a bulelezi Paulusi, Jesu n’a tezi ku to ‘liulula ba ba mwatas’a Mulao.’ (Magalata 4:4, 5) Kabakaleo, ku ba ni tumelo mwa sitabelo sa Kreste sa butokwa ne ku ba lukuluzi kwa tamo ya Mulao.—Magalata 5:1-6.

Butokwa Bwa Nguli ku Luna

Kiñi ha lu swanela ku iseza mamelelo kwa nguli yeo ya n’a talusize Paulusi ka moya wa Mulimu? Libaka la pili kikuli i lu tusa ku utwisisa taluso ya Mañolo ye ne lu sike lwa utwisisa. Taluso yeo i tiisa tumelo ya luna ya kuli mañolo a Bibele a bulela lika ze swana mi ni kuli Bibele ha i itwanisi.—1 Matesalonika 2:13.

Hape, ze yemelwa ki nguli yeo ki za butokwa kuli lu be ni tabo mwa nako ya kwapili. Kambe kuli bana ba Jerusalema wa kwahalimu ne ba si ka bonahala, ne lu ka ba fela mwa buzike bwa sibi ni lifu. Kono cwale, “macaba kamukana a lifasi a ka fiwa mbuyoti” ka tamaiso ye nde ya Kreste ni ba ka busa ni bona ba n’a sepisize Mulimu ku Abrahama. (Genese 22:18) Nto yeo i ka ezahala ha ba ka lukululwa ku ya ku ile kwa koto ya sibi, ku sa petahala, maswabi, ni lifu. (Isaya 25:8, 9) Yeo i kaba nako ya nyakalalo luli!

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Bulikani bwa Mulao ne bu kaliselizwe fa lilundu la Sinai

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Siswaniso se si fa likepe 12]

‘Nguli’ ye bulezwi ki muapositola Paulusi i talusañi?