Ze Ezahezi mwa Bupilo

Lu Ikatulezi Ku Sebeleza Jehova

KA MO LI KANDEKEZWI KI BO RAIMO KUOKKANEN

Ka 1939, Ndwa ya Lifasi ya Bubeli ne i tumbukile mwa Yurope, mi Soviet Union ne i lwanisize naha ya luna ya Finland. Bondate ba yo kopana ni masole ba naha ya Finland ku yo lwana. Hañi-hañi lifulai za ndwa za kwa Russia za kalisa ku tunyisa limbomba mwa muleneñi mo ne lu pila, mi boma ba ni lumela kuli ni yo pila ku bokuku ba basali ko ne ku iketile hanyinyani.

KA 1971, ne ni li mulumiwa mwa naha ya Uganda, kwa East Africa. Zazi le liñwi ha ne ni sweli ku kutaza fa ndu ni ndu, na ipumana mwahal’a maefe-efe a batu ba bañata ba ne ba bonahala ku saba. Na utwa litobolo ze ne lila mi na kalisa ku matela kwa ndu. Mulumo wa litobolo ha ne u nze u sutelela, na tulela mwa mufolo o n’o li kwatuko a nzila. Na hohobela kwa ndu, malumo a nze a ni fita fahalimw’a toho.

Ne ni sa koni ku tibela matata a na tisizwe ki Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, kono ki kabakalañi na ni musal’a ka ha ne lu itatezi ku beya bupilo bwa luna mwa lubeta ka ku yo pila kwa sibaka sa mifilifili sa kwa East Africa? Ne lu itatezi ku ba mwa miinelo ye cwalo bakeñisa katulo ya luna ya ku sebeleza Jehova.

Ni Susuezwa ku Sebeleza Mulimu

Ne ni pepilwe ka 1934 mwa Helsinki, kwa Finland. Musebezi wa bondate ne li ku penda, mi zazi le liñwi ba yo penda muyaho mo ne ku fumaneha ofisi ya mutai wa Lipaki za Jehova kwa Finland. Lipaki ba ba taluseza za mikopano ya bona ya puteho. Bondate ha ne ba kutile kwa ndu,  ba taluseza boma ka za mikopano yeo. Boma ne ba si ka kalisa ku yanga kwa mikopano honafo, kono hamulaho ba kalisa ku ambolisananga litaba za Bibele ni basali cwana ba Lipaki ba ne ba belekanga ni bona. Hañi-hañi Boma ba kalisa ku mamela ze ne ba ituta, mi ka 1940 ba kolobezwa sina yo muñwi wa Lipaki za Jehova.

Nako yeo i si ka fita kale, bokuku ba basali ne ba ni ingile kuli ni yo ina ni bona kwahae ku fitela Ndwa ya Lifasi ya Bubeli i fela. Boma ba ne ba li kwa Helsinki ba kalisa ku no ñolelanga Bokuku ba basali ni boma ba banyinyani mañolo a n’a talusa ze ne ba lumela Lipaki za Jehova. Bokuku ni Boma ba banyinyani ba bonisa cisehelo mi ba kala ku ni talusezanga ze ne ba ituta. Baokameli ba maeto ba Lipaki za Jehova ne ba to potanga kwa ndu ya Bokuku ni ku to lu tiisa, nihaike kuli ne ni si ka eza kale katulo ya ku sebeleza Mulimu.

Ni Lutiwa ku Sebeleza Mulimu

Ndwa ha ne i felile ka 1945, na kutela kwa Helsinki, mi Boma ba kala ku yanga ni na kwa mikopano ya Lipaki za Jehova. Fokuñwi ne ni yanga kwa sinema ku fita ku ya kwa mikopano. Kono Boma ne ba ni talusezanga za ngambolo ye ne ba kile ba utwa kwa mukopano wa puteho, mi hañata-ñata ne ba ni koñomekelanga sisupo sa kuli: Armagedoni i fakaufi. Na lumela taba yeo mi na kalisa ku fumanehanga kwa mikopano kaufela. Ha ne ni nze ni zwelapili ku utwisisa Bibele, na ba hape ni takazo ye tuna ya ku abana mwa misebezi kaufela ya puteho.

Ne ni tabelanga hahulu ku fumaneha kwa mikopano ya mupotoloho ni ya sikiliti. Ka 1948, na fumaneha kwa mukopano wa sikiliti o ne u ezelizwe bukaufi ni ndu ya bokuku, ko ne ni yo pumulelanga. Mulikan’a ka n’a yo kolobezwa kwa mukopano wo, mi a ni mema kuli ni yo kolobezwa ni na. Na mu bulelela kuli ne ni si ka taha ni libyana za ku tapa ni zona, kono a akaleza kuli ne ni ka itusisa libyana za hae yena ha sa kolobelizwe. Na lumela mi na kolobezwa la 27 June, 1948, inge ni li wa lilimo za buhulu ze 13.

Hamulaho wa mukopano, balikani ba boma ba ba bulelela kuli ne ni izo kolobezwa. Ha ni yo bonana ni boma, ba ni buza libaka ha ne ni ezize katulo ye tuna cwalo ni sa ba buzi. Na ba taluseza kuli ne ni utwisisize lituto za Bibele za matatekelo ni kuli ne ni ziba kuli ni ka ikalabela ku Jehova ka za muzamao wa ka.

Katulo Ya Ka ya ku Sebeleza Mulimu Ya Zwelapili

Mizwale mwa puteho ne ba ni tusize kuli ni tiiseze katulo ya ka ya ku sebeleza Jehova. Ne ba yanga ni na mwa bukombwa bwa fa ndu ni ndu mi ne ba ni fanga lingambolo kwa mikopano ibat’o ba sunda ni sunda. (Likezo 20:20) Ha ne ni li wa lilimo ze 16, na fa ngambolo ya nyangela ya pili. Hamulahonyana wa f’o, na ketiwa ku ba mutang’a tuto ya Bibele mwa puteho ya hesu. Misebezi ya kwa moya yeo kaufela ne i ni tusize kuli ni be mutu ya hulile kwa moya, kono ne ni sa na ni ku tula sabo ya batu.

Mwa miteñi yani, ne lu zibahazanga ngambolo ya nyangela ya fa mukopano wa sikiliti ka ku itusisa mapepa a matuna fo ne ku ñolwanga ka miñolo ye mutuna. Mapepa ao n’a banga a mabeli a n’a kambekiwanga fa maheta a mutu ka mihala mi n’a apalwanga fa sifuba ni kwamulaho.

Nako ye ñwi ha ne ni yemi fo ku lobela mukwakwa o sa zamaiwi hahulu inge ni apezi mapepa a ka, na bona sikwata sa ba ne ni kena ni bona mwa kilasi inge ba ni atumela. Ha ni ba bona ba ni atumela, na kenelwa ki sabo. Na lapela ku Jehova kuli a ni fe bundume mi na zwelapili ku yema ni mapepa ao. Ku tula sabo ya batu ka nako yani ne ku ni tusize kuli ni tiyele tiko ye tuna ka ku fitisisa ya ku zwelapili ku ikambusa ku za lifasi ka ku ba Mukreste.

Nako ha ne inze i ya, mulonga wa ni laela ni ku laela Lipaki ba bañwi ba banca ba sikai kuli lu iñolise mwa busole. Lwa ya kwa nkambe ya masole sina mo ne lu laelezwi, kono lwa hana ka likute ku tina liapalo za busole. Masole ba lu beya mwa sitokisi, mi hasamulahonyana, kuta ya lu atulela kuli lu pike tolongo ka likweli ze 6. Hape ne lu pikile likweli ze ñwi ze 8 ze ne lu kabe lu sebelize sina masole. Kacwalo lwa tanda likweli ze 14 mwa tolongo bakeñisa ku hana ku kena busole.

Mwa tolongo, ne lu kopananga hamoho ni ku nyakisisa Bibele ka zazi. Mwa likweli zeo, buñata bwa luna ne lu felize ku bala Bibele mutumbi habeli. Ha ne lu lukuluzwi mwa tolongo, buñata bwa luna ne se lu ezize katulo ye tiile ni ku fita ya ku sebeleza Jehova. Ku to fita ni la kacenu  le, buñata bwa sikwata sani sa Lipaki ba banca ba sa sebeleza Jehova ka busepahali.

Hamulaho wa ku lukululwa mwa tolongo, ne ni kutile ku yo pila ni bashemi ba ka. Hamulahonyana wa fo, na fita fa ku zibana ni Veera, Paki ya n’a sa zo kolobezwa ya n’a tukufalezwi. Lwa nyalana ka 1957.

Kezahalo Ye Ne Cincize Bupilo bwa Luna

Zazi le liñwi manzibwana ha ne lu izo pota-pota ni mizwale ba ba okamela ba ne ba zwa kwa ofisi ya mutai, yo muñwi wa bona a lu buza haiba ne lu ka tabela ku eza musebezi wa maeto. Hamulaho wa ku lapela busihu kaufela, na luma luwaile kwa ofisi ya mutai ku ba zibisa kuli ne lu tabela. Ku amuhela musebezi wa bukombwa bwa nako kaufela ne ku talusa kuli ne ni na ni ku tuhela musebezi wa ka wa pene, kono ne lu ikatulezi ku beya Mubuso mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa luna. Ha lu kalisa musebezi wa maeto ka December 1957, ne ni li wa lilimo za buhulu ze 23 mi Veera yena ne li wa lilimo ze 19. Ka lilimo ze talu ne lu bile ni tabo ya ku potelanga ni ku tiisa liputeho za batu ba Jehova mwa Finland.

Kwa mafelelezo a silimo sa 1960, na amuhela memo ya ku ya kwa Sikolo sa Bibele sa Giliadi kwa Brooklyn, mwa New York. Ne ni li yo muñwi wa mizwale ba balalu ba ne ba zwa kwa Finland ba ne ba ka yo lutiwa za tamaiso ya mutai ka likweli ze lishumi. Ne lu si ka ya ni basali ba luna kono bona ne ba siyezi inge ba belekela fa ofisi ya mutai ya Finland.

Kosi ya Giliadi i si ka fela kale, na talusezwa kuli ni ye kwa ofisi ya muzwale Nathan H. Knorr, ya n’a okamela musebezi wa Lipaki za Jehova mwa lifasi kaufela ka nako yeo. Muzwale Knorr n’a ni kupile ni musal’a ka kuli lu yo sebeza sina balumiwa kwa Naha ya Malagasy, ili naha ye se i bizwa Madagascar cwale. Na ñolela Veera ku mu buza haiba n’a ka lumela musebezi wo, mi a alaba kapili-pili kuli, “Na lumela.” Ha ne ni kutezi kwa Finland, lwa ya kapili kwa Madagascar kuli lu yo itukiseza bupilo bwa kwateñi.

Ne Lu Tabanga ni ku Zwafa

Ka January 1962, lwa kwela fulai ku liba kwa Antananarivo, ona muleneñi wa naha ya Madagascar. Ne lu tinile likuwani za boya ni licansi ze mukita kakuli ne li nako ya maliha kwa Finland. Bakeñisa kuli kwa Madagascar kwa cisa, lwa cinca libyana za luna kapili-pili. Ndu ya balumiwa mo ne lu izo ina lwa pili ne li kandunyana ka musiyo u li muñwi. Bosinyalana ba balumiwa ne ba li teñi mwateñi kale, kacwalo na ni Veera ne lu lobalanga kwa malibela.

Lwa kalisa ku ituta Sifura, yona puo ya ka mulao ya naha ya Madagascar. Ku ituta puo yeo ne ku li t’ata bakeñisa kuli sibeli sa luna ne lu sa buleli puo ye swana ni ya ba ne ba lu lutanga, bo Kaizeli Carbonneau. Ne ba itusisanga Sikuwa kwa ku lu luta Sifura, kono Veera yena n’a sa zibi Sikuwa. Kacwalo ne ni tolokelanga Veera litaelo za Kaizeli Carbonneau mwa puo ya si-Finnish. Kono cwale lwa lemuha kuli Veera n’a utwisisa hande lipulelo ze tibile mwa si-Swedish, kacwalo ne ni mu tolokelanga Sifura ku isa mwa si-Swedish. Hañi-hañi lwa ziba hanyinyani Sifura mi lwa kalisa ku ituta si-Malagasy, ili puo ye ba itusisa batu ba kwateñi.

Mutu wa pili ye ne ni kalile ku ituta ni yena Bibele kwa Madagascar ne li munna ya n’a bulela fela si-Malagasy. Ne ni apulanga litimana mwa Bibele ya ka ya si-Finnish, kihona cwale ni bata litimana zeo mwa Bibele ya si-Malagasy. Ne ni sa koni ku mu taluseza Mañolo ka butungi, kono ku si ka fita nako munna yo a kalisa ku utwisisa niti ya Bibele, mi a eza zwelopili ku fitela a kolobezwa.

 Ka 1963, muzwale Milton Henschel ya n’a zwa kwa sibaka sa tamaiso sa Lipaki za Jehova kwa Brooklyn a potela Madagascar. Hamulahonyana wa fo, ofisi ya mutai ye nca ya tomiwa mwa Madagascar, mi na ketiwa ku ba muokameli wa mutai, kono inge ni sebeza sina muokameli wa mupotoloho ni wa sikiliti ka nako ye swana. Mwahal’a nako yeo kaufela, Jehova n’a lu file limbuyoti ze ñata. Ku zwa 1962 ku ya 1970, palo ya bahasanyi ba Mubuso mwa Madagascar ne i ekezehile ku zwa fa 85 ku ya fa 469.

Zazi le liñwi ka 1970 ha lu kuta ku zwa mwa bukombwa bwa mwa simu, lwa fumana liñolo fa munyako wa ndu ya luna la ku laela balumiwa kaufela ba Lipaki za Jehova kuli ba ye kwa ofisi ya nduna ya talima litaba za mwahal’a naha. Ha lu yo fita teñi, nduna yo muñwi a lu bulelela kuli muuso ne u laezi kuli lu tunuhe mwa naha kapili-pili. Ha ne ni mu buzize kuli a taluse mulatu o ne lu ezize o ne u tokwa kuli lu tunuhe mwa naha, nduna yo a li: “Muñ’a ka, ha ku na ze mu fosize.”

Na bulelela nduna yo kuli: “Lu pilile mwa naha ye ka lilimo ze 8. Kwanu seli kona habo luna. Ha lu koni ku funduka honacwalo fela ku si na libaka.” Ku si na taba ni buikatazo bo ne lu ezize, balumiwa kaufela ne ba tunuhile mwa naha mwa sunda i liñwi fela. Mutai wa kwaliwa, mi Paki yo muñwi wa mwa naha yeo a kalisa ku okamela musebezi wa bukombwa. Lu si ka siya kale mizwale ba luna ba ba lateha kwa Madagascar, lwa amuhela liñolo la ku lu taluseza kuli lu yo sebeleza kwa Uganda.

Lu Yo Sebeleza mwa Naha I Sili

Mazazinyana hamulaho wa ku zwa kwa Madagascar, lwa yo fita kwa Kampala, ona muleneñi wa naha ya Uganda. Honaf’o fela lwa kalisa ku ituta puo ya Luganda, ye utwahala inge pina kono ili puo ye t’ata. Balumiwa ba bañwi ba tusa Veera kuli a itute Sikuwa pili, mi ka ku itusisa Sikuwa ne lu kona ku kutaza hande.

Kwa Kampala kwa cisa. Mi bakeñisa kuli mwa Kampala ne ku cisa hahulu, Veera a kala ku kenelwa ki mapongo. Kacwalo lwa amuhela liñolo la ku lu shimbululela kwa Mbarara, ili tolopo ya mwa Uganda mo ku bata hanyinyani. Ne li luna Lipaki za pili mwa tolopo m’o, mi zazi la pili mwa bukombwa, lwa ba ni ze boñwi ze nde luli. Ha ne ni sweli ku ambolisana ni munna yo muñwi mwa ndu ya hae, musal’a hae a zwa mwa situngu. Libizo la hae ne li Margaret, mi ni yena n’a teelelize ze ne ni bulela. Veera a kalisa ku ituta Bibele ni  Margaret, ya n’a ezize zwelopili kwa moya. Margaret n’a kolobelizwe mi a ba muhasanyi wa Mubuso ya tukufalezwi.

Lindwa za mwa Makululu

Ka 1971, ndwa ya felisa kozo ye ne lu ikola mwa Uganda. Zazi le liñwi, kwa ba ni ndwa bukaufi ni ndu ya luna ya balumiwa mwa Mbarara. Kona zazi le ne ni ipumani mwa maefe-efe e ni kandekile kwa makalelo a taba ye.

Ha ni yo punyanga kwa ndu ya balumiwa hamulaho wa ku hohoba nako ye telele mwa mufolo bakeñisa ku saba masole, Veera n’a sa fitile kale kwateñi. Mwa kozwana ya ndu ya luna, lwa panga “maipato” ka ku itusisa limatilesi ni mabala. Sunda ya fela cwalo inge lu inzi fela mwa ndu, lu nze lu teelezanga kwa makande a fa wayalesi. Fokuñwi malumo n’a natakanga fa limota ha ne lu nze lu iputa-putile mwa maipato a luna. Ne lu sa tukisangi malaiti busihu, kuli batu ba si ke ba lemuha kuli ne lu li teñi mwa ndu. Ka nako ye ñwi masole ne ba til’o huwakela fa munyako wa kwapil’a ndu ya luna. Ne lu si ka nyanganya, mi ne lu lapela ku Jehova mwa lipilu. Ndwa ha se i felile, ba ne ba pila bukaufi ni luna ba taha ku to itumela ku luna bakeñisa kuli ba konile ku silelezwa. Ne ba lumela kuli Jehova n’a lu silelelize kaufela, mi lwa lumela cwalo ni luna.

Lika za kuza hanyinyani ku fitela zazi le liñwi kakusasana, ha ne lu utwile kuli muuso wa naha ya Uganda u kwalezi musebezi wa Lipaki za Jehova. Ya n’a zibisa taba yeo n’a ize kuti Lipaki za Jehova kaufela ba swanela ku kutela kwa likeleke za bona za kale. Na lika ku buhisana taba ya luna ni makwambuyu ba muuso, kono kwa pala. Kiha se ni ya kwa ofisi ya mueteleli wa naha Id Amin ni ku yo kupa nako ya ku bonana ni yena. Ya na amuhelanga bapoti a ni taluseza kuli mueteleli wa naha n’a patehile. Na kutela kwateñi hañata-ñata, kono na palelwa ku bonana ni yena. Mafelelezo ka July 1973, lwa zwa mwa Uganda.

Silimo Si Li Siñwi Si Ba Lilimo Ze Lishumi

Ne lu swabile hahulu ha ne lu siile mizwale ba luna ba ba lateha ba kwa Uganda, sina fela mo ne lu swabezi ha ne lu lunduzwi kwa Madagascar. Lu si ka ya kale kwa Senegal ko ne lu bulelezwi kuli lu yo sebeleza teñi, lwa tama musipili wa ku ya kwa Finland. Ha lu yo fita kwa Finland, musebezi wa luna wa kwa Africa wa kansulwa, mi lwa bulelelwa kuli lu ine mwa Finland. Ao n’a bonahezi inge kuli ne li ona mafelelezo a musebezi wa luna wa bulumiwa. Kwa Finland, lwa sebeza sina mapaina ba ba ipitezi mi hape lwa ya mwa musebezi wa maeto.

Ha ku to fitiwanga ka 1990, twaniso ya musebezi wa ku kutaza ne se i kuyukile kwa Madagascar, mi mizwale ba kwa sibaka se situna sa tamaiso kwa Brooklyn ba lu komokisa ka ku lu buza haiba ne lu ka tabela ku yo sebeleza kwa Madagascar silimo si li siñwi. Ne lu tabela ku ya, kono ne lu paleliswa ki lika ze peli. Bondate ba ne ba supezi ne ba tokwa ku babalelwa, mi Veera ni yena a zwelapili ku ba ni mapongo. Ne ni swabile hahulu bondate ha ne ba timezi ka November 1990, kono bakeñisa kuli Veera n’a sa kalile ku ikangula hape, lwa ba ni sepo ya ku kutela mwa musebezi wa bulumiwa. Lwa kutela kwa Madagascar ka September 1991.

Musebezi wa luna wa kwa Madagascar ne li wa silimo si li siñwi, kono wa ba wa lilimo ze lishumi. Mwahal’a nako yeo, palo ya bahasanyi ne i ekezehile ku zwa fa 4,000 ku ya fa 11,600. Ne ni ikozi hahulu ku sebeza sina mulumiwa. Niteñi, fokuñwi ne ni zwafanga ka ku nahana kuli mwendi ne ni sa babalelangi hande musal’a ka ya lateha ka mo ne ku tokwahalela kaufela. Jehova n’a lu file m’ata a ku zwelapili. Kwa nalule-lule, ka 2001, lwa kutela kwa Finland, ko lu zwezipili ku sebeleza fa ofisi ya mutai. Lu sa tukufalezwi mwa musebezi wa Mubuso, mi lu sa hupulanga kwa Africa. Lu ikatulezi ku eza tato ya Jehova kwa ka lu luma kaufela.—Isaya 6:8.

[Mapa ye fa likepe 12]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

FINLAND

YUROPE

[Mapa ye fa likepe 14]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

AFRICA

MADAGASCAR

[Mapa ye fa likepe 15]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

AFRICA

UGANDA

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Fa lizazi la sinawenga sa luna

[Maswaniso a fa likepe 14, 15]

Ka 1960, lu zwa mwa musebezi wa maeto kwa Finland . . .

. . . lu ya mwa musebezi wa bulumiwa kwa Madagascar, ka 1962

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Ni Veera kacenu