Ze Ezahezi mwa Bupilo

Ku Sebeza ka Tabo Niha Ni Li Siyanga

KA MO LI KANDEKEZWI KI BO VARNAVAS SPETSIOTIS

Ka 1990, ha ne ni li wa lilimo ze 68, mubili wa ka kaufela wa omelela. Nihakulicwalo, se ni sebelize ka tabo ka lilimo ze 15, sina sikombwa sa nako kaufela mwa soli sa Cyprus. Kiñi ze ni tiisize kuli ni zwelepili mwa musebezi wa Jehova niha ni li siyanga?

N E NI pepilwe la 11 October, 1922, mwa lubasi lwa bana ba 9, bashimani ba bane ni basizana ba ketalizoho. Munzi wa luna ne li wa Xylophagou, mwa Cyprus. Bashemi ba ka niha ne li ba ipumaneli, ku uta lubasi lo lu tuna cwalo ne ku ba tokwa ku sebeza ka t’ata mwa masimu.

Bo Antonis, bona Bondate, ne li banna ba ne ba lata hahulu ku bala ni ku ñola mi ne li babatisisi ba ba sifanu ba litaba. Nakonyana fela ku zwa ha ni pepwa, Bondate ha ne ba nze ba potela muluti wa sikolo sa munzi wa hesu, ba bona trakiti ye li Peoples Pulpit, ye ne hatisizwe ki Baituti ba Bibele (ka mo ne ba bizezwa Lipaki za Jehova mwa miteñi yeo). Ba kala ku bala trakiti yeo, mi ba utwisisa ze ñozwi mwateñi kapili-pili. Ze ne zwile mwateñi kikuli, Bondate ni balikani ba bona, bo Andreas Christou, ba ba bona ba pili mwa soli sa hesu ku swalisana ni Lipaki za Jehova.

Kekezeho Ku Si Na Taba ni Twaniso

Kwa nalule-lule, sibeli sa bona ba amuhela libuka ze ñwi ze tomile fa Bibele ku zwa kwa Lipaki za Jehova. Hañihañi, Bondate ni bo Andreas ne ba susuelizwe ku taluseza bolyaminzi ba bañwi niti ya Bibele ye ne ba ituta. Musebezi wa bona wa ku kutaza wa zusa twaniso  ya baeteleli ba keleke ya tuna ya Greek Orthodox ni ba bañwi ba ne ba ikutwa kuli Lipaki za Jehova ne li ba ba lubeta mwa silalanda.

Kono bolyaminzi ba bañata ba kuteka baluti ba Bibele bao ba babeli. Bondate ne ba tumile ka ku ba batu ba ba musa ni ba ba na ni loliso. Ne ba tusanga mabasi a shebile hañata-ñata. Fokuñwi busihu ne ba zwanga mwa ndu ka ku sa lemuseha ni ku yo beya buloto kamba sinkwa fa munyako wa ndu ya lubasi lo lu shebile. Likezo za Sikreste zeo za sishemo za tisa kuli batu ba tabele hahulu lushango lo ne lu shaelwa ki likombwa ze peli zeo.—Mateu 5:16.

Seo sa tisa kuli batu ba bañata ba amuhele lushango lwa Bibele. Mi ha ne ba nze ba zwelapili ku utwisisa niti, ba fita fa ku lemuha kuli ne li kwa butokwa ku kopananga hamoho mwa mandu a shutana-shutana kuli ba itute Bibele ka sikwata. Ibata iba ka 1934, bo Nikos Matheakis, ba ne ba li likombwa za nako kaufela mwa Greece, ba esha mwa Cyprus mi ba kopana ni sikwata sa Xylophagou. Ka ku ba ni pilu-telele ni tundamo, Muzwale Matheakis a tusa kwa ku onga-onga hande sona sikwata seo mi a si tusa ku utwisisa hande Mañolo. Sikwata seo sa hula ni ku fita fa ku ba yona puteho ya pili ya Lipaki za Jehova mwa Cyprus.

Musebezi wa Sikreste ha ne u nze u zwelapili ni batu ba bañata ha ne ba nze ba amuhela niti ya Bibele, mizwale ba ikutwa kuli ne ku tokwahala sibaka se si inelezi sa ku kopanela teñi. Bahulwani ba ka bo George, ni ba ku bona bo Eleni, ba fana muzuzu o ne ba itusisa sina sishete sa bona. Muzuzu wo o ne u bapani ni ndu ya bona, wa lukiswa hande mi wa fetulwa sibaka se si swanela sa ku kopanela teñi? Kacwalo mizwale ba fita ba ku ba ni Ndu ya Mubuso ya pili fa soli seo. Ne ba tabile hahulu luli! Ndu ya Mubuso yeo ya tisa kekezeho ye ñwi ye tuna.

Ni Toma mwa Niti

Ka 1938, ha ne ni li wa lilimo ze 16, na itatela ku ba mubeti. Kacwalo Bondate ba ni lumela kwa Nicosia, ona muleneñi wa Cyprus. Ka ku bonela cimo lika ba ni lukiseza kuli ni yo ina ku bo Nikos Matheakis. Yena muzwale ya sepahala yo u sa hupulwa ki ba bañata fa soli sa hesu ka mafulofulo ni kamuhelo ya hae. Mafulofulo-tuna a bona ni bundume bwa bona bo  bu sa zikinyehi ne li tona tulemeno to ne tu tokwahala ku Mukreste kaufela mwa Cyprus mwa miteñi yeo ya makalelo.

Muzwale Matheakis na ni tusize ku utwisisa hahulu niti ya Bibele ni ku eza zwelopili ya kwa moya. Ha ne ni ina ni bona, ne ni fumanehanga kwa mikopano kaufela ye ne ezezwanga fa ndu ya bona. Lwa pili luli mwa bupilo bwa ka, na ikutwa kuli lilato la ka la ku lata Jehova ne li hula. Na ikatulela ku itama silikani sa butokwa ni Mulimu. Mwa likweli fela li sikai, na buza Muzwale Matheakis haiba ne ni ka kona ku yanga ni yena mwa sebelezo ya mwa simu. Fo ne li ka 1939.

Ha se ku fitile nako, na menuha ku kutela haesu ku yo potela lubasi lwa ka. Ha ne ni zo pila ni Bondate ka nakonyana, buikolwiso bwa ka bwa kuli ne ni fumani niti ni bupilo bo bunde bwa ekezeha. Ndwa ya Lifasi ya Bubeli ya tumbuka ka September 1939. Buñata bwa mitangana ba ne ba li litaka za ka ba itatela ku ya kwa ndwa, kono ka ku latelela ketelelo ya Bibele, na ikatulela ku sa ikenya mwa litaba za naha. (Isaya 2:4; Joani 15:19) Ka sona silimo seo, na ineela ku Jehova mi na kolobezwa ka 1940. Mi lwa pili luli mwa bupilo bwa ka, na ikutwa kuli ne ni si na sabo ya ku saba batu!

Ka 1948, na nyala Efprepia. Ha se ku fitile nako lwa ba ni bana ba bane. Mi kapili-pili lwa lemuha kuli ne lu tokwa ku sebeza ka t’ata ilikuli lu hulise bana ba luna “ka ku ba lemusa, ni ka tuto ya Mulena.” (Maefese 6:4) Litapelo za luna ni buikatazo bo ne lu eza ne li bwa ku bata kuli lu suñe bana ba luna lilato le lituna la ku lata Jehova ni ku mamela milao ni likuka za hae.

Mapongo A Tisa Butata

Ka 1964, ha ne ni li wa lilimo ze 42, na kala ku ikutwa ku mbumba kwa lizoho ni lihutu la kwa bulyo. Ku mbumba ko kwa shatukela hanyinyani-hanyinyani kwa lineku la nzohoto. Na fumanwa ni butuku bwa muscle atrophy, bona butuku bo bu batisa misifa. Ki butuku bo si na kalafo mi kwa nalule-lule bu batisanga mubili kaufela. Ne ni ziyelehile maswe ha ni talusezwa kuli ni na ni butuku bo bu cwalo. Miinelo yeo ne i bonahala ku ezahala ka sipundumukela ili ka lubilo lo lu komokisa! Ka ku eshulwa ki maikuto a sabo ni buhali, na ipuza kuli: ‘Ki kabakalañi ha ni kenezwi ki butuku bo? Kanti se ni fosize kiñi?’ Kono ha se ku fitile nako, sabo ye ne i ni kenezi kwa makalelo ya kala ku kuyuka. Cwale na kala ku katazwa ki lipilaelo mi na ba mwa silikwalikwani. Ne ni sisitwa  ki lipuzo ze ñata. Kana mubili wa ka kaufela ne u ka omelela luñañali ni kuli ni ka pila fela ka ku tusiwanga ki ba bañwi? Ne ni ka kona ku pila cwañi ni bona butuku bo? Kana ne ni ka kona ku babalela lubasi lwa ka, ili musal’a ka ni bana ba luna ba bane? Ne ni ciwa ki minahano ye cwalo.

Ka yona nako yeo ya kaulakanyi mwa bupilo bwa ka, ku fita nako ifi kamba ifi ya kwamulaho, ne ni ikutwile kuli ne ni tokwa ku lapela ku Jehova ni ku mu taluseza lipilaelo za ka kaufela ku zwelela kwa pilu. Na lapela musihali ni busihu kaufela inge ni lotisa mioko. Mi ha se ni ezize cwalo na ikutwa ku tiiswa pilu. Mi mwa muinelo wa ka, manzwi a omba-omba a kwa Mafilipi 4:6, 7 na bile a niti luli, a li: “Mu si ke mwa bilaela ka se siñwi; kono mwa linto kaufela mu zibise Mulimu se mu bata ka tapelo ni ka kupo ye na ni buitumelo. Mi kozo ya Mulimu ye fita kutwisiso kaufela, i ka buluka lipilu za mina ni mihupulo ya mina ku Jesu Kreste.”

Ni Pila ni Butuku Bo Bu Omelelisa Mubili

Butuku bwa ka bwa zwelapili ku totobela. Na lemuha kuli ne ni lukela ku cinca kapili kuli ni kone ku pila ni bona butuku bo. Bakeñisa kuli cwale ne ni sa koni ku sebeza sina mubeti, na keta ku eza musebezi o ne u sa botehisi o ne ni kona ku eza o ne u ka ni konisa ku tusa lubasi lwa ka. Na kala ka ku fundotanga ice cream ka ku itusisa mota ye nyinyani. Ne ni sweli ona musebezi wa ku lekisanga ice cream wo ka lilimo ze 6 ku fitela butuku bwa ka bu ni hapa hahulu kuli mane ne se ni zamaela mwa sipula sa mawili. Mi kih’a se ni kala ku ezanga fela misebezi ye bunolo ye ne ni kona.

Ku zwa ka 1990 buikangulo bwa ka bu totobezi hahulu kuli mane ha ni sa kona ku eza musebezi ni o mukana wa ku ipiliseza fateñi. Cwale se ni itinga fela ku ba bañwi, mi se ni tokwa ku tusiwa nihaiba fa misebezi ya kamita ya swanela ku eza mutu ka zazi. Ni tokwa ku isiwa fa mumbeta, ku tapiswa fa mubili, ni ku apaliswa litino. Kuli ni kone ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste, ni na ni ku sundiwa fa sipula sa mawili ku iswa kwa mota mi cwale ni ku nanulwa ku longiwa mwa mota. Ha lu fita kwa Ndu ya Mubuso, ni na ni ku nanulwa ku zusiwa mwa mota ni ku iniswa mwa sipula sa mawili mi kihona ni sundiwa ku isiwa mwahali. Mi ka nako ya mikopano, kwatukwa ka ku beiwanga sipangaliko se si futumaza kuli ni kone ku futumalelwa.

Kono ku si na taba ni butuku bo, ni fumanehanga kwa mikopano kaufela ibata iba kamita. Na ziba kuli kwa mikopano kona kwa lu lutela Jehova, mi ku ba hamoho ni mizwale ni likaizeli ba ka ba kwa moya ki masabelo a luli mi kwa ni tiisa ni ku ni susueza. (Maheberu 10:24, 25) Mi kamita ni tiiswa hahulu ki balumeli ka na ba ba hulile kwa moya ba ba ni potelanga kamita. Kaniti ni ikutwa sina mwa na ikutwezi Davida ha na ize: “Sinwiso sa ka sa yuboka.”—Samu 23:5.

Musal’a ka ya lateha u bile mutusi wa ka yo mutuna mwa lilimo ze kamukana. Mi ni bona bana ba ka ba konile ku ni tusa hahulu luli. Se ba ni tusize ka ku ni ezezanga misebezi ya ka zazi ka lilimo li sikai cwale. Ba eza misebezi ye t’ata, mi lilimo ha li nze li cibilika, ku ni babalela se li musebezi o t’ata hahulu. Kaniti ba bonisize hahulu pilu-telele mi ba sebelize ka t’ata luli, mi ni lapela kuli Jehova a zwelapili ku ba fuyola.

Tapelo ki tukiso ye ñwi ye makaza ye zwa ku Jehova kuli a tiise batanga ba hae. (Samu 65:2) Ka ku alaba litapelo za ka ze zwelela kwatas’a pilu, Jehova u ni file m’ata a kuli ni zwelepili ku ba mwa tumelo ona lilimo ze kamukana. Sihulu ha ni ikutwanga ku zwafa, tapelo ya ni imululanga mi i ni tusanga ku zwelapili ku ba ni tabo. Ku ambolisana ni Jehova kamita kwa ni wetulusanga mi ku tiisa sinca katulo ya ka ya ku zwelapili ku liba kwapili. Ni fitile fa ku kolwa hande kuli Jehova wa utwa litapelo za batanga ba hae mi u ba tusanga ku ba ni mwangalwa o ba tokwa.—Samu 51:17; 1 Pitrosi 5:7.

Mi sa butokwa hahulu kikuli, nako kaufela ni fiwa m’ata a manca, ha ni hupula kuli Mulimu a tuha a folisa b’ote ba ba ka fiwa bupilo  mwa Paradaisi mwa puso ya Mubuso wa Mwan’a hae, Jesu Kreste. Mi hañata se ni cipitile mioko ya tabo ha ni nahanisisanga za yona sepo ye makaza ye.—Samu 37:11, 29; Luka 23:43; Sinulo 21:3, 4.

Ni Sebeza Sina Sikombwa wa Nako Kaufela

Ibata iba ka 1991, ha se ni nyakile muinelo wa ka, na lemuha kuli, kuli ni si ke na ikutwelanga makeke ne ni swanela ku pateha ka ku abananga ni ba bañwi lushango lwa butokwa lwa taba ye nde ya Mubuso. Ka sona silimo se, na kala ku sebeza sina sikombwa sa nako kaufela.

Bakeñisa kuli ni sihole, hañata ni kutazanga ka ku ñola mañolo. Niteñi, ku ñola mañolo ki musebezi o t’ata ku na, ni na ni ku satalala kuli ni kone ku ñola liñolo. Ha ni koni hande ku swalisa luli siñoliso mwa lizoho, lona le li fokolisizwe ki butuku bwa muscle atrophy. Kono ka ku itiisa ni ka tapelo, ni konile ku kutaza ka mañolo ka lilimo ze fitelela 15 cwale. Hape ni itusisanga ni luwaile kwa ku kutaza kwa batu. Fo ni belanga ni kolo kaufela, na ambolanga za sepo ya ka ya lifasi le linca ni Paradaisi ku bahesu, balikani, ni ku be ni yahile ni bona ba ba ni potelanga kwa ndu.

Ka ku ezanga cwalo, ni bile ni ze bonwi ze ñata ze susueza. Ne ni tabile hahulu ku bona yo muñwi wa baikulyange, ye ne ni itutile ni yena Bibele lilimo ze 12 kwamulaho, ha eza zwelopili ya kwa moya ni ku itebuha niti ya Bibele. Ka ku susumezwa ki lizwalo la hae le li lutilwe ki Bibele, u zwezipili ku sepahala ni ku tiyela taba ya buikambuso bwa Bakreste kwa litaba za lifasi.

Sihulu ni banga ya tabile hahulu batu be ni ñolelanga mañolo ha ba taha ku na kuli ni ba taluseze litaba ze ñwi za mwa Bibele. Fokuñwi ba bañwi ba kupanga libuka ze ñwi ze tomile fa Bibele. Ka mutala, me yo muñwi a ni lizeza luwaile ni ku itumela kwa liñolo le li susueza le ne ni lumezi bo munn’a hae. Na tabisizwe hahulu ki taba ye ne li mwa liñolo leo. Mi seo sa tisa kuli lu be ni lipuhisano ze ñata za Bibele ni yena musali yo ni wa munna. Ne lu ambolelanga litaba zeo kwa ndu ya ka.

Ni Na ni Sepo Ye Makaza

Ka lilimo ze fitile ze kaufela, ni konile ku iponela kekezeho ya palo ya bashaeli ba Mubuso mwa kalulo ye ya lifasi. Ndu ya Mubuso ye nyinyani ye li mabapa ni ndu ya bahulwani ba ka bo George se i ekelizwe ni ku lukiswa sinca ka linako ze ñata. Ki sibaka se si nde sa ku lapelela teñi, mi ku kopanelanga liputeho ze peli za Lipaki za Jehova.

Bondate ne ba timezi ka 1943, inge ba na ni lilimo ze 52. Kono kaniti luli ne ba siile sanda sa butokwa hahulu sa kwa moya! Bana ba bona ba 8 ne ba amuhezi niti, mi la kacenu cwana ba sa zwelapili ku sebeleza Jehova. Fa munzi wa Xylophagou, fo ne ba pepezwi Bondate, ni fa minzi ye li mabapa, ha lu bulela cwana se ku na ni liputeho ze talu, ze na ni bahasanyi ba Mubuso ba 230!

Zona litaba ze tabisa ze li ni tahiselize tabo ye tuna. Kacenu se ni li wa lilimo ze 83, mi ni na ni sepo ya manzwi a na bulezi muñoli wa lisamu, a li: “Bana ba litau ba ka tokwa, mane ni ku lapa; kono ba ba bata [Muñ’a] Bupilo ha ku na nto ye nde ye ba ka tokwa.” (Samu 34:10) Ni litela ka cisehelo ye tuna muta bupolofita bo bu ñozwi kwa Isaya 35:6 bu ka talelezwa, bona bo bu li: “Ibe ya toza u ka tula sina lizwii.” Ku fitela nako yeo i fita, ni ikatulezi ku zwelapili ku sebeleza Jehova ka tabo, niha ni li siyanga.

[Mapa ye fa likepe 17]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

TURKEY

SYRIA

LEBANON

CYPRUS

Nicosia

Xylophagou

Liwate la Mediteranea

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Ndu ya Mubuso ya pili mwa Xylophagou, i sa itusiswa ni kacenu le

[Maswaniso a fa likepe 18]

Ni Efprepia ka 1946 ni kacenu

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Ni fumana tabo ka ku kutazanga ka luwaile ni ka ku ñolanga mañolo