‘Mu Iketele Bupilo Kuli Mu Pile’

“Ni beile fapil’a hao bupilo ni lifu, ni beile mbuyoti ni sikuto. Hakulicwalo, iketele bupilo kuli u pile.”—DEUTERONOMA 30:19.

1, 2. Mutu na bupilwe cwañi ka siswaniso sa Mulimu?

“ALU eze mutu ka siswaniso sa luna, ni ka ku swana kwa luna.” Manzwi a a na bulezwi ki Mulimu a ñozwi mwa kauhanyo ya pili ya Bibele. Ka swanelo, Genese 1:26, 27 i li, “Mulimu a eza mutu ka siswaniso sa hae, a mu eza ka siswaniso sa Mulimu.” Kabakaleo mutu wa pili a shutana ni pupo ye ñwi kaufela ye ne li fa lifasi-mubu. Mutu wa pili na swana ni Mubupi wa hae, na kona ku likanyisa Mulimu ka ku nahana, ku bonisa lilato, ku ba ni katulo ye lukile, ku ba ni butali, ni ku ba ni m’ata. Na na ni lizwalo le li sebeza le li mu konisa ku eza likatulo ze ne kona ku mu tusa ni ku tabisa Ndatahe wa kwa lihalimu. (Maroma 2:15) Ku puma fela taba kikuli, Adama na na ni tukuluho ya ku iketela za ku eza. Ha na boni sibupeho sa mwan’a hae wa fa lifasi mubu, Jehova a bona kuli musebezi wa na ezize u “lukile hahulu.”—Genese 1:31; Samu 95:6.

² Ka ku ba bana ba Adama, ni luna lu bupilwe ka siswaniso sa Mulimu ni ka ku swana kwa hae. Niteñi, kana luli lwa kona ku iketela za ku eza? Ona cwalo fela, nihaike Jehova u na ni m’ata ka ku zibela cimo ze ka ezahala kwapili, ha tomelangi cimo likezo ze lu ka eza ni ze ka zwa ku zona. Ha tuheleli ni kamuta kuli bana ba hae ba fa lifasi ba nahanange kuli Mulimu u tomelanga cimo lika ze ba ka eza mwa bupilo. Kuli lu utwisise  libaka ha ku li kwa butokwa ku itusisa tukuluho ya luna ka ku eza liketo ze lukile, ha lu ituteñi pili kwa mutala wa ze ne ezahezi kwa sicaba sa Isilaele.—Maroma 15:4.

Maisilaele Ne Ba Na ni Tukululo ya ku Iketela

3. Ki ufi wa pili kwa Milao ye Lishumi, mi Maisilaele ba ba sepahala ne ba iketezi ku mamela ona mulao wo ka mukwa ufi?

³ Jehova na bulelezi Maisilaele kuli: “Ki Na [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ya ku zwisize mwa naha ya Egepita, mwa ndu ya butanga.” (Deuteronoma 5:6) Maisilaele ne ba sa koni ku kakanya ni hanyinyani ona manzwi a, kakuli ka 1513 B.C.E., sicaba sa Isilaele ne si lukuluzwi ka makazo ku zwa mwa butanga bwa mwa Egepita. Mwa Mulao wa pili kwa Milao ye Lishumi, Jehova ka mubuleli wa hae Mushe, na ize: “U si ke wa ba ni milimu i sili fapil’a ka.” (Exoda 20:1, 3) Fa kezahalo yeo, sicaba sa Isilaele sa iketela kuli si ka ipeya ku utwa. Ka ku itatela ne si iketezi ku sebeleza fela Jehova yena a nosi.—Exoda 20:5; Numere 25:11.

4. (a) Ki keto mañi yeo Mushe na taluselize Maisilaele? (b) Ki keto mañi ye lu swanela ku eza kacenu?

⁴ Lilimo ze 40 hasamulaho wa fo, Mushe a hupulisa ka m’ata lusika lo lu ñwi lwa Maisilaele za keto ye ne lu swanela ku eza. Na ize: “Kacenu ni biza lihalimu ni lifasi kuli li be lipaki ku mina, li pake kuli: Ni beile fapil’a hao bupilo ni lifu, ni beile mbuyoti ni sikuto. Hakulicwalo, iketele bupilo kuli u pile, wena ni baikulu ba hao.” (Deuteronoma 30:19) Ni kacenu, lwa kona ku iketela. Eni, lwa kona ku keta ku sebeleza Jehova ka busepahali ni ku ba ni sepo ya bupilo bo bu sa feli, kamba lwa kona ku keta ku sa ipeya ku utwa ni ku utwa butuku bwa keto ya luna. Mu nyakisise mitala ya batu ba ne ba ezize liketo ze shutana.

5, 6. Ki keto mañi ya na ezize Joshua, mi ne ku zwileñi mwateñi?

⁵ Ka 1473 B.C.E., Joshua a etelela Maisilaele ku ba libisa mwa Naha ya Sepiso. Mwa kutazo ye m’ata ya hae ya mafelelezo ya na bulezi pili a si ka shwa kale, Joshua a kupa sicaba kaufela kuli: ‘Kono ha mu sa lati ku sebeleza [Muñ’a] Bupilo, mu kete kacenu ye mu ka sebeleza; nihaikaba milimu ye sebelelizwe ki bokuku a mina mwa buse bwa Nuka, kamba ki milimu ya Maamori be mu yahile mwa naha ya bona.” Mi ka ku ama kwa lubasi lwa hae, a zwelapili ku bulela kuli: “Haili na, ni ba ndu ya ka, lu ka sebeleza [Muñ’a] Bupilo.”—Joshua 24:15.

⁶ Sapili, Jehova na laezi Joshua kuli a itiise ni ku ikeza pilu t’ata, a mu laela kuli a si ke a keluha ku utwa Mulao wa Mulimu. Kono Joshua na ka kondisa nzila ya hae ka ku balanga buka ya Mulao musihali ni busihu. (Joshua 1:7, 8) Joshua a eza ona cwalo mi a kondisa ku za na eza kaufela. Keto ya na ezize Joshua ya mu tahiseza limbuyoti ze ñata. Joshua na ize: “Ha ku si ka tokwahala taba niheba i li ñwi ya ze nde z’a n’a bulelezi [Muñ’a] Bupilo bana ba Isilaele; kamukan’a zona za bonahala.”—Joshua 21:45.

7. Mwa miteñi ya Isaya, ki keto ye cwañi ye ne ba ezize Maisilaele ba bañwi, mi kiñi ze ne zwile mwateñi?

⁷ Ka ku fapahana, ha mu nyakisise muinelo wa mwa Isilaele lilimo ze bata iba ze 700 hamulaho. Ka nako yeo, buñata bwa Maisilaele ne ba latelela lizo za mahedeni. Ka mutala, fa lizazi la mafelelezo mwa mwaha, batu ba bañata ne ba zelanga kwa tafule ye tezi ya lico za mifuta-mifuta ze tabusa ni veine ye munati. Wo ne si fela mukiti wa ku itabisa sina lubasi. Ne li mukiti wa bulapeli wa ku lumbeka milimu ya bahedeni ye mibeli. Mupolofita Isaya na ñozi ka mo Mulimu na bonela kona ku sa sepahala ko, ha na ize: “Mina ba ba hana [Muñ’a] Bupilo, ba ba libala lilundu la ka le li kenile ba ba lukiseza mulimu Gadi tafule ya lico, ba ba fa mulimu Meni veine ye zwakilwe.” Ne ba lumela kuli kutulo ye nde ka mwaha ne i si ka itinga fa ku ba ni mbuyoti ya Jehova, kono ne i itingile fa ku tabisa “mulimu Gadi” ni “mulimu Meni.” Kono taba ya luli kikuli, keto ya bona ya bukwenuheli ni ya ka ku itatela ne i ba libisa kwa kozi. Jehova na ize: “Ni ka mi neela mu shwe kwa mukwale, mu ikinamele kaufela ha mu nze mu bulawa; kakuli ha ne ni biza ne mu sa alabi, mi ha ne ni bulela ne mu sa utwi; kono mwa pila mwa bumaswe, mwa meto a ka, mi mwa keta ku eza ze ni sa  lati.” (Isaya 65:11, 12) Keto ya bona ya butoto ya tisa kuli ba yundiswe, mi mulimu Gadi ni mulimu Meni ne ba si na m’ata a ku ba sileleza.

Ku Eza Keto Ye Lukile

8. Ka ku ya ka Deuteronoma 30:20, ki lika mañi ze amiwa mwa ku eza keto ye lukile?

⁸ Mushe ha na laezi Isilaele ku iketela bupilo, na pundile mihato ye milalu ye ne ba na ni ku nga: “Ku lata [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ku utwa linzwi la hae ni ku mu kumalela.” (Deuteronoma 30:20) Ha lu nyakisiseñi o muñwi ni o muñwi wa mihato ye kuli lu kone ku eza keto ye lukile.

9. Lu kona ku bonisa cwañi lilato la luna ku Jehova?

⁹ Ka ku lata Jehova Mulimu wa luna: Lu keta ku sebeleza Jehova bakeñisa kuli lwa mu lata. Ka ku mamela mutala o li temuso wa ze ne ezahezi kwa Maisilaele, lu hana miliko kaufela ya ku eza buhule, mi lu ambuka mipilelo ye kana ya tisa kuli lu kone lu swasiwa ki moya wa lifasi wa ku lata hahulu sifumu. (1 Makorinte 10:11; 1 Timotea 6:6-10) Lu kumalela ku Jehova ni ku mamela litaelo za hae. (Joshua 23:8; Samu 119:5, 8) Pili Maisilaele ba si ka kena kale mwa Naha ya Sepiso, Mushe a ba eleza kuli: “A mu bone, ni mi lutile milao ni litaelo, mw’a ni laelezi [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa ka, kuli mu li eze mwa naha ye mu y’o kena ku yona ku i luwa. Hakulicwalo, mu li tokomele, mi mu li eze, kakuli ki zona ze ka ba butali bwa mina, ni ngana ya mina fapil’a macaba a’ ka utwa milao yeo kaufela.” (Deuteronoma 4:5, 6) Ye ki yona nako ya ku bonisa lilato la luna ku Jehova ka ku eza pili tato ya hae mwa bupilo bwa luna. Kaniti lu ka fuyolwa haiba lu keta ku eza pili tato ya Mulimu mwa bupilo bwa luna.—Mateu 6:33.

10-12. Ki lituto mañi ze lu ituta ka ku nyakisisa ze ne ezahezi mwa miteñi ya Nuwe?

¹⁰ Ka ku utwa linzwi la Mulimu: Nuwe ne li “mubuleli wa Ku Luka.” (2 Pitrosi 2:5) Ibata iba batu kaufela ba ne ba pila fa lifasi pili Munda u si ka taha kale ne ba keluhile mi ne “ba si ka lemuha se siñwi” ka za litemuso za Nuwe. Cwale kwa ezahalañi ku bona? “Munda wa kena, mi wa ba kukisa kaufela.” Jesu na lemusize kuli mwa lizazi la luna, ka nako ya “ku ba teñi kwa Mwan’a mutu, NW,” ku ka ba ona cwalo. Ze ne ezahezi mwa miteñi ya Nuwe ki temuso ye tuna kwa batu ba ba hana ku utwa lushango lwa Mulimu.—Mateu 24:39.

¹¹ Ba ba sheununa temuso ye zwa ku Mulimu ye ba shaela batanga ba Mulimu kacenu ba swanela ku lemuha ze ka ba tela ka ku hana ku utwa temuso yeo? Ka za basheununi ba ba cwalo, muapositola Pitrosi na ize: “Ba libala ka mabomu kuli lihalimu ne li ezizwe kale, ni kuli lifasi ne li zwisizwe mwa mezi, mi la bulukwa mwa mezi ki Linzwi la Mulimu; ni kuli lifasi lani la shwa, kabakala Munda ku li kwahela. Kono lihalimu la cwale, ni lifasi la cwale, li bulukezwi mulilo ki Linzwi lona leo; li bulukezwi lizazi la Katulo ni ku yunda kwa banyefuli.”—2 Pitrosi 3:3-7.

¹² Nuwe ni lubasi lwa hae ne ba ezize keto ye shutana ni ya batu ba. “Ka tumelo, Nuwe a man’o zibiswa ki Mulimu ze ne si ka bonahala kale, a saba Mulimu, mi a yaha aleka.” Ka ku utwa temuso yeo a bandusa ba ndu ya hae. (Maheberu 11:7) Haike lu be ba ba teeleza kapili lushango lwa Mulimu mi kihona lu lu mamela ka ku eza ze li lu bulelela.—Jakobo 1:19, 22-25.

13, 14. (a) Ki kabakalañi ku ‘kumalela ku Jehova’ ha ku li kwa butokwa? (b) Lu kona ku lumeleza cwañi Jehova, “mubupi wa luna,” ku lu bupa?

¹³ Ka ku kumalela ku Jehova: Kuli lu ‘iketele bupilo kuli lu pile,’ ha lu tokwi fela ku lata Jehova ni ku mu utwa kono hape lu tokwa ku ‘kumalela ku Jehova,’ fo kikuli, ku tundamena ku eza tato ya hae. Jesu na ize: “Mu ka pilisa mioya ya mina ka ku tiya kwa mina.” (Luka 21:19) Mane keto ye lu eza mwa litaba ze i patulula ze shitami mwa pilu ya luna. Liproverbia 28:14 i li: “Mbuyoti i fiwa mutu ya saba ka nako ni nako ku eza sibi; kono wa pilu ye na ni mahanyi u ka wela ku ze maswe.” Faro wa Egepita wa kwaikale ki mutala wa ze bulezwi mwa kalulo ya mafelelezo ya liñolo le. Ye ñwi ni ye ñwi ya Likoto ze Lishumi ha ne i lenga Egepita, Faro a tatafaza pilu ya hae ku fita ku bonisa sabo ya ku saba Mulimu. Jehova na si ka hapeleza Faro kuli a si ke a ipeya ku utwa kono na lumelelize yena mulena wa muikankabeki yo kuli a eza keto ya hae. Ku sina taba  ni keto ya na ezize Faro, Jehova na petile mulelo wa hae. Kakuli muapositola Paulusi ha na bulela mubonelo wa Jehova ka za Faro na ize: “Se ni ku tahiselize ki se, ki kuli ni bonahalise mata a ka ka wena, ni kuli ni bubanise Libizo la ka mwa lifasi kamukana.”—Maroma 9:17.

¹⁴ Lilimo-limo hamulaho wa ku lukululwa kwa Maisilaele mwa lizoho la Faro, mupolofita Isaya na ize: “Ki Wena ndat’a luna, Wena [Muñ’a] Bupilo; luna lu lizupa, mi Wena u mubupi wa luna; mi kaufel’a luna lu musebezi wa mazoho a hao.” (Isaya 64:8) Ha lu nze lu lumeleza Jehova ku lu bupa ka ku ezanga tuto ya ka butu ni ka ku sebelisa Linzwi la hae, hanyinyani-hanyinyani lu apala butu bo bunca. Lu fita fa ku ba ba ba ishuwa hahulu ni ba ba kona ku bupiwa ka bunolo, mi seo si lu konisa ku kumalela hahulu ku Jehova bakeñisa kuli lu bata luli ku mu tabisa.—Maefese 4:23, 24; Makolose 3:8-10.

‘U Lute Litaba za Jehova’

15. Ka ku ya ka Deuteronoma 4:9, Mushe na hupulisize Maisilaele lika mañi ze peli ze ne ba swanela ku peta?

¹⁵ Mushe ha na bulela kwa sicaba sa Isilaele se ne si putehani ku libelela ku kena mwa Naha ya Sepiso, na ize: “Kono u iponele, mi u babalele moya wa hao hahulu, u si ke wa libala litaba z’o iponezi ka meto a hao, mi li si ke za zwa mwa pilu ya hao nihaiba ka zazi li liñwi la ku pila kwa hao; hape u li lute bana ba hao ni bana ba bana ba hao.” (Deuteronoma 4:9) Kuli ba fuyolwe ki Jehova ni kuli ba yo kondisa za bona mwa naha ye ne ba tuha ba luwa, batu ne ba na ni ku eza lika ze peli fapil’a Jehova Mulimu wa bona. Ne ba sa lukeli ku libala litaba ze makaza ze ne ba iponezi ka meto za na petile Jehova, mi ne ba na ni ku luta zona litaba zeo kwa masika a tatama. Ka ku ba batu ba Mulimu kacenu, lu swanela ku eza nto ye swana haiba lu bata ku ‘iketela bupilo kuli lu pile.’ Ki lika mañi ze lu iponezi ka meto za lu ezelize Jehova?

16, 17. (a) Balumiwa ba ba lutilwe kwa Giliadi ba konile ku petañi mwa musebezi wa ku kutaza Mubuso? (b) Ki mitala mañi ye mu ziba ya batu ba ba zwezipili ku ba ni cisehelo ye tuna?

¹⁶ Lwa nyakalala ha lu bona ka mo Jehova a fuyaulezi musebezi wa luna wa ku kutaza ni ku tahisa balutiwa. Ku zwa fela ka 1943 fo si kaliseza Sikolo sa Bibele sa Giliadi, balumiwa ba etelezi mwa musebezi wa ku tahisa balutiwa mwa linaha ze ñata. Ku to fita ni la kacenu cwana, ba ne ba felize sikolo seo kwa makalelo-kalelo ba zwezipili ku ba ni mafulofulo mwa musebezi wa ku kutaza Mubuso, nihaike kuli se li basupali mi ba bañwi ha ba sa kona ku eza ze ñata bakeñisa mapongo. Mutala o muñwi o munde ki wa bo Mary Olson, ba ne ba kwazize kwa Giliadi ka 1944. Ne ba kalile ku sebeza sina mulumiwa mwa Uruguay, kihona ba ya kwa Colombia, mi ka nako ya cwale ba sebeleza kwa Puerto Rico. Niha ba sa koni ku eza ze ñata hahulu bakeñisa mapongo a tisizwe ki busupali, Kaizeli Olson u sa zwelapili ku ba ni cisehelo ye tuna mwa musebezi wa ku kutaza. Ka ku itusisa hande puo ya Spanish ya itutile, ka sunda ni sunda u sebezanga hamoho ni bahasanyi ba mwa naha yeo mwa bukombwa bwa mwa simu.

¹⁷ Bo Nancy Porter, ba se ba li mbelwa, ili ba ne ba felize Sikolo sa Giliadi ka 1947, ba sa  sebeleza kwa Bahamas. Ki ba bañwi ba balumiwa ba ba zwelapili ku pateha mwa musebezi wa ku kutaza. Mwa likande la ze ezahezi mwa bupilo bwa bona, Kaizeli Porter, u talusa kuli: “Ni fumani tabo ye ipitezi mwa ku luta ba bañwi niti ya mwa Bibele. * Ni konile ku pila mupilelo wa kwa moya o zamaiswa hande ili o ni tiisize mwa bupilo bwa ka.” Kaizeli Porter ni batanga ba bañwi ba ba sepahala ha ba iheta kwa bupilo bwa bona bwa kwamulaho, ha ba libali za ezize Jehova. Luna bo? Kana lwa talimanga ka buitebuho ka mo Jehova a fuyaulezi musebezi wa Mubuso mwa silalanda sa luna?—Samu 68:11.

18. Lu kona ku itutañi ka ku balanga makande a ze ezahezi mwa bupilo bwa balumiwa?

¹⁸ Lika ze ba petile ni ze ba sa peta ba ba sebelelize Jehova ka nako ye telele za lu tabisa luli. Ku bala makande a ze ezahezi mwa bupilo bwa bona kwa lu susueza kakuli ha lu iponela zeo Jehova a ezelize bona basepehi ba, lwa tiiswa kuli lu zwelepili ku sebeleza Jehova. Kana mwa balanga kamita ni ku nahanisisanga ona makande a nyakalalisa ao a hatiswanga mwa Tora ya ku Libelela?

19. Bashemi ba Sikreste ba kona cwañi ku itusisa hande makande a ze ezahezi mwa bupilo a mwa Tora ya ku Libelela?

¹⁹ Mushe na hupulisize Maisilaele kuli ba si ke ba libala litaba kaufela za na ba ezelize Jehova ni kuli litaba zeo li si ke za zwa kwa lipilu za bona mwa mazazi kaufela a bupilo bwa bona. Mi kihona a ekeza ku bulela taba ye ñwi, a li: “U li lute bana ba hao ni bana ba bana ba hao.” (Deuteronoma 4:9) Makande a luli a ezahezi mwa bupilo a susueza. Ba banca ba ba hula ba tokwa mitala ye minde ya ku likanyisa. Likaizeli ba makwasha ba kona ku ituta kwa mitala ya busepahali ya likaizeli ba ba supali ili bao makande a ze ezahezi mwa bupilo bwa bona a hatisizwe mwa Tora ya ku Libelela. Mizwale ni likaizeli ba kona ku ba ni kolo ya ku ekeza kwa sebelezo ya bona ya ku kutaza taba ye nde ka ku yo sebeleza mwa libaka ze mwa naha ya bona mo ku bulelwa puo ya kwa naha i sili. Mina bashemi ba Sikreste, neikaba hande ha ne mu ka itusisa mitala ya balumiwa ba ba sepahala ba kwa Giliadi ni balumiwa ba bañwi kuli mu kone ku susueza bana ba mina ku keta bupilo bwa ku ba mwa sebelezo ya nako kaufela.

20. Lu swanela ku ezañi kuli lu ‘iketele bupilo’?

²⁰ Kono cwale mañi ni mañi wa ku luna u kona ku ‘iketela bupilo’ ka mukwa ufi? Lu kona ku eza cwalo ka ku itusisa mpo ye makaza ya tukuluho ya ku iketela kuli lu bonise Jehova kuli lwa mu lata ni ka ku zwelapili ku eza ka m’ata a luna kaufela mwa sebelezo ya luna ka nako kaufela yeo Mulimu a ka lu lumeleza ku eza cwalo. “Kakuli” sina mwa na bulelezi Mushe, Jehova ‘ki Yena bupilo bwa mina, mi butelele bwa mazazi a mina bu ku Yena.’—Deuteronoma 30:19, 20.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Mu itutileñi kwa mitala ya batu ba ne ba ezize liketo ze shutana ye lu nyakisisize?

• Ki mihato mañi ye lu swanela ku nga kuli lu ‘iketele bupilo’?

• Ki misebezi mañi ye mibeli ye lu susuelizwe ku peta?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 26]

“Ni beile fapil’a hao bupilo ni lifu”

[Siswaniso se si fa likepe 29]

Ka ku utwa Linzwi la Mulimu, Nuwe ni ba ndu ya hae ne ba bandukile

[Siswaniso se si fa likepe 30]

Bo Mary Olson

[Siswaniso se si fa likepe 30]

Bo Nancy Porter