“Hasi Mo ni Latela Mulao wa Hao!”

“Hasi mo ni latela mulao wa hao! Na u nahana musihali kaufela.”—SAMU 119:97.

1, 2. (a) Muñoli ya na ñozi Samu 119 ka ketelelo ya moya wa Mulimu na li mwa muinelo mañi? (b) Na ezizeñi ka za teñi, mi ki kabakalañi?

MUÑOLI wa Samu 119 na talimani ni tiko ye tuna. Lila ze ikuhumusa ze ne loba mulao wa Mulimu ne li mu sheununa ni ku mu tama litaba. Malena ne ba mu lwanisa ni ku mu nyandisa. Na potolohilwe ki batu ba ba maswe mi ne ba lela ku mu bulaya. Zeo kaufela ne li tisize kuli a ikutwe ku “letuka kabakala manyando.” (Samu 119:9, 23, 28, 51, 61, 69, 85, 87, 161) Kono niha na talimani ni litiko zeo, walisamu na opezi kuli: “Hasi mo ni latela mulao wa hao! Na u nahana musihali kaufela.”—Samu 119:97.

² Mu kana mwa ipuza kuli, “walisamu na kona ku omba-ombiwa cwañi ki Mulao wa Mulimu?” Na tiisizwe ki buikolwiso bwa kuli Jehova na mu babalela. Niha na talimani ni miliko ye ne tiswa ki balwanisi ba hae, walisamu na kona ku taba bakeñisa kuli na ziba hande litukiso ze lilato ze ne li mwa mulao wo. Na lemuhile kuli Jehova na mu ezize hande. Hape ku mamela mulao wa Mulimu ne ku mu talifisize ku fita lila za hae mi mane ne ku mu pilisize. Ku mamela mulao wo ne ku tisize kuli a be ni kozo ni lizwalo le linde.—Samu 119:1, 9, 65, 93, 98, 165.

3. Ki kabakalañi Bakreste ha ba fumana t’ata ku pila ka likuka za Mulimu kacenu?

³ Batanga ba Mulimu ba bañwi kacenu ni bona ba talimani ni litiko ze t’ata ze lika tumelo ya bona. Mwendi luna muinelo o lu talimani ni ona haki o lubeta inge muinelo wa na li ku ona walisamu, kono niteñi lu pila mwa “linako ze tata.” Batu ba bañata be lu kopananga ni bona ha ba tabeli likuka za Mulimu—ki batu ba ba itata, ba ba lata sifumu, ba ba ipa ni ba ba si na likute. (2 Timotea 3:1-5) Kamita mikulwani ba Sikreste ba talimananga ni miinelo ye lwanisana ni muzamao wa bona o munde. Mwa miinelo ye cwalo ku kona ku lu bela t’ata ku zwelapili ku lata Jehova ni ku lata ze lukile. Lu kona ku isileleza cwañi kwa miinelo ye cwalo?

4. Walisamu na bonisize cwañi kuli na itebuha mulao wa Mulimu, mi kana Bakreste ni bona ba swanela ku eza cwalo?

⁴ Walisamu na konile ku tiyela litiko za na talimani ni zona bakeñisa kuli na banga ni nako ya ku bala mulao wa Mulimu ka tukufalelo ni ku yeya za teñi. Ka nzila yeo na fitile fa ku u lata. Mane, ibata iba timana kaufela ya Samu 119 i ama fa kalulo ye ñwi ya mulao wa Jehova. * Bakreste kacenu ha ba tokwiwi ku buluka Mulao wa Mushe wa na file Mulimu kwa sicaba sa Isilaele wa ikale. (Makolose 2:14) Niteñi, likuka ze fumanwa mwa Mulao wo li sa li za butokwa. Likuka zeo ne li omba-ombile walisamu, mi za kona ku omba-omba batanga ba Mulimu ba ba talimani ni miliko ya bupilo kacenu.

5. Ki lifi likalulo za Mulao wa Mushe ze lu ka nyakisisa?

 ⁵ Ha lu nyakisiseñi susuezo ye lu kona ku fumana mwa likalulo ze talu za Mulao wa Mushe: Tukiso ya Sabata, tukiso ya ku bubula ni mulao o hanisa ku lakaza za ba bañwi. Mwa likalulo ze kaufela, lu ka lemuha kuli ku butokwa ku utwisisa likuka ze iputezi mwa milao ye kuli lu kone ku tiyela matata e lu talimana ni ona mwa linako za luna.

Ku Feza Linyolwa la Luna la kwa Moya

6. Ki lika lifi za butokwa ze ba tokwa batu kaufela?

⁶ Batu ka sipepo ba na ni lika ze ñata ze ba tokwa. Ka mutala, ba tokwa lico, mezi ni malobalo kuli ba be ni buikangulo bo bunde. Kono batu hape ba na ni linyolwa la kwa moya. Kuli ba be ni tabo sakata ba tokwa ku feza linyolwa leo. (Mateu 5:3) Ku feza linyolwa la ka sipepo leo ne li nto ya butokwa hahulu ku Jehova kuli mane na ketile lizazi mutumbi le ne ba swanela ku mamelanga batu ba hae sunda ni sunda, mi ne ba laezwi ku tuhela misebezi ya bona kaufela ka lizazi leo mi ne ba swanela fela ku eza za kwa moya.

7, 8. (a) Mulimu na bonisize cwañi shutano ye mwahal’a lizazi la Sabata ni mazazi a mañwi? (b) Lizazi la Sabata ne li peta mulelo mañi?

⁷ Tukiso ya Sabata ne i koñomeka butokwa bwa ku eza lika za kwa moya. Linzwi la “sabata” li fumaneha lwa pili mwa Bibele ha ku ambolwa za manna ye ne filwe mwa lihalaupa. Maisilaele ne ba bulelezwi kuli ne ba swanela ku sela buhobe bwa makazo bo ka mazazi a 6. Ka lizazi la bu 6, ne ba bulelezwi ku sela “buhobe bwa mazazi a mabeli” bakeñisa kuli ka lizazi la bu 7 ne ba si ke ba fiwa buhobe bo. Lizazi la bu 7 ne li ka ba lizazi la “Sabata le li kenile la [Muñ’a] Bupilo,” mi ka lizazi leo mañi ni mañi wa bona na swanela ku itulela mwa sibaka sa hae. (Exoda 16:13-30) Mulao o muñwi kwa Milao ye Lishumi ne u hanisa ku eza musebezi ufi kamba ufi ka la Sabata. Lizazi leo ne li lizazi le li kenile. Mutu kaufela ya na sa li mameli na bulaiwa.—Exoda 20:8-11; Numere 15:32-36.

⁸ Mulao wa Sabata ne u bonisa kuli Jehova na iyakatwa buiketo bwa batu ba hae kwa mubili ni kwa moya. Jesu na ize: “La Pumulo li ezelizwe mutu.” (Mareka 2:27) Lizazi leo ne li sa fi fela Maisilaele nako ya ku pumula kono hape ne li ba fa kolo ya ku sutelela ku Mubupi wa bona ni ku bonisa lilato ku yena. (Deuteronoma 5:12) Fa lizazi leo ne ku swanela fela ku eziwa misebezi ya kwa moya. Seo ne si kopanyeleza ku lapela ni ku yeya Mulao wa Mulimu sina lubasi. Tukiso yeo ne i tusize Maisilaele kuli ba si ke ba itusisa nako ni m’ata a bona kaufela kwa ku ndongwama fela lika za kwa mubili. Lizazi la Sabata ne li ba hupulisa kuli silikani sa bona ni Jehova ne li yona nto ya butokwa ka ku fitisisa mwa bupilo bwa bona. Jesu na kutezi ku bulela sikuka se  si sa cinci seo ha na ize: “Mutu h’a na ku pila buhobe fela, kono u ka pila ni ona manzwi kaufela a’ zwa mwa mulomo wa Mulimu.”—Mateu 4:4.

9. Tukiso ya Sabata i lutañi Bakreste?

⁹ Batu ba Mulimu ha ba sa tokwiwa ku buluka Sabata ya lihora ze 24, kono niteñi tukiso ya Sabata haki litangu fela la za ikale. (Makolose 2:16) Sabata i lu hupulisa kuli ni luna lu lukela ku beya lika za kwa moya mwa sibaka sa pili. Lika za kwa mubili kamba lika za ku itabisa ka zona ha li swaneli ku nga sibaka sa lika za kwa moya. (Maheberu 4:9, 10) Mi kacwalo lwa kona ku ipuza kuli: “Ki sika mañi se ni beile mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa ka? Kana ni beile tuto ya Linzwi la Mulimu, tapelo, ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste ni ku kutaza taba ye nde ya Mubuso mwa sibaka sa pili? Kamba ku na ni lika ze ñwi ze ni palelwisa ku fumana nako ya ku eza lika zeo?” Haiba lu beya lika za kwa moya mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa luna, Jehova u lu sepisa kuli ha lu na ku taelelwa ki lika ze lu tokwa mwa bupilo.—Mateu 6:24-33.

10. Ku tomahanya nako ya ku eza lika za kwa moya ku kona ku lu tusa cwañi?

¹⁰ Haiba lu tomahanya nako ya ku itutanga Bibele ni lihatiso ze tomile fa Bibele, ni ku yeya ze lu fumana mwateñi, lwa kona ku tusiwa ku sutelela ku Jehova. (Jakobo 4:8) Bo Susan ba ne ba kalile ku tomahanya nako ya ku itutanga Bibele kamita lilimo ze bato ba 40 kwamulaho, ba itumelela kuli sa pili ne ba sa tabeli tukiso yeo. Ne ba ikutwanga ku nyikwa. Kono ba fita fa ku i tabela ha ne ba nze ba zwelapili ku bala. Mi cwale ba ikutwanga ku yawa maswe haiba lika ze ñwi li ba palelwisa ku eza tuto ya bona. Ba li: “Tuto ya ka i ni tusize ku ziba Jehova ni ku mu nga sina Ndate. Na kona ku mu sepa, ku itinga ku yena ni ku lapela ku yena ka ku lukuluha. Kwa tabisa luli ku bona m’o Jehova a latela batanga ba hae, mwa ni babalelela ka butu ni mwa ni tuselize.” Kaniti ni luna lwa kona ku ba ni tabo ye tuna haiba lu feza linyolwa la luna la kwa moya!

Mulao wa Mulimu wa za Mabubulwa

11. Tukiso ya ku bubula ne i ezwa cwañi?

¹¹ Kalulo ya bubeli ya Mulao wa Mushe ye ne bonisa kuli Jehova na iyakatwa buiketo bwa batu ba hae i ama mulao wa mabubulwa. Jehova na laezi kuli mulimi wa Muisilaele ha na kutula miselo mwa simu ya hae, na lukela ku siyela babotana ze ba ka bubula hamulaho wa bakutuli. Balimi ne ba laezwi ku sa kutulelela simu ya bona kaufela ni ku sa nopa miselo ye ne sa siyezi kwa likota za veine kamba za olive. Ne ba sa swaneli ku kutela ñata ya buloto ye ne ba libezi mwa masimu a bona. Yeo ne li tukiso ye lilato ye ne lukiselizwe ku tusa babotana, bazwahule, lindiala, ni limbelwa. Ki niti, ku bubula ne si musebezi o bunolo, kono tukiso yeo ne i tusa batu bao kuli ba tokwe mukumbeleti.—Livitike 19:9, 10; Deuteronoma 24:19-22; Samu 37:25.

12. Tukiso ya ku bubula ne i fa balimi kolo mañi?

¹² Mulao wa mabubulwa ne u sa bonisi balimi kuli ba swanela ku siyela bomukunyandela mabubulwa a kuma kai. Ne ku itingile ku bona ku ikatulela buñata bwa lico ze ne ba ka siya mwa masimu a bona. Kacwalo, tukiso ye, ne i ba luta ku fana. Ne i fa balimi kolo ya ku bonisa buitumelo ku Mufani wa kutulo bakeñisa kuli ‘ya na ni sishemo ku yo museta, u lumba Mubupi wa hae.’ (Liproverbia 14:31) Boazi ki yo muñwi wa batu ba ne ba ezize cwalo. Ka sishemo, na boni teñi kuli Ruti, yena mbelwa ya na bubula mwa masimu a hae, na fumani sico se si likani mwateñi. Jehova na fuyozi hahulu Boazi bakeñisa bufani bwa hae.—Ruti 2:15, 16; 4:21, 22; Liproverbia 19:17.

13. Mulao wa ikale wa za mabubulwa u lu lutañi?

¹³ Sikuka se si mwa mulao wa mabubulwa ha si si ka cinca. Jehova u libelela kuli batanga ba hae ba fane, sihulu ku ba ba shebile. Haiba lu fana hahulu, ni limbuyoti lu ka li fumana  ka buñata cwalo. Jesu na ize: “Mu fane, mi mu ka fiwa. Mu ka felwa mwa kubo ya mina, tikanyo ye nde, ye shetisizwe, ye katezwi, ye suluha. Kakuli tikanyo ye mu likanya ka yona, ki yona ye mu ka likanyezwa ni mina.”—Luka 6:38.

14, 15. Lu kona ku bonisa cwani kuli lwa fana, mi luna ni batu be lu tusa lu kona ku fumana lituso mañi?

¹⁴ Muapositola Paulusi u lu susueza kuli lu “eze batu kaufela hande, sihulu banabahabo luna ba balumeli.” (Magalata 6:10) Kacwalo, lu swanela ku tusa Bakreste ka luna kwa moya muta tumelo ya bona i likiwa. Kono kana kikuli ba tokwa tuso ya kuli ba yo fumaneha kwa Ndu ya Mubuso kamba ku yo leka lika ze ñwi kwa sintolo? Kana mu na ni basupali, bakuli, kamba lihole mwa puteho ya mina ba ba kana ba susuezwa hahulu ha ba potelwa kamba ku tusiwa? Haiba lu eza ka t’ata ku lemuha butokwi bo bu cwalo, Jehova wa kona ku alaba litapelo za mutu ya shebile ka ku itusisa luna. Ki niti, ku babalelana ki buikalabelo bwa Bakreste, kono ba ba eza cwalo ni bona ba fumananga tuso. Haiba lu bonisa lilato sakata kwa balapeli sina luna lu ka ba ni tabo ye tuna mi lu ka katelwa ki Jehova.—Liproverbia 15:29.

¹⁵ Nzila ye ñwi ya butokwa yeo Bakreste ba kona ku bonisa ka yona kuli ba na ni moya wa bufani kiha ba itusisa nako ya bona ni m’ata a bona kwa ku bulela za milelo ya Mulimu. (Mateu 28:19, 20) Mutu kaufela ya bile ni tohonolo ya ku tusa mutu yo muñwi ku fita fa ku neela bupilo bwa hae ku Jehova wa ziba buniti bwa manzwi a Jesu a li: “Ku na ni mbuyoti [kamba tabo] mwa ku fana, ye fita ye mwa ku fiwa.”—Likezo 20:35.

Ku Hanyeza Moya wa ku Lakaza za Ba Bañwi

16, 17. Mulao wa bulishumi ne u hanisañi, mi ki kabakalañi?

¹⁶ Sisupo sa bulalu se lu ka nyakisisa mwa Mulao wa Mulimu wa na file ku Isilaele ki wona mulao wa bulishumi, o no hanisa ku lakaza za ba bañwi. Mulao wo ne u ize: “U si ke wa lakaza ndu ya wahenu; u si ke wa lakaza musal’a hae, nihaiba mutang’a hae wa munna kamba wa musali, nihaiba komu ya hae, nihaiba mbongolo ya hae, nihaiba nto kamukana ya wahenu.” (Exoda 20:17) Ha ku na  mutu ya na kona ku ziba nji mulao wo ne u latelelwa kakuli batu ha ba koni ku bona ze mwa lipilu. Kono taelo y’e ne i bonisa kuli Mulao wa Mushe ne u fitela kwahule milao ya batu ya katulo ye lukile. Ne u tusa Muisilaele kaufela ku ziba kuli na ka ikalabela ku Jehova, yena ya kona ku ziba ze mwa pilu. (1 Samuele 16:7) Hape mulao wo ne u bonisa nto luli ye tisanga kuli ku eziwe lika ze ñata ze fosahalile.—Jakobo 1:14.

¹⁷ Mulao o no hanisa ku lakaza za ba bañwi ne u tusa batu ba Mulimu ku ambuka lilato la sifumu, mukwañuli ni ku bilaela za bupilo bwa bona. Hape ne u ba sileleza kwa muliko wa ku uzwa kamba wa buhule. Batu ba ba luwile maluo e lu kana lwa tabela kamba ba ba bonahala ku kondisa mwa lika ze ñwi ku lu fita ba ka zwelapili ku ba teñi. Haiba lu palelwa ku sikulula munahano wa luna mwa miinelo ye cwalo, lu kona ku felelwa ki tabo ni ku lakaza lika za ba bañwi. Bibele i bulela kuli ku lakaza za ba bañwi ki “mata a moya o maswe.” Mi mane lu ka pila hande haiba lu sa lakazi za ba bañwi.—Maroma 1:28-30.

18. Ki moya mañi o yambile mwa lifasi kacenu, mi u kona ku tisa lika mañi ze maswe?

¹⁸ Moya o yambile mwa lifasi kacenu u susueza ku lata hahulu sifumu ni ku kangisana. Ba lipisinisi ba susuezanga batu ku leka lika ze nca ze ba fundota mi hañata ba bonisanga inge kuli lu tokwa ku leka lika zeo kuli lu be ni tabo. Ona moya wo ki ona moya o ne u hanisizwe mwa Mulao wa Jehova ku Isilaele. Moya o muñwi o haniswa o swana ni wo ki wa ku bata ku kondisa mwa bupilo ni ku fuma ku si na taba ni ze kona ku zwa mwateñi. Muapositola Paulusi na elelize kuli: “Ba ba lata ku fuma ba wela mwa miliko ni mwa malaba, ni mwa litakazo ze ñata ze sa utwahali, ze sinya, ze tibiseza batu mwa ku y’o sinyeha ni ku latehelela. Kakuli lilato la bufumu ki mubisi wa ze maswe kamukana; mi ba bañwi ka ku hanelela ku bu lakaza, ba keluhile tumelo, mi ba itabile ili bona ka manyando a mañata.”—1 Timotea 6:9, 10.

19, 20. (a) Ku mutu ya lata mulao wa Jehova, ki lika mañi ze li za butokwa ku yena? (b) Taba ye tatama i ka nyakisisañi?

¹⁹ Ba ba lata mulao wa Mulimu ba ziba lika ze maswe ze zwanga mwa ku lata sifumu mi ba pimanga likozi zeo. Ka mutala, walisamu na lapezi ku Jehova kuli: “U ise pilu ya ka kwa ku lata litaelo za hao, isi kwa ku lakaza bufumu. Se sinde ku na, ki mulao o zwile mwa mulomo wa hao, ku fita masheleñi a gauda ni a silivera a’ kuma fa bolule.” (Samu 119:36, 72) Haiba lu kolwa kuli manzwi ao ki a niti lu ka ba ni mubonelo o itikanelezi o ka lu tusa ku ambuka malaba a cwale ka ku lata hahulu sifumu, mukwañuli, ni ku bilaela hahulu za bupilo. “Bulapeli” kona nto ye kona ku tisa bufumu bo butuna ka ku fitisisa isiñi ku kubukanya maluo.—1 Timotea 6:6.

²⁰ Likuka ze iputezi mwa Mulao wa na file Jehova kwa sicaba sa Isilaele wa ikale ki za butokwa mwa linako ze t’ata ze lu pila ku zona sina mo ne li inezi Jehova ha na file Mulao wo ku Mushe. Haiba lu sebelisa hahulu likuka zeo mwa bupilo bwa luna, lu ka fita fa ku li utwisisa hande, ni ku li lata hahulu, mi lu ka ba ni tabo ye tuna. Mulao u lwezi lituto ze ñata za butokwa ze kona ku lu tusa, mi butokwa bwa zona bu kona ku bonwa mwa bupilo bwa batu ba ba bulezwi mwa Bibele. Ba bañwi ku bona bao ba ka nyakisiswa mwa taba ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Ne Mu Ka Alaba Cwañi?

• Muñoli wa Samu 119 na latelañi mulao wa Jehova?

• Bakreste ba kona ku itutañi kwa tukiso ya Sabata?

• Mulao wa Mulimu wa za mabubulwa u lu lutañi kacenu?

• Mulao o hanisa ku lakaza za ba bañwi u lu sileleza cwañi?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 21]

Mulao wa Sabata ne u koñomekañi?

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Mulao wa mabubulwa u lu lutañi?