Ne Ba Neezwi Kale Niha Ba Pepwa

“[Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao u ku ketile kuli u be sicaba sa hae tota.”—DEUTERONOMA 7:6.

1, 2. Ki ifi misebezi ye mituna ya na ezelize batu ba hae Jehova, mi Maisilaele ne ba ezizeñi hamulahonyana wa ku zwa mwa Egepita?

KA MWAHA wa 1513 B.C.E., Jehova na isweli bulikani bo bunca ni batanga ba hae ba fa lifasi-mubu. Ka mwaha wo, Jehova na kokobelize mubuso o mutuna mwa lifasi ni ku lukulula Maisilaele kwa butanga. Ka nzila yeo Jehova na bile Mupilisi wa Maisilaele ni Muñ’a bona. Pili a si ka nga kale muhato, Mulimu a bulelela Mushe a li: “Ka libaka le, u y’o bulelela bana ba Isilaele, u li: Ki Na [Muñ’a] Bupilo, ni ka mi imulula kwa bukiti bwa Maegepita, ni mi lamulele mwa litamo za bona, ni mi liulule ka lizoho le li otolohile ni ka likatulo ze tuna. Ni ka ikungela mina mu be sicaba sa ka, ni be Mulimu wa mina.”—Exoda 6:6, 7; 15:1-7, 11.

² Nakonyana ku zwa fo ba fundukela mwa Egepita, Maisilaele ba iswala bulikani ni Jehova Mulimu wa bona. Ku zwa honafo Jehova a tuhela ku sebelisana ni batu ka butu, kamba mabasi, nihaiba mikowa, kono a kala ku sebelisana ni sikwata sa batu ba ba swalisani, sona sicaba sa na iketezi fa lifasi. (Exoda 19:5, 6; 24:7) Na file batu ba hae milao ya mwa ku pilela, mi sa butokwa ni ku fita kikuli, milao yeo ne i ba bonisa ni mwa ku mu lapelela. Mushe na ba bulelezi kuli: “Ki sifi sicaba se situna, seo mulimu wa sona u li fakaufi ni sona, sina [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa luna h’a li fakaufi ni luna kamita ha lu mu biza? Ki sifi sicaba se situna se si na ni milao ni litaelo ze lukile sina milao ye kaufela, ye ni beya fapil’a mina kacenu?”—Deuteronoma 4:7, 8.

Ku Pepelwa mwa Sicaba sa Lipaki

3, 4. Ki ufi mulelo o mutuna wa ku eza Maisilaele ku ba sicaba se si swalisani?

³ Ha se ku fitile lilimo-limo, Jehova ka mupolofita wa hae Isaya, a hupulisa Maisilaele mulelo o mutuna wa ku ba sicaba sa hae. Isaya na ize: “[Muñ’a] Bupilo, Yena Muezi wa hao Jakobo, ni Mubupi wa hao Isilaele, s’a bulela ki se, u li: Si sabi, kakuli ni ku liuluzi; ni ku bizize ka libizo la hao, u wa ka! Kakuli [ki] Na, [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, Ya-Kenile wa Isilaele, Mupilisi wa hao, . . . Bana ba ka ba bashimani u ba kutise mwa linaha ze kwahule, ba basizana u ba zwise kwa mafelelezo a lifasi; kutisa kaufela ba ba biziswa ka Libizo la ka, be ni ezize kuli ni bubekehe; ki Na ya ba bupile, e, ki Na ya ba ezize. Ki mina lipaki za ka, ku bulela [Muñ’a] Bupilo, mina, ni mutanga wa ka ye ni ketile; . . . Sona sicaba se ni ipupezi, kuli si ni lumbeke.”—Isaya 43:1, 3, 6, 7, 10, 21.

 ⁴ Ka ku ba batu ba ba biziswa ka libizo la Jehova, Maisilaele ne ba lukela ku ba lipaki ze yemela bubusi bwa Jehova mwahal’a macaba. Ne ba li sicaba se ne si ‘ezelizwe ku bubekisa Jehova.’ Ne ba lukela ku ‘lumbeka Jehova,’ ili ku bulela likezo za hae ze makaza za puluso ilikuli libizo la hae li bubekwe. Ka bukuswani kikuli, ne ba lukela ku ba sicaba se si paka za Jehova.

5. Isilaele na li sicaba se si inezi ka nzila ifi?

⁵ Mwa lilimo za bo ma 1000 B.C.E., Mulena Salumoni na bonisize kuli Jehova na ketile Isilaele ku ba sicaba se si ikemezi. Mwa tapelo ya hae ku Jehova, Salumoni na ize: “Ki Wena ya si ketile mwahal’a macaba kamukana a lifasi, kuli ibe buswa bwa hao.” (1 Malena 8:53) Hape Muisilaele ni Muisilaele na li mwa silikani se si ipitezi ni Jehova. Mushe kwamulaho na kile a ba bulelela kuli: ‘Ki mina bana ba Muñ’a Bupilo wa mina. . . . Kakuli ki mina sicaba se si kenile sa Muñ’a Bupilo Mulimu wa mina.’ (Deuteronoma 14:1, 2) Kacwalo banana ba Maisilaele ne ba sa tokwiwi ku neela bupilo bwa bona ku Jehova. Ne ba neezwi kale niha ba pepwa kakuli ne ba pepezwi mwa sicaba se ne si ineezi kale ku Mulimu. (Samu 79:13; 95:7) Lusika ni lusika lo ne lu pepwa ne lu laelwa ku zamaya ka milao ya Jehova mi ne lu tamehile ku i mamela kabakala bulikani bo ne bu tamahanyize Isilaele ku Jehova.—Deuteronoma 11:18, 19.

Ne Ba Na ni Tukuluho ya ku Iketela

6. Muisilaele kaufela na lukuluhile ku iketelañi?

⁶ Nihaike kuli Maisilaele ne ba pepelwa mwa sicaba se si ineezi kale, Muisilaele ni Muisilaele na tokwa ku iketela ka butu haiba na bata ku sebeleza Mulimu. Pili ba si ka kena kale mwa Naha ya Sepiso, Mushe na ba taluselize kuli: “Kacenu ni biza lihalimu ni lifasi kuli li be lipaki ku mina, li pake kuli: Ni beile fapil’a hao bupilo ni lifu, ni beile mbuyoti ni sikuto. Hakulicwalo, iketele bupilo kuli u pile, wena ni baikulu ba hao. Iketele ku lata [Muñ’a] Bupilo Mulimu wa hao, ku utwa linzwi la hae ni ku mu kumalela; kakuli ki Yena bupilo bwa hao, mi butelele bwa mazazi a hao bu ku Yena; mi u ka yaha mwa naha y’a itamile [Muñ’a] Bupilo ka luci ku bondat’aho, bo Abrahama, ni Isaka, ni Jakobo, kuli u ka ba fa yona.” (Deuteronoma 30:19, 20) Kona kuli Muisilaele kaufela na tokwa ku iketela ku lata Jehova, ku utwa linzwi la hae, ni ku mu kumalela. Bakeñisa kuli Maisilaele ne ba na ni tukuluho ya ku iketela, ne ba si ke ba komokiswa ki ze ne ka zwa mwa liketo ze ne ba iketezi.—Deuteronoma 30:16-18.

7. Ne ku ezaheziñi litaka za Joshua ha se ba felile ku shwa?

⁷ Ze ne ezahezi mwa miteñi ya Baatuli mwa Isilaele li bonisa hande ze ne ezahezi ku ba ne ba sepahalile ni ba ne ba si ka sepahala. Pili Baatuli ba si ka taha kale, Maisilaele ne ba latelezi mutala o munde wa Joshua mi ne ba fuyauzwi. “Sicaba sa sebeleza [Muñ’a] Bupilo mwa mazazi kaufela a Joshua, ni mwa mazazi kaufela a ba bahulu ba ba kile ba pila mwamulaho wa Joshua, ba ba ne ba boni misebezi ye mituna kaufela ya [Muñ’a] Bupilo, y’a n’a ezelize bana ba Isilaele.” Kono ha se ku fitile nako ku zwa fa lifu la Joshua, “kwa taha batu ba ba si ka ziba [Muñ’a] Bupilo, kamba misebezi y’a n’a ezelize bana ba Isilaele. Mi cwale bana ba Isilaele ba eza ze maswe fapil’a [Muñ’a] Bupilo.” (Baatuli 2:7, 10, 11) Ku bonahala kuli masika a manca a na pepwa, a na si ka iponela likezo za Jehova, na si ka itebuha tohonolo ya ku pepelwa mwa sicaba se si ineezi, sona sicaba seo Jehova Mulimu wa sona na ezelize misebezi ye m’ata kwamulaho.—Samu 78:3-7, 10, 11.

Ku Pila ka Buineelo bwa Bona

8, 9. (a) Ki tukiso ifi ye ne file Maisilaele kolo ya ku bonisa buineelo bwa bona ku Jehova? (b) Maisilaele ba ne ba itatela ku fa Mulimu limpo ne ba fumanañi?

⁸ Jehova na file batu ba hae kolo ya ku bonisa kuli ba pila ka ku lumelelana ni buineelo bwa bona sina sicaba. Ka mutala, mwa Mulao  wa hae ne ku na ni tukiso ya matabelo, kamba limpo; a mañwi a matabelo ao na tamehile ku fiwa, mi a mañwi ona na fiwa ka ku itatela. (Maheberu 8:3) Kwa limpo zeo ne ku na ni matabelo a ku cisa, nubu ya bupi, ni matabelo a buitumelo, a ku itatela—a na felwa ku fumana shemubo ya Jehova ni ku bonisa buitumelo ku yena.—Livitike 7:11-13.

⁹ Matabelo a ku itatela ao na tabisa Jehova. Ne ku izwe matabelo a ku cisa ni nubu ya bupi ne li li “munko o munati ku [Muñ’a] Bupilo.” (Livitike 1:9; 2:2) Kwa matabelo a buitumelo, mali a folofolo ni mafula a yona ne li fiwa Jehova, mi linama za folofolo ne li ciwa ki baprisita ni mufani wa mpo. Kacwalo sitabelo sa buitumelo ne si bonisa bulikani ni kozo ye ne li teñi mwahal’a batu ni Jehova. Mulao ne u ize: “Ha mu bulaya folofolo ya sitabelo sa ku tiisa bulikani, a mu buluke milao ye ni mi file, mi ni ta amuhela mpo yeo.” (Livitike 19:5, Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984) Nihaike Maisilaele kaufela ne ba ineezi ku Jehova ka sipepo, Maisilaele ba ne ba bonisa kuli luli ne ba katelwa Jehova ka ku itatela ku mu fa limpo, ne ba amuhelwa ki yena mi ne ba fuyaulwa hahulu.—Malaki 3:10.

10. Jehova na bonisize cwañi ku sa tabela mwa miteñi ya Isaya ni ya Malaki?

¹⁰ Kono sicaba sa Isilaele se ne si ineezi ne si kuta-kutezi ku sa sepahala. Jehova ka mupolofita wa hae Isaya, na ba bulelezi kuli: “Ha u si ka ni tiseza matabelo a ku cisa kwa lingu za hao, ha u si ka ni kuteka ka limpo za hao. Ha ni si ka ku imeza ka ku biza linubu.” (Isaya 43:23) Ku zwa fo, matabelo a na fiwa isi ka ku itatela kamba isi ka lilato, na si na tuso ku Jehova. Ka mutala, mwa miteñi ya mupolofita Malaki, ha ne se ku fitile lilimo ze 300 ku zwa miteñi ya Isaya, Maisilaele ne ba fa matabelo a nyazahala. Kabakaleo Malaki a ba taluseza kuli: “Ha ni mi tabeli ni hanyinyani, ku bulela [Muñ’a] Bupilo wa limpi; ha ni na ku amuhela sitabelo se si tahiswa ki mazoho a mina. . . . Mu tisa se si ngiwa ka ku amuha, ni se si toza, ni se si kula, mu eza sitabelo ka zona! Na, ni ka si amuhela mwa mazoho a mina? ku bulela [Muñ’a] Bupilo.”—Malaki 1:10, 13; Amosi 5:22.

 Sicaba Se Si Ineezi Sa Haniwa

11. Maisilaele ne ba filwe kolo mañi?

¹¹ Maisilaele fo ba ketelwa ku ba sicaba se si ineezi ku Jehova, Mulimu na ba sepisize kuli: “Haiba mu ka utwa Linzwi la ka luli, mwa mamela bulikani bwa ka, mu ka ba buswa bwa ka tota mwahal’a macaba a mañwi kaufela, kakuli lifasi kaufela ki la ka. Ku Na, mu ka ba mubuso wa baprisita, ni sicaba se si kenile.” (Exoda 19:5, 6) Mesiya ya na sepisizwe na ka zwa ku bona mi ne ba ka ba ba pili ku fiwa kolo ya ku ba limembala za mulonga wa Mubuso wa Mulimu. (Genese 22:17, 18; 49:10; 2 Samuele 7:12, 16; Luka 1:31-33; Maroma 9:4, 5) Kono buñata bwa Maisilaele ne ba lisezi ku pila ka ku lumelelana ni buineelo bwa bona. (Mateu 22:14) Ne ba hanile Mesiya mi mafelelezo ba mu bulaya.—Likezo 7:51-53.

12. Ki lifi za na bulezi Jesu ze bonisa kuli Jehova na hanile Isilaele ya na li sicaba sa hae se si ineezi?

¹² Ha ne ku siyezi fela mazazi a sikai kuli a bulaiwe, Jesu na bulelezi baluti ba bulapeli bwa Majuda kuli: “Kikuli ha mu si ka bala mwa Mañolo manzwi a’ li: Licwe le ba hanile bayahi, ki lona le li fetuhile [muñ’a] lilulu; li ezizwe cwalo ki Mulena, mi ki taba ye komokisa mwa meto a luna. Kifo, ni li ku mina: Mu ka amuhiwa mubuso wa Mulimu, mi u ka fiwa sicaba si sili, se si ka beya lukau lwa ona.” (Mateu 21:42, 43) Kuli a ba tuse ku utwisisa kuli Jehova na ba hanile ni ko ne ba li sicaba sa hae se si ineezi, Jesu a li: “Jerusalema, Jerusalema, wena ya bulaya bapolofita, ya bulaya ka macwe ba ba lumwa ku wena, hasi mo ni latezi ku kubukanya bana ba hao hañata, inge kuhu, mo i kubukanyeza tuzwinyani twa yona mwa mafufa a yona; kono mu hanile. A mu bone, ndu ya mina i siyala ku mina ili matota.”—Mateu 23:37, 38.

Sicaba Se Sinca Se Si Ineezi

13. Ki bupolofita bufi bwa na file Jehova mwa miteñi ya Jeremia?

¹³ Jehova mwa miteñi ya Jeremia na polofitile ka za taba ye ñwi ye nca ye ama batu ba hae. Lu bala mwa Bibele kuli: “A mu bone! Mazazi a taha ao ni ka iswala bulikani bo bunca ni ba ndu ya Isilaele ni ba ndu ya Juda. Bulikani bo, bu si ke bwa ba sina bulikani bo ne ni isweli ni bokuku a bona ba kale, zazi le ni ba swala kwa lizoho ku ba zwisa mwa naha ya Egepita; bulikani bo, ba kile ba bu sinya, ibo ku bona ne ni li sina ya ba nyezi, ku bulela [Muñ’a] Bupilo. Ki bo bulikani bo ni ka iswala ni ba ndu ya Isilaele, mazazi ao h’a sa felile, ku bulela [Muñ’a] Bupilo; ni ka ñola mulao wa ka mwa lifuba za bona, ni u ñole mwa lipilu za bona. Ni ka ba Mulimu wa bona, bona i be sicaba sa ka.”—Jeremia 31:31-33.

14. Sicaba se sinca se si ineezi ku Jehova ne si pepilwe lili mi ki ufi mutomo wa sona? Mu taluse sicaba seo.

¹⁴ Mutomo wa bulikani bo bunca bo, ne u tomilwe muta Jesu na shwile mi hasamulaho a yo fitisa ku Ndat’ahe teko ya mali a hae a na suluzwi, ka 33 C.E. (Luka 22:20; Maheberu 9:15, 24-26) Kono fa Pentekonta ya 33 C.E. ha ne ku suluhile moya o kenile mi se ku pepwa sicaba se sinca, yena “Isilaele wa Mulimu,” bulikani bo bunca b’o bwa kalisa ku sebeza. (Magalata 6:16; Maroma 2:28, 29; 9:6; 11:25, 26) Muapositola Pitrosi ha na ñolela Bakreste ba ba tozizwe, na ize: “Mina mu lusika  lo lu ketilwe, mu na ni buprisita bwa silena, mu mushobo o kenile, mu sicaba sa hae tota, kuli mu bulele ze nde za hae Yena ya mi bizelize ku zwa mwa lififi, ni ku kena mwa liseli la hae le li komokisa. Sapili mina ne mu si sicaba, kono cwale mu sicaba sa Mulimu.” (1 Pitrosi 2:9, 10) Silikani se si ipitezi se ne si li mwahal’a Jehova ni Isilaele wa ka sipepo ne se si felile. Ka 33 C.E., Jehova na zwisize mbuyoti ya hae ku Isilaele wa ka sipepo ni ku i shimbululela ku Isilaele wa kwa moya, yona puteho ya Bakreste, ili ‘sicaba se si beya lukau’ lwa Mubuso o mwa mazoho a Mesiya.—Mateu 21:43.

Buineelo bwa Mañi ni Mañi

15. Fa lizazi la Pentekonta ya  33 C.E., Pitrosi na kupile bateelezi ba hae ku kolobezwa ka kolobezo ifi?

¹⁵ Ku zwa ka Pentekonta ya 33 C.E., mañi ni mañi, ibe Mujuda kamba Mulicaba, na tokwa ku ineela isali yena ku Mulimu ni ku kolobezwa “ka Libizo la Ndate, ni la Mwana, ni la Moya o Kenile.” * (Mateu 28:19) Fa Pentekonta, muapositola Pitrosi na bulelezi Majuda ba lipilu ze lumela ni baproselite kuli: “Mu bake, mi mutu ni mutu wa mina a kolobezwe ka Libizo la Jesu Kreste, kuli a fiwe swalelo ya libi; mi mu ka amuhela mpo ya Moya o Kenile.” (Likezo 2:38) Majuda bao ni baproselite ne ba tokwa ku kolobezwa isi fela kuli ba bonise kuli ba neezi bupilo bwa bona ku Jehova kono ni kuli ba lumezi kuli Jesu ki yena nzila yeo Jehova na kona ku itusisa kuli a ba swalele libi za bona. Ne ba tokwa ku lemuha kuli Jesu ki yena Muprisita yo Mutuna wa Jehova ni Mueteleli wa bona, yena Toho ya puteho ya Bakreste kaufela.—Makolose 1:13, 14, 18.

16. Mwa miteñi ya Paulusi, batu ba lipilu ze nde—Majuda hamoho ni bamacaba—ne ba bile cwañi limembala za Isilaele wa kwa moya?

¹⁶ Ha se ku fitile lilimo, muapositola Paulusi na ize: “Na lemusa pili ba ba mwa Damaseka, ni ba ba mwa Jerusalema, ni ba mwa naha ya Judea kaufela, kiha ni lemusa ni bahedeni, kuli ba tokwa ku baka ni ku sikuluhela ku Mulimu, ba nze ba eza misebezi ye lukela ba ba bakile.” (Likezo 26:20) Ha s’a kolwisize Majuda hamoho ni bamacaba kuli Jesu ne li yena Kreste, kamba Mesiya, Paulusi a ba tusa kuli ba ineele ku Mulimu ni ku kolobezwa. (Likezo 16:14, 15, 31-33; 17:3, 4; 18:8) Ka ku sikuluhela ku Mulimu, balutiwa ba banca bao ne ba bile limembala za sitopa sa Isilaele wa kwa moya.

17. Ki musebezi wa ku swaya kufi o so sutelezi kwa maungulo, mi ki musebezi ufi u sili o zwelapili ka putako?

¹⁷ Kacenu le, ku swaiwa kwa mafelelezo kwa bomasiyaleti ba Isilaele wa kwa moya ku fakaufi. Ku swaiwa k’o ha se ku felile, “mangeloi a mane” a’ kakile moya wa sinyeho ya “ñalelwa ye tuna” a ka lumelezwa ku lisela moya wo. Kono ka nako ya cwale, musebezi wa ku kubukanya “buñata bo butuna” bwa batu ba ba libelezi ku pila ku ya ku ile fa lifasi-mubu u sa zwelapili ka putako. Zona “lingu ze ñwi” zeo li iketela ku bonisa tumelo mwa “mali a Ngunyana” ni ku bonisa buineelo bwa zona ku Jehova ka ku kolobezwa. (Sinulo 7:1-4, 9-15; 22:17; Joani 10:16; Mateu 28:19, 20) Ku bona buñata bo butuna bo bwa batu ku na ni banana ba bañata ba ba hulezi mwa malapa a bashemi ba ba li Bakreste. Haiba mu yo muñwi wa banana bao, mu zibe mu ka tabela hahulu ku bala taba ya luna ye tatama.

[Litaluso za kwatasi]

Lundululo

• Ki kabakalañi banana ba Maisilaele ha ne ba sa tokwiwi ku ineela isali bona ku Jehova?

• Maisilaele ne ba kona ku bonisa cwañi kuli ne ba pila ka ku lumelelana ni buineelo bwa bona?

• Ki kabakalañi Jehova ha na hanile sicaba sa Isilaele se ne si ineezi ku yena, mi ne si yolisizwe cwañi?

• Ku zwa ka Pentekonta 33 C.E. ni ku tisa cwalo, Majuda hamoho ni bamacaba ba tokwa ku ezañi kuli ba be limembala za Isilaele wa kwa moya?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 21]

Banana ba Maisilaele ne ba pepelwa mwa sicaba sa na iketezi Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Muisilaele kaufela na tokwa ku iketela kuli a sebeleze Mulimu

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Limpo za ku itatela ne li file Maisilaele kolo ya ku bonisa lilato la bona ku Jehova

[Siswaniso se si fa likepe 25]

Ku zwa fa Pentekonta ya 33 C.E., balateleli ba Kreste ne ba tokwa ku ineela isali bona ku Mulimu ni ku bonisa buineelo bo ka ku kolobezwa