‘Mu Utwile za ku Itiisa kwa Jobo’
‘Mu Utwile za ku Itiisa kwa Jobo’
“Mu utwile za Jobo, za ku sa fela pilu [ku itiisa] kwa hae; mi mu boni mafelelezo a hae, a’ mu file [Jehova]; akuli [Jehova] u tezi sishemo ni mukekecima.”—JAKOBO 5:11.
1, 2. Ki muliko mañi o ne ba tiyezi bosinyalana ba bañwi mwa Poland?
BO HARALD ABT ne ba bile Lipaki za Jehova ka nako ye sa fiteleli silimo si li siñwi muta masole ba Hitler ne ba hapile Danzig (ye se bizwa Gdańsk cwale) ye kwa mutulo wa Poland. Ka nako yeo lika za kala ku tatafala, mi kaniti luli Bakreste ba niti ba ne ba pila mwa Poland ne ba li mwa kozi. Mapokola ba Gestapo ba hapeleza bo Harald kuli ba nyatele pampili ye bonisa kuli ba latuzi tumelo ya bona, kono ba hana ku i nyatela. Ha se ba bile mwa tolongo ka likweli li sikai, bo Harald ba tutisezwa kwa munganda wa tukufazo wa Sachsenhausen, mi teñi ko ka nako ni nako ne ba bembiwa ni ku natakiwa. Lisole le lituna la supa kwa muyengo mo ne ku fita musi o no zwa mwa ndu mo ne ku cisezwa litupu za batu mi a taluseza bo Harald kuli: “Mwa mazazi fela a 14 u ka kambamela kwani ku yena Jehova wa hao yo haiba u zwelapili ku kumalela kwa tumelo ya hao.”
2 Bo Harald ha ne ba tamilwe, bo musal’a bona bo Elsa, ne ba sa anyisa mbututu ya bona wa musizana wa likweli ze lishumi. Kono ba Gestapo ne ba si ka siya fela bo Elsa honacwalo. Nakonyana fela ku zwa fo, ba ba byangula mbututu ya bona, mi ba ba lumela kwa munganda wa Auschwitz ko ne ku sa yi ya kuta. Kono ne ba konile ku pila ka lilimo ze ñata, mi ne ku bile cwalo ni ku bo Harald. Mwa kona ku ipalela ze ñata za mo ne ba itiiselize mwa The Watchtower ya April 15, 1980. Bo Harald ne ba ñozi kuli: “Bakenisa tumelo ya ka ku Mulimu, ni pilile lilimo ze 14 za bupilo bwa ka kaufela inge ni li mwa minganda ya tukufazo ni mwa litolongo. Ne ni buzizwe kuli: ‘Kana bo musal’a mina ne ba konile ku mi tusa kuli mu tiyele yona miinelo ye kaufela?’ Niti ki ya kuli ba konile ku ni tusa hahulu! Ku zwa fela kwa makalelo ne ni ziba kuli ha ba na ku latula tumelo ya bona, mi ku ziba yona taba yeo ki ye ñwi ya lika ze ne ni tiisize. Ne ni ziba kuli bakuluna ne ba ka tabela ku ni bona ha ni shwela tumelo ya ka ku fita ku ni bona ha ni lukululwa kabakala ku latula tumelo ya ka. . . . Bo Elsa ne ba tiyezi miinelo ye t’ata ye miñata ka lilimo kaufela ze ne ba tandile mwa minganda ya tukufazo ya ba German.”
3, 4. (a) Ki mitala ya bomañi ye kona ku susueza Bakreste kuli ba itiise? (b) Ki kabakalañi Bibele ha i lu susueza ku tatuba likande la Jobo?
3 Ku nyandiswa hasi nto ye bunolo, mi yeo ki taba ye ba i zibela Lipaki ba bañata. Kona libaka Bibele ha i eleza Bakreste kaufela kuli: “Banabahesu, mu nge mutala wa bapolofita, ba ba ne ba bulela ka Libizo la [Jehova] mwa butata kaufela, inze ba itiisize.” (Jakobo 5:10) Ka nako kaufela ye ba pilile batu, buñata bwa batanga ba Mulimu ne ba nyandisizwe fela ku si na mabaka. Mutala o ne u tomilwe ki lona ‘lilu la lipaki’ le le lituna, wa kona ku lu susueza ku zwelapili ku mata ka ku itiisa mwa siyano ya luna ya Sikreste.—Maheberu 11:32-38; 12:1.
4 Mwa litaba za Bibele, Jobo ki yena mutu ya zwile hahulu mubano ye lu swanela ku likanyisa ka za ku itiisa. Jakobo na ñozi kuli: “A mu bone, lu ba bulela kuli ba na ni mbuyoti ba ba konile ku itiisa; mu utwile za Jobo, za ku sa fela pilu [ku itiisa] kwa hae; mi mu boni mafelelezo a hae, a’ mu file [Jehova]; kakuli [Jehova] u tezi sishemo ni mukekecima.” (Jakobo 5:11) Likande la Jobo li lu fa mbengenge ya mupuzo o ba ka fiwa ba ba sepahala, ba ba fuyaulwa ki Jehova. Mi sa butokwa ni ku fita kikuli, likande la hae li patulula litaba ze ka lu tusa ha lu kopana ni makayamana. Buka ya Jobo i lu tusa ku alaba lipuzo ze: Ha lu li mwa tiko, ki kabakalañi ha lu swanela ku utwisisa taba ye tuna ye amiwa? Ki mikwa ni moya o cwañi o ka lu tusa ku itiisa? Lu kona ku tiisa cwañi Bakreste ka luna ba ba nyanda?
Ku Utwisisa Taba Kaufela
5. Ki taba mañi ya butokwa ye lu swanela ku hupula ha lu li mwa litiko kamba miliko?
5 Kuli lu kone ku itiisa mwa bulapeli bwa luna ku Mulimu ha lu kopana ni makayamana, lu tokwa ku utwisisa taba kaufela. Hakusicwalo, matata e lu kopana ni ona a kana a lu fifaza kwa moya. Ku sepahala ku Mulimu ki yona taba ya butokwa hahulu. Ndat’a luna wa kwa lihalimu u fitisa kupo ye lu swanela ku hupula: “Mwan’aka u talife, mi u tabise pilu ya ka, mi ni ka kona ku alaba ya ni nyaza.” (Liproverbia 27:11) Ye ki tohonolo ye tuna luli! Ku si na taba kuli lu batu ba ba fokola ni ba ba si ka petahala, lwa kona ku tabisa Mubupi wa luna. Lu eza cwalo muta lilato la luna la ku lata Jehova li lu konisa ku tiyela litiko ni miliko. Lilato la niti la Sikreste li itiisa mwa linto kaufela. Mi ha li na ku fela ni kamuta.—1 Makorinte 13:7, 8.
6. Satani u nyefulanga cwañi Jehova, mi sa konile ku mu nyefula ka nako ye kuma kai?
6 Buka ya Jobo i beya Satani fa nalela kuli ki yena ya nyefula Jehova. Buka ye hape i patulula mikwa ye maswe ya sona sila se si sa bonahali se ni takazo ya sona ya ku bata ku sinya silikani sa luna ni Mulimu. Sina fela likande la Jobo ha li bonisa, Satani sa eza luli ki ku tameleza batanga ba Jehova kaufela kuli ba mu sebeleza ka buitati mi u bata ku bonisa kuli lilato la bona la ku lata Mulimu la kona ku kuyuka. Sa konile ku nyefula Mulimu cwalo ka lilimo na lilimo. Satani ha na lunduzwi kwa lihalimu, linzwi le ne li zwile kwa lihalimu ne li mu zibahalize sina “mutami wa banyani ba luna” mi ne li bulezi kuli u ezanga litamilikezo zeo “fapil’a Mulimu wa luna, musihali ni busihu.” (Sinulo 12:10) Haiba lu itiisa ka busepahali, lwa kona ku bonisa kuli litamilikezo za hae zeo ki za buhata.
7. Lu kona ku lwanisa cwañi bufokoli bwa luna kuli lu kone ku tiyela litiko?
7 Lu swanela ku hupula kuli Diabulosi u ka itusisa muliko ufi kamba ufi o lu kana lwa kopana ni ona kuli a lu kauhanye ku Jehova. Na likile Jesu mwa miinelo ye cwañi? Ne li muta Jesu na lapile hamulaho wa ku itima lico ka mazazi a mañata. (Luka 4:1-3) Kono bakeñisa kuli Jesu na tiile kwa moya, na konile ku hanela miliko ya Diabulosi ka ku tiya. Lu lukela ku itiisa kwa moya kuli lu kone ku tiyela bufokoli bufi kamba bufi, ibe kuli bu tiswa ki makulanu kamba busupali. “Mutu wa luna wa kwande nih’a ya a sinyeha,” ha lu liseli bakeñisa kuli mutu wa luna “wa mwahali yena unz’a shemunwa sinca ka zazi ni zazi.”—2 Makorinte 4:16.
8. (a) Ku zwafa ko ku tuna ku kona ku fokolisa cwañi mutu? (b) Jesu na na ni moya o cwañi?
8 Hape ku zwafa ko ku tuna ku kona ku fokolisa mutu kwa moya. Mutu a kana a ipuza kuli: ‘Kiñi Jehova ha tuhelela muinelo o cwana?’ Hamulaho wa ku eziwa maswe, yo muñwi a kana a ipuza kuli: ‘Muzwale yo u kona ku ni eza cwañi cwana?’ Maikuto a cwalo a kona ku lu fifaza kuli lu libale litaba ze tuna ni ku landalala fela fa miinelo ya luna. Ku bonahala kuli ku halifa kwa Jobo kabakala lipulelo ze sa utwahali za balikani ba hae ne ku mu zwafisize hahulu ku fita mane ni butuku bwa na utwa bakeñisa mapongo a hae. (Jobo 16:20; 19:2) Ka ku swana, muapositola Paulusi na bonisize kuli mabifi a sa feli a kona ‘ku fa Diabulosi sibaka.’ (Maefese 4:26, 27) Ku fita ku bonisa hahulu mabifi kamba ku nyemela batu ba bañwi kamba ku isa hahulu pilu kwa ketululo ye eziwanga mwa litaba ze ñwi, Bakreste ba ka tusiwa ka ku likanyisa Jesu, ili ku “sepa Yena ya atula ka ku luka,” Jehova Mulimu. (1 Pitrosi 2:21-23) Ku ba ni “muhupulo” wa Jesu kwa kona ku lu sileleza kwa twaniso ya Satani.—1 Pitrosi 4:1.
9. Ki sepiso mañi ya lu fa Mulimu ka za milwalo ye lu lwala ni miliko ye lu kenelanga?
9 Mi sa butokwa ni ku fita kikuli, ni kamuta lu si ke lwa nahana kuli haiba lu ujamwa ki matata a mañwi cwalo kipeto ku talusa kuli Mulimu u lu nyemezi. Ku ba ni maikuto a cwalo ne ku utwisize hahulu Jobo butuku muta na zwapaulwa ki balikani ba hae ba ne ba swanela ku mu omba-omba. (Jobo 19:21, 22) Bibele i lu tiisa ka manzwi a a li: “Mulimu h’a koni ku likwa ki bumaswe, mi h’a liki mutu.” (Jakobo 1:13) Kono Jehova u sepisa kuli u ka lu tusa kuli lu kone ku lwala mulwalo ufi kamba ufi o lu imela mi u sepisa ni ku lu fa nzila ya ku zwa mwa muliko ufi kamba ufi o lu kenela. (Samu 55:22; 1 Makorinte 10:13) Ka ku sutelela ku Mulimu ha lu li mwa matata, lu ka utwisisa hande muinelo o lu li ku ona mi lu ka kona ku hanela Diabulosi.—Jakobo 4:7, 8.
Lituso za ku Itiisa
10, 11. (a) Ki nto mañi ye ne tusize Jobo kuli a itiise? (b) Ku ba ni lizwalo le li nde ne ku tusize cwañi Jobo?
10 Ku si na taba ni maswenyeho a hae, hamohocwalo ni ku zwapaulwa ki balikani ba hae ba ne ba swanela ku mu omba-omba ni ku lyangana bakeñisa ku sa ziba buniti bwa ze ne tisa manyando a na mu kenezi, Jobo na zwezipili ku sepahala. Lu kona ku itutañi kwa ku itiisa kwa hae? Ze ne konile ku mu tusa luli kuli a kondise ne li busepahali bwa hae ku Jehova. ‘Na saba Mulimu, mi n’a ipulukile kwa bumaswe kaufela.’ (Jobo 1:1) Wo ne li ona mupilelo wa hae. Jobo na hanile ku fulalela Jehova, niha na sa utwisisi libaka lika ha ne li fosahalile ka sipundumukela. Jobo na lumela kuli na swanela ku sebeleza Mulimu mwa linako ze nde ni ze maswe.—Jobo 1:21; 2:10.
11 Ku ba ni lizwalo le li nde hape ne ku tiisize Jobo. Ha ne ku bonahala kuli na tuha a shwa, na itiisize ka ku ziba kuli na tusize hahulu ba bañwi, na kumalezi kwa likuka ze lukile za Jehova, ni kuli na ambukile bulapeli kaufela bwa buhata.—Jobo 31:4-11.
12. Jobo na ngile cwañi tuso ya na filwe ki Elihu?
12 Kono niti ki ya kuli Jobo na sa tokwa ku sikululwa mwa litaba ze ñwi. Mi ka buikokobezo na amuhezi tuso ya na filwe ili sisupo se siñwi se ne si mu tusize ku itiisa. Jobo na teelelize ka likute ku Elihu ya na mu eleza ka butali, mi na amuhezi hakululo ya Jehova. Na itumelezi kuli: “Ne ni bulela litaba ze ni sa utwisisi . . . Kabakaleo ni ipona bumaswe mi na inyaza, mwa maluli ni mwa mulola.” (Jobo 42:3, 6) Ku si na taba kuli na utwa hahulu butuku, Jobo na tabile kakuli hakululo yeo ne i mu sutelelize ku Mulimu. Jobo na bulezi kuli: ‘Ni ziba kuli wena Jehova u kona ku eza linto kaufela.’ (Jobo 42:2) Ka tuso ya mutalusezo wa Jehova wa za butuna bwa hae, Jobo a fita fa ku ziba hande mayemo a hae ha bapiswa ku Mubupi.
13. Ku bonisa sishemo ne ku tusize cwañi Jobo?
13 Kwa mafelelezo, Jobo u bonisa mutala o munde hahulu wa sishemo. Nihaike kuli balikani ba hae ba matanya ne ba mu utwisize hahulu butuku, Jehova ha na kupile Jobo kuli a ba lapelele, a eza honacwalo. Mi hamulaho Jehova a kutiseza Jobo buikangulo bwa hae. (Jobo 42:8, 10) Kwa iponahaza hande kuli, ku ba ni ndimbelela ha ku na ku lu tusa ku itiisa, kono lilato ni sishemo zona li ka lu tusa ku itiisa. Ku ambuka ndimbelela kwa lu yoyelisa kwa moya, mi ki muhato wa tabela Jehova.—Mareka 11:25.
Baelezi Ba Ba Butali Ba Ba Lu Tusa ku Itiisa
14, 15. (a) Ki tulemeno to tu cwañi to tu ka konisa muelezi ku folisa ba bañwi? (b) Mu taluse libaka Elihu ha na konile ku tusa hande Jobo.
14 Hape tuto ye ñwi ye lu kona ku ituta kwa likande la Jobo ki bunde bwa ku ba ni baelezi ba ba butali. Baelezi ba ba cwalo ki batu ba ba ‘pepezwi kuli ba lu tuse mwa liziyezi.’ (Liproverbia 17:17) Kono sina likande la Jobo ha li bonisa, baelezi ba bañwi bona ba holofaza ku fita ku folisa. Muelezi yo munde u tokwa ku ba ni makeke, likute, ni sishemo, ili yona mikwa ya na bonisize Elihu. Maeluda ni Bakreste ba bañwi ba ba hulile ba kana ba tokwa ku sikulula mizwale ba ba imelizwe ki matata, mi ha ba eza cwalo, baelezi bao ba kona ku ituta ze ñata mwa buka ya Jobo.—Magalata 6:1; Maheberu 12:12, 13.
15 Ku na li lituto ze ñata ze nde ze lu kona ku ituta kwa mukwa wa na itusisize Elihu ha na talima taba yeo. Na teelelize ka nako ye telele pili a si ka alaba kale kwa lipulelo ze fosahezi za balikani ba Jobo ba balalu. (Jobo 32:11; Liproverbia 18:13) Elihu ha na bulela na itusisize libizo la Jobo mi na mu kupa ku mu teeleza sina ya kupa mulikani. (Jobo 33:1) Ka ku sa swana ni baomba-ombi ba Jobo ba matanya ba balalu, Elihu na si ka ikunga kuli ki yo mutuna ku Jobo. Na ize: “Ni na, ni bupilwe ka lizupa sina wena.” Na sa lati ku ekeza kwa manyando a Jobo ka ku bulela lipulelo za ku kayaula fela. (Jobo 33:6, 7; Liproverbia 12:18) Ku fita ku nyaza kuli Jobo na pilile bupilo bo bu maswe kwamulaho, Elihu yena a mu babaza kabakala ku luka kwa hae. (Jobo 33:32) Mi sa butokwa hahulu kikuli, Elihu na bona lika mwa na li bonela Mulimu, mi na tusize Jobo kuli a lemuhe taba ya kuli Jehova ni kamuta ha na ku fosisa litaba. (Jobo 34:10-12) Na susuelize Jobo ku libelela Jehova, ku fita ku tundana kuli a yeme fa niti ya hae. (Jobo 35:2; 37:14, 23) Maeluda ba Sikreste ni Bakreste ba bañwi kaniti ba kona ku ituta kwa lituto ze cwana.
16. Baomba-ombi ba Jobo ba balalu ne ba konile ku ba cwañi liitusiso za Satani?
16 Kelezo ye nde ya Elihu ha i swani ni manzwi a ku kayaula fela a bo Elifazi, Bilidadi, ni Zofari. Jehova na ize ku bona: Mina banna tuni “ha mu si ka bulela za ka hande.” (Jobo 42:7) Ni ha ne ba bulela kuli ne ba na ni milelo ye minde, likezo za bona ne li bonisa kuli ne li liitusiso za Satani ku fita ku ba balikani ba ba sepahala. Kwa makalelo fela bulalu bwa bona ne ba akalelize kuli Jobo ki yena muñi ya itabulezi mashala. (Jobo 4:7, 8; 8:6; 20:22, 29) Elifazi na bonisize kuli Mulimu ha sepi batanga ba hae, mi ibe kuli lwa sepahala kamba kutokwa ku yena hasi se siñwi. (Jobo 15:15; 22:2, 3) Elifazi mane na tamelelize Jobo kuli na ezize milatu ili ya na si ka eza. (Jobo 22:5, 9) Kono Elihu yena na tusize Jobo kwa moya, mi wo kamita kona mulelo wa muelezi ya lilato.
17. Lu swanela ku hupulañi ha lu kopana ni litiko?
17 Ku na ni tuto ye ñwi ya za ku itiisa ye lu kona ku ituta mwa buka ya Jobo. Mulimu wa luna ya lilato wa bona miinelo ya luna, wa lata mi hape wa kona ku lu tusa mwa linzila ze ñata. Kwa makalelo ne lu balile za muinelo o ne ba kopani ni ona bo Elsa Abt. Ha lu teelezeñi ze ne ba bulezi kwa mafelelezo, ne ba ize: “Pili inge ni si ka tamiwa kale, ne ni balile liñolo le ne li ñozwi ki kaizeli yo muñwi ya na ñozi kuli ha lu li mwa litiko ze t’ata moya wa Jehova wa lu ombalisa. Ne ni ikutwile kuli mwendi na natifisa fela taba yeo hanyinyani. Kono na ka sibili ha ne ni bile mwa litiko, na lemuha kuli za na bulezi kaizeli yani ne li za niti. Ku ezahalanga hona cwalo fela. Ku t’ata ku utwisisa taba ye, haiba ha u si ka kopana kale ni muinelo o cwalo. Kono niti kikuli na luli ne ni ikutwile kuli moya wa Mulimu ne u ni ombalisa. Jehova wa tusa.” Bo Elsa ne ba sa buleli za kuli Jehova wa kona ku tusa kamba za tuso ya na file lilimo-limo kwamulaho k’o mwa miteñi ya Jobo. Kono ne ba bulela za miteñi ya luna, kuli ni la kacenu le “Jehova wa tusa.”
Tabo Ki ya Mutu Ya Itiisa
18. Ki lituso mañi za na fumani Jobo kabakala ku itiisa?
18 Ki ba sikai fela ku luna ba ba ka kopana ni matata a swenya sina a Jobo. Ibe kuli ki litiko ze cwañi zeo lifasi le li ka tisa fahalimwa luna, lu na ni mabaka a mande a ku sepahala, sina mwa na sepahalezi Jobo. Mane ku itiisa ne ku tisize kuli Jobo a pile bupilo bo bunde. Ku itiisa ne ku mu petahalisize, na sa tokwi se siñwi. (Jakobo 1:2-4) Mi ne ku tiisize silikani sa hae ni Mulimu. Jobo na ize: “Ne ni utwile za hao ka lizebe fela, kono cwale meto a ka a ku bona.” (Jobo 42:5) Satani na bonahezi ku ba lihata kakuli na palezwi ku sinya busepahali bwa Jobo. Lilimo-limo hamulaho wa miteñi ya Jobo, Jehova na sa kona ku bulela za mutanga hae Jobo sina mutu ya na lukile. (Ezekiele 14:14) Likande la hae la busepahali ni la buitiiso nihaiba lona la kacenu le li susueza batu ba Mulimu.
19. Ki kabakalañi ha mu nahana kuli lu swanela ku itiisa?
19 Jakobo ha na ñolezi Bakreste ba mwa linako za baapositola ka za ku itiisa, na bulezi za lituso ze zwa mwa ku itiisa. Na bulezi za Jobo kuli a ba hupulise kuli Jehova u fanga mipuzo kwa batanga ba hae ba ba sepahala. (Jakobo 5:11) Kwa Jobo 42:12 lu bala kuli: “[Muñ’a] Bupilo a fa Jobo limbuyoti mwa mafelelezo a bupilo bwa hae, ku fita mw’a n’a mu fezi mwa makalelo.” Mulimu a fa Jobo habeli lika za na sinyehezwi ki zona, mi na pilile bupilo bo butelele bwa tabo. (Jobo 42:16, 17) Ka ku swana, butuku, manyando, kamba masitapilu kaufela e lu kana lwa tiyela mwa nako ye ya mafelelezo a muinelo wo wa linto a ka toolwa ni ku libalwa mwa lifasi le linca la Mulimu. (Isaya 65:17; Sinulo 21:4) Lu utwile za ku itiisa kwa Jobo, mi ka ku tusiwa ki Jehova ni luna lu ikatulezi ku likanyisa Jobo. Bibele i sepisa kuli: “U na ni mbuyoti mutu ya itiisa mwa muliko; kakuli ha s’a likilwe, u ka amuhela kuwani ya bulena ya bupilo, ye Mulena a sepisize ba ba mu lata.”—Jakobo 1:12.
Ne Mu Ka Alaba Cwañi?
• Lu kona ku tabisa cwañi pilu ya Jehova?
• Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku nahana kuli haiba lu kopana ni matata kipeto ku talusa kuli Mulimu u lu nyemezi?
• Ki lika mañi ze ne tusize Jobo kuli a itiise?
• Lu kona lu likanyisa cwañi Elihu ka ku tiisa balumeli ba bañwi?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 28]
Muelezi yo munde ki ya na ni makeke, likute, ni sishemo
[Maswaniso a fa likepe 29]
Bo Elsa ni bo Harald Abt