Mutapelo wa Sizo sa Majuda—Kana Ne U Supa kwa Kolobezo?

JOANI MUKOLOBEZI n’a kutalize za “kolobezo ya ku baka.” Mi Jesu ni yena n’a laezi balateleli ba hae kuli ba tahise balutiwa ni ku ba kolobeza.—Mareka 1:4; Mateu 28:19.

Bibele i bonisa kuli kolobezo ya Bakreste i tokwa kuli mutu a nweliswe luli mwa mezi. Buka ye bizwa Jesus and His World i pihelela kuli: “Lizo ze swana za ku nwelisa luli mutu mwa mezi za iponelwa mwa bulapeli bo buñata, ibe bwa kwakale kamba bwa mwa miteñi ye, mwa linaha ni lizo ze ñata.” Buka yeo hape i pihelela kuli ‘kolobezo ya Bakreste i simuluha kwa bulapeli bwa Majuda.’ Kono kana ze i kabangisa buka yeo li nepahezi?

Tusa Mo Ne Ba Tapelanga Majuda

Batatubi ba ze pumbuzwi ha ne ba pumbula lika bukaufi ni Lilundu la Tempele mwa Jerusalema, ne ba fumani tusa to tu bat’o eza 100 mo ne ku tapelanga Majuda, to tu kile twa pangiwanga mwa lilimo za mwanda wa pili B.C.E. ni mwa miteñi ya baapositola. Manzwi a na cakuzwi mwa sinagoge ya mwa lilimo za ma 100 kamba za ma 200 C.E. a talusa kuli tusa to tu cwalo ne tu yahelwanga “bapoti ba ne ba tokwanga ku tapela mwateñi.” Se ku fumanwi tusa to tuñwi mwa kalulo ye ñwi ya Jerusalema mo ne ku yahanga mabasi a bafumi ni baprisita; mi ibat’o ba mwa ndu ni ndu ne ku na ni kasa mo ne ku tapelanga ba mwa lubasi.

Tusa t’o ne tu cakulwanga ka butelele fa macwe kamba ne tu yepiwanga mwa mubu, mi mwahali ne tu yahiwanga ka litina ni macwe. Tusa t’o ne tu lilwanga kuli tu si ke twa puya. Buñata bwa tona ne tu ezanga limita ze 1.8 mwa bupala ni limita ze 2.7 mwa butelele. Ne ku banga ni mipila ye ne i shulumukisezanga mezi a pula mwa tusa t’o. Buliba bwa mezi a mwateñi ne bu eza limita ze 1.2 ilikuli mutu ya na shungumananga mwateñi a kone ku nwela luli. Fokuñwi ne ku yahiwanga limota le li kuswani fahal’a masitepusi a ku shetumukela ka ona mwa kasa. Ku kulubelwa kuli neku le liñwi la masitepusi ao ne li itusiswanga kwa ku shetumukela mwa kasa mutu inge a sa tezi masila kuli a yo ikenisa, mi neku le liñwi lona ne li itusiswanga mutu h’a omboka mwateñi, ilikuli a si ke a tala masila hape.

Tusa t’o ne tu itusiswanga ka ku latelela sizo sa Majuda sa ku ikenisa. Kono mutapelo o cwalo ne u talusañi?

 Mulao ni Sizo sa ku Tapa

Mwa Mulao wa Mushe, ne ku koñomekilwe kuli batu ba Mulimu ne ba tokwa ku kena mwa litaba za bulapeli ni ku kena kwa mubili. Ne ku na ni likezo ze ñwi ze ne tisanga kuli Maisilaele ba tale masila, mi ne ba tokwanga ku ikenisa kwa masila ao ka ku tapa fa mubili ni ka ku tapisa liapalo za bona.—Livitike 11:28; 14:1-9; 15:1-31; Deuteronoma 23:10, 11.

Jehova Mulimu ki ya kenile ka ku fitisisa. Kacwalo baprisita ni Malivi ne ba tokwa ku tapanga kwa mazoho ni kwa mahutu pili ba si ka sutelela kale kwa aletare ya Jehova, ha ku si cwalo ne ba ka bulaiwa.—Exoda 30:17-21.

Bocaziba ba kulubela kuli ha ku to fitwanga mwa miteñi ya baapositola, bulapeli bwa Majuda ne se bu tomile mulao wa kuli Malivi ba ne ba si baprisita ni bona kaufela ba tapange sina baprisita. Ma-Essene ni Bafalisi kaufela ni bona ne ba tapanga hañata-ñata. Hatiso ye ñwi i bulela cwana ka za miteñi ya Jesu: “Mujuda n’a swanela ku ikenisa ka sizo pili a si ka kambamela kale fa Lilundu la Tempele, pili a si ka cisa kale sitabelo, ni pili muprisita a si ka mu ciseza kale sitabelo ni ku mu ezeza misebezi ye miñwi ya buprisita.” Litaba za mwa milao ya Talmud li talusa kuli ba ne ba tapanga ne ba lukela ku nwela luli mwa mezi.

Jesu n’a nyazize Bafalisi bakeñisa ku tundamena sizo sa bona sa ku ikenisa. Ku bonahala kuli Bafalisi ne ba ‘tapanga ka ku fapana-fapana,’ inge cwalo ku tapa kwa mwa “likomoki ni lipiza za lizupa, ni za sipi ye fubelu.” Jesu n’a bulezi kuli Bafalisi ne ba feza milao ya Mulimu ka lizo za bona. (Maheberu 9:10; Mareka 7:1-9; Livitike 11:32, 33; Luka 11:38-42) Mwa Mulao wa Mushe, ne ku si na mulao o ne u tokwa kuli mutu a tape ka ku nwela luli mwa mezi.

Kana kolobezo ya Bakreste i simuluha kwa mutapelo wa sizo o ne ba tapanga ka ona Majuda? Batili!

Mutapelo wa Sizo ni Kolobezo ya Bakreste

Majuda ne ba ikenisanga ka sizo. Kono kolobezo ya n’a kolobezanga ka yona Joani ne i sa swani ni mutapelo wa sizo o ne ba izibela Majuda. Taba ye bonisa kuli kolobezo ya Joani ne i shutana ni mutapelo wa sizo sa Majuda ki ya kuli Joani n’a til’o zibahala sina Mukolobezi. Mane baeteleli ba bulapeli bwa Majuda ne ba lumile batu kuli ba yo mu buza kuli: “U kolobelezañi?”—Joani 1:25.

Ku ikenisa ko ne ku tokwahala mwa Mulao wa Mushe ne ku ezwanga hañata-ñata ku ya ka mwa n’a talelanga masila mulapeli. Kono kolobezo ya Joani ni kolobezo ye ne ba kolobelizwe ka yona Bakreste hamulaho ne i si cwalo. Kolobezo ya Joani ne i bonisa kuli mutu u bakile mi u tuhezi mupilelo wa hae wa kale. Kolobezo ya Bakreste ne i bonisa kuli mutu na ineezi ku Mulimu. Mukreste n’a kolobezwanga fela hañwi, isi hañata-ñata.

Mutapelo wa sizo o ne ba tapanga batu mwa mandu a baprisita ba Majuda ni mwa tusa twa nyangela to ne tu li bukaufi ni Lilundu la Tempele, ne u bonahala fela ku swana hanyinyani ni kolobezo ya Bakreste. Kono ze ne taluswa ki mitapelo ya Majuda ne li shutanela kwahule ni taluso ya kolobezo ya Bakreste. Buka ye talusa manzwi a mwa Bibele ye bizwa The Anchor Bible Dictionary i li: “Bocaziba ba bañata ba lumela kuli Joani [Mukolobezi] n’a si ka kopisa kolobezo ya hae kwa kolobezo ifi kamba ifi [ya Majuda] ye ne ezwanga mwa miteñi ya hae.” Mi kolobezo ye ezwa mwa puteho ya Sikreste ni yona ha i si ka kopiswa kwa kolobezo ya Majuda.

Kolobezo ya Bakreste i yemela ‘ku itama ka lizwalo le linde ku Mulimu.’ (1 Pitrosi 3:21) I talusa kuli mutu ya kolobezwa u ineezi bupilo bwa hae kaufela ku Jehova kuli a mu sebeleze sina mulutiwa wa Mwan’a Hae. Ku nweliswa mwa mezi ku talusa hande buineelo bo bu cwalo. Ku nweliswa mwa mezi ku talusa kuli mutu ya kolobezwa u shwa kwa neku la mupilelo wa hae wa kale. Ku omboka mwa mezi ku talusa kuli mutu yo u pilisizwe kuli a eze tato ya Mulimu.

Jehova Mulimu u fa lizwalo le linde kwa batu ba ba eza buineelo bo bu cwalo ni ku kolobezwa. Kona libaka muapositola Pitrosi ha n’a susumelizwe ki moya wa Mulimu kuli a taluseze balumeli ka yena kuli: ‘Kolobezo ya mi pilisa cwale.’ Mutapelo wa sizo sa Majuda ne u sa koni ku pilisa batu nihanyinyani.