Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Muekelesia
Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila
Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Muekelesia
ÑULUKUNDI Jobo na ize: “Mutu ya pepilwe ki musali, bupilo bwa hae ki bo bukuswani, mi bu tezi maziyezi.” (Jobo 14:1) Ki kwa butokwa kuli lu si ke lwa sinyeza bupilo bwa luna bo bukuswani kwa lipilaelo ze si na tuso ni kwa misebezi ya mbango! Lu swanela ku itusisa nako, m’ata, ni sifumu sa luna kwa ku peta misebezi mañi? Lu swanela ku ambuka misebezi ifi? Manzwi a butali a ñozwi mwa buka ya Bibele ya Muekelesia a fa ketelelo sakata ka za taba yeo. Lushango lo lu mwa manzwi ao ‘lu na ni bubebe mwa ku atula maikuto ni mihupulo ya mwa pilu’ mi a kona ku lu tusa ku pila bupilo bo bunde.—Maheberu 4:12.
Buka ya Muekelesia ye ne i ñozwi ki munna ya na zibahala ka butali, yena Mulena Salumoni wa Isilaele wa ikale, i na ni kelezo sakata ya lika za butokwa luli mwa bupilo ni lika ze si na tuso. Bakeñisa kuli Salumoni u bulela ni za misebezi ya buyahi ya na petile, ku bonahala kuli na ñozi buka ya Muekelesia hamulaho wa ku yaha miyaho yeo kono pili a si ka yembululwa kale kwa bulapeli bwa niti. (Nehemia 13:26) Mi cwale ku bonahala kuli buka ye, ne i ñozwi kwa mafelelezo a puso ya bu-40 ya Salumoni pili 1000 B.C.E. i si ka fita kale.
KI LIKA MAÑI ZE SI ZA MBANGO?
Mubuleli u li “linto kaufela ki za mbango fela,” mi u zwelapili ku buza kuli: “Mutu u kutelwa ki nto mañi mwa musebezi wa hae kaufela o tata, w’a ikataleza mwatas’a lizazi?” (Muekelesia 1:2, 3) Linzwi la “mbango” ni pulelo ye li “mwatas’a lizazi” li kuta-kutezwi hahulu mwa buka ya Muekelesia. Linzwi la Siheberu le li tolokilwe “mbango” li talusa “puyelo” kamba “mbundu” ili ku bonisa kuli nto ye bulelwa yeo ha i na tuso, ha i ineleli, kamba i fela kapili. Kacwalo lika kaufela ze ba ikataleza batu ili ze sa lumelelani ni tato ya Mulimu, ki za mbango fela.
Salumoni u bulela kuli: “Ha u kena mwa ndu ya Mulimu, u tokomele mautu a hao, mo u kenela. U sutelele, kakuli nto ye nde ki ku teeleza litaba.” (Muekelesia 5:1) Ku ba mwa bulapeli bwa niti bwa Jehova Mulimu haki kwa mbango. Mane ku isa hahulu pilu ya luna kwa bulikani bwa luna ni yena ku kona ku lu tusa hahulu ku pila bupilo bo bu na ni mulelo.
Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:
1:4-10—Mipotoloho ya lika ze bupilwe i ‘utwisa cwañi mukatala o mutuna’? Mubuleli u talusa fela lika ze talu za butokwa ze tisa kuli bupilo bu be teñi fa lifasi—ili lizazi, mufukelo wa moya, ni mupotoloho wa mezi. Kono ku na ni mipotoloho ya lika ze ñwi ze ñata, mi i tatezani hahulu. Mutu u kona ku tanda bupilo bwa hae kaufela inze a ituta yona kono ni kamuta ha na ku fita fa ku i utwiseza. Ku eza cwalo kwa kona ku ‘utwisa mukatala o mutuna’ luli. Hape kwa nyefisa luli ku bapanya bupilo bwa luna bo bukuswani kwa mipotoloho ye sweli ku kuta-kutela fela yeo. Nihaiba ku lika ku batisisa lika ze nca kwa katalisa luli. Kakuli mane esi lika ze nca ze pangiwa li simuluha fa milao ya pupo ya na tomile kale Mulimu wa niti ili ya na itusisize kale ha na bupa lika.
2:1, 2—Ki kabakalañi ku seha ha ku bulezwi kuli ki “butanya”? Ku seha ku kona ku lu tusa ku libala matata a luna ka nakonyana, mi ku itabisa ku kona ku lu tusa ku sa isa hahulu pilu kwa matata a luna. Nihakulicwalo, ku seha ha ku felisangi matata a luna. Kacwalo ki “butanya” ku tomenena liseho kuli kuti mutu a fumane tabo.
3:11—Ki lifi lika za ezize Mulimu ku ba “ze nde mwa nako ya zona”? Ze ñwi za lika za ezize Jehova Mulimu ku ba “ze nde,” kamba ku ba ze tusa ka nako ye swanela ki ku bupa bo Adama ni Eva, ku toma bulikani bwa nambwamutalati, bulikani bwa na itamile ni Abrahama, bulikani bwa na itamile ni Davida, ku taha kwa Mesiya fa lifasi-mubu, ni ku beiwa fa lubona kwa Jesu Kreste sina Mulena wa Mubuso wa Mulimu. Kono hape ku na ni nto ye ñwi ye ‘nde’ yeo Jehova a tuha a eza. Lu na ni sepo ya kuli lifasi le linca mo ku yahile ku luka li ka taha ka nako ya teñi ye swanela.—2 Pitrosi 3:13.
3:15b—‘Mulimu wa niti u kutisa hape se si se si ile’ ka mukwa ufi? Pulelo ya ‘se si se si ile’ i kona ku ama kwa lika za lelile ku eza Mulimu. Ku kuta-kutela kwa lika ze cwale ka ku pepa ni lifu, ndwa ni kozo ku kana kwa lembwalisa batu ni ku ba nahanisa kuli ze ezahezi li kana li kutelanga ku ezahala, kono Mulimu wa niti yena wa kona ku batisisa ni ku peta za bata kaufela. (Muekelesia 3:1-10, 15) Pulelo yeo hape i kona ku ama ku ba ba lukile, ba ba zumiwa ki ba ba maswe. Hakulicwalo Jehova u batanga ba ba lukile bao ilikuli “a tahise mata a hae” kuli a ba tuse.—2 Makolonika 16:9.
5:9—‘Sicaba si tusiwa cwañi ka ku ba ni Mulena ya sebelezwa ki naha’? Batu kaufela ba ba yahile fa lifasi ba sepile lukau lwa lifasi. Nihaiba mulena u sepile lukau lwa lifasi. Kuli mulena a fumane lukau mwa masimu a hae, batanga ba hae ba swanela ku mu sebeleza ka t’ata ka ku lima masimu a hae.
Ze Lu Ituta:
1:15. Ki mbango ku sinyeza nako ni m’ata a luna kwa ku lika ku hakulula buhateleli ni sobozi ze lu sweli ku iponela kacenu. Mubuso wa Mulimu ki ona fela u nosi o ka kona ku felisa bumaswe.—Daniele 2:44.
2:4-11. Lika ze cwale ka buyahi, ku lima, ku opela lipina, ni ku pila hande ki “za mbango” kakuli ha li lu tusi ku pila bupilo bo bu na ni mulelo kamba ku ba ni tabo ye inelela.
2:12-16. Butali ki bo bunde ku fita butanya kakuli bwa kona ku tusa mutu ku tatulula matata. Kono ka za lifu, butali bwa butu ha bu na tuso. Mi nihaikaba kuli mutu u ile libubo kabakala ku ba ni butali bo, u ka libalwa hamulaho wa nakonyana fela.
2:24; 3:12, 13, 22. Ku ikola ze zwa mwa misebezi ya mazoho a luna ha ku si ka fosahala.
2:26. Butali bo bu zwa ku Mulimu, bo bu tisa tabo, bu fiwa ku ‘mutu ya latiwa ki Jehova.’ Mutu ha koni ku fumana butali bo haiba ha na silikani se sinde ni Mulimu.
3:16, 17. Ku libelela katulo ye lukile mwa miinelo kaufela ki ku lola. Ku fita ku bilaela ka ze sweli ku ezahala mwa lifasi kacenu, lu swanela ku libelela kuli Jehova a lukise litaba.
4:4. Ku sebeza hande ka t’ata kwa kona ku tabisa mutu. Kono ku sebeza ka t’ata ka mulelo wa ku fita ba bañwi ku kona ku tahisa kangisano ye kona ku tisa sitela ni muna. Ku sebeza kwa luna ka t’ata mwa bukombwa bwa Sikreste ku swanela ku eziwa ka mulelo o munde.
4:7-12. Ku utwana ni ba bañwi ki kwa butokwa ku fita sifumu, kacwalo ha lu swaneli ku fapahana ni ba bañwi kabakala ku ndongwama sifumu.
4:13. Mayemo a mutu kamba buhulu bwa hae haki zona ze ka mu kutekehisa nako kaufela. Ba ba na ni buikalabelo ba swanela ku eza lika ka butali.
4:15, 16. ‘Mutangana, ya na swanezi ku yola mulena’ a kana a tabelwa ki sicaba kwa makalelo kono ni ku silokwa hasamulaho. Ki niti, libubo ha li ini.
5:2. Lu swanela ku nahanisisanga ni ku bonisa likute le li swanela ha lu lapela, ku fita ku tomenena ku itusisa manzwi a mañata-ñata.
5:3-7. Ku nahana hahulu za ku fumana sifumu ku kona ku ezisa mutu ku lola lika za buitati. Hape ku kona ku ezisa mutu ku ba ni sikobyoti busihu, ili ku mu palelwisa ku ikola buloko. Liamba-amba li kona ku bonahalisa mutu ku ba sikuba ku ba bañwi mi li kona ku mu mata-matisa ku eza buitamo ku Mulimu. Ku ‘saba Mulimu wa niti’ ku lu sileleza kwa lika ze maswe zeo.
6:1-9. Ku ba ni sifumu, libubo, bupilo bo butelele kamba nihaiba lubasi lo lutuna ha ku tusi se siñwi haiba miinelo i lu palelwisa ku ikola zona! Mi se sinde ki “se si bonwa ka meto” kamba se si li teñi luli, ku fita “se si lakazwa ki pilu,” fo kikuli, ku tomenena ku kolwisa litakazo ze sa konwi ku talelezwa. Kacwalo ki ko kunde ku no kolwa ka “lico ni liapalo” ze lu na ni inze lu ikola lika ze nde mwa bupilo ni ku isa mamelelo ya luna kwa ku ba ni silikani se sinde ni Jehova.—1 Timotea 6:8.
KELEZO YE FIWA KU YA BUTALI
Lu ka bukeleza cwañi libizo kamba libubo la luna le linde? Lu swanela ku nga cwañi babusi ba butu ni lika ze si ka luka ze lu kana lwa iponela? Kabakala kuli ba ba shwile ha ku na se ba ziba, lu swanela ku itusisa cwañi bupilo bwa luna cwale? Ba banca ba kona ku itusisa cwañi nako ni m’ata a bona ka butali? Kelezo ye zwa ku mubuleli ka za litaba zeo ni ze ñwi i fumanwa mwa likauhanyo 7 ku isa 12 za buka ya Muekelesia.
Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:
7:19—Butali bu fita cwañi “bazamaisi ba ba lishumi” kwa m’ata? Nombolo ya bulishumi mwa Bibele i swaniseza ku kwanelela kwa sika kamba nto ye bulelwa. Salumoni u bulela kuli butali ki bwa butokwa hahulu kwa ku sileleza ku fita palo ye kwanile ya lindwalume ze sileleza munzi.
10:2—Ki ifi taluso ya kuli pilu ya mutu i “kwa neku la lizoho la bulyo” kamba “kwa neku la lizoho la nzohoto”? Bakeñisa kuli lizoho la bulyo hañata li swaniseza shemubo, haiba pilu ya mutu i kwa lizoho la bulyo fo ku talusa kuli pilu ya hae i mu susueza ku eza lika ze nde. Kono haiba pilu ya mutu i mu sulaeta ku eza lika ze maswe, fohe kipeto ku bulelwa kuli pilu ya hae i kwa lizoho la nzohoto.
10:15—‘Misebezi ya likuba’ i li ‘katalisa’ cwañi? (Muek. 10:15, NW) Haiba mutu a si na katulo ye nde, ha ku na ze nde ze ka zwa mwa musebezi wa hae. Ha ku na za ikola mwa musebezi wa hae. Kona ku ikataza kwa hae ko, ku mu botehisa fela.
11:7, 8—Ki ifi taluso ya manzwi a li: “Liseli ki le linde, mi meto a katelwa ku bona lizazi”? Liseli ni lizazi li lukiselizwe ku tusa ba ba pila kuli ba ikole bupilo. Salumoni fo u bonisa kuli ku pila ki ko kunde ni kuli lu swanela ku “tabela” pili mazazi a lififi a si ka fita kale, kamba busupali, bo bu ka lu byangula m’ata a luna.
11:10—Ki kabakalañi “bwanana ni bucaha” ha li li za mbango? Bwanana ni bucaha haiba li sa itusiswi hande, li fetuha mbango, kakuli mazazi a bunca a fela kapili-pili sina mbundu.
Ze Lu Ituta:
7:6. Ku seha ka nako ye sa swaneli kwa filikanya mi ha ku na tuso sina mikakani ye tatalakana ha i tuka kwatas’a piza. Lu swanela ku tokomela ku sa seha ka nako ye sa swaneli.
7:21, 22. Ha lu swaneli ku bilaela hahulu ka ze ba bulela ba bañwi.
8:2, 3; 10:4. Haiba lu nyaziwa kamba ku elezwa ki kapitao kamba ya lu belekisa, ki hande ku shiama fela. Ku eza cwalo ki ko kunde ku fita ku ‘akufela ku ñala,’ fo kikuli, ku matukela ku lisela musebezi.
8:8; 9:5-10, 12. Bupilo bwa luna bwa kona ku fela ka sipundumukela sina fela litapi mo li swasehelanga mwa kanyandi kamba linyunywani mo li swasezwanga mwa katwa. Hape ha ku na ya kona ku tibela m’ata a bupilo kuli a si ke a zwa ka nako ya shwa mutu, mi ha ku na ya kona ku kapulwa kwa ndwa ye lwanwa mwahal’a lifu ni batu. Kacwalo ha lu swaneli ku sinya-sinya nako. Jehova u bata kuli lu nge ka butokwa bupilo ni ku ikola bona ka nzila ye nde. Kuli lu eze cwalo, lu swanela ku beya sebelezo ya luna ku Jehova mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa luna.
8:16, 17. Ha lu koni ku utwisisa butungi bwa lika kaufela za ezize Mulimu ni lika za tuhelezi ku ezahala kwa batu niha lu sa boni buloko ka taba yeo. Ku bilaela za bumaswe kaufela bo bu ezizwe mwa bupilo ku ka lu palelwisa fela ku ikola bupilo.
9:16-18. Butali bu swanelwa ku ngiwa ka butokwa ba bañata niha ba sa bu ngi cwalo. Manzwi a bulelwa ka ku shiama a mutu ya butali ki a mande ku fita ku kangauka kwa litanya.
10:1. Lu swanela ku tokomela lipulelo ni likezo za luna. Kutokwa buiswalo nihaiba fela hañwi, inge cwalo ku halifa hahulu, ku kolwa bucwala nako ye ñwi, kamba ku eza buozwa, ku kona ku sinya libubo le linde la mutu ya kutekeha.
10:5-11. Mutu ya fa situlo se situna ya sa koni hande musebezi wa hae ha swanelwi ku ikumbutwa. Kutokwa buikoneli nihaiba mwa misebezi ye bunolo ku kona ku tisa butata. Kono, ku hulisa buikoneli bwa ku ‘itusisa butali kwa ku zamaisa litaba hande’ kwa tusa. Ki kwa butokwa luli kuli lu be ni buikoneli mwa musebezi wa luna wa ku kutaza Mubuso ni ku luta macaba!
11:1, 2. Lu swanela ku fana ka pilu ya luna kaufela. Ku eza cwalo ku susueza moya wa bufani.—Luka 6:38.
11:3-6. Ha lu swaneli ku pimpa-pimpa ku eza likatulo kabakala ku ikalelwa ze ka ezahala kamuso.
11:9; 12:1-7. Ba banca ba ka ikalabela ku Jehova. Kacwalo ba swanela ku itusisa nako ni m’ata a bona mwa sebelezo ya Mulimu pili busupali bu si ka ba byangula kale m’ata a bona.
“MANZWI A BA BA BUTALI” A LU ETELELE
Lu swanela ku nga cwañi “litaba ze kateleha” zeo mubuleli na pihelezi ku bata ni ku li ñola? Ka ku fapahana ni ‘libuka ze ñata’ za butali bwa batu, “manzwi a ba ba butali a swana sina miwayo; linguli ze kopanyizwe li swana sina limapo ze kokotezwi, ze tiile. Li zwa ku Mulisana a li muñwi.” (Muekelesia 12:10-12) Manzwi a butali a’ zwa ku “mulisana a li muñwi,” Jehova, a’ kona ku tiisa bupilo bwa luna.
Kaniti ku sebelisa likelezo ze butali ze mwa buka ya Muekelesia ku ka lu tusa ku pila bupilo sakata bo bu tabisa. Hape lu sepisizwe kuli: “Ba ba saba Mulimu ki bona ba ba ka pila mwa buiketo.” Kacwalo haike lu tiiseze katulo ya luna ya ku ‘saba Mulimu, ni ku mamela milao ya hae.’—Muekelesia 8:12; 12:13.
[Siswaniso se si fa likepe 15]
O muñwi wa misebezi ya Mulimu ye minde u ka taha ka nako ya teñi ye swanela
[Siswaniso se si fa likepe 16]
Limpo za fa Mulimu li kopanyeleza lico, lino, ni ku tabela ze lu fumani ka misebezi ya luna