Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila

Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Isaya—I

“NI KA luma mañi? Ku ka ya mañi bakeñisa luna?” Isaya mwan’a Amozi n’a alabile memo yeo ye ne zwa ku Jehova ka ku bulela kuli: “Ki na yo, u lume na!” (Isaya 1:1; 6:8) Ka nako yeo, a amuhela musebezi wa ku ba mupolofita. Litaba za n’a polofitile Isaya li ñozwi mwa buka ya Bibele ya Isaya.

Buka ye ye ne ñozwi ki mupolofita Isaya ka sibili, i talusa litaba ze ne ezahezi mwa lilimo ze 46, ku zwa ibat’o ba ka 778 B.C.E. ku isa ibat’o ba ka 732 B.C.E. Nihaike kuli buka ye i na ni litaba za katulo ya Juda, Isilaele, ni macaba a n’a li mabapa, lushango lo lutuna lwa buka ya Isaya haki lwa katulo. Kono ki lushango lwa ‘ku pilisa kwa Jehova Mulimu.’ (Isaya 25:9) Mane nihaiba lona libizo la Isaya ka sibili li talusa “Puluso ya Jehova.” Taba ye i ka nyakisisa ze zwile mubano mwa buka ya Isaya 1:1 ku isa 35:10.

“MASIALETI A KA KUTA”

(Isaya 1:1–12:6)

Bibele ha i talusi ka za haiba lushango lwa bupolofita lo lu ñozwi mwa likauhanyo za pili ze 5 za buka ya Isaya ne lu shaezwi pili Isaya a si ka ketiwa kale ku ba mupolofita kamba hamulaho wa ku ketiwa kwa hae. (Isaya 6:6-9) Kono ze lu ziba fela kikuli Juda ni Jerusalema ne li kula kwa moya “ku zwa fa singandi sa liutu, ku ya fa toho.” (Isaya 1:6) Batu ba bañata ne ba lapela maswaniso. Baeteleli ne ba na ni buputeleli. Basali ne ba kalile ku ikuhumusa. Batu ne ba sa sebelezi Mulimu wa niti ka nzila ye swanela. Isaya n’a filwe musebezi wa ku yo talusa ‘hañata-ñata’ kwa batu ba ne ba sa utwisisi ni ba ne ba sa bati ku ba ni zibo.

Juda ne i ngangami bakeñisa ku tasezwa ki limpi za Isilaele ni Siria. Ka ku itusisa Isaya ni bana ba hae sina “lisupo ni limakazo,” Jehova n’a sepisize Juda kuli tumelelano ya mibuso ya Isilaele ni Siria ne i si ke ya konda. (Isaya 8:18) Kono kozo ye sa feli ne i ka tiswa fela ka puso ya “Mulena wa Kozo.” (Isaya 9:6, 7) Hape Jehova n’a ka fitisa katulo kwa sicaba sa Asirya sa n’a itusisa sina “tupa ya buhali bwa [hae].” Kwa mafelelezo Juda n’a ka iswa mwa butanga kono bo ‘masialeti ne ba ka kuta.’ (Isaya 10:5, 21, 22) Katulo ye lukile luli ne i ka ba teñi ka nako ye ne u ka busa “mutai” wa swanisezo o “ka mela fa lisina la Jese.”—Isaya 11:1.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

1:8, 9—Mwan’a Sione wa musizana u ka ‘siiwa’ cwañi “inge sibuma se si mwa litema la likota za veine, inge mukunda o papezwi mwa simu ya mahapu”? F’o ku talusa kuli Jerusalema ka nako ya ka tasezwa ki Maasirya, u ka ziyeleha hahulu, inge sibuma se si mwa litema la likota za veine kamba sina mukunda o kona ku wa fela o papezwi mwa simu ya mahapu. Kono Jehova u tusa Jerusalema  mi ha i liseleli kuli i be sina Sodoma ni Gomora.

1:18—Manzwi a’ li, “A mu tahe, lu lukise litaba” a talusañi? Yeo haki memo ya ku to ambolisana ni ku fita fa ku lumelelana ka ku kananisana. Kono timana yeo i talusa taba ili m’o Muatuli ya lukile Jehova, a fa Isilaele kolo ya ku baka ni ku ikenisa.

6:8a—Ki kabakalañi manzwi a supa ku mutu a “ni” ni “luna” h’a itusisizwe mwa liñolo le? Linzwi le li supa ku mutu la “ni” li yemela Jehova Mulimu. Linzwi le li supa kwa batu mwa buñata la “luna” li bonisa kuli ku na ni mutu yo muñwi ya inzi ni Jehova. Mi yo ki ‘Mwan’a hae wa libanda.’—Joani 1:14; 3:16.

6:11—Isaya n’a talusañi ha n’a buzize kuli: “Ikaba nako ye kuma kai Mulena?” Isaya n’a sa bati ku ziba nako ya n’a ka tanda inge a zibahaza lushango lwa Jehova kwa batu ba ba sa utwi. Kono n’a bata ku ziba kuli ku kula kwa batu kwa moya ne ku ka nga nako ye kuma kai inge ku zwelapili ku tisa nyazo fa libizo la Mulimu.

7:3, 4—Ki kabakalañi Jehova ha n’a pilisize Akazi Mulena ya maswe? Malena ba mibuso ya Sirya ni Isilaele ne ba lelile ku tulula Mulena Akazi wa Juda ni ku mu yolisa ka mubusi ya n’a ka zamaiswa ki bona, ili mwan’a Tabeele—ya n’a si wa lusika lwa Davida. Ona mulelo wo wa Satani Diabulosi ne u ka palelwisa bulikani bwa Mubuso bo ne bu itamilwe ni Davida. Jehova n’a pilisize Akazi ilikuli a bukeleze lusika mo ne ku ka zwa “Mulena wa Kozo” ya n’a sepisizwe.—Isaya 9:6.

7:8—Efraimi n’a ‘timisizwe’ cwañi mwahal’a lilimo ze 65? Batu ne ba kalile ku lundulwa mwa mubuso wa masika a lishumi mi naha ne i yolilwe ki mazwahule “mwa mazazi a Peka mulena wa Isilaele,” hamulahonyana fela wa nako ya n’a polofitile manzwi ao Isaya. (2 Malena 15:29) Muinelo wo ne u zwezipili ka nako ye telele ku isa mwa mazazi a Mulena wa Muasirya Ezaradoni, mwan’a Senakeribi ya n’a mu yolile fa bulena. (2 Malena 17:6; Ezira 4:1, 2; Isaya 37:37, 38) Nako ye ne ba tandile Maasirya inge ba isa batu mwa Samaria ni ku lundula ba bañwi mwateñi ne i kwanile lilimo ze 65 ze bulezwi kwa Isaya 7:8.

11:1, 10—Jesu Kreste u kona ku ba cwañi ‘mutai o mela fa lisina la Jese’ ni “mubisi wa Jese”? (Maroma 15:12) Ka sipepo, Jesu ne li ‘mutai o ne u melile fa lisina la Jese.’ N’a simuluha ku Jese ka ku pepelwa mwa lusika lwa Davida mwan’a Jese. (Mateu 1:1-6; Luka 3:23-32) Kono ku fiwa m’ata a bulena ku tahisa kuli Jesu a cince mwa bizeza bokukululu ba hae. Bakeñisa kuli u filwe m’ata a ku fa batu ba ba ipeya ku utwa bupilo bo bu sa feli fa lifasi, batu bao ba biza Jesu kuli ki “Ndate wa kamita.” (Isaya 9:6) Kamukwaocwalo, hape ki “mubisi” wa bokukululu ba hae, ku kopanyeleza cwalo ni Jese.

Ze Lu Ituta:

1:3. Haiba lu ikwangela ku pila ka mwa tokwela Mubupi wa luna, lu fitiwa ki komu kamba mbongolo. Kono ku itebuha lika kaufela za lu ezelize Jehova ku ka lu tibela ku eza lika  lu sa lemuhi kamba lu sa bonisi kutwisiso ni ku mu siya.

1:11-13. Mikiti ya bulapeli ni litapelo za buipi ha li tabisi Jehova. Likezo ni litapelo za luna li swanela ku ezwa ka milelo ye minde.

1:25-27; 2:2; 4:2, 3. Butanga ni ku ezwa matota kwa naha ya Juda ne ku ka feliswa bomasiyaleti ba ba bakile ha ne ba ka kutela kwa Jerusalema ni muta bulapeli bwa niti ne bu ka kutiswa sinca. Jehova u shemuba lifosi ba ba bakile.

2:2-4. Ku abana kwa luna ka tukufalelo mwa musebezi wa ku kutaza Mubuso ni ku tahisa balutiwa ku tusa batu ba ba zwa mwa macaba a mañata kuli ba itute ku ba ni kozo ni ku zwelapili ku pilisana ni ba bañwi ka kozo.

4:4. Jehova u ka felisa, kamba ku tapisa masila a muzamao ni ku kenisa batu kwa mali.

5:11-13. Ku sa ba ni tikanyo mwa lika ze lu keta ku itabisa ka zona ki ku hana ku eza lika ka ku itemuhela kamba ka zibo.—Maroma 13:13.

5:21-23. Maeluda ba Sikreste, kamba baokameli, ba lukela ku ambuka ku ipa “mano mwa meto a bona.” Mi hape ba tokwa “ku nwa veine” ka tikanyo mi ba lukela ku ambuka sishweka.

11:3a. Mutala wa Jesu ni lituto za hae li bonisa kuli ku saba Jehova ku tahisa tabo.

‘JEHOVA U KA SHEMUBA JAKOBO’

(Isaya 13:1–35:10)

Mwa likauhanyo 13 ku isa 23 za Isaya ku ñozwi litaba ze li likatulo kwa macaba. Kono “[Muñ’a] Bupilo u ka shemuba Jakobo” ka ku tuhelela kuli masika kaufela a Isilaele a kutele habo ona. (Isaya 14:1) Hamulaho wa lushango lo lu mwa likauhanyo 24 ku isa 27 lwa ku ezwa matota kwa Juda, ku na ni sepiso ya ku kutiswa sinca. Buhali bwa Jehova bu tukela “matahwa ba Efraimi [Isilaele]” bakeñisa ku eza tumelelano ni mubuso wa Siria, mi hape bu tukela “baprisita ni bapolofita” ba Juda bakeñisa ku bata ku eza tumelelano ni mubuso wa Asirya. (Isaya 28:1, 7) Bumai bu huwelezwa ku “Ariele [Jerusalema]” bakeñisa ku “shetumukela kwa Egepita” ka mulelo wa ku yo bata mukunda. (Isaya 29:1; 30:1, 2) Niteñi, ku sinulwa kuli batu ba ba bonisa tumelo ku Jehova ba ka piliswa.

Sina ‘mwan’a tau mwa’ honela fahalimw’a folofolo y’a sweli,’ Jehova u ka sileleza “lilundu la Sione.” (Isaya 31:4) Hape ku fiwa sepiso ye li: “Mulena u ka busa ka ku luka.” (Isaya 32:1) Nihaike kuli ku bembiwa kwa Juda ki Asirya ku tahisa kuli nihaiba bona “mandumeleti ba ba lumilwe ku y’o koza” ba bokolole, Jehova u sepisa kuli sicaba sa hae si ka foliswa, ‘si swalelwe libi za sona.’ (Isaya 33:7, 22-24) “[Muñ’a] Bupilo u halifezi macaba kamukana, u halifezi limpi za ona kaufela.” (Isaya 34:2) Juda ha i na ku siyala honacwalo i li matota. “Lihalaupa li ka taba, ni lona lifasi le li omelezi; naha ye seta ya liuwa i ka wabelwa, i tunye lipalisa sina za mayangayanga.”—Isaya 35:1.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

13:17—Mamede ne ba sa talimi silivera ni ku sa lakaza gauda kamukwaufi? Mamede ni Maperesia ne ba nga libubo la tulo mwa ndwa ku ba la butokwa hahulu ku fita tutu ye ne ba fumana. Taba yeo ne i pakilwe ku ba ya niti muta Sirusi n’a file bahapiwa ba ne ba kutela habo bona gauda ni liitusiso za silivera za n’a byanguzi Nebukadenezare mwa tempele ya Jehova.

 14:1, 2—Batu ba Jehova ne ba ezize cwañi macaba ku ba “batanga sina mo ne ba ezelizwe batanga ki bona” ni ku ‘busa ba ne ba ba nyandisa’? Bupolofita b’o ne bu talelelizwe mwa taba ya batu ba ba cwale ka Daniele, ya n’a bile ni situlo se si pahami kwa Babilona mwa puso ya Mamede ni Maperesia; Estere, ya n’a til’o ba muoli wa Muperesia, ni Morodekai, ya n’a ketilwe ku ba ngambela mwa Mubuso wa Maperesia.

20:2-5—Kana Isaya n’a zamaile luli myaha ye milalu inz’a tubuzi? Ku bonahala kuli Isaya n’a tubuzi fela siapalo sa hae sa fahalimu mi n’a zamayanga a apezi siapalo sa mwahali fela.—1 Samuele 19:24.

21:1—Ki bulapeli mañi bo bu bizwa “lihalaupa le li potolohilwe ki mezi”? Nihaike kuli Babilona ne i siyo fakaufi ni mezi kamba liwate, kona ye bizwa cwalo. Libaka kikuli mezi a n’a bubanga ku zwa mwa linuka za Eufrati ni Tigris n’a tisanga munda mwa sibaka seo ka silimo, ili ku si bisa liwate kamba sibaka sa “mezi.”

24:13-16—Majuda ne ba ka ba cwañi ‘mwahal’a macaba sina ha ku nyungiwa kota ya olive, ni sina ha ku byangiwa likoyowela za sisansa sa veine, ha ku se ku kutuzwi’? Sina fela litolwana ze ñwi ha li siyalanga kwa kota ye ñwi kamba kwa kota ya veine hamulaho wa kutulo, ne li fela ba banyinyani ba ne ba ka banda sinyeho ya Jerusalema ni Juda. Bapunyuhi ko ne ba ka iswa kaufela, ibe kuli neikaba kwa “linaha za kwa Upa [Babilona]” kamba kwa “likamba la liwate [la Mediteranea],” ne ba ka lumbeka Jehova.

24:21—“Mpi ya lihalimu” ni “malena a lifasi” ki bomañi? “Mpi ya lihalimu” i kona ku talusa mioya ye maswe. Kacwalohe, “malena a lifasi” ki babusi ba fa lifasi, ba ba zamaiswa ki m’ata a badimona.—1 Joani 5:19.

25:7—“Kapai ka ka silile batu kamukana, ni kubo ye kwahezi macaba kaufela” ki nto mañi? Swanisezo yeo i supa kwa lila ze tuna za batu ze peli, ili sibi ni lifu.

Ze Lu Ituta:

13:20-22; 14:22, 23; 21:1-9. Linzwi la Jehova la bupolofita la talelezwanga kamita, sina mo ne li talelelizwe mwa taba ya za Babilona.

17:7, 8. Nihaike kuli buñata bwa batu mwa Isilaele ne ba si ka utwa, ne ku na ni ba bañwi ba ne ba itingile ku Jehova. Ka ku swana, ba bañwi mwa Krestendomu b’a teelezanga kwa lushango lwa Mubuso.

28:1-6. Isilaele ne i ka hapiwa ki Asirya, kono Mulimu n’a ka bona teñi kuli batu ba ba sepahala ba piliswa. Likatulo za Jehova ha li siyangi batu ba ba lukile inge ba si na sepo.

28:23-29. Jehova u eleza batu ba lipilu ze sepahala ka ku ya ka miinelo ya bona.

30:15. Kuli lu piliswe ki Jehova, lu tokwa ku bonisa tumelo ka ku “pumula,” kamba ku ambuka ku bata puluso ka likopano za batu. Ka ku “ikuzeza,” kamba ka ku ba ni bundume, lu bonisa hape kuli lu sepile m’ata a Jehova a ku lu sileleza.

30:20, 21. Lu “talima” kamba ku bona Jehova ni ku “utwa” linzwi la hae la puluso ka ku utwa za bulela ka Linzwi la hae le li tahile ka moya, yona Bibele, ni ka “mutanga ya sepahala, ya na ni kutwisiso.”—Mateu 24:45.

Bupolofita bwa Isaya Bu Tiisa Sepo ya Luna ya Linzwi la Mulimu

Lwa itumela luli kwa lushango lwa Mulimu lo lu ñozwi mwa buka ya Isaya! Bupolofita bo se bu talelelizwe kale bu tiisa sepo ya luna ya kuli ‘linzwi le li zwa mwa mulomo wa Jehova ha li na ku kutela ku yena mukungulu.—Isaya 55:11.

Ku cwañi ka za bupolofita bo ne bu supa ku Mesiya, inge bo bu ñozwi kwa Isaya 9:7 ni 11:1-5, 10? Kana ha bu tiisi tumelo ya luna mwa litukiso za Jehova za ku lu pulusa? Mwa buka ye hape ku fumaneha bupolofita bo bu sweli ku talelezwa hahulu kacenu kamba bo bu ka talelezwa kwapili. (Isaya 2:2-4; 11:6-9; 25:6-8; 32:1, 2) Kaniti luli, buka ya Isaya ni yona i fa bupaki bwa kuli “Linzwi la Mulimu ki le li pila”!—Maheberu 4:12.

[Siswaniso se si fa likepe 8]

Isaya ni bana ba hae ne ba swana sina “lisupo ni limakazo mwa Isilaele”

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Jerusalema n’a ka fetuha “inge sibuma se si mwa litema la likota za veine”

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Batu ba ba zwelela mwa macaba ba sweli ba tusiwa cwañi kuli ‘ka mikwale ya bona ba tule mihuma’?