Ngilisimusi—I Ngiwa Cwañi?

LILIMO ze lishumi kwamulaho ka kweli ya December, magazini ye bizwa U.S.News & World Report, fa likepe la yona la pili, ne i lwezi taba ye li “Ku Nyakisisa Ngilisimusi.” Taba yeo ne i bulela za haiba Ngilisimusi ne i zamaya i ba “mukiti o munde, o sa weli kwa litekisano.” Kana ki mo i cinceza Ngilisimusi cwalo?

Taba yeo ne i file mabaka ha lu sa swaneli ku libelela cwalo. Ne ize: “Ha ku na litaba ze ñozwi ze bonisa fo ne ku ezelizwe mukiti wa ku pepwa kwa Kreste, haisi mwa lilimo za ma-300 C.E. muta Constantine . . . na li mubusisi wa Roma.” Manzwi ao na file “bupakinyana bwa kuli ha ku na mutu ya na ziba hande fa na pepezwi Jesu.” Taba yeo ne i pakile kuli “Libuka za Evangeli ha li buleli za silimo sa na pepilwe Jesu, lu sa buleli za kweli kamba lizazi.” Caziba yo muñwi wa litaba za kwaikale wa kwa Yunivesiti ya kwa Texas u bulela kuli, “Bakreste ba kwa makalelo ne ba sa tabeli fela ku eza mukiti wa ku pepwa kwa Jesu.”

Mwatas’a tohonyana ye li, “Mukiti wa ku Ikupulela Fela,” taba yeo ne i bonisize “mo ne ku tezi kuli keleke i kete lizazi la 25 December.” Ne i ize: “Ku lumelwa kuli mukiti wo wa Ngilisimusi ne u tomilwe ka mulelo wa ku ‘fetula’ mukiti wa Saturnalia (wa Maroma) ni mikiti ye miñwi ya sihedeni kuli i be ya Sikreste. Ba bahulu ba bulapeli ne ba ketile kuli mukiti wa Ngilisimusi u ciwange fa lizazi la kwa mafelelezo a kweli ya December ka ku ziba kuli batu ne se ba twaezi kale ku no ezanga mikiti kwa mafelelezo a kweli ya December, mi kabakaleo buñata ne bu ka ezanga mukiti wa ku pepwa kwa Mupulusi.” Ha ku to fitwanga hal’a lilimo za ma-1800, lika za cinca, ne se ku koñomekwa hahulu za ku leka ni ku fanana limpo ka nako ya Ngilisimusi. “Ona mukwa o munca wo wa ku leka ni ku fanana limpo ka nako ya Ngilisimusi, wa tahisa sifumu se siñata mi balekisi ni bafundoti ba kala ku patalazanga nako ya mukiti wo.”

Kacwalo ha lu koni luli ku libelela kuli Ngilisimusi i ezwe ka nzila ye lumelelana ni Bukreste kakuli mulelo o i ezezwa u lwanisana ni Bukreste bwa niti. Miteñi ye Ngilisimusi se i itusiswa kwa ku ikubukanyeza “sifumu se situna,” kono niti kikuli Bakreste ba niti ne ba sa libeleli ku eza mukiti wa ku pepwa kwa Jesu. Mane Bibele yona i koñomeka za sitabelo sa tiululo sa Kreste sa na file ka lifu la hae ni ku zusezwa kwa lihalimu. (Mateu 20:28) Sitabelo sa Kreste si ka zwelapili ku ba sa butokwa ku ya ku ile.