Ze Ezahezi Mwa Bupilo

Ku Libelela Mubuso ‘O Si wa Lifasi Le’

Ka mo li Kandekezwi ki bo Nikolai Gutsulyak

Ka mazazi a 41, ne ni ipumani mwa misunga ya petuho ya mwa tolongo. Ka sipundumukela na pasumukiswa ki lilata la litobolo ze ne kunupiwa. Limota za ndwa ni masole ba taseza munganda wa tolongo, mi ba kala ku lwanisa mapantiti. Bupilo bwa ka ne bu li mwa kozi.

NE KU tile cwañi kuli ni ipumune mwa kozi ye cwalo? Kashe ni mi kandekele mo ne ku tezi. Zeo ne li ezahezi ka 1954. Fo ne ni li wa lilimo ze 30. Ka ku swana ni Lipaki za Jehova ba bañata ba ne ba pila mwa puso ya Soviet, ne ni lengilwe mwa tolongo kabakala ku sa ikenya mwa litaba za naha ni ka ku bulelela ba bañwi za Mubuso wa Mulimu. Mwa sikwata sa luna sa Lipaki ba ne ba tamilwe, ne ku na ni banna ba 46 ni basali ba 34. Ne lu tamezwi mwa munganda wa misempula bukaufi ni munzi wa Kengir o mwahali-hali a Kazakhstan. Mi ne lu pila hamoho ni mapantiti ba bañwi ba bañata-ñata.

Joseph Stalin, mueteleli wa Soviet Union, na timezi silimo se ne si felile. Mapantiti ba bañata ne ba nahana kuli puso ye nca mwa Moscow ne i ka ba utwela butuku kabakala sitongo sa bona kwa miinelo ye maswe ye ne ba li ku yona mwa tolongo. Kwa nalulelule, lipilaelo za mapantiti za fita ba ku ba bukwenuheli mwa tolongo. Mwa mifilifili ye ne tatami, luna Lipaki ne lu na ni ku talusa hande mayemo a luna kwa baipanguli ba ne ba bifile mi hape lwa bulelela ni masole ba bakanteli kuli luna ha lu ikenyi mwa mifilifili yeo. Ne lu  tokwa ku ba ni tumelo ku Mulimu kuli lu si ke lwa ikenya mwa mifilifili yani.

Bukwenuheli Bwa Kala

Bukwenuheli bwa mwa munganda wa tolongo ne bu kalile la May 16. Hamulaho wa mazazi a mabeli, mapantiti ba ba fitelela 3,200 ba hana ku yo sebeza, ka ku bata kuli miinelo ya mwa tolongo i kone ku cimbulwa, ni kuli mapantiti ba lipolitiki ba fiwe liswanelo ze ñwi. Lika za kala ku cinca ka bubebe. Pili baipanguli ba lundulela bakanteli kwand’a tolongo. Ku zwa fo, baipanguli ba panga limpwito fa lukwakwa lo ne lu potoloha munganda. Mi cwale kihona ba tubaka mamota a n’a kauhanya mizuzu ya banna ku ya basali, ni ku panga minganda mo ku pila banna ni basali hamoho. Mwa mazazi a nyakalalo a na tatami, ba bañwi ba mapantiti mane ba nyalana, mi mikiti ya manyalo yeo ne i zamaiswanga ki baprisita ba mapantiti. Mwa minganda ye milalu ya tolongo mo ne i kalezi petuho, buñata bwa mapantiti ba 14,000 ne ba abani mwa bukwenuheli bo.

Baipanguli ba onga-onga sikwata kuli si yo ambolisana ni masole. Kono hamulaho fela, kwa zuha kañi mwahal’a ba mwa sikwata seo, mi tamaiso ya tolongo ya wela mwa mazoho a likelemi ze maswe. Bulwani bwa ekezeha ka zazi ni zazi. Baetelele ba baipanguli ba toma sikwata sa bomalonda, mi ba iketela masole ba bona ni sikwata se ne si bona kuli milao ya bona ya latelelwa. Baeteleli bao ne ba itusisanga masipika a beilwe kwa misumo ye potoloha tolongo kuli ba patalaze litaba za bukwenuheli, ilikuli moya wa buipanguli u kone ku hula hahulu ni ku fita. Baipanguli ne ba hanisa ba bañwi ku baleha mwa tolongo, ba ne ba lwanisa milao ya bona ne ba otiwa, mi ba talusa kuli ne ba iteekezi ku bulaya mutu kaufela ya sa ba utwi. Mane ne ku na ni mabulatwi a kuli mapantiti ba bañwi ne se ba bulailwe kale.

Bakeñisa kuli baipanguli bao ne ba zibela cimo kuli ba ka tasezwa ki masole, ba itukiseza hande kuli ite ba itwanele. Kuli ba bone teñi kuli mapantiti ba bañata ba itukiselize ku lwanela ku sileleza tolongo, baeteleli bao ba laela kuli mapantiti kaufela ba be ni lilwaniso. Mapantiti ba yayaula lisipi fa mahaulo mi ba itusisa zona kwa ku tula litipa ni lilwaniso ze ñwi. Mane ne ba konile ku ipumanela litobolo ni lindalamiti.

Ku Hapelezwa ku Swalisana mwa Petuhelo

Ka nako yeo, baipanguli ba babeli ba ni atumela. Yo muñwi a ni tambeka tipa ye sa zo loziwa. A ni laela kuli: “Inga! U ka tokwa tipa ye kuli u isileleze.” Na lapela ku Jehova mwa pilu kuli a ni tiise. Kiha se ni alaba munna yo kuli: “Na ni Mukreste, ni yo muñwi wa Lipaki za Jehova. Na ni Lipaki ba bañwi lu mwa tolongo mo kabakala kuli lu mwa ndwa, isi ndwa ya ku lwanisa batu, kono ya ku lwana ni mioya ye sa bonahali. Lilwaniso ze lu itusisa ki tumelo ya luna ni sepo ya luna ya Mubuso wa Mulimu.”—Maefese 6:12.

 Na komoka munna yo ha ngumokisa toho ili ku lumela kuli u utwisisize ze ni bulezi. Kono yo muñwi yena a ni lindula. Kiha se ba funduka. Baipanguli ba fafata mwa tolongo kaufela, ku lika ku hapeleza Lipaki ku swalisana ni bona mwa bukwenuheli. Kono mizwale ni likaizeli ba luna kaufela ba Bakreste ne ba hanile.

Ku sa ikenya mwa litaba kwa Lipaki za Jehova kwa buhisanwa kwa mukopano wa sikwata se ne ba tomile baipanguli. Ba mwa sikwata seo ba talusa kuli: “Ba bulapeli kaufela—ba Pentecostal, ba Sabata, ba Baptist ni ba bañwi kaufela—ba swalisana ni luna. Ki Lipaki za Jehova fela ba ba hanile. Lu ka ba eza cwañi?” Yo muñwi a akaleza kuli Paki a li muñwi a nepelwe mwa ovene ye mwa tolongo ilikuli ba lu sabise. Kono ya na banga yo muhulu wa masole, ili mupantiti ya na kutekiwa ki ba bañwi, a yema mi a bulela kuli: “Ku eza cwalo ha ku si ka luka. Lu swanela fela ku ba beya mwa muyaho u li muñwi o kwa mafelelezo a tolongo, bukaufi ni munyako. Haiba lu ba beya mwa muyaho wani, masole ha ba ka lu taseza ka limota za ndwa, Lipaki ki bona ba ba ka ba ba pili ku bulaiwa. Fo ha lu na ku ba ni mulatu wa ku ba bulaya.” Mi ba bañwi ba lumela akalezo ya hae.

Lu Beiwa mwa Sibaka Se Si Lubeta

Ku si ka fita nako, mapantiti ba zamaya mwa tolongo inge ba huweleza kuli: “Lipaki za Jehova, ha mu zwe mo!” Cwale kiha ba sulaetela sikwata kaufela sa luna sa batu ba 80 kwa muyaho o kwa mafelelezo a tolongo. Ba zwiseza fande mimbeta ye shangatami kuli ku be ni sibaka se situna mwahali mi ba lu laela kuli lu kene mwateñi. Muyaho wo wa ba yona tolongo ya luna ye mwahal’a tolongo ye ñwi.

Kuli lu be ni mukunda, likaizeli ba Sikreste ba mwa sikwata sa luna ba ngungeka masila, mi lwa itusisa ona kwa ku puma misiyo ye mibeli mwa ndu yeo—musiyo o muñwi ne li wa banna mi o muñwi ona ne li wa basali. (Hamulaho, Paki wa kwa Russia a panga siswaniso sa muyaho wo, se si bonisizwe kwatasi.) Ha ne lu nze lu pila mwa muyaho o sinani wani, hañata ne lu lapelanga hamoho, ku kupa Jehova kuli a lu fe butali ni ‘mata a matuna hahulu.’—2 Makorinte 4:7.

 Ka nako yeo kaufela, ne lu li fa sibaka se si mwa kozi se ne si li mwahal’a baipanguli ni masole ba Soviet. Ha ku na ni yo mukana ku luna ya na ziba kuli ki sikamañi se li ka eza likwata zeo. Muzwale wa Mukreste ya sepahala wa musupali a lu susueza kuli: “Mu si ke mwa kabangisa. Jehova ha na ku lu yumba simulamu.”

Likaizeli za luna ba Bakreste ba ba lateha, ili banana ni ba bahulu, ne ba itiisize hahulu luli. Kaizeli yo muñwi na na ni lilimo ze matela ku bo ma 80 mi na tokwa pabalelo ye tuna. Ba bañwi ne ba kula mi ne ba tokwa likalafo. Mwahal’a nako yeo kaufela, minyako ya kwa muyaho wo ne i na ni ku kwalulwa ilikuli baipanguli ba lu lite ka nako kaufela. Busihu, mapantiti ba ba lwezi litobolo ne ba kenanga mwa muyaho wa luna wo. Fokuñwi ne lu ba utwanga inge ba bulela kuli: “Mubuso wa Mulimu u lobezi.” Musihali, ha ne ba lu lumelezanga ku ya kwa licelo la mwa tolongo, ne lu inanga hamoho kamita mi ne lu lapelanga kuli Jehova a lu sileleze kwa likelemi.

Mwa muyaho mo ne lu beilwe, ne lu likanga ku tiisana kwa moya. Ka mutala, hañata ne ku banga ni muzwale ya na kandekanga za taba ye ñwi ya mwa Bibele, mi na bulelanga ka ku tiisa fela hanyinyani kuli lu utwe. Mi kihona ha na talusanga mo ne li lu tuseza likande leo mwa muinelo wa luna. Muzwale yo muñwi wa musupali sihulu na tabelanga ku kandeka za mpi ya Gidioni. Na lu hupulisanga kuli: “Ka libizo la Jehova, banna ba 300 ba ba lwezi liopeliso mwa mazoho ba lwana ni masole ba 135,000 ba ba lwezi lilwaniso. Ba 300 kaufela ba kuta ba si na nihaiba musunya.” (Baatuli 7:16, 22; 8:10) Likande le ni a mañwi a mwa Bibele na lu tiisize kwa moya. Kona ha ne ni sa zo ba Paki, kono ku bona tumelo ye tiile ya mizwale ni likaizeli ba ne ba na ni yeloseli ye tuna ne ku ni susuelize hahulu. Ne ni ikutwile kuli Jehova kaniti u inzi ni luna.

Ndwa Ya Kalisa

Kwa fita lisunda, mi misunga mwa tolongo ya ekezeha. Fa ni fa ne ku banga ni mikopano ya kutwano mwahal’a baipanguli ni babusi. Baeteleli ba baipanguli ne ba ñañelela kuli ba muuso wa Moscow ba lume muyemeli ya ka to ambolisana ni bona. Babusi bona ne ba yemi fa kuli baipanguli ba lule lilwaniso za bona, mi ba kale ku beleka. Kono kwa likwata ze peli zeo ha ku na se ne si itatela ku koza. Ka nako yeo, tolongo ne i potolohilwe ki masole, ba ne ba iteekezi ku litela fela taelo ya kuli ha buce. Mi baipanguli ni bona ne ba itukiselize ku lwana, ne se ba yahile mulunda wa silelezo, ni ku ipumanela litobolo ze ñata. Mañi ni mañi na libelela fela kuli ka nako ifi kamba ifi ndwa ne i ka tumbuka mwahal’a masole ni mapantiti.

Ka la 26 June, ne lu pasumukisizwe ki milumo ya litobolo ye tibanya lizebe. Limota za ndwa za tuba lukwakwa ni ku kena mwa tolongo. Mi mwamulaho kwa latelela masole ba ne ba kunupa litobolo za ku tatanyeza. Mapantiti ba banna ni basali ba mata ka ku katanyeza limota za ndwa inge ba huwaka-huwaka ni ku nepaka macwe, lindalamiti, ni lika kaufela ze ne ba nopa mwa  nzila. Kwa tumbuka ndwa ya meto mafubelu, mi luna Lipaki ne lu kwaciselizwe mwahali. Jehova n’a ka alaba cwañi litapelo za luna za ku kupa tuso?

Ka ku sa libelela, masole ba kena mwa muyaho mo ne lu inzi. Ba huwa ba li: “Ha mu zwe mo, mina ba ba kenile! Ha mu akufe, mu ye kwand’a lukwakwa!” Muzamaisi wa masole a ba laela kuli ba si ke ba lu kunupa kono ba ine ni luna mi ba lu sileleze. Ndwa ha ne inze i kolota, luna lwa ina fa bucwañi kwand’a tolongo. Ka lihora z’e ne, mwa tolongo ne ku utwahala limbomba ze tunya, milumo ya litobolo, ni batu ba ba bokolola ni ku tonga. Kwa nalulelule kwa kuza. Hamulaho ha ne ku se ku patalala, lwa bona masole ba ba nanaula litupu ku li zwiseza kwand’a tolongo. Lwa lemuha kuli ba bañata ne ba holofalizwe ni ku bulaiwa.

Hasamulaho ona lizazi leo, yo muhulu wa masole ye ne ni ziba a taha ku luna. Ka ku ikutwisisa a ni buza kuli: “Nikolai, ki mañi ya mi pilisize? U ka li ki luna kamba ki Jehova?” Lwa itumela hahulu ku yena ka ku lu sileleza, mi lwa ekeza kuli: “Lu lumela kuli ki Mulimu wa luna ya m’ata ote, Jehova, ya mi susuelize kuli mu lu puluse, sina fela mwa na susuelize ba bañwi kuli ba lamulele batanga ba hae mwa miteñi ya Bibele.”—Ezira 1:1, 2.

Yo muhulu wa masole ya swana yo hape a lu taluseza mo ne ba lu zibezi masole ni ku ziba ko ne lu inzi. A bulela kuli ka nako ya lipuhisano za kutwano mwahal’a masole ni baipanguli, masole ne ba tamile baipanguli mulatu wa kuli ne ba bulayanga mapantiti ba ne ba sa ba yemeli. Ka ku itwanela, baipanguli ba alaba kuli Lipaki za Jehova ne ba si ka kena mwa bukwenuheli kono ha ba si ka bulaiwa. Kono ka ku ba ota, Lipaki kaufel’a bona ne ba tamezwi mwa muyaho u li muñwi. Bazamaisi ba masole ba buluka yona taba yeo.

Ne Lu Yemezi Mubuso ka ku Tiya

Muñoli wa kwa Russia ya tumile hahulu Aleksandr Solzhenitsyn mwa buka ya hae ya The Gulag Archipelago, n’a ñozi za bukwenuheli bwa mwa tolongo bo ne lu iponezi. Ha na bulela ze ne tisize petuhelo yani n’a ñozi kuli: “Mapantiti kaufela ba bata tukuluho, . . . kono ki mañi he ya kona ku lu fa yona?” Ni luna Lipaki za Jehova ba ne ba li mwa tolongo ye swana yani ne lu bata tukuluho. Kono ne lu sa bati fela tukuluho ya ku zwa mwa tolongo, ne lu bata tukuluho ye kona ku tiswa fela ki Mubuso wa Mulimu. Ha ne lu li mwa tolongo, ne lu ziba kuli lu tokwa m’ata a zwa ku Mulimu kuli lu yemele Mubuso wa hae ka ku tiya. Mi Jehova na lu file ze ne lu tokwa kaufela. Ka tuso ya hae lwa tula lu sa itwaneli ka litipa kamba lindalamiti.—2 Makorinte 10:3.

Jesu Kreste na bulelezi Pilato kuli: “Mubuso wa ka hasi wa lifasi le; mubuso wa ka kabe ki wa lifasi le, kabe batu ba ka ba ni lwanezi.” (Joani 18:36) Kacwalo, sina balateleli ba Kreste ne lu si ka ikenya mwa litaba za ku lwanela naha. Ne lu tabile kuli ka nako ya bukwenuheli bwani ni hasamulaho, busepahali bwa luna kwa Mubuso wa Mulimu ne bu lemuhilwe ki ba bañwi. Solzhenitsyn ha na talusa za muzamao wa luna ka nako yani, n’a ñozi kuli: “Lipaki za Jehova ne ba ikutwile hande ku mamela milao ya bona mi ba hana ku yaha lisilelezo kamba ku sileleza tolongo.”

Se ku fitile lilimo ze 50 cwale ku zwa fo i ezahalela misunga ye maswe yani. Kono hañata ha ni hupulanga za misunga yani, na itebuhanga bakeñisa kuli ne ni itutile lituto ze inelela, ze cwale ka ku libelela Jehova ni ku mu sepa ka ku tala kuli u na ni m’ata a ku pulusa. Kaniti, ka ku swana ni Lipaki ba bañata ba ba lateha ba mwa Soviet Union ya ikale, ni iponezi luli kuli Jehova wa fa tukuluho, silelezo, ni punyuho ku ba ba libelela Mubuso ‘o si wa lifasi le.’

[Maswaniso a fa likepe 8, 9]

Tolongo ya mwa Kazakhstan ko ne lu tamezwi

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Siswaniso sa muyaho wa Lipaki, kalulo ya basali

[Siswaniso se si fa likepe 11]

Ni mizwale ba Sikreste ka nako ye lu lukululwa