Ku Fa Matabelo A Tabisa Mulimu

BUKA ye bizwa The Mighty Aztecs i li: “Ma-Aztec ba ne ba fanga hahulu batu sina matabelo kwa Mesoamerica ne ba lumela kuli bupilo bu simuluha kwa lifu.” Buka yeo i zwelapili ku talusa kuli: “Mubuso ha ne u nze u hula, batu ne ba fanga hahulu batu sina matabelo ilikuli mubuso u zwelepili ku tiya.” Ka ku ya ka buka ye ñwi, batu ba ne ba bulaiwanga ka ku ezwa matabelo ne ba fitanga fa 20,000 ka silimo.

Kabakala sabo ni ku ikutwa mulatu, batu ku zwelela kwamulaho se ba file matabelo a shutana-shutana kwa milimu ya bona. Kono Bibele yona i bonisa kuli ku na ni matabelo a mañwi ao Mulimu ya mata ote, Jehova, n’a laezi batu kuli ba fange. Kacwalo lu swanela ku ipuza lipuzo ze latelela: Ki matabelo a cwañi a tabisa Mulimu? Mi kana linubu ni matabelo za swanela ku itusiswa mwa bulapeli kacenu?

Ku Fa Linubu ni Matabelo mwa Bulapeli Bwa Niti

Kwa makalelo a sicaba sa Isilaele, Jehova n’a file litaelo ze utwahala za mwa n’a batela ku lapelelwa, mi kwa litaelo zeo ne ku na ni ze ñwi ze ne li ba tokwa kuli ba fe linubu ni matabelo. (Numere, likauhanyo 28 ni 29) Matabelo a mañwi n’a banga a lico; a mañwi n’a banga a lifolofolo ze cwale ka lipohwana, lingu, lipuli, ni linyunywani ze cwale ka linkwilimba, ni maiba. (Livitike 1:3, 5, 10, 14; 23:10-18; Numere 15:1-7; 28:7) Ne ku banga ni matabelo a ku cisa a n’a ezwanga ka ku ciselezwa mwa mulilo. (Exoda 29:38-42) Mi hape ne ku banga ni matabelo a buitumelo, ili e ne ba fanga batu ka ku ca kwa matabelo e ne ba tiseza Mulimu.—Livitike 19:5-8.

Linubu ni matabelo kaufela ze ne fiwanga mwa Mulao wa Mushe ne li ngiwa sina ku lapela Mulimu ni ku mu kuteka sina Mubusi wa pupo kamukana. Ka ona matabelo ao, Maisilaele ne ba itebuhanga lika ze nde ni silelezo ye ne ba fiwa ki Jehova mi ne ba swalelwanga libi za bona. Mi ha ne ba mamelanga fela litaelo za Jehova za mo ne ba swanela ku mu lapelela, n’a ba fuyaulanga hahulu.—Liproverbia 3:9, 10.

Nto ya n’a nga Jehova ku ba ya butokwa hahulu kwa batu ba ne ba fa matabelo ne li  moya wa bona. Ka mupolofita wa hae Hosea, Jehova n’a ize: “Ni lata sishemo isi sitabelo; ni tabela zibo ya Mulimu ku fita matabelo a ku cisa.” (Hosea 6:6) Kacwalo batu ha ne ba fulalezi bulapeli bwa niti ka ku kala ku eza bumaswe ni ku sulula mali a batu ba ba si na mulatu, matabelo e ne ba fa Jehova n’a sa tusi se siñwi. Kona libaka Jehova ha n’a bulelezi sicaba sa Isilaele ka Isaya kuli: “Ni ezeñi ka matabelo a mina a mañata-ñata . . . Ni tinilwe ki matabelo a ku ni ciseza litotolo, ni ki mafula a manamani a nunile; ha ni tabeli mali a likomu ni a lingu ni a bicembwe.”—Isaya 1:11.

“Taba Ye Ne Ni Si Ka Laela”

Ka ku sa swana ni Maisilaele, Makanana bona ne ba fanga bana ba bona sina matabelo kwa milimu ya bona, ni kwa mulimu wa bana ba Amoni ya bizwa Moleke, ili ya bizwa hape Milikomo kamba Muloke. (1 Malena 11:5, 7, 33; Likezo 7:43) Buka ye bulela za Bibele ye ne ñozwi ki Halley i talusa kuli: “Makanana ne ba lapelanga milimu ya bona ka ku eza buozwa; mi ni ka ku bulaya bana ba bona ba baeli, be ne ba fanga sina matabelo ku yona milimu ya bona yeo.”

Kana matabelo a cwalo n’a tabisize Jehova Mulimu? Kutokwa ni hanyinyani. Maisilaele ha ne ba tuha ba kena mwa naha ya Kanana, Jehova a ba fa mulao o ñozwi kwa Livitike 20:2, 3, o li: “U bulelele hape bana ba Isilaele, u li: Niha ikaba mañi kwa bana ba Isilaele, ni kwa mazwahule ba ba yahile kwa Maisilaele, ya ka ezeza Muloke sitabelo ka mwan’a hae, u ka bulawa; ba ba yahile mwa naha, ba ka mu bulaya ka macwe. Ni Na, mutu yo ni ka mu halifela, ni ka mu zwisa mwa sicaba sa habo; kakuli u file Muloke yo muñwi wa bana ba hae, kuli a silafaze Tabernakele ya ka, mi u sinyize Libizo la ka le li kenile.”

Nihaike kwa komokisa, Maisilaele ba bañwi ba ne ba fulalezi bulapeli bwa niti ne ba kopisize mukwa wa sidimona wo wa ku fanga bana ba bona sina matabelo kwa milimu ya buhata. Ka za mukwa o maswe wo, Samu 106:35-38 i li: “Ba zwakana ni mishobo, ba ituta mikwa ya bona; ba y’o sebeleza maswaniso a bona, mi zeo za fetuha lilaba ku bona. Ba bulaela badimona bana ba bona ba bashimani ni ba basizana; mali a’ si na mulatu, mali a bashimani ba bona ni a basizana, ba a sululela maswaniso a Makanana; mi naha ya sinyeha ka mali.”

Jehova ha n’a talusa mwa n’a toyezi mukwa wo, n’a bulezi cwana kwa bana ba Juda, ka mupolofita Jeremia kuli: “Ba beile masila a bona mwa Ndu fo ku lapelwa Libizo la ka, kuli ba i silafaze. Ba yahile mabaka a’ lumbile a Tofeti, mwa musindi wa mwan’a Hinomu, ku cisa bana ba bona ba bashimani  ni ba basizana mwa mulilo, ili taba ye ne ni si ka laela, nihaiba ku i hupula mwa pilu ya ka.”—Jeremia 7:30, 31.

Bakeñisa mukwa o masila wo, ba sicaba sa Isilaele ne ba fitile fa ku sa tabelwa ki Mulimu. Kwa nalulelule, muleneñi wa bona wa Jerusalema ne u til’o sinyiwa, mi batu ne ba isizwe mwa butanga kwa Babilona. (Jeremia 7:32-34) Kacwalo ku fanga batu sina matabelo ha ku si ka laelwa ki Mulimu wa niti mi ha ku swaneli mwa bulapeli bwa niti. Mukwa ufi kamba ufi wa ku fa batu sina matabelo ki wa sidimona, mi ba ba lapela Mulimu wa niti ha ba ikenyi mwa ku fa matabelo kaufela a cwalo.

Sitabelo sa Tiululo sa Jesu Kreste

Kono batu ba bañwi ba kana ba buza kuli: ‘Ki kabakalañi Mulao wa Jehova kwa Maisilaele ha ne u tokwa kuli batu ba fange matabelo a lifolofolo? Muapositola Paulusi n’a buzize puzo ye swana yeo, mi a alaba kuli: “Hakulicwalo he, Mulao ki wañi? U ekelelizwe kwateñi kabakala lifoso, ku fitela ha ku ka taha lusika lo sepiso i ezelizwe lona. . . . Hakulicwalo, Mulao wa ba muhulisi wa luna ku lu isa ku Kreste.” (Magalata 3:19-24) Matabelo a lifolofolo a n’a fiwanga mwa Mulao wa Mushe n’a yemela sitabelo se situna sa n’a ka fa Jehova Mulimu kwa batu, ili sona sa Mwan’a hae, Jesu Kreste. Jesu n’a bulezi za tukiso ye ye lilato ha n’a ize: “Mulimu u latile lifasi hahulu, mane u li file Mwan’a hae wa libanda, kuli mutu ufi kamba ufi ya lumela ku yena a si ke a shwa, kono a be ni bupilo bo bu sa feli.”—Joani 3:16.

Kabakala ku lata Mulimu ni batu, Jesu n’a itatezi ku fana bupilo bwa hae bo bu petehile kuli a be sitabelo kwa bana ba Adama. (Maroma 5:12, 15) Jesu n’a ize: “Mwan’a mutu [n’a] si ka taha kuli a sebelezwe, kono ili ku sebeleza, ni ku fa bupilo bwa hae, kuli a liulule ba bañata.” (Mateu 20:28) Ha ku na mutu ni yo mukana fa lifasi ya n’a ka kona ku liulula batu kwa sibi ni lifu, ze ne tisizwe ki sibi sa Adama. (Samu 49:7, 8) Kona libaka Paulusi ha n’a talusize kuli Jesu “a man’o lu fumanela ku liulula ko ku sa feli, u keni hañwi mwa Sibaka se si kenile hahulu, isi ka mali a lipoho za likomu ni za lipuli, kono ka mali a mubili wa hae.” (Maheberu 9:12) Ka ku lumela mali a sitabelo sa Jesu, Mulimu u “takuzi liñolo la mulatu la milao ye ne lu tama.” Fo ku talusa kuli Jehova n’a felisize bulikani bwa Mulao, bo ne bu tokwa linubu ni matabelo, ni ku fa ‘mpo ya bupilo bo bu sa feli.’—Makolose 2:14; Maroma 6:23.

Matabelo ni Linubu za kwa Moya

Ha u bona ha ku sa fiwa matabelo a lifolofolo mwa bulapeli bwa niti, kana lu sa tokwa ku fanga matabelo ni luna kacenu? Eni. Jesu Kreste n’a pilile bupilo bwa ku itoboha ka ku sebeleza Mulimu mi kwa mafelelezo a ifana sina sitabelo kabakala batu. Kona libaka ha n’a ize: “Mutu h’a lata ku ni latelela, u na ni ku itoboha, a lwale [kota ya hae ya linyando, NW] mi a ni siyale mwamulaho.” (Mateu 16:24) Fo ku talusa kuli mutu kaufela ya bata ku latelela Jesu u lukela ku itoboha lika ze ñwi. Ki lika mañi ona zeo?

Sisupo sa pili kikuli mutu luli ya bata ku latelela Kreste h’a sa ipilela kono sa pilela ku eza tato ya Mulimu. U beya tato ya Mulimu mwa sibaka sa pili. Mu lemuhe mwa n’a taluselize taba yeo muapositola Paulusi, ha n’a  ize: “Banabahesu, na mi lapela ka mukekecima wa Mulimu, kuli mu mu beele mibili ya mina, ibe sitabelo se si pila, se si kenile, se si kateleha ku Mulimu; ki yona sebelezo ye mi lukezi. Hape, mu si ke mwa ya ka ku likanyisa lifasi le; kono mu fetuhe ka ku shemunwa mwa kutwisiso ya mina, kuli mu lemuhe se si latwa ki Mulimu kana ki sifi, se sinde, se si kateleha, se si petehile.”—Maroma 12:1, 2.

Ku tuha f’o, Bibele i bonisa kuli lipulelo za luna za ku lumba Jehova li kona ku ba matabelo e lu mu fa. Mupolofita Hosea n’a itusisize pulelo ya kuli “matabelo a manzwi a mwa milomo ya luna,” ili ku talusa kuli Mulimu u nga kuli manzwi a luna a ku mu lumba ki matabelo a mande hahulu. (Hosea 14:2) Muapositola Paulusi n’a susuelize Bakreste ba Maheberu kuli: “Lu tiseze Mulimu sitabelo sa milumbeko, kikuli bupaki bo bu zwa mwa milomo ye lumba Libizo la hae.” (Maheberu 13:15) Kacenu le, Lipaki za Jehova ba patehile ku kutaza taba ye nde ni ku luta batu ba mwa macaba kaufela. (Mateu 24:14; 28:19, 20) Ba sweli ba fa Mulimu matabelo a milumbeko musihali ni busihu mwa lifasi kaufela.—Sinulo 7:15.

Kwand’a ku kutaza, lu kona ku fa matabelo a tabisa Mulimu ka ku eza ba bañwi hande. Paulusi n’a ize: “Mu si ke mwa libala ku eza ba bañwi hande, ni ku fana; kakuli Mulimu u tabela matabelo a cwalo.” (Maheberu 13:16) Mane kuli matabelo a tabise Mulimu, batu ba ba fa matabelo a cwalo ba lukela ku ba ba muzamao o munde. Paulusi n’a elelize kuli: “Mu zamaye ka mukwa o swanela Evangeli ya Kreste.”—Mafilipi 1:27; Isaya 52:11.

Sina mo ne ku belanga mwa linako za kwamulaho, matabelo kaufela a fiwa ka ku tusa bulapeli bwa niti a ka tahisa kuli batu ba nyakalale ni ku fuyolwa ki Jehova. Kacwalo haike lu fe hahulu matabelo a tabisa Mulimu luli!

[Siswaniso se si fa likepe 18]

“Mali a bashimani ba bona ni a basizana, ba a sululela maswaniso a Makanana”

[Maswaniso a fa likepe 20]

Ka ku kutaza taba ye nde ni ku tusa ba bañwi ka linzila ze ñwi, Bakreste ba niti ba fa matabelo a tabisa Mulimu