Ze Ezahezi Mwa Bupilo

Musebezi wa ku Luta U Ni Tusize ku Eza Likatulo Ze Nde

Ka mo li Kandekezwi ki bo Lynette Peters

Masole ba United States ne ba til’o lu tusa ku baleha mwa hotela mo ne lu kundami. Ne ku na ni lisole le ne li yemi fahalimw’a muyaho. Ba bañwi bona ne ba patami mwa bucwañi, ba nze ba iteekezi ku kunupa. Zazi leo la Sunda kakusasana ha ne lu akufela kwa fulayi, na ni balumiwa ba bañwi lwa itiisa kuli lu si ke lwa ikalelwa. Mwa nakonyana fela, ne se lu keni mwa fulayi. Hamulaho wa mizuzu ye lishumi, ne se lu longani mwa sisepe sa masole se ne si fuekilwe bukaufi ni likamba.

HABUSA, lwa lemuha kuli masole ba baipanguli ne ba tunyisize mbomba mwa hotela mo ne lu izo kundama. Mifilifili ye ne banga mwa Sierra Leone ne se i fitile fa ku tumbula ndwa ye tuna. Mazwahule kaufela, ku beya cwalo ni luna, ne ba taluselizwe ku baleha naha mwa nako ye nyinyani fela. Kashe ni mi kandekele mo ne ku tezi kuli ni ipumane mwa muinelo o cwalo.

Ne ni hulezi mwa British Guiana, ye ne til’o bizwa Guyana ka 1966. Ha ne ni sa li mwanana mwa lilimo za ma-1950, ne ku si na matata mi bupilo ne bu tabisa. Bashemi ba bañata ne ba nga tuto ku ba ya butokwa, mi banana ne ba libelelwa ku eza hande kwa sikolo. Ni hupula nako ye ñwi banna ba ne ba beleka mwa panga ha ba buza bondate kuli: “Kiñi ze mu lifela bana ba mina masheleñi a sikolo a mañata hahulu cwalo?” Bondate ba alaba kuli: “Ki tuto ye nde fela ye ka ba konisa ku pila hande.” Ka nako yeo, ne ba nahana kuli tuto ye nde hahulu ne i ka fumanwa ka ku kenela fa likolo ze tumile. Kono hasamulahonyana ne ba ka cinca mubonelo wa bona.

 Ha ne ni li wa lilimo ze 11, boma ba kalisa ku ituta Bibele ni Lipaki za Jehova. Nako ye ñwi ne ba ile kwa Ndu ya Mubuso ni basali ba ne ba pila mabapa ni luna. Ze ne ba izo utwa kwa Ndu ya Mubuso zazi leo ne li ba kolwisize kuli ba fumani niti. Boma hamulaho ba taluseza basali ba bañwi hape ba ne ba pila bukaufi ni luna ze ne ba iz’o ituta. Ku si ka fita nako, kaufela bona ba balalu ba kala ku itutanga ni balumiwa bo Daphne Harry (ba ne ba til’o bizwa bo Baird hasamulaho) ni bo Rose Cuffie. Silimo si si ka fela kale, Boma ni balikani ba bona ba babeli ba kolobezwa. Ha se ku fitile lilimo liketalizoho, bondate ba zwa mwa Keleke ya Sabata mi ni bona ba kolobezwa sina Lipaki za Jehova.

Likaizeli za ka ba babeli ni na ne li luna ba bahulu mwa lubasi lwa banana ba 10. Ha ne lu sa hula, ne lu tandanga lihora inze lu tabile kwa ndu ya balumiwa ko ne ba ina bo Daphne ni bo Rose. Ka linako zeo ne lu teelezanga kwa makande a bona a mwa simu. Balumiwa ba, ne ba tabelanga ku beleka ka tata ka ku tusa ba bañwi kwa moya. Mutala wa bona kona o ne u ni susuelize ku ba mulumiwa.

Kono ki lika mañi ze ne ni tusize ku ba ni sikonkwani sa bukombwa bwa nako kaufela, hailif’o bahaboluna ni be ne ni kena ni bona sikolo ne ba bata ku ndongwama tuto ye pahami? Ne ku na ni lika ze ñata ze ne lika tumelo ya ka. Ne ni ka kona ku ituta za mulao, za lipina, za bualafi, kamba lituto ze ñwi. Mutala o munde wa bashemi ba ka ne u ni tusize ku eza katulo ye nde. Ne ba nga niti ku ba ya butokwa mwa bupilo bwa bona, ne ba itutanga Bibele kamita, mi ne ba tandanga nako ye ñata inze ba tusa ba bañwi ku ituta za Jehova. * Mi hape kamita ne ba memanga likombwa za nako kaufela kwa ndu ya luna. Tabo ya mizwale ni likaizeli ba, ne i ni tusize hahuli kuli ni eze likatulo ze nde mwa bupilo ka ku keta musebezi wa ku eza balutiwa.

Ne ni kolobelizwe inge ni na ni lilimo ze 15. Mi ni sa feza fela sikolo, na kala bupaina bwa kamita. Bo Philomena, ba ne ba sebeza kwa sipatela, kona ba pili be ne ni tusize ku ineela ni ku kolobezwa. Tabo ya ku ba bona ha ba kala ku lata Jehova ne i ni susuelize ku zwelapili mwa bukombwa bwa nako kaufela. Hamulahonyana wa f’o, na kena musebezi o munde wa buñoli mwa muuso. Kono na tuhela, kakuli ne ni sa bata ku zwelapili mwa bupaina.

Ne ni sa pila ni bashemi ba ka, mi balumiwa ne ba sa lu potelanga. Ne ni tabelanga hahulu ku teeleza kwa makande a bona a mwa simu. Mi zeo kaufela za ni susueza hahulu kuli ni be mulumiwa, nihaike kuli ne ku bonahala ku ba tata hanyinyani. Ka nako yani sina mwa miteñi ye, ne ku na ni balumiwa ba ne ba yo sebelezanga kwa Guyana. Zazi le liñwi ka 1969, ne  ni komokile ni ku tabiswa ki memo ye ne ni amuhezi ya ku yo fumaneha kwa Sikolo sa Giliadi sa Bibele kwa Brooklyn, New York.

Musebezi O Ne Ni Si Ka Libelela

Mwa sitopa sa Giliadi sa bu 48, ne ku na ni baituti ba 54 ba ne ba zwa mwa linaha ze 21. Ba 17 ku luna ne li likaizeli ba makwasha. Nihaike se ku fitile lilimo ze 37 ku zwa nako yani, ni sa hupula hande likweli zani ze ketalizoho. Ne lu itutile lika ze ñata, isi fela niti ya Mañolo kono hape ne lu filwe liakalezo ni likelezo ze ne ka lu tusa kwapili mwa bulumiwa. Ka mutala, ne ni itutile ku ba mutu ya latelela litaelo, ku sa yaululwa ki lika ze nca, ni ku itiisa niha lu li mwa matata.

Kamita bashemi ba ka ne ba koñomekanga kuli ku fumaneha kwa mikopano kamita ki kwa butokwa. Ya n’a ipumisanga ku kula hahulu la Sunda n’a sa swaneli nihaiba ku fumaneha ka nako ya ku itabisa manzibwana. Ha ne ni li kwa Giliadi, fokuñwi ne ni palelwanga ku fumaneha kwa mikopano kaufela. Zazi le liñwi la Butanu manzibwana, na lika ku taluseza bo Don ni bo Dolores Adams, ba ne ba pila fa Betele kuli ne ni si ke na kona ku ya ni bona kwa mikopano. Ne ni atezwi ki musebezi wa kwa sikolo. Ne ni ka kona cwañi ku yo fumaneha kwa Sikolo sa Bukombwa sa Teokratiki ni kwa Mukopano wa Sebelezo? Ha sa ambozi ni na ka nakonyana, Muzwale Adams a li: “Lizwalo la hao li ku tuse ku eza katulo ye nde.” Na amuhela kelezo ya hae mi ku zwa ona f’o, ne ni si ka shuta mukopano nihaiba u li muñwi. Mwa lilimo ze kaufela, ha ku na nto ni ye kana ye ni palelwisize ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste, konji ha ku palile luli.

Ha ne se lu fitile fahal’a lituto za Giliadi, kwa fiwa ngambolo ya za ko ne lu ka yo sebeleza. Kamita ne ni nahananga kuli ne ni ka yo sebeleza kwa Guyana, ko ne ku tokwahala hahulu bakutazi. Mu nahane fela mo ne ni komokezi ha ne ni zibile kuli ne ni si ke na kutela kwateñi. Na fiwa ku yo sebeleza kwa Sierra Leone, ili kwa West Africa. Ne ni itebuhile hahulu ku Jehova kuli ne ni ka yo ba mulumiwa mwa naha i sili sina mo ne ni batela.

Ne Ni Itutile Lika Ze Ñata

Lwa pili ha ni ya kwa Sierra Leone, ona naha ye tezi mazulu, malundu, ni makamba, na lemuha kuli luli “ki naha ye nde.” Kono batu ba kwa naha ye ya kwa West Africa kona ba ba i bisa ye nde. Lilato ni sishemo sa bona li konisa nihaiba mazwahule ku ikutwa ku lukuluha. Kamuhelo ya bona i tusa hahulu balumiwa kuli ba si ke ba tonda hahulu habo bona. Batu ba kwa Sierra Leone ba tabela hahulu ku kandeka za lizo ni mupilelo wa bona mi sihulu ba batanga ku tusa mazwahule kuli ba zibe puo ya si-Krio, ili ye bulelwa hahulu mwa naha yeo.

Ma-Krio ba na ni linguli ze ñata. Ka mutala, ba li njoko kona ye sebezanga, pombwe yona i canga fela, ili ku talusa kuli mucali kamita haki yena ya kutulanga. Nguli yeo luli i talusa hande kutokwa katulo ye lukile ko ku atile hahulu mwa lifasi.—Isaya 65:22.

Musebezi wa ku kutaza ni ku eza balutiwa ne u tabisa. Hañata ne lu fumananga batu ba ba tabela ku ituta Bibele. Mwa lilimo ze kaufela, balumiwa ni batanga ba Jehova ba se ba sebelize ka nako ye telele se ba tusize batu, ba bahulu ni banana, ba lisimuluho ni lipuo  ze fapahana-fapahana kuli ba itute niti.

Bo Erla St. Hill, be ne ni sebelize ni bona ha ni kala bulumiwa ne li batu ba ba sebeza ka tata. Ne ba sebezanga hahulu mwa bukombwa, mi hape ne ba sebezanga ka tata misebezi ya fa ndu ya balumiwa. Ne ba ni tusize ku utwisisa butokwa bwa lika ze ñata, ze cwale ka ku twaelana ni batu be ne ba pila bukaufi ni luna, ku potela Lipaki ni baituti ba Bibele ba ba kula, mi fokuñwi ni ku tusa ha ku ba ni mafu. Mi hape ne ba ni tusize ku utwisisa kuli ha ni zwile mwa simu, ku butokwa ku nangela mizwale ni likaizeli ba ba pila mwa sibaka mo ne ni belekela, nihaiba ka nakonyana fela. Ka ku eza cwalo, na fumana batu be ne ni kona ku biza kuli ki boma, likaizeli, ni balikani, mi kwa sibaka ko ne ni ezeza bulumiwa kwa ba haesu.—Mareka 10:29, 30.

Mi hape ne lu bile ni silikani se sinde ni balumiwa ba bañwi be ne ba belekanga ni na. Ku bona bao, ne ku na ni bo Adna Byrd, ba ne ba sebelize mwa Sierra Leone ku zwa 1978 ku isa ka 1981, ni bo Cheryl Ferguson, be se ni pilile ni bona ka lilimo ze 24.

Ndwa I Tisa Miliko

Ka 1997, ibat’o ba kweli hamulaho wa ku kakulwa kwa mutai wa Sierra Leone, kwa tumbuka ndwa mwa naha, ye ne i tisize kuli lu balehe, sina ha se ni talusize kwa makalelo a likande le. Lilimo ze 6 ndwa i si ka tumbuka kale, ne lu tabisizwe hahulu ki tumelo ya Lipaki ba kwa Liberia ba ne ba balehezi mwa Sierra Leone ka ku saba ndwa mwa naha ya bona. Ba bañwi ne ba tile mazoho-zoho. Ku si na taba ni butata bo ne ba ipumani ku bona, ne ba yanga mwa bukombwa ka zazi. Ne lu susuelizwe hahulu ha ne lu boni mo ba latela Jehova ni batu ba bañwi.

Cwale bakeñisa kuli ni luna ne se lu li babalehi mwa Guinea, lwa latelela mutala wa mizwale ba kwa Liberia mi lwa zwelapili ku sepa Jehova ni ku beya za Mubuso mwa sibaka sa pili. Silimo ha se si bindukile, lwa kutela kwa Sierra Leone, kono mwahal’a likweli fela ze 7, ndwa ya tumbuka, mi ne lu na ni ku balehela kwa Guinea hape.

Hañihañi lwa talusezwa kuli ba bañwi ba sikwata sa balwani ne se ba pila mwa ndu ya luna ya balumiwa kwa Kissy, ni kuli libyana za luna kaufela ne li uzwizwe kamba ku sinyiwa. Ku fita ku zwafa, ne lu itumela fela kuli ne lu  sa pila. Nihaike ne lu siyalezwi fela ki libyana li sikai, lwa tiyela butata bo.

Hamulaho wa ku baleha kwa luna kwa bubeli, bo Cheryl ni na lwa siyala mwa Guinea. Teñi ko ne lu tokwa ku ituta Sifura. Balikani ba ka ba balumiwa ne ba kalile kapili ku bulela Sifura se ne ba ituta, ku si na taba ni mafosisa e ne ba panga. Kono na ne ni sa tabeli ku panga mafosisa, mi ne ni sa bulelangi Sifura konji ha ne ku tokwahala luli. Ne si nto ye bunolo luli. Kamita ne ni ikupulisanga kuli ze ne ni yezi kwa Guinea ne li ku yo tusa ba bañwi kuli ba zibe Jehova.

Na kala ku ziba hanyinyani-hanyinyani ka ku teelezanga kwa batu be ne ba bulela hande Sifura, ni ka ku bulelela banana mwa puteho kuli ba ni hakululange fo ni fosa, kakuli bona ha ba zibi ku patela mutu. Ka ku sa libelela, kopano ya Jehova ya eza tukiso ye ne tile ka nako ye lukela. Ku zwa ka September 2001, Bukombwa bwa Luna bwa Mubuso bu file liakalezo za mwa ku fela limagazini kwand’a liakalezo za mwa ku fela libuka ni libroshuwa kwa batu ba bulapeli bo bu shutana-shutana. Cwale ni ikutwanga ku lukuluha ha ni li mwa bukombwa, nihaike ha ni koni ku bulela ka ku lukuluha hande inge mo ni kona ku bulelela puo ya hesu.

Ku hulela mwa lubasi lo lu tuna ku ni tusize hahulu ku ziba mwa ku pilela ni batu ba bañata. Nako ye ñwi mwa ndu ya balumiwa ne lu til’o ba ba 17. Mwa lilimo ze 37 ze ni tandile mwa bulumiwa, ni pilile ni balumiwa ba ba fitelela 100. Ni bile ni tohonolo ye tuna luli ya ku fita fa ku ziba batu ba bañata bao, ba ba shutana-shutana, kono ili ba ba na ni mulelo o swana. Mi kwa tabisa luli ku sebeza hamoho ni Mulimu ni ku tusa batu ku amuhela niti ya Bibele!—1 Makorinte 3:9.

Mwa lilimo ze ni sebelize sina mulumiwa, ni shutile buñata bwa linako za tabo ze ba banga ni zona ba lubasi lwa ka, ze cwale ka mikiti ya manyalo ya buñata bwa banyani ba ka. Mi ha ni si ka ba ni nako ya ku bona bana ba banyani ba ka ka mo ni latela. Ni itombozi, mi ba lubasi lwa ka ni bona ba itombozi, kakuli ba ni susuelize kuli ni zwelepili mwa bulumiwa.

Niteñi, linako ze ni shutile haesu ni bile ni zona mwa bulumiwa ka linako ze ñwi. Nihaike kuli ne ni ikatulezi ku sa nyalwa, ni na ni bana ba bañata kwa moya, isi fela be ni itutile ni bona Bibele kono mane ni ba bañwi ba ba til’o ba balikani ba ka. Mi hape ni iponezi bana ba bona ha ba hula, ha ba nyalwa, ni ha ba hulisa bana ba bona mwa niti. Ba bañwi ku bona sina na, ba ikatulezi kuli musebezi wa ku eza balutiwa u ba tuse ku eza likatulo ze nde mwa bupilo.

[Litaluso za kwatasi]

[Mapa ye fa likepe 15]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Ne ni filwe ku yo sebeleza kwa Sierra Leone, West Africa

GUINEA

SIERRA LEONE

[Siswaniso se si fa likepe 13]

Banyani ba ka ba babeli, be ne ni tandanga ni bona lihora ze ñata inze lu tabile kwa ndu ya balumiwa mwa ma 1950

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Ni baituti ba bañwi ba mwa sitopa sa Giliadi sa bu 48

[Siswaniso se si fa likepe 16]

Mutai wa Sierra Leone ha u kakulwa