Puteho I Tiiswe
Puteho I Tiiswe
‘Liputeho ne li inzi mwa kozo, za ikahisa.’—LIKEZO 9:31, NW.
1. Ki lipuzo mañi ze kana za zuha ka za “puteho ya Mulimu”?
KA LA Pentekonta ya 33 C.E., Jehova a amuhela sikwata sa balutiwa ba Kreste ku ba sicaba se sinca, yena “Isilaele wa Mulimu.” (Magalata 6:16) Bibele i biza bona Bakreste ba ba tozizwe bao kuli ki “puteho ya Mulimu.” (1 Makorinte 11:22, NW) Kono cwale taba yeo ne i talusañi? “Puteho ya Mulimu” ne i ka onga-ongiwa cwañi? Ne i ka sebeza cwañi fa lifasi, ku si na taba ni ko ba fumaneha Bakreste? Mi bupilo bwa luna bu amiwa cwañi?
2, 3. Jesu na bonisize cwañi kuli mwa puteho ne ku ka ba ni tukiso ya ketelelo?
2 Sina mo ku boniselizwe mwa taba ye felile, Jesu na polofitile kuli ne ku ka tomiwa puteho ya balateleli ba ba tozizwe, ha na bulelezi muapositola Pitrosi kuli: “Fa licwe leo [yena Jesu Kreste] ni ka yaha [puteho, NW] ya ka; mi minyako ya sibaka sa ba ba shwile ha i na ku i koma.” (Mateu 16:18) Hape Jesu ha na sa li ni baapositola ba hae, na bulezi za mo ne i ka sebeleza puteho ye ne tuha i tomwa yeo ni mo ne i ka onga-ongelwa.
3 Jesu na bonisize ka manzwi ni ka likezo za hae kuli ku na ni ba ne ba ka okamela mwa puteho yeo. Bona bao, ne ba ka okamela ka ku sebeleza ba bañwi mwa puteho. Kreste na ize: “Mwa ziba kuli ba ba shalimwa kuli ki bona malen’a macaba, ba a eza batanga ba bona; mi ba bahulu ba a zamaisa ka mata a bona. Kono ku mina ha ku cwalo. Ya lata ku ba yo mutuna ku mina, ibe yena mutang’a mina; mi mutu ni mutu ku mina ya lata ku ba wa pili, ibe yena muzike wa mina kaufela.” (Mareka 10:42-44) Kona kuli ba “puteho ya Mulimu” ne ba ka ba hamoho isiñi maambala, kakuli ne ba tokwa ku onga-ongiwa hande. Mi puteho ya Mulimu ne i ka ba ni tukiso ya ketelelo ilikuli i swalisane hamoho.
4, 5. Lu ziba cwañi kuli puteho ne i ka tokwa ku fiwa litaelo za kwa moya?
4 Jesu yena ya na ka ba Toho ya ‘puteho ya Mulimu’ na bonisize kuli baapositola ba hae ni ba bañwi ba na lutile ne ba ta fiwa buikalabelo bo buñwi mwa puteho. Buikalabelo mañi? Buikalabelo bwa bona bo butuna ne li bwa ku fa litaelo za kwa moya ku ba ba mwa puteho. Mu hupule kuli Jesu ha sa zuhile kwa bafu, ha na li ni ba bañwi ba baapositola ba hae, na buzize Pitrosi kuli: ‘Simoni mwan’a Jona, kana wa ni lata?’ Pitrosi a mu alaba a li: “Eni, Mulena, u ziba kuli na ku lata.” Jesu a li ku yena: “Lisa lingunyana za ka . . . Lisa lingu za ka.” (Joani 21:15-17) Bo luli ne bu li buikalabelo bo butuna!
5 Manzwi a Jesu a lu tusa ku utwisisa kuli ba ba kubukanyizwe mwa puteho ba swanisezwa kwa mutapi wa lingu. Zona lingu ze, ili Bakreste ba banna, basali, ni banana, ne ba ka tokwa ku fepiwa kwa moya ni ku lisiwa hande. Ku zwa fo, kabakala kuli Jesu na laezi balateleli ba hae ku luta macaba ni ku ba eza balutiwa, ba banca kaufela ba ne ba ka ba lingu za hae ne ba ka tokwa ku lutiwa mwa ku petela ona musebezi o zwa ku Mulimu wo.—Mateu 28:19, 20.
6. Ki lifi litukiso ze ne ezizwe mwa ‘puteho ya Mulimu’ ye ne sa zo tomiwa?
6 ‘Puteho ya Mulimu’ ha se i tomilwe, ba puteho yeo ba kala ku kopananga kamita kuli ba fiwe litaelo ni ku susuezana: “Ne ba tiiseza mwa tuto ya baapositola, mwa ku kopana, niha ku ñwatwa buhobe, ni mwa milapelo.” (Likezo 2:42, 46, 47) Taba ye ñwi ya butokwa ye mwa Bibele ki ya kuli banna ba bañwi ba ne ba kwanisize lipimo za mwa Mañolo ne ba filwe buikalabelo bwa ku peta misebezi ye ñwi ya butokwa. Banna bao ne ba si ka ketiwa kabakala lituto za bona za kwa sikolo kamba bucaziba bo buñwi. Kono ne ba ketilwe kabakala ku ‘tala Moya ni butali.’ Yo muñwi wa ku bona ne li Setefani, mi Bibele i bonisa kuli ne li “munna ya tezi tumelo ni Moya o Kenile.” Kabakala ku onga-onga puteho ka nzila yeo “linzwi la Mulimu ne li nze li zwelapili; mi palo ya balutiwa ya ekezeha hahulu mwa Jerusalema.”—Likezo 6:1-7.
Banna B’a Itusisa Mulimu
7, 8. (a) Baapositola ni banna-bahulu mwa Jerusalema ne ba peta musebezi mañi mwahal’a Bakreste ba kwa makalelo? (b) Ne ku ezaheziñi liputeho ha ne li amuhezi ni ku itusisa litaelo za sitopa se si etelela?
7 Baapositola niha ne ba etelela mwa puteho ya kwa makalelo, ne ba tusiwa ki ba bañwi. Muta o muñwi, Paulusi ni balikani ba hae ne ba kutezi kwa Antioke wa kwa Siria. Liñolo la Likezo 14:27 li li: “Ha ba fita, ba kopanya [puteho, NW], ba bulela ze tuna z’a ezize Mulimu ka bona.” Ha ne ba sa li mwa puteho yeo, kwa zuha puzo ya za haiba balumeli bamacaba ne ba lukela ku kena mwa mupato. Kuli butata b’o bu tatululwe, Paulusi ni Barnabasi ba lumiwa ku ya ‘kwa Jerusalema, ku y’o bonana ni baapositola ni ba bahulu ba [puteho, NW],’ ba ne ba sebeza sina sitopa se si etelela.—Likezo 15:1-3.
8 Jakobo ne li eluda wa Sikreste mi hape ne li munyan’a Jesu ku bomahe. Nihaike na si muapositola, ki yena ya na li muina-situlo ‘baapositola ni ba bahulu ha ne ba kopani ku tatuba taba yeo.’ (Likezo 15:6) Hamulaho wa ku singanyeka taba yeo ka tuso ya moya o kenile, ba eza katulo ye tomile fa Mañolo. Ba ñolela liputeho ku li zibisa katulo ye ne ba ezize yeo. (Likezo 15:22-32) Ba ne ba amuhezi litaba ze ne li mwa mañolo ao ba kala ku li sebelisa. Ki lifi ze ne zwile mwateñi? Mizwale ni likaizeli ne ba tiisizwe ni ku susuezwa. Bibele i biha kuli: “Kamukwaocwalo [liputeho, NW] ne li tiiseza mwa tumelo; mi balumeli ne ba ekezeha ka zazi ni zazi.”—Likezo 16:5.
9. Bibele i kolohanya cwañi misebezi ya banna ba Sikreste ba ba kwanisize lipimo za mwa Mañolo?
9 Kono cwale liputeho ne li sebeza cwañi mwa miteñi yeo? Ha lu nyakisiseñi mutala wa liputeho ze ne fumaneha mwa sooli sa Kreta. Nihaike batu ba bañata ba ne ba pila mwa Kreta ne ba zibahala ka bumaswe bwa bona, ba bañwi ku bona ne ba cincize ni ku ba Bakreste. (Tite 1:10-12; 2:2, 3) Bakreste bao ne ba pila mwa mileneñi ye shutana-shutana, mi kaufela bona ne ba li kwahule hahulu ni sitopa se si etelela sa mwa Jerusalema. Kono bo ne si butata bo butuna kakuli sina mo ne ku inezi mwa libaka ze ñwi, mwa liputeho kaufela za mwa Kreta ni mona ne ku ketilwe “ba bahulu” mwa sebelezo ya Mulimu. Bona banna bao ne ba kwanisize lipimo ze mwa Bibele za ba ba swanela ku ba ni buikalabelo. Ne ba ketilwe ku ba maeluda, kamba baokameli, ba ne ba kona ku ‘kutaza ka tuto ye pilisa ni ku kolisa bahanyezi.’ (Tite 1:5-9; 1 Timotea 3:1-7) Hape ne ku na ni banna ba bañwi ba ne ba hulile kwa moya ni ku kwanisa lipimo za ba ba swanela ku sebeleza liputeho sina batanga ba bukombwa, kamba madikoni.—1 Timotea 3:8-10, 12, 13.
10. Sina mo li boniseza liñolo la Mateu 18:15-17, matata a matuna na swanela ku tatululwa cwañi?
10 Jesu na bonisize kale kuli tukiso yeo ne i ka ba teñi. Mu hupule taba ye kwa Mateu 18:15-17, k’o Jesu na bonisize kuli muta o muñwi ne ku kana kwa zuha butata bwa ku fosezana mwahal’a batu ba babeli ba ba lapela Mulimu. Ya foselizwe na lukela ku atumela sifosi kuli a “mu laye” kwa mukunda, mwa sibeli sa bona fela. Haiba butata b’o bu pala ku tatululwa, ya foselizwe na ka kupa a li muñwi kamba ba babeli ba ba ziba hande taba yeo kuli ba yo tusa. Kono ku cwañi haiba butata bu pala ku tatululwa ni f’o? Jesu na i ze: ‘H’a sa utwi bao, u bulelele puteho; mi h’a hana ku utwa puteho, a be ku wena sina muhedeni kamba mutelisi.’ Jesu ha na bulela manzwi a, Majuda ne ba sa li ‘puteho ya Mulimu,’ kacwalo manzwi ao na ama ku bona sapili. * Kono puteho ya Sikreste ha se i tomilwe, manzwi a Jesu na ka ama ku yona puteho ye nca yeo. Bo hape ki bupaki bo bu bonisa kuli batu ba Mulimu ne ba ka ba ni tukiso ya liputeho ili m’o mutu kaufela na ka tiiswa ni ku fiwa litaelo.
11. Maeluda ne ba ka tusa cwañi mwa ku tatulula matata?
11 Kacwalo banna bahulu, kamba baokameli, ne ba swanela ku yemela puteho mwa ku talima kamba ku tatulula matata kamba ku atula litaba za ba ba ezize libi. Taba yeo i lumelelana ni lipimo ze talusizwe kwa Tite 1:9 ze ba swanela ku kwanisa maeluda. Kono maeluda bao ne li batu ba ba si ka petahala, sina mwa na inezi Tite ya na lumilwe ki Paulusi ku yo ‘feleleza litaba ze ne si ka lukiswa.’ (Tite 1:4, 5) Kacenu le, ba ba babazwa kuli ba be maeluda ki ba ba bonisize tumelo ni buineelo ka lilimo-limo. Kacwalo ba ba mwa puteho ba swanela ku sepa ketelelo ye fiwa ka tukiso ye ya maeluda.
12. Maeluda ba na ni buikalabelo mañi mwa puteho?
12 Paulusi na bulelezi maeluda ba mwa puteho ya Efese kuli: ‘Mu itibelele, mi mu lise mutapi kaufela o mu beilwe balibeleli ba ona ki Moya o Kenile, ku uta puteho ya Mulimu ye a itekezi ka mali a Mwan’a hae luli.’ (Likezo 20:28) Nihaiba mwa miteñi ya luna ye, baokameli mwa puteho ba ketelwa ‘ku lisa puteho ya Mulimu.’ Ba swanela ku eza cwalo ka lilato, isi ka ku busa mutapi. (1 Pitrosi 5:2, 3) Baokameli ba swanela ku ikataza ku tiisa ni ku tusa “mutapi kaufela.”
Ku Kumalela kwa Puteho
13. Mwa puteho ku kona ku ezahalañi fokuñwi mi ki kabakalañi?
13 Maeluda ni Bakreste kaufela mwa puteho ha ba si ka petahala, mi fokuñwi ku banga ni ku sa lumelelana kamba matata, sina fela mo ne ku inezi kwamulaho ha ne ku sa na ni baapositola ba bañwi. (Mafilipi 4:2, 3) Muokameli kamba mutu yo muñwi a kana a bulela taba ye ñwi ka nzila ye utwahala inge ya kashwau, kamba ka moya o bonisa kutokwa sishemo, kamba taba ye bonahala ku sa nepahala luli. Kamba mwendi lu kana lwa nga kuli ku ezahala nto ye ñwi ye lwanisana ni Mañolo, kono cwale ku bonahala kuli maeluda niha ba ziba taba yeo ha ba ngi muhato wa ku i tatulula. Kono mwendi taba yeo i sweli ku talimwa ka ku itusisa Mañolo mi hape ku na ni litaba ze ñwi ze lu sa zibi luna. Nihaikaba kuli ze lu nahana luli ki niti, lu swanela ku hupula sisupo se: Mwa puteho ya Korinte ye ne katelwa ki Jehova, ne ku kile kwa ba ni bufosi bo butuna bo ne bu tandile nako. Kono hamulaho wa nako, Jehova na boni teñi kuli taba yeo ya talimwa, ni ku hakululwa ka ku tiya. (1 Makorinte 5:1, 5, 9-11) Ha lu ipuzeñi kuli: ‘Ne ni kabe ni ezize cwañi kambe ne ni pila mwa puteho ya Korinte pili taba yeo i si ka talimwa kale?’
14, 15. Ki kabakalañi ba bañwi ha ne ba tuhezi ku latelela Jesu, mi lu itutañi kwa taba yeo?
14 Ha lu nyakisiseñi nto ye ñwi ye kona ku ezahala mwa puteho. Lu ngeñi kuli mutu yo muñwi u palelwa ku utwisisa ni ku amuhela tuto ye ñwi ya Bibele. Mwendi mane mutu yo u ezize patisiso mwa Bibele ni mwa lihatiso z’a fumani kwa puteho mi u kupile ni tuso kwa Bakreste ba bañwi ba ba hulile kwa moya, nihaiba kwa maeluda. Kono u sa pelelwa ku utwisisa ni ku amuhela tuto yeo. Mutu yo u swanela ku ezañi? Ne ku ezahezi nto ye swana ibato ba ha ne ku sa siyezi silimo pili Jesu a si ka shwa kale. Na ipulezi kuli ki yena “buhobe bwa bupilo” ni kuli mutu ya bata ku pila ku ya ku ile u swanela ku ‘ca nama ya hae ni ku nwa mali a hae.’ Taba yeo ya komokisa hahulu ba bañwi ba balutiwa ba hae. Ku fita kuli ba mu buze ilikuli a ba taluseze hande kamba mane ku bonisa tumelo ka ku litela fela, balutiwa ba bañata “ba tuhela ku mu latelela.” (Joani 6:35, 41-66) Puzo ki ye hape: Ne lu kabe lu ezize cwañi kambe ne lu li teñi ka nako yeo?
15 Mwa miteñi ya luna, ba bañwi ba itulezi ku swalisana ni puteho ka ku hupula kuli ba ka kona ku sebeleza Mulimu ba nosi. Ba kana ba ikutwa kuli ha ba koni ku swalisana ni puteho kabakala kuli ba foselizwe, kamba ba boni bufosi bo bu tuhelezwi mwa puteho, kamba kabakala ku palelwa ku amuhela tuto ye ñwi. Kana ku lukile ku nga lika cwalo? Nihaike kuli Mukreste kaufela u swanela ku ba ni bulikani bo bunde ni Mulimu, ha lu swaneli ku libala kuli Mulimu u itusisa puteho ya mwa lifasi kamukana sina mwa na ezelize mwa miteñi ya baapositola. Hape Jehova na itusisize liputeho za mwa linako za baapositola ni ku li fuyaula, ka ku keta maeluda ni batanga ba bukomba kuli ba tuse liputeho. Ni kacenu le ku cwalo.
16. Haiba mutu a kenelwa ki muliko wa ku bata ku tuhela ku swalisana ni puteho, ki lika mañi za swanela ku nahanisisa?
16 Haiba Mukreste a ikutwa kuli bulikani bwa hae ni Mulimu bu likani niha sa swalisani ni puteho, mu zibe Mukreste yo u ikauhanya kwa tukiso ye tomilwe ki Mulimu, yona ya puteho ya mwa lifasi kamukana ni liputeho za batu ba Mulimu ze fumaneha mwa libaka ze fitana-fitana. Mutu yo a kana a ikutwa kuli ku itapelela fela a nosi ku likani kamba ku ikutwa kuli ku likani ku swalisana fela ni batu ba sikai, kono cwale sisupo kikuli tukiso ya maeluda ni batanga ba bukombwa i fumaneha fela mwa puteho. Mi Paulusi ha na ñolezi liñolo puteho ya kwa Kolose, lona liñolo la na ize li yo baliwa hape ni kwa Laodisea, na bulezi za ku ‘tibisa mibisi ku Kreste, ni ku toma ku yena.’ Mi ba ne ba ka fumana tuso ki ba ne ba li mwa liputeho zeo, isiñi ba ne ba ikauhanyize ku zona.—Makolose 2:6, 7; 4:16.
Musumo ni Sehezo ye Seheza Niti
17. Liñolo la 1 Timotea 3:15 li bonisañi ka za puteho?
17 Mwa liñolo la na ñolezi Timotea ya na li eluda, muapositola Paulusi na kolohanyize lipimo za ba ne ba swanela ku ba maeluda ni batanga ba bukombwa mwa liputeho. A mano feza fela ku kolohanya lipimo zeo, Paulusi na bulezi za ‘puteho ya Mulimu-Ya-Pila,’ kuli ki “musumo ni sehezo ye seheza niti.” (1 Timotea 3:15) Kaniti puteho kamukana ya Bakreste ba ba tozizwe ki yona ye ne bile ona musumo wo mwa linako za baapositola. Mi ha ku na puzo, Mukreste kaufela na kona ku amuhela niti ye cwalo mwa puteho ya mwa sibaka seo. Mwa puteho ki mona mo ne ba kona ku lutiwa niti ni ku utwa niti yeo ha i sehezwa, mi ne ba ka yahiswa.
18. Ki kabakalañi mikopano ya puteho ha i li ya butokwa?
18 Ka nzila ye swana, puteho ya Bakreste kamukana mwa lifasi ki ndu ya Mulimu, ona “musumo ni sehezo ye seheza niti.” Ku fumanehanga kamita kwa mikopano ya puteho ya habo luna ni ku no abananga mwa mikopano yeo ki yona nzila ye tuna ye lu kona ku tiisa ka yona bulikani bwa luna ni Mulilmu, ni kuli lu kone ku peta hande tato ya hae. Ha na ñolela puteho ya kwa Korinte, Paulusi na koñomekile butokwa bwa lika ze ambolwanga kwa mikopano yeo. Na ñozi kuli ze ne bulelwa kwa mikopano ya bona ne li swanela ku utwisiseha ilikuli ba ba putehani ba kone ku ‘yahiswa.’ (1 Makorinte 14:12, 17-19) Ni luna kacenu lwa kona ku yahiswa haiba lu lumela kuli Jehova Mulimu ki yena ya tomile tukiso yeo ya liputeho ni kuli u sweli wa i yemela.
19. Ki kabakalañi ha mu swanela ku itebuha puteho ya habo mina?
19 Ki niti, haiba lu bata ku yahiswa, lu swanela ku zwelapili ku swalisana ni puteho. Puteho i lu silelelize ka nako ye telele kwa lituto za buhata, mi Mulimu u itusisize yona kwa ku shaela taba ye nde ya Mubuso wa Mesia mwa lifasi kaufela. Ha ku na kakanyo, Mulimu u petile ze ñata ka ku itusisa puteho ya Sikreste.—Maefese 3:9, 10.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 10 Albert Barnes caziba yo muñwi wa za Bibele na lemuhile kuli taelo ya Jesu ya kuli ya foselizwe a “bulelele puteho” i kona ku talusa kuli ya foselizwe yo a taluseze “ba ba filwe m’ata a ku talima litaba ze cwalo, bona bayemeli ba keleke. Mwa masinagoge a Majuda ne ku na ni maeluda ba ne ba li baatuli ba ne ba bihelwanga litaba ze cwalo.”
Kana Mwa Hupula
• Ki kabakalañi Mulimu ha itusisa liputeho fa lifasi?
• Maeluda ba peta musebezi mañi mwa puteho ni ko ba si ka petahala?
• Mu yahiswa cwañi ki puteho ya habo mina?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 26]
Baapositola ni banna-bahulu mwa Jerusalema ne ba sebeza sina sitopa se si etelela
[Siswaniso se si fa likepe 28]
Maeluda ni batanga ba bukombwa ba fiwa litaelo ilikuli ba kone ku peta hande misebezi ya bona mwa puteho