Jefita U Taleleza Buitamo bwa Hae ku Jehova

N DWALUME ya tuzi ndwa u kutela kwahae hamulaho wa ku lamulela sicaba sa habo yena. Mi mwan’a hae wa musizana wa mu matela inza bina ka tabo ni ku liza lipina ka mulupa. Mwa sibaka sa kuli ndwalume yo a tabe ha bona mwan’a hae, yena kihona a pazula liapalo za hae. Kiñi se si mu ezisa cwalo? Kana yena h’a si ka taba sina mwan’a hae mwa tabezi ku mu bona ha kuta kwa ndwa inza pila? Ki ndwa ifi ya tuzi munna yo? Mi munna yo ki mañi?

Munna yo ki Jefita, yo muñwi wa baatuli ba mwa Isilaele ya kwaikale. Kono kuli lu alabe lipuzo ze siyezi ni kuli lu itute ze ñwi kwa likande le, lu tokwa ku nyakisisa ze ne ezahezi pili.

Linako ze T’ata mwa Isilaele

Jefita n’a pilile mwa linako ze t’ata. Maisilaele ba bañwi ne ba tuhezi ku lapela Mulimu wa niti mi ba kala ku sebeleza milimu ya Sidoni, ya Moabi, ya Amoni, ni ya Mafilisita. Ka lona libaka leo, Jehova n’a tuhelezi Maamoni ni Mafilisita kuli ba nyandise batu ba hae ka lilimo ze 18. Maisilaele ba ne ba nyandisizwe hahulu ki ba ne ba pila mwa naha ya Giliadi ye kwa upa wa Nuka ya Jordani. * Hamulaho wa nako, Maisilaele ba lemuha kuli ze ne ba eza ne li fosahezi mi ba baka ni ku kupa Jehova kuli a ba tuse, ba kala ku mu sebeleza, ba kauhana ni milimu i sili ye ne ba lapela.—Baatuli 10:6-16.

Maamoni ne ba izo tibelela mwa naha ya Giliadi mi Maisilaele ne ba fundukile kuli ba yo kopana ni bona. Kono Maisilaele ne ba si na Muzamaisi. (Baatuli 10:17, 18) Mi ka nako yeo, Jefita n’a na ni matata. Bahulwani ba hae ba ba na ni mukwañuli ba ne ba pepilwe ku musali u sili ne ba mu lelekile ilikuli ba icele bushwana bwa hae. Kacwalo, Jefita n’a ikezi kwa naha ya Tobo, ye kwa upa wa naha ya Giliadi, bukaufi ni lila za Maisilaele. “Batu ba lihwaba” mwa Tobo, mwendi ili ba ne ba zusizwe misebezi ki banyandisi kamba ba ne ba hanile ku zamaiswa sina batanga, ba kopanela ku Jefita. Batu bao ne ba ‘pumile ni yena,’ mwendi ili ku talusa kuli ne ba ile ni yena kwa ku yo hapa lila ze ne pila bukaufi ni bona. Mi a fita fa ku bizwa “ndume,” mwendi bakeñisa bundume bwa hae mwa ndwa. (Baatuli 11:1-3) Kono cwale ki mañi ya n’a ka etelela Maisilaele mwa ndwa ya bona ni Maamoni?

“Taha, U Be Toho ya Luna”

Ba bahulu ba naha ya Giliadi ne ba kupile Jefita kuli: “Taha, u be toho ya luna.” Haiba ne ba nahana kuli Jefita n’a ka tabela kupo yeo kuli a kutele kwa naha ya habo, u zibe ne ba bushize.  Jefita n’a ba alabile kuli: “Ha ni li, ki mina ba ba ni toile, mane mwa ni leleka mwa ndu ya ndate? Mu teziñi ku na cwale ha mu ikalezwi?” Banna bao ne ba si ka eza hande ka ku to kupa tuso ku Jefita ye ne ba hanile!—Baatuli 11:4-7.

Jefita n’a ba bulelezi kuli na ka ba fela toho ya bona mwa Giliadi ‘haiba Jehova na ka mu fa bana ba Amoni mwa mazoho a hae.’ Ha na ka tula ndwa neikaba bupaki bwa kuli u tusizwe ki Mulimu, kono hape Jefita n’a bata kuli Maisilaele ba si ke ba fulalela Mulimu ba sa zwa fela mwa linako ze t’ata.—Baatuli 11:8-11.

Ku Ambolisana ni Maamoni

Jefita n’a likile ku ambolisana ni Maamoni ilikuli ba eze tumelelano. N’a lumile linumunwa ku mulena wa bona kuli li yo utwa libaka le ne li tisa kuli Maamoni ba nyandise Maisilaele. Mulena wa bana ba Amoni n’a alabile kuli: Maisilaele ha ba kile ba zwa mwa Egepita ne ba ngile linaha za ka, cwalehe mu ni kutizese linaha zeo.—Baatuli 11:12, 13.

Bakeñisa kuli Jefita n’a ziba hande litaba za kwamulaho za sicaba sa Isilaele, a fa bupaki bo ne bu bonisa kuli Maamoni ne ba puma. A ba bulelela kuli Maisilaele ha ne ba zwa mwa Egepita ne ba si ka taseza naha ya bana ba Amoni, ya Moabi, kamba ya Edomo. Hape ka nako ye ba kuta Maisilaele ku zwa kwa Egepita, naha ye ba lwanela Maamoni ne si ya bona. Yona luli ne li naha ya Maamori, kono Mulimu n’a file Sihoni mulena wa Maamori mwa mazoho a Isilaele. Hape Maisilaele ne ba pilile mwa naha yeo ka lilimo ze eza 300. Maamoni ba palelisizwe kiñi ku i kutisa mwa nako ye kuma fo?—Baatuli 11:14-22, 26.

Hape Jefita n’a bulezi za taba ye tuna ye ne tisa kuli Maisilaele ba nyande, yona ya kuli Mulimu wa niti ki mañi? Kana ki Jehova kamba ki milimu ye fumaneha mwa naha ye ba luwile Maisilaele? Kambe kuli mulimu ya bizwa Kemoshi u na ni m’ata, kana na si ke a kutiseza batu ba hae naha ya bona? Ye ki kangisano ye mwahal’a bulapeli bwa buhata bwa Maamoni ni bulapeli bwa niti. Kacwalo Jefita a bulela kuli: “[Muñ’a] Bupilo ibe Yena Muatuli ya ka atula mwahal’a bana ba Isilaele ni bana ba Amoni kacenu.”—Baatuli 11:23-27.

Mulena wa bana ba Amoni a hana taba ya n’a bulela Jefita. Kacwalo, “moya wa [Muñ’a] Bupilo wa kena ku Jefita; mi Jefita a falula naha ya Giliadi ni ya Manase,” mwendi inz’a bata banna ba ba tiile ba na ka ya ni bona ku yo lwanisa Maamoni.—Baatuli 11:28, 29.

Jefita Ha Itama

Bakeñisa kuli Jefita n’a bata hahulu kuli a etelelwe ki Mulimu, a itama ku Mulimu kuli: “Ha u ka ni fa bana ba Amoni mwa mazoho a ka, nto ifi kamba ifi ye ka zwa mwa minyako ya ndu ya ka ku t’o ni katanyeza, ha ni kuta ka kozo ni se ni tuzi bana ba Amoni, nto yeo ikaba ya [Muñ’a] Bupilo, mi ni ka i ezisa sitabelo sa ku cisa.” Mi Mulimu a utwa Jefita, a mu tusa ku tula ndwa ka ku mu konisa ku sinya minzi ye 20 ya Maamoni ka ku “ba bulaya ka buñata,” mi lila za Isilaele za kokobezwa cwalo.—Baatuli 11:30-33.

Jefita ha kuta kwa ndwa, mutu wa pili ya mu katanyeza ki mwan’a hae wa musali, ya n’a pepilwe fela a nosi. Taba ye i bonisa kuli: “Jefita h’a mu bona, a pazula liapalo za hae, a li: Mawe mwan’a ka! u ni imeza maswabi, u yo muñwi wa ba ba ni filikanya! Kanti ni itamile ku [Muñ’a] Bupilo, mi ni palelwa ku itamulula.”—Baatuli 11:34, 35.

Kana Jefita na ka eza mwan’a hae sitabelo luli sa ku cisa? Batili. Jefita n’a sa talusi cwalo. Jehova u toile ku cisa batu sina matabelo, mi mukwa o maswe wo ne u atile hahulu kwa Makanana. (Livitike 18:21; Deuteronoma 12:31) Moya wa Mulimu ne u si ka kena fela ku Jefita ka nako ya n’a eza buitamo kono mane Jehova n’a fuyauzi buikatazo bwa hae. Jefita u bulelwa hande mwa Mañolo bakeñisa tumelo ya hae ni misebezi ya hae ya n’a ezelize Mulimu. (1 Samuele 12:11; Maheberu 11:32-34) Kabakaleo, Jefita n’a si ke a nahana za ku cisa mutu sina sitabelo. Kacwalo kiñi sa n’a talusa luli Jefita ha n’a itama kuli u ka fa nto ifi kamba ifi ku Jehova sina sitabelo?

 Ku bonahala kuli Jefita n’a talusa kuli n’a ka fa Jehova mutu wa pili ya n’a ka mu katanyeza, ili kuli mutu yo a sebeleze fela Mulimu. Mulao wa Mushe ne u lumeleza ku fa mutu ku Jehova. Ka mutala, basali ne ba ezanga misebezi ye miñwi kwa sibaka se si kenile, ye cwale ka ku ka mezi. (Exoda 38:8; 1 Samuele 2:22) Ha ku na ze ñata ze zibahala ka za misebezi yeo kamba za haiba ne i ezwanga nako kaufela. Mwendi misebezi yeo ki yona ya n’a nahana Jefita ha n’a eza buitamo, mi ku bonahala kuli n’a sepisa kuli mutu ya n’a ka fa, n’a ka ezanga fela misebezi yeo.

Mwan’a Jefita wa musali mi hamulaho ni mushimani ya bizwa Samuele, ne ba ezize ku likana ni mo ne ba itamezi bashemi ba bona. (1 Samuele 1:11) Bakeñisa kuli mwan’a Jefita wa musali n’a lapela Jehova ka busepahali, a utwisisa sina bo ndatahe kuli n’a na ni ku eza mo ne ba itamezi. Bo ne li buitomboli bo butuna luli, bakeñisa kuli mwan’a Jefita n’a si ke a nyaliwa. Kacwalo n’a lilile bwalyanjo bwa hae bakeñisa kuli Muisilaele kaufela n’a tabela ku ba ni bana ilikuli ba zwisezepili libizo la lusika ni kuli ba yole sanda. Ne ku si bunolo ni ku Jefita ku eza mwa n’a itamezi, kakuli n’a na ni ku kauhana ni mwan’a hae a li muñwi ya n’a lata hahulu.—Baatuli 11:36-39

Mwan’a Jefita ya sepahala yo n’a si ka isinyeza bupilo. N’a izo eza musebezi o munde hahulu fa ndu ya Jehova o n’o lumbekisize Mulimu. Kona libaka, ‘ka mwaha ni mwaha, basizana ba Isilaele [ha ne ] ba y’o [potelanga, NW] mwan’a Jefita wa Mugiliadi. (Baatuli 11:40) Mi ku si na ku kakanya, Jefita n’a tabisizwe ki misebezi ya mwan’a hae ya n’a ezeza Jehova.

Buñata bwa batu ba Mulimu kacenu ba ketanga ku ba mwa sebelezo ya nako kaufela inge cwalo ku ba mapaina, balumiwa, baokameli ba maeto, kamba ku yo sebeleza fa Betele. Misebezi yeo i kona ku ba palelwisa ku bonana hahulu ni bahabo bona sina mo ne ba kana ba batela. Kono batu bao kaufela ku kopanyeleza cwalo ni mabasi a bona ba tabiswa ki misebezi ye minde yeo ye ezezwa Jehova.—Samu 110:3; Maheberu 13:15, 16

Ku Lwanisa Ketelelo ya Mulimu

Ha lu bala ze ne ezahezi mwa miteñi ya Jefita, lu lemuha kuli buñata bwa Maisilaele ne ba lwanisa ketelelo ya Jehova. Niha ne ba iponezi hande kuli Jefita n’a fuyauzwi ki Mulimu, bana ba Efraimi ne ba mu lwanisize. Ne ba bata ku ziba libaka Jefita ha n’a si ka ba taluseza kuli ba ye ni yena kwa ndwa. Mane ne ba batile ni ku mu cisa ka ku “nyunyeka mulilo” fa ndu ya hae!—Baatuli 12:1.

Jefita a ba taluseza kuli n’a kile a biza bana ba Efraimi, kono ne ba si ka taha. Nihakulicwalo, Mulimu n’a tuzi ndwa. Esi mwendi se ne si nyemisa bana ba Efraimi kikuli Magiliadi ne ba si ka ba buza ha ne ba izo keta Jefita ku ba muzamaisi? Bulwanisi bwa Maefraimi ne bu bonisa kuli ne li bakwenuheli ba Jehova, mi se ne si tokwahala fela ne li ku ba lwanisa. Mi Maefraimi ha ne ba lwanisizwe, ne ba tuzwi. Maefraimi ba ne ba bata ku baleha ne ba swaliwa bakeñisa kuli ne ba palelwa ku bulela hande linzwi la “Shiboleti.” Mi kwa bulaiwa Maefraimi ba ba eza 42,000.—Baatuli 12:2-6.

Yeo luli ne li nako ye t’ata mwa Isilaele! Baatuli ba ba cwale ka bo Otiniele, Ehudi, Baraki, ni Gidioni ne ba tisize kozo ka lindwa ze ne ba tuzi. Kono Jefita ha tula ndwa, ne ku si ka bulelwa za kozo. Litaba za mafelelezo li bonisa fela kuli: “Jefita a atulela Isilaele myaha ye 6. Jefita wa Mugiliadi kih’a tokwahala, mi a bulukwa mwa munzi o muñwi wa mwa Giliadi.”—Baatuli 3:11, 30; 5:31; 8:28; 12:7.

Lu itutañi mwa taba ye kaufela? Lu ituta kuli Jefita niha n’a pilile bupilo bo butata, n’a sepahalile ku Mulimu. Ndume yo n’a bulezi za Jehova ha n’a ambozi ku ba bahulu ba Giliadi, kwa Maamoni, ku mwan’a hae, ni ha n’a eza buitamo. (Baatuli 11:9, 23, 27, 30, 31, 35; 12:3) Mulimu n’a fuyauzi Jefita bakeñisa busepahali bwa hae, mi ka Jefita ni mwan’a hae, a zwisezapili bulapeli bwa niti. Ba bañwi ha ne ba tuhezi ku latelela milao ya Mulimu, Jefita yena n’a zwezipili ku i latelela. Sina Jefita, kana ni mina mu ka zwelapili ku utwa Jehova?

[Litaluso za kwatasi]