Ku Pila ka Likuka Ze Sa Cinci

BATU kaufela ba tabela mikwa ye minde. Buñata bwa batu mwa lifasi ba tabela tulemeno to tu cwale ka busepahali, sishemo, mufelañeke kamba kutokwa buitati sina mo lu batela ni luna.

Mikwa Ye Minde I Tomile Fañi?

Mwa miteñi ya baapositola, munn’a ya na itutile hahulu wa libizo la Saule na pilile mwa linako za mibuso ye m’ata ya Majuda,  Magerike ni Maroma. Kwand’a milao ye miñata-ñata ye ne tomilwe ki mibuso yeo, Saule na lemuhile kuli batu ba latelelanga milao ye miñwi kabakala kuli ba ikutwa kuli ku eza cwalo kwa swanela. Seo si bonisa kuli ba na ni lizwalo. Hamulaho wa ku ba Mukreste, muapositola Paulusi na ñozi kuli: “Bamacaba ba ba si na Mulao, ha ba eza ka sizwalo ze laelwa ki Mulao, bona, ba ba si na Mulao ba na ni mulao mo ku bona. Bao ba bonahaza kuli litaelo za Mulao li ñozwi mwa lipilu za bona, inze ba pakelwa ki lizwalo la bona; mi mihupulo ya bona fokuñwi ya ba nyaza, fokuñwi ya ba yemela.”—Maroma 2:14, 15.

Kono kana lu swanela fela ku itinga fa “lizwalo” kuli lu kete ze lukile ku ze maswe? Ze ezahezi li bonisize kuli batu ha ba si ka kondisa ka ku etelelwa fela ki lizwalo la bona. Kona libaka batu ba bañata ha ba lemuhile kuli lu tokwa ketelelo ye ñwi ye fita fela lizwalo ilikuli lu kone ku pila ka likuka ze nde. Batu ba bañata ba lumela kuli ki Mubupi fela ya kona ku lu fa likuka ze cwalo ze sa cinci. Dr. Carl Jung na ñozi cwana mwa buka ya hae (The Undiscovered Self ) kuli: “Mutu ya sa sepi Mulimu ha koni ku tiyela miliko ye t’ata ka ili yena fela.”

Manzwi a, a lumelelana ni za na ñozi mupolofita yo muñwi wa ikale, kuli: “Nzila ya mutu ha i yo mwa mata a hae; mi mutu nih’a zamaya, h’a koni ku izamaisa ili yena.” (Jeremia 10:23) Mubupi wa luna u li: “Ni ku luta se si ku swanela, ni ku zamaisa ka nzila y’o lukela ku zamaya ku yona.”—Isaya 48:17.

Simbule Tota sa Likuka za Niti

Manzwi ao a sa zo boniswa a fumaneha mwa buka ye hasanyizwe hahulu, yona Bibele ye Kenile. Batu ba bañata mwa lifasi, mane nihaiba ba ba sa lapeli, ba itingile fa Mañolo kuli ba fumane kutwisiso ni butali. Muloki yo muñwi wa kwa German ya bizwa Johann Wolfgang von Goethe na ñozi kuli: “Ze ne ni latela Bibele ki bakeñisa kuli i ni tusize hahulu ku ba ni mikwa ye minde.” Mueteleli yo muñwi wa Mahindu ya bizwa Mohandas Gandhi na ize: “Mu bale hahulu litaba ze ne lutilwe mwa Ngambolo ya fa Lilundu [ye ñwi ya lituto za Jesu ze mwa Bibele] . . . Kakuli kaufela luna lwa kona ku tusiwa haiba lu bala litaba ze ne lutilwe mwa Ngambolo yeo.”

Muapositola Paulusi, ya bulezwi pili, na bonisize mo Mañolo a Kenile a kona ku lu tuseza ku ba ni likuka ze nde ha na ize: “Liñolo kamukana li tahile ka Moya wa Mulimu, mi li na ni tuso kwa ku luta.” (2 Timotea 3:16) Kono kana Bibele ya kona ku lu tusa luli?

Lu mi susueza ku ipalela yona. Mu nyakisise Mañolo a kolohanyizwe fa likepe le li tatama. Mu lemuhe likuka ze nde ze iputezi mwateñi. Mu nahanisise m’o likuka ze mwa Mañolo ao li kona ku mi tuseza ku pila bupilo bo bunde ni ku pilisana hande ni ba bañwi.

Kana Mwa Tabela ku Tusiwa?

Likuka ze mwa taba ye ki ze ñwi fela za likuka ze nde ze mwa Mañolo a Kenile. Bibele hape i lu lemusa za milelo ye maswe, lipulelo, ni likezo ze kona ku lu kenya mwa kozi.—Liproverbia 6:16-19.

Ki niti, Bibele i na ni likuka ze nde ka ku fitisisa ili ze tusa batu ku ba ni mikwa ye minde ye sa koni ku fumanwa ku sili. Batu ba ba amuhela ni ku latelela likuka ze, ba ezanga licinceho ze tuna mwa bupilo. Ba kalisanga ku nahana lika ze nde. (Maefese 4:23, 24) Milelo ya bona i banga ye minde. Ku ituta likuka za Mulimu ze mwa Bibele ku tusize batu ba bañata ku sa ba ni saluluti ni sitoyo. (Maheberu 4:12) Likuka ze mwa  Mañolo li tusize batu ku ambuka mifilifili ni bumaswe kaufela ni ku ba batu ba bande.

Ki niti, likuka za Bibele li tusize batu ba bañata ku tuhela mikwa ni likezo ze ne ba hapile ili ze kenyize batu ba bañwi mwa kozi. (1 Makorinte 6:9-11) Kono likuka za Bibele li zwezipili ku tusa batu ba ba cwalo ku eza licinceho mwa mikwa, milelo, ni mabasi a bona. Ku si na taba ni ku totobela kwa miinelo ya lifasi, batu mwa lifasi kaufela ba zwelapili ku cinca ni ku ba batu ba bande.  Mi likuka za Bibele li ka zwelapili ku cinca batu. Bibele i li: “Bucwañi bwa oma, palisa ya letuka; kono Linzwi la Mulimu wa luna li ka tiya ku ya ku ile.”—Isaya 40:8.

Kono kana mwa tabela ku tusiwa ki “Linzwi la Mulimu wa luna”? Haiba ku cwalo, Lipaki za Jehova ba ka tabela ku mi bonisa mo mu kona ku pilela ka likuka za Bibele. Ku pila ka likuka ze cwalo ku ka tisa kuli Mulimu a mi katelwe cwale mi mu ka fumana bupilo bo bu sa feli, muta batu kaufela ba ka etelelwa ki likuka ze sa cinci.

[Mbokisi/Maswaniso a fa likepe 6, 7]

LIKUKA ZE SA CINCI

Mwa ku pilisanela ni ba bañwi. “Linto kamukana ze mu lata kuli batu ba mi ezeze, mu ba ezeze zona ni mina; kakuli ki ona Mulao ni Bapolofita.”—Mateu 7:12.

Mu late ba bañwi. “Lata wahenu mo u itatela.” (Mateu 22:39) “Lilato ha li ezi wahabo mutu maswe; hakulicwalo lilato ki peto ya Mulao.”—Maroma 13:10.

Mu kuteke ba bañwi. “Mu latane ba bañwi ni ba bañwi ka lilato la mutu ni munyan’a hae, inze mu beyana kwapili ka ku fanana likute.”—Maroma 12:10.

Mu pilisane ka kozo ni ba bañwi. “Mu pilisane mwa kozo mutu ni mutu.” (Mareka 9:50) “Ha ku konahala, mi haili ka mina, mu pilisane mwa kozo ni batu kaufela.” (Maroma 12:18) “Lu tundamene mwa ku bata ze tahisa kozo.”—Maroma 14:19.

Mu swalelane. “U lu swalele milatu ya luna, mo lu swalelela ni luna ba ba lu foselize.” (Mateu 6:12) “Mu ezane ka musa, mu utwelane butuku, mu swalelane.”—Maefese 4:32.

Mu sepahale. “U nwe mezi a mwa siliba sa hao, mezi a’ shelauka mwa lisima la hao tota.  . . . U tabele musal’a hao wa bunca bwa hao. . . . Sibupeho sa hae, u si katelwe kamita, mi lilato la hae li tale mwa pilu ya hao ka mazazi kaufela. Mwan’aka, u ka hapiwa cwañi ki musali wa lihule? U ka sutelela cwañi kwa sifuba sa musali u sili?” (Liproverbia 5:15-20) “Ya sepahala ku ze nyinyani, u ka sepahala ni ku ze tuna; mi ya sa sepahali ku ze nyinyani, h’a na ku sepahala ku ze tuna.” (Luka 16:10) “Se si batahala kwa likombwa kikuli li sepahale.”—1 Makorinte 4:2.

Mu eze ze lukile. “Kikuli ni ka ba ya lukile, ha ni na ni likala ze fosahezi, ni litikanyo ze fukulizwe mwa mukotana?” (Mika 6:11) “Lwa kolwa kuli lizwalo la luna ki le linde, ni kuli mwa lika kaufela lu lata ku eza se si lukela.”—Maheberu 13:18.

Mu be ni niti. “Mu toye bumaswe mi mu late bunde, mu tiise ze lukile mwa Kuta.” (Amosi 5:15) “Mu bulele niti yo muñwi ni yo muñwi ku wahabo. Mi mwa Likuta za mina mu atule litaba ka ku ya ka niti ya taba, ni ka ku batiseza batu kozo.” (Zakaria 8:16) “Mu tobohe bupumi, mi mutu ni mutu a bulelele wahabo niti; kakuli lu lilama za ba bañwi ku ba bañwi.”—Maefese 4:25.

Mu beleke ka t’ata. “S’o lemuhile mutu wa sikwala mwa musebezi wa hae? Yo u ka yema fapil’a mulena.” (Liproverbia 22:29) “Mu si ke mwa fokola.” (Maroma 12:11) “Se mu eza kaufela, mu si eze ka pilu, inge mu ezeza Mulena isi batu.”—Makolose 3:23.

Mu be ni musa ni sishemo. “Mu apale maikuto a na ni makeke, ni musa, ni buikokobezo, ni bunolo, ni pilu-telele.”—Makolose 3:12.

Mu tule bumaswe ka bunde. “Mu late be ili lila ku mina, mu fuyole ba ba mi lwaha, ba ba mi toile mu ba eze hande, mi mu lapelele ba ba mi eza maswe, ba ba mi nyandisa.” (Mateu 5:44) “U si ke wa tulwa ki bumaswe, kono u tule bumaswe ka bunde.”—Maroma 12:21.

Mu sebeleze Mulimu ka m’ata kaufela. “Lata Mulena Mulimu wa hao, ka pilu ya hao kaufela, ni ka moya wa hao kaufela, ni ka kutwisiso ya hao kaufela. O ki mulao o mutuna ni wa pili.”—Mateu 22:37, 38.

[Maswaniso]

Ku ituta likuka za Bibele ku kona ku lu tusa ku kondisa mwa manyalo, ku ba ni tabo mwa lubasi, ni ku ba ni balikani ba bande