Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila

Ze Zwile Mubano mwa Buka ya Ezekiele—I

KI KA silimo sa 613 B.C.E. Mupolofita Jeremia u mwa Juda, inz’a shaela ka bundume kuli Jerusalema i tuha i shandaulwa ni kuli naha ya Juda i ka ba matota. Mulena Nebukadenezare wa Babilona sa isize kale Majuda ba bañata mwa butanga. Ku bona bao, ku na ni mutangana Daniele ni balikani ba hae ba balalu, ba ba sebeleza mwa kuta ya Makalade. Buñata bwa Majuda ba ba isizwe mwa butanga ba kwa nuka ya Kebare mwa “naha ya Makalade.” (Ezekiele 1:1-3) Jehova ha tuheleli bahapiwa ba ku si na muyemeli. U keta Ezekiele wa lilimo ze 30 kuli a be mupolofita.

Buka ya Ezekiele ye ne felizwe ku ñolwa ka 591 B.C.E., i talusa litaba ze ne ezahezi mwa lilimo ze 22. Ezekiele u ñola litaba za hae ka ku nepahala luli. U ñola fo bu ka talelelezwa bupolofita bwa hae, mane nihaiba lizazi, kweli, ni silimo. Ezekiele pili u talusa za ku wa ni ku sinyiwa kwa Jerusalema. Ku tuha fo, u ñola za likatulo ze fiwa kwa macaba a li mabapa, mi kihona a talusa za ku kutiswa sinca kwa bulapeli bwa Jehova. Mwa taba ye, lu ka nyakisisa fela Ezekiele 1:1–24:27, mo ku iputezi lipono, bupolofita, ni likezo za Ezekiele ze bonisa lika ze ka tela Jerusalema.

“NI KU BEILE MULIBELELI”

(Ezekiele 1:1–19:14)

Ezekiele a man’o boniswa pono ye sabisa ya lubona lwa Jehova, u fiwa musebezi. Jehova u mu taluseza kuli: “Ni ku beile mulibeleli wa ba ndu ya Isilaele; hakulicwalo u utwe linzwi le li zwa mwa mulomo wa ka, mi u ba fe temuso ye zwa ku Na.” (Ezekiele 3:17) Habeli Ezekiele u laelwa ku bonisa ka likezo za hae ze ka tela Jerusalema ha i ka taekwa. Jehova u taluseza Ezekiele ze ka wela naha ya Juda kuli: “Ki Na, e, ki Na ya ka mi tiseza lilumo, ni sinye mabaka a mina a lumbile.” (Ezekiele 6:3) Mi kwa bayahi ba naha ya Juda, u li: “[Kozi yo] lukiselizwe [i] ku fitezi.”—Ezekiele 7:7.

Ka 612 B.C.E., Ezekiele u ba ni pono ya ku ba mwa Jerusalema. Mwa pono ye, u bona lika ze nyenyisa ze ezwa mwa tempele ya Mulimu! Jehova ha ka luma mpi ya hae ya kwa lihalimu (ye yemelwa ki “banna ba ba 6”) kuli i to yundisa bakwenuheli, ba ba ka banduka fela ki ba ba na ni “liswayo fa pata.” (Ezekiele 9:2-6) Kono pili zeo li si ka ezahala kale, “mashala a’ enyauka a mwa mulilo”—ona lushango lwa Mulimu lwa ku timeza munzi—a na ni ku latelwa mwahal’a munzi. (Ezekiele 10:2) Nihaike ‘Jehova u ka ba lwesa bumaswe bwa mizamao ya bona fa litoho za bona,’ u sepisa kuli u ka kubukanya Maisilaele ba ba hasanyizwe.—Ezekiele 11:17-21.

Moya wa Mulimu u kutiseza Ezekiele kwa Kaladeya. Taba ye i bonisa Mulena Zedekia ni batu mo ba ka balehela mwa Jerusalema. Ka nako yeo bapolofita ba buhata ba ka nyaziwa patalaza. Balapeli ba milimu ya maswaniso ba ka haniwa. Juda i swana sina kota ya veine ye sa beyi muselo. Nguli ya mbande ni kota ya veine i bonisa kozi ye ka tela Jerusalema bakeñisa ku yo kupa tuso kwa Egepita. Nguli yeo i fela ka sepiso ya kuli ‘Jehova u ka kayula katainyana ka ka bunolo, ni ku ka cala fa lilundu le li telele, le li pahami.’ (Ezekiele 17:22) Kono haili mwa Juda mona ha ku na ku siyala “mulamu wa bulena.”—Ezekiele 19:14.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

1:4-28—Koloi ya kwa lihalimu i yemelañi? Koloi ye i yemela kopano ya Jehova ya kwa lihalimu ya libupiwa za kwa moya. Koloi ye i zamaiswa ki moya o kenile wa Jehova. Mupahami wa yona, ya yemela Jehova, u tezi  kanya ye sa koni ku taluswa. Ku luka kwa hae ku swaniselizwe ki nambwamutalati ye taha mwa lilu.

1:5-11—Libupiwa ze ne ki bomañi? Mwa pono ya hae ya bubeli ya koloi, Ezekiele u talusa kuli libupiwa ze ne zeo ki likerubimi. (Ezekiele 10:1-11; 11:22) Mwa pono mo, u talusa kuli pata ya pulu ki “ya kerubimi.” (Ezekiele 10:14) Taluso ye ya swanela bakeñisa kuli pulu i yemela m’ata, mi likerubimi ki libupiwa za kwa moya ze m’ata.

2:6—Ki kabakalañi Ezekiele ha bizizwe hañata kuli “mwan’a mutu”? Jehova u biza Ezekiele cwalo ilikuli a hupulise mupolofita yo kuli ki mutu, mi yena musebezi wa hae ne li ku shaela fela lushango, kono Musimululi wa lushango luli ki Mulimu. Pulelo ye swana i bizisizwe Jesu Kreste ibat’o ba ha 80 mwa Libuka za Evangeli, ili ku bonisa fo ku sweu kuli Mwan’a Mulimu n’a til’o pila fa lifasi sina mutu, isi kuli n’a pilile sina sibupiwa sa kwa moya.

2:9–3:3—Ki kabakalañi buka ya malilo ha ne li ye munati ku Ezekiele? Ze ne tisize kuli buka yeo i be ye munati ku Ezekiele ki mwa n’a ngela musebezi wa n’a filwe. Ezekiele n’a itebuhile hahulu tohonolo ya ku ba mupolofita wa Jehova.

4:1-17—Kana luli Ezekiele n’a bonisize ka likezo za hae lika ze ne ka ezahala Jerusalema ha na ka taekwa? Kupo ya Ezekiele ya mulilo wa ku apehisa ni kalabo ya n’a mu file Jehova li bonisa kuli mupolofita yo n’a ezize cwalo luli ka likezo za hae. Ku lobala ka lubaci lwa hae lwa kwa nzohoto ne ku yemela lilimo ze 390 ze ne u zwezipili ku fosa mubuso wa masika a lishumi, ku zwa fo u kalela ka 997 B.C.E. ku isa nako ye i sinyiwa Jerusalema ka 607 B.C.E. Haili ku lobala ka lubaci lwa hae lwa kwa nzohoto kona ne ku yemela lilimo ze 40 za bufosi bwa Juda, ku zwa fa ketelwa Jeremia ku ba mupolofita ka 647 B.C.E. ku isa ka 607 B.C.E. Mwa mazazi ao kaufela a 430, Ezekiele n’a pilela fela fa tuconyana ni mezi a manyinyani, mi bo ne li bupolofita bo ne bu bonisa kuli ne ku ka ba ni tala ka nako ye ne i ka taekwa Jerusalema.

5:1-3—Ne ku talusañi Ezekiele ha n’a ngile milili fa lisita la n’a ka hasanyeza mwa moya ni ku tamelela milili yeo kwa mungundo wa kubo ya hae? Fo n’a bonisa kuli bomasiyaleti ne ba ka kutela kwa Juda ni ku yo kalisa sinca bulapeli bwa niti, hamulaho wa lilimo ze 70 za ku ba matota.—Ezekiele 11:17-20.

17:1-24—Limbande ze tuna ze peli li yemela bomañi, mitai ya kwahalimu ya kota ya sidare ne i kayuzwi cwañi, mi “katainyana ka ka bunolo” ka ka caliwa ki Jehova ka yemela mañi? Limbande ze peli li yemela babusi ba Babilona ni Egepita. Mbande ya pili ne i tile kwa mushebe wa kota ya sidare, kamba ku mubusi wa mulonga o n’o busiwa ki malena ba lusika lwa Davida. Mbande yeo ya kayula mutai wa kwahalimu ka ku zwisa Mulena Jojakini wa Juda fa lubona ni ku mu yolisa ka Zedekia. Nihaike Zedekia n’a itamile kuli n’a ka sepahala, a kupa tuso kwa mbande ye ñwi, yena mulena wa Egepita, kono ne ku si ka tusa se  siñwi. Kacwalo a isiwa mwa butanga kwa Babilona kona kwa na izo shwela. Jehova hape na kayuzi “katainyana ka ka bunolo,” yena Mulena ya li Mesiya. Mulena yo n’a cezwi fa “lilundu le li telele, le li pahami,” fa Lilundu la Sione, fa ka ba “kota ya sidare ye nde-nde,” ye ka fuyaula batu kaufela fa lifasi.—Sinulo 14:1.

Ze Lu Ituta:

2:6-8; 3:8, 9, 18-21. Ha lu swaneli ku saba ba ba maswe kamba ku tuhela ku shaela lushango lwa Mulimu, lo lu kopanyeleza cwalo ni ku ba lemusa. Ha lu kopana ni nyandiso kamba batu ha ba sa lu isezi pilu, lu tokwa ku tiya sina daimani. Kono hape lu swanela ku tokomela kuli ha lu bi ni pilu-seta. Jesu n’a utwelanga butuku batu ba n’a kutaza ku bona, mi ni luna lu swanela ku utwela butuku be lu kutaza ku bona.—Mateu 9:36.

3:15. Ezekiele ha fiwa musebezi, n’a inzi ‘mazazi a 7 inz’a ikomokezi’ mwa Tel-Abibi, a yeya lushango lwa n’a ka shaela. Ni luna lu swanela ku banga ni nako ya ku ituta ni ku yeya ilikuli lu utwisise litaba za mwa Mañolo ze tungile.

4:1–5:4. Ezekiele n’a tokwa ku ikokobeza ni ku ba ni bundume kuli a bonise ka likezo za hae habeli ze ne ka ezahala kwapili. Ni luna lu swanela ku ikokobeza ni ku ba ni bundume ha lu peta musebezi kaufela wa lu fa Mulimu.

7:4, 9; 8:18; 9:5, 10. Ha lu tokwi ku katwa kamba ku utwela butuku batu ba ba atulwa ki Mulimu.

7:19. Jehova ha ka to atula lifasi le, sifumu sa batu ha si na ku ba pilisa.

8:5-18. Bukwenuheli bu sinya silikani sa mutu ni Mulimu. Bibele i li: “Munyefuli u bulaya wahabo ka mulomo wa hae.” (Liproverbia 11:9) Ha lu swaneli ku teeleza nihaiba hanyinyani kwa bakwenuheli.

9:3-6. Kuli lu punyuhe “ñalelwa ye tuna,” lu tokwa ku ba ni liswayo—ona sisupo se si bonisa kuli lu batanga ba Mulimu ba ba ineezi, ba ba kolobelizwe, ni ba ba na ni mikwa ye minde ya Sikreste. (Mateu 24:21) Bakreste ba ba tozizwe, ba ba swanisezwa ki munna ya na ni lunaka lwa muñoli lwa enge, ki bona ba ba etelela musebezi wa ku swaya, ona wa ku kutaza Mubuso ni ku luta ba bañwi. Kuli lu zwelepili ku ba ni liswayo, lu swanela ku tukufalelwa ni bona mwa musebezi wo.

12:26-28. Nihaiba kwa batu ba ne ba hanyezanga lushago lwa hae, Ezekiele n’a swanela ku ba bulelela kuli: “Kwa manzwi a [Jehova], ha ku na le li ka iswa kwapili.” Lu swanela ku lika ka mo lu konela kaufela ku tusa ba bañwi kuli ba sepe Jehova a si ka timeza kale lifasi le.

14:12-23. Mañi ni mañi u swanela ku beleka ka t’ata kuli a piliswe. Ha ku na mutu u sili ya kona ku lu lwalela mushimbo wo.—Maroma 14:12.

18:1-29. Lu ka ikalabela ku Mulimu ka ze lu eza.

“NI KA TULULA BULENA, NI BU FELISE, NI BU FELISE!”

(Ezekiele 20:1–24:27)

Ka 611 B.C.E., hamulaho wa ku tanda lilimo ze 7 mwa butanga, ba bahulu ba Isilaele ba taha ku Ezekiele “ku t’o buza [Mun’a] Bupilo.” Ba talusezwa za nako ye telele ye ba ipanguzi Maisilaele mi ba lemuswa kuli ‘Jehova u ka ba comolela mukwale.’ (Ezekiele 20:1; 21:3) Jehova u bulelela mulena wa Isilaele (Zedekia) kuli: “Tubula lisila le li tatilwe kwa toho, zwisa kuwani ya bulena! Litaba li ka y’o fetuha! Se si pahami si ka kokobezwa, mi se si kokobezi si ka pahamiswa. Ni ka tulula bulena, ni bu felise, ni bu felise! Bu ka fela, ku fitela ha ku ka taha yo ya na ni tukelo ya ku atula [Jesu Kreste]; mi ni ka mu fa yona.”—Ezekiele 21:26, 27.

Jerusalema u fumanwa ku ba ni mulatu. Bufosi bwa Ohola (Isilaele) ni Oholiba (Juda) bwa yanehiwa. Ohola sa filwe kale “mwa mazoho a linyazi za hae, mwa mazoho a Maasirya b’a n’a lata hahulu.” (Ezekiele 23:9)  Oholiba u tuha a sinyiwa. Ka 609 B.C.E., muleneñi wa Jerusalema wa taekwa ka likweli ze 18. Muleneñi wo ha u ka wa, Majuda ba ka ikomokela luli. Ezekiele ha swaneli ku taluseza bahapiwa lushango lwa Mulimu, ku fitela fa ka talusezwa ki “ya bandukile” kuli munzi u sinyizwe.—Ezekiele 24:26, 27.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

21:3—“Mukwale” wa comola Jehova mwa sipusu ki nto mañi? “Mukwale” wa itusisa Jehova kwa ku atula Jerusalema ni Juda ki Mulena Nebukadenezare wa Babilona ni mpi ya hae. Mukwale wo hape u kona ku talusa kopano ya Jehova ya kwa lihalimu ya libupiwa za kwa moya ze m’ata.

24:6-14—Mafumi a mwa poto a yemelañi? Jerusalema ya taekilwe, u swana sina poto ye tezi mafumi. Mafumi a mwa poto a yemela lika ze nyenyisa ze ezahala mwa munzi, ze cwale ka masila, buhule, ni ku sulula mali. Masila a Jerusalema ki a mañata hahulu, kuli mane nihaiba ku toma poto ya mukungulu fa mashala a mulilo kuli i cise hahulu, ha ku koni ku zusa mafumi a yona.

Ze Lu Ituta:

20:1, 49. Likezo za banna ba bahulu ba Isilaele li bonisa kuli ne ba honona za n’a bulezi Ezekiele. Haike lu si ke lwa ba ni moya wa ku kakanya kamba ku honona litemuso za Mulimu.

21:18-22. Nihaike kuli Nebukadenezare n’a itusisize bulauli, ki Jehova ya n’a boni teñi kuli mubusi yo wa muhedeni wa lwanisa Jerusalema. Taba ye i bonisa kuli nihaiba bona badimona ha ba koni ku palelwisa batu ba itusisa Jehova kuli ba pete mulelo wa hae.

22:6-16. Jehova u toile busawana, buhule, ku itusisa maswe m’ata, ni ku amuhela limpo ka bupumi. Lu swanela ku ikatulela ku pima likezo ze cwalo.

23:5-49. Ku eza silikani ni macaba a sili ne ku tahisize kuli linaha za Isilaele ni Juda li kopise bulapeli bwa buhata. Lu si ke lwa eza bulikani ni batu ba lifasi ba ba kona ku lu fokolisa kwa moya.—Jakobo 4:4.

Lushango Lo Lu Pila ni Lo Lu Na ni M’ata

Lu ituta litaba za butokwa mwa likauhanyo za pili ze 24 za buka ya Bibele ya Ezekiele! Likuka ze talusizwe mwateñi li bonisa likezo ze sa tabisi Mulimu, mo lu kona ku shemubelwa ki yena, ni libaka ha lu swanela ku lemusa ba ba maswe. Bupolofita bwa ku sinyiwa kwa Jerusalema bu bonisa fo ku sweu kuli Jehova ki Mulimu ya ‘zibisa batu ba hae litaba ze nca li si ka bonwa kale.’—Isaya 42:9.

Bupolofita bo bu cwale ka bo bu ñozwi kwa Ezekiele 17:22-24 ni Ezekiele 21:26, 27 ne bu supa kwa nako ye ne u ka tomiwa Mubuso wa Mesiya kwa lihalimu. Ona cwale-cwale fa, Mubuso wo u ka tahisa kuli tato ya Mulimu i ezwe fa lifasi. (Mateu 6:9, 10) Lwa kona ku libelela limbuyoti za Mubuso, inze lu na ni sepo ye tiile. Kaniti luli, “Linzwi la Mulimu ki le li pila, mi li na ni mata.”—Maheberu 4:12.

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Koloi ya kwa lihalimu i yemelañi?

[Siswaniso se si fa likepe 14]

Ku tukufalelwa mwa musebezi wa ku kutaza ku lu tusa kuli lu zwelepili ku ba ni “liswayo”