Saluluti Si Kona ku Feliswa Cwañi?

KWA SPAIN mulahisi yo muñwi na kaulelize papali ya mbola. Kabakalañi? Kabakala kuli babuhi ne ba shendaula mulahi wa kwa Cameroon kuli mane na batile ku ñala. Kwa Russia batu ba ba zwa mwa Africa, Asia, ni Latin America ba sweli ku lwaniswa hahulu; ka 2004 likezo ze cwalo ne li ekezehile ka 55 pesenti kuli mane ha ku to fitiwa ka 2005 ne se ku bile ni likezo ze cwalo ze 394. Patisiso ye ñwi ye ne ezizwe kwa Britain i bonisa kuli batu ba kwa Asia ba bañata hamoho cwalo ni batu ba bansu ne ba zwisizwe fa musebezi bakeñisa saluluti sa mubala. Mitala yeo i bonisa ze sweli ku ezahala mwa lifasi kaufela.

Saluluti si boniswanga ka linzila ze fitana-fitana, inge cwalo ku shendekela ba mishobo ye miñwi kamba mane ku lika ku ba timeza. * Saluluti se si cwalo si tiswa kiñi? Lu kona ku ambuka cwañi moya wo? Kana lwa kona ku libelela kuli muta o muñwi batu kaufela ba ka pila hamoho ka kozo? Lipuzo zeo li alabilwe hande mwa Bibele.

Nyandiso ni Sitoyo

Bibele i li: “Mihupulo ya mutu ki ye maswe ku kala kwa bwanana bwa hae.” (Genese 8:21) Kona libaka batu ba bañwi ha ba tabela ku nyandisa ba bañwi. Bibele hape i li: “Na bona mioko ya ba ba nyandiswa, ni kuli ha ba na ya ba yemela. Banyandisi bona, mata ki a bona.”—Muekelesia 4:1.

Bibele i bulela kuli saluluti sa mukowa si kalile kale. Ka mutala, mwa lilimo za ma-1700 B.C.E., Mulena wa Egepita ya bizwa Faro na memile Jakobo wa Muheberu ni lubasi lwa hae lo lutuna kuli ba to pila mwa Egepita. Kono hamulaho wa fo, Faro yo muñwi a ikalelwa hahulu ha lemuha kuli Maisilaele ne se ba ata. Bibele i bulela ze ne zwile mwateñi kuli: “A bulelela sicaba sa hae, a li: A mu bone, sicaba sa bana ba Isilaele ki se, sa lu fita kwa buñata ni kwa mata. A mu tahe, lu ba eze ka butali; ba si ke ba zwelapili ku ata . . . Kiha ku beiwa bazamaisi, ku ba nyandisa ka misebezi ye bukiti.” (Exoda 1:9-11) Maegepita mane ne ba laezi kuli limbututu za bashimani kaufela za lusika lwa Jakobo li bulawe.—Exoda 1:15, 16.

Saluluti Si Tiswa Kiñi?

Bulapeli bwa lifasi bu palezwi ku felisa saluluti. Ki niti kuli batu ba bañwi ba bile ni bundume bwa ku lwanisa buhateleli, kono hañata bulapeli bu yemezi banyandisi. Ka mutala, kwa America ne ku tomilwe mulao wa ku nyandisa batu ba bansu ni ku ba bulaya ku si na ku ba zekisa mi manyalo a mwahal’a makuwa ni batu ba bansu na hanisizwe ku fitela ka 1967. Milao ye swana ne i tomilwe ni kwa South Africa ki babusi ba ne ba na ni saluluti, mi ye ñwi ya ku yona ki mulao o no hanisa batu ba bansu ni makuwa ku nyalana. Kono saluluti seo ne si ezwa ki batu ba bulapeli.

Bibele i talusa libaka le lituna ha ku na ni saluluti. I bonisa libaka batu ha ba nyandisanga ba mikowa i sili. I li: “Ya sa lati, h’a zibi Mulimu; kakuli Mulimu u lilato. Mutu h’a li: Ni lata Mulimu, mi ki ya toile mwanahabo ye a bona, h’a koni ku lata Mulimu ye a sa boni.” (1 Joani 4:8, 20) Manzwi ao a  bonisa hande libaka ha ku na ni saluluti. Se si tisa kuli batu ba be ni saluluti ki kabakala kuli ha ba zibi Mulimu kamba ku mu lata ibe kuli ki balapeli kamba kutokwa.

Zibo ya Mulimu—I Swalisanisa Batu

Ku ziba ni ku lata Mulimu ku kona ku swalisanisa cwañi batu? Ki zibo mañi ye mwa Linzwi la Mulimu ye konisa batu ku ambuka moya wa ku ketulula ba bañwi? Bibele i bonisa kuli Jehova ki Ndat’ahe batu kaufela. I bulela kuli: “Kono ku luna, Mulimu ki a li muñwi, yena Ndate, yo linto kamukana li zwa ku Yena.” (1 Makorinte 8:6) Hape i li: “Ki Yena ya ezize ka mali a li mañwi macaba kamukan’a batu.” (Likezo 17:26) Seo si talusa kuli batu kaufela ki bana ba mba.

Batu kaufela ba kona ku itebuha bupilo bo ba filwe ki Mulimu, kono kaufel’a bona ba hozize nto ye ñwi kwa bashemi ba bona ba pili. Muñoli wa Bibele Paulusi n’a ize: “Sibi . . . si keni mwa lifasi ka mutu a li muñwi.” Kacwalo, “kaufela ba ezize sibi, mi ba kauhezwi kwa kanya ya Mulimu.” (Maroma 3:23; 5:12) Jehova Mulimu u tabela lika za mifuta-futa, kona libaka libupiwa za hae ha li shutana. Nihakulicwalo, ha si ka pahamisa mushobo o muñwi fahalimwa mishobo ye miñwi. Moya o yambile wa ku ikutwa kuli mushobo wa mutu ki wa butokwa ku fita mishobo ye miñwi ha u lumelelani ni Mañolo. Ki niti, zibo ye lu amuhela ku Mulimu i swalisanisa mishobo.

Mulimu U Lata Batu Kaufela

Ba bañwi ba ikutwa kuli Mulimu na na ni saluluti ha na shemubile Maisilaele ni ku ba laela ku sa eza silikani ni macaba a sili. (Exoda 34:12) Muta o muñwi, Mulimu na ketile Maisilaele kuli ba be sicaba sa hae kabakala tumelo ye tuna ya na bonisize kukululu wa bona, Abrahama. Mulimu na etelezi sicaba sa Isilaele wa ikale, ku si ketela malena ni ku si fa milao. Maisilaele ha ne ba amuhezi ketelelo ya Jehova, batu ba bañwi ne ba iponezi kuli ku latelela ketelelo ya Mulimu ku fumanisa limbuyoti ze sa koni ku fumanwa mwa puso ya batu. Jehova na lutile Isilaele kuli ne ku tokwahala sitabelo kuli batu kaufela ba be ni silikani se sinde ni Mulimu hape. Kacwalo silikani sa na itamile Jehova ni Maisilaele ne si tusize macaba kaufela. Taba yeo i lumelelana ni za n’a bulezi ku  Abrahama kuli: “Macaba kamukana a lifasi a ka fiwa mbuyoti ka lusika lwa hao, kakuli u utwile linzwi la ka.”

Majuda hape ne ba na ni tohonolo ya ku fiwa milao ya Mulimu ye kenile ni ku ba sona sicaba mwa na ka pepelwa Mesiya. Kono zeo kaufela ne li ezizwe ka mulelo wa ku tusa macaba kaufela. Mañolo a Siheberu a n’a filwe kwa Majuda a talusa nako ye tabisa muta batu kaufela ba ka ikola limbuyoti ze tuna, a li: “Macaba a mañata a ka ya, inz’a li: A mu te, lu kambamele fa lilundu la [Muñ’a] Bupilo, kwa Ndu ya Mulimu wa Jakobo; u ka lu luta linzila za hae. . . . Sicaba se siñwi ha si sa na ku lwanisa se siñwi ka lilumo, mi ha ba sa na ku ituta ndwa. Kono ba ka ina, mutu ni mutu mwa kota ya hae ya veine ni mwa kota ya hae ya feiga, ku si na ya ba sabisa.”—Mika 4:2-4.

Nihaike Jesu ka sibili n’a kutalize kwa Majuda, hape n’a ize: “Evangeli ye ya mubuso i ka bulelwa mwa lifasi kaufela, ibe bupaki mwa macaba kamukana.” (Mateu 24:14) Macaba kaufela na ka utwa taba ye nde. Kacwalo Jehova u tomile mutala o munde wa ku belekisana ni batu kaufela ku si na ketululo. Bibele i li: “Mulimu h’a yi ka ku keta batu; kono mwa sicaba ni sicaba, ya mu saba mi a eza se si lukile, u lumelelwa ki Yena.”—Likezo 10:34, 35.

Milao ya na file Mulimu kwa sicaba sa Isilaele sa ikale hape i bonisa kuli u lata macaba kaufela. Mu lemuhe kuli Mulao ne u sa tokwi fela kuli Maisilaele ba lumeleze batu ba macaba a mañwi ku yaha mwa naha kono ne u ba tokwa kuli ba eze lika ze ñwi, u li: ‘Muzwahule ya yahile ni mina, mu mu nge sina ya pepezwi habo mina, mi u mu late m’o itatela ili wena; kakuli ne mu li mazwahule mwa naha ya Egepita.’ (Livitike 19:34) Milao ye miñata ya Mulimu ne i lutile Maisilaele ku bonisa sishemo kwa mazwahule. Ka mutala Boazi, kukululu wa Jesu, na boni teñi kuli bakutuli ba siyela musali wa muzwahule buloto bo buñata ili nto ye bonisa kuli na mamela taelo ya Mulimu.—Ruti 2:1, 10, 16.

Jesu U Lu Luta ku Bonisa Sishemo

Jesu na patuluzi zibo ya Mulimu ku fita mutu ufi kamba ufi. Na lutile balateleli ba hae mwa ku boniseza sishemo kwa batu ba bañwi. Ka nako yeñwi na ambozi ni musali wa Musamaria. Masamaria ne ba ketululwa ki Majuda ba bañata, kacwalo musali yo na komokile hahulu Jesu ha na mu ambolisa. Mwa ngambolo ya bona Jesu ka sishemo na tusize musali yo ku utwisisa mwa kona ku fumanela bupilo bo bu sa feli.—Joani 4:7-14.

Jesu hape u lu luta mwa ku pilisanela ni batu ba bañwi ha na file nguli ya Musamaria yo munde. Munna yo na fumani Mujuda ya na holofalizwe hahulu ki masholi. Musamaria na kana a nahanile fela kuli: ‘Kiñi ze ni  ka ikataleza ku tusa Mujuda? Majuda ba toile sicaba sa hesu.’ Kono Jesu na bonisize kuli Musamaria yo na si na ketululo. Nihaike kuli bazamai ba bañwi ne ba fitelezi Mujuda ya holofezi, Musamaria yo yena na ‘mu shwezi makeke’ mi a mu babalela luli. Jesu na felize nguli yeo ka ku bulela kuli mutu kaufela ya bata ku shemubwa ki Mulimu u swanela ku eza nto ye swana.—Luka 10:30-37.

Muapositola Paulusi na bonisize kuli ba ba bata ku tabisa Mulimu ba swanela ku cinca butu bwa bona ni ku lata batu ba bañwi mwa ba latela Mulimu. Paulusi na ñozi kuli: “Mu tubuzi mutu wa kale ni misebezi ya hae, mi mu apezi yo munca, ya nz’a shemunwa ka siswaniso sa Ya mu bupile. Fo, ha ku sa na Mugerike kamba Mujuda, wa mupato kamba ya si na mupato, muñete kamba Mu-kwa-Sitia . . . Mi fahalimw’a zeo kaufela, mu apale lilato, kakuli ki tamo ye lu fa bupetehi.”—Makolose 3:9-14.

Kana Zibo ya Mulimu ya Kona ku Cinca Batu?

Kana ku ziba Jehova Mulimu kwa kona ku tusa batu ku cinca mo ba pilisanela ni ba bañwi? Lu ngeni mutala wa musali yo muñwi wa kwa Asia ya na pila kwa Canada ya na ikutwile hahulu bumaswe ha na ketuluzwi. Na kopani ni Lipaki za Jehova, mi ba kala ku ituta Bibele ni yena. Hamulaho, a ba ñolela liñolo la buitumelo mi a ba bulelela kuli: ‘Mu makuwa ba bande ni ba ba sishemo. Ne ni komokile hahulu ha ne ni boni kuli mwa shutana ni makuwa ba bañwi. Ni mano nahanisisa hahulu ka za teñi na lemuha kuli mu Lipaki za Mulimu. Mi na lemuha kuli Bibele ki yona ye tisize kuli mu be cwalo. Kwa mikopano ya mina ne ni boni batu ba bañata ba ba cwale ka makuwa, batu ba bansu, ni ba ba halaleha kono ili ba ne ba swana lipilu kakuli ne ba li mizwale ni likaizeli. Cwale na ziba kuli Mulimu wa mina ki yena ya tisize cwalo.’

Linzwi la Mulimu li bonisa kuli kwapili “lifasi li ka tala zibo ya [Muñ’a] Bupilo.” (Isaya 11:9) Nihaiba cwale, bupolofita bwa Bibele bu sweli bwa talelezwa bwa kuli buñata bo butuna bwa batu ba “ba zwa mwa macaba kaufela, ni mwa mishobo, ni mwa masika, ni mwa lipuo kaufela” ba ka swalisana mwa bulapeli bwa niti. (Sinulo 7:9) Ba talimezi kwapili muta sitoyo si ka fela mi batu kaufela mwa lifasi ba ka latana ili ku taleleza sepiso ya Jehova ku Abrahama ye li: “Macaba kaufela a lifasi a ka fumana mbuyoti.”—Likezo 3:25

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 4]

Mulao wa Mulimu ne u lutile Maisilaele ku lata mazwahule

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Lu kona ku itutañi mwa nguli ya Musamaria yo munde?

[Maswaniso a fa likepe 6]

Mulimu ha si ka pahamisa mushobo o muñwi fahalimwa mishobo ye miñwi