Bashemi—Mu Lute Bana ba Mina ka Lilato

“Litaba za mina kaufela li ezwe ka lilato.”—1 MAKORINTE 16:14.

1. Mwana ha pepwa bashemi ba ikutwanga cwañi?

BATU ba bañata ba ziba kuli mwana ha pepwa ku banga ni tabo ye tuna hahulu. Me ya bizwa Aleah u li: “Ha ne ni boni mbututu ya ka ha ne i sa zo pepwa, ne ni bile ni tabo ye tuna. Ne ni ikutwile kuli ki yena mwana yo munde ka ku fitisisa mwa lifasi.” Kono niteñi tabo yeo i tahisanga kuli bashemi hape ba ikalelwe. Bo munn’a bo Aleah ba li: “Ne ni ikalezwi kuli ni ka uta cwañi mwan’a ka kuli a to tiyela matata a mwa bupilo.” Bashemi ba bañata ni bona ba na ni lipilaelo ze cwalo mi ba lemuhanga kuli ba swanela ku luta bana ba bona ka lilato. Kono bashemi ba Sikreste ba ba bata ku luta bana ba bona ka lilato ba kopananga ni matata. A mañwi a matata ao ki afi?

2. Ki afi matata e ba kopananga ni ona bashemi?

² Lu pila kwa mafelelezo a linako za maungulo a lifasi. Sina mo ku polofitezwi, lifasi le lu pila ku lona li tezi batu ba ba si na lilato. Nihaiba mwa lubasi, ku banga ni batu “ba ba si na lilato la taho” ni “ba ba si na buitumelo, ba ba hana za Mulimu, . . . ba ba sa koni ku iswala, ba ba na ni buhali.” (2 Timotea 3:1-5) Kabakala ku pila ni batu ba ba cwalo ka zazi ni zazi, mabasi a Sikreste ni ona a kona ku ba likanyisa. Hape bashemi ni bona ba na ni ku lwanisa mukwa o ba hozize wa ku sa iswala, wa ku bulela lika ze maswe ka ku sa lela, ni wa ku eza likatulo ze si ka luka mwa litaba ze ñwi.—Maroma 3:23; Jakobo 3:2, 8, 9.

3. Bashemi ba kona cwañi ku hulisa bana ba ba tabile?

³ Ku si na taba ni matata ao, bashemi ba kona ku hulisa bana ba ba tabile ba ba lata Mulimu. Ka nzila ifi? Ka ku latelela taelo ya Bibele ye li: “Litaba za mina kaufela li ezwe ka lilato.” (1 Makorinte 16:14) Kaniti, lilato “ki tamo ye lu fa bupetehi.” (Makolose 3:14) Ha lu nyakisiseñi linzila ze talu za mwa ku boniseza lilato ili za n’a bulezi muapositola Paulusi mwa liñolo la hae la pili ku ba kwa Korinte ni ku nyakisisa ka m’o bashemi ba kona ku boniseza lilato ha ba nze ba luta bana ba bona.—1 Makorinte 13:4-8.

Bashemi Ba Tokwa Ku Ba ni Pilu-Telele

4. Ki kabakalañi bashemi ha ba swanela ku ba ni pilu-telele?

⁴ Paulusi n’a ñozi kuli: “Lilato  li na ni pilu-telele.” (1 Makorinte 13:4) Linzwi la Sigerike le li tolokilwe kuli “pilu-telele” li talusa ku sa halifa kapili. Ki kabakalañi bashemi ha ba tokwa ku ba ni pilu-telele? Ku si na ku kakanya bashemi ba bañata ba ziba kuli ku na ni mabaka a mañata ha ba swanela ku ba ni pilu-telele. Ha mu nyakisise mabaka a sikai. Banana hañata ha ba bata nto ye ñwi ha ba kupangi fela hañwi. Mushemi niha ka bulela kuli ha ni kufi, mwanana u ka tundamena ku kupa ka sepo ya kuli mushemi u ka lumela. Banana ha ba bata ku eza nto ye ba sa lati bashemi ba bona ba kona ku talusa mabaka a mañata kuli ba ba lumeleze. (Liproverbia 22:15) Mi sina mo ba inezi batu kaufela, ni banana ba kutelanga ku eza mafosisa.—Samu 130:3.

5. Ki nto mañi ye kona ku tusa bashemi ku ba ni pilu-telele?

⁵ Ki sikamañi se si kona ku tusa bashemi ku ba ni pilu-telele kwa bana ba bona? Mulena Salumoni n’a ñozi kuli: “Ngana ya mutu i mu tibela ku halifa kapili.” (Liproverbia 19:11) Ngana i kona ku tibela bashemi ku halifa kapili haiba ba hupula kuli ni bona ha ne ba sa li banana ne ba ‘bulela sina mwana, ku utwa sina mwana, ni ku hupula sina mwana.’ (1 Makorinte 13:11) Bashemi, kana mu sa hupula kuli ni mina ne mu katazanga bom’a mina ni bondat’a mina kuli ba mi lumeleze ku eza lika ze si na tuso ze ne mu batanga? Ka nako yeo, kana ne mu sa ikutwangi kuli bashemi ba mina ne ba sa mi utwisisi ni kuli ne ba sa utwisisi matata a mina? Haiba ku cwalo he, u zibe mwa utwisisa libaka bana ba mina ha ba ezanga lika ze ñwi, ni libaka ha mu swanela ku kuta-kutela ku ba hupulisanga lika ze ñwi ze mu kile mwa ba taluseza. (Makolose 4:6) Mu lemuhe kuli Jehova n’a bulelezi bashemi mwa Isilaele kuli ba ‘lute ka tokomelo’ milao ya Mulimu kwa bana ba bona. (Deuteronoma 6:6, 7) Pulelo ya Siheberu ye tolokilwe kuli ‘ku luta ka tokomelo’ i talusa “ku kuta-kutela ku bulela” kamba “ku koñomeka.” Pulelo yeo i talusa kuli bashemi ba swanela ku kuta-kutelanga ku laya bana ba bona kuli ba itute ku latelela milao ya Mulimu. Mi ba swanela ku ezanga cwalo niha ba luta lituto ze ñwi za mwa bupilo.

6. Ki kabakalañi ku ba ni pilu-telele ku mwana ha ku sa talusi ku tuhelela mwana ku ikezeza mwa latela?

⁶ Niteñi ku ba ni pilu-telele ku mwana ha ku talusi ku tuhelela mwana ku ikezeza mwa latela. Linzwi la Mulimu li lemusa kuli: “Mwana ya sa babalelwi u swabisa m’ahe.” Kacwalo kuli mwana a si ke a tisa maswabi, liñolo le li swana leo li bulela kuli: “Tupa ni kalimelo li fa mutu butali.” (Liproverbia 29:15) Fokuñwi banana ha ba nahanangi kuli bashemi ba bona ba na ni tukelo ya ku ba kalimela. Kono bana ba mwa lubasi lwa Sikreste ha ba swaneli ku ikezeza lika mo ba latela fela, inge kuli bashemi ba bona ha ba na tukelo ya ku ba tomela milao. Jehova, yena Toho ye tuna ya lubasi, u file bashemi tukelo ya ku luta ni ku kalimela bana ba bona ka lilato. (1 Makorinte 11:3; Maefese 3:15; 6:1-4) Nzila ye ñwi ya ku bonisa ka yona lilato ya n’a bulezi Paulusi i bonisa mo i swanela ku felwa kalimelo.

Mwa ku Fela Kalimelo ka Lilato

7. Ki kabakalañi bashemi ba ba na ni musa ha ba kalimelanga bana ba bona, mi ku kalimela ku talusañi?

⁷ Paulusi n’a ñozi kuli “lilato . . . li na ni musa.” (1 Makorinte 13:4) Bashemi ba ba na ni lilato ba kalimelanga bana ba bona ka musa. Ka ku eza cwalo, ba likanyisa Jehova. Paulusi n’a ñozi kuli: “Mulena u kalimela ya latwa ki Yena.” Ku kalimelwa ko ku bulelwa  mwa Bibele ha ku talusi fela ku fa koto. Hape ku talusa ku fa tuto. Mulelo wa kalimelo ye cwalo ki ufi? Paulusi u li: “Ku kalimelwa ko, ku ka beya muselo wa kozo ni wa ku luka, ku ba ba likilwe cwalo.” (Maheberu 12:6, 11) Bashemi ha ba luta bana ba bona ku ya ka mwa batela Mulimu, bana ba bona ha ba ka hula ba ka ba ni kozo mi ba ka luka. Haiba bana ba fiwa tuto ya Jehova, ba ka ba ni butali, zibo, ni temuho ili lika za butokwa hahulu ku fita silivera kamba gauda.—Liproverbia 3:11-18.

8. Ki sikamañi se si ezahalanga kwa bana haiba bashemi ba sa ba kalimeli?

⁸ Kono mushemi ha sa kalimeli mwan’a hae ha ku talusi kuli wa mu lata. Jehova n’a susumelize Salumoni ku ñola kuli: “Ya tokwisa mwan’a hae tupa, u mu toile; kono ya mu lata, u mu nata a sa li yo munyinyani.” (Liproverbia 13:24) Banana ba ba sa kalimelwangi ba banga ni buitati ha se ba hulile mi ha ba bangi ni tabo. Kono bana ba ba na ni bashemi ba ba ba kalimelanga ka lilato ba ezanga hande kwa sikolo, ba utwananga hande ni ba bañwi, mi ba banga ni tabo. Kacwalo he, bashemi ha ba kalimela bana ba bona, ba bonisa lilato.

9. Bashemi ba Sikreste ba lutanga bana ba bona likamañi, mi lika zeo li swanela ku ngiwa cwañi?

⁹ Bashemi ba kona ku kalimela cwañi bana ba bona ka nzila ye lilato? Bashemi ba swanela ku taluseza hande bana ba bona ze ba tokwa luli ku eza. Ka mutala, bashemi ba Sikreste ba lutanga bana ba bona likuka za Bibele ku zwa kwa bwanana mi ba ba lutanga ni misebezi ya Sikreste. (Exoda 20:12-17; Mateu 22:37-40; 28:19; Maheberu 10:24, 25) Banana ba na ni ku ziba kuli zeo ki lika ze ba swanela ku eza ku pale ku mbalande.

10, 11. Ki kabakalañi bashemi ha ba swanela ku lumelelana ni bana ba bona ha ba toma milao ya fa lapa?

¹⁰ Kono fokuñwi, bashemi ba kona ku lumelelana ni bana ba bona ha ba toma milao ya fa lapa. Bana ba kona ku latelela milao yeo ka bunolo haiba bashemi ba i toma hamoho ni bona. Ka mutala, bashemi ba kona ku tomela bana ba bona nako ya ku kutanga fa ndu. Kamba ba kona ku kupa bana kuli ba bulele nako ye ba bata ku kutanga fa ndu ni kuli ba fe mabaka a bona. Bashemi kihona ba ka toma nako ye ba swanela ku kutanga bana ba bona fa lapa ni ku talusa libaka nako yeo ha i li ye nde. Ku cwañi haiba ku ba ni ku sa lumelelana? Fokuñwi bashemi ba kona ku lumela nako ye ketilwe ki  bana ibile fela ha ku na milao ya Bibele ye lobiwa. Kana bashemi ha ba eza cwalo ku talusa kuli se ba zamaiswa ki bana?

¹¹ Kuli lu alabe puzo yeo, ha lu nyakisiseñi mwa n’a boniselize Jehova m’ata a hae ka lilato ku Lota ni lubasi lwa hae. Mangeloi ha sa zwiselize Lota, musal’a hae, ni bana ba hae kwand’a Sodoma, n’a ize ku bona: “Sabela kwa lilundu; ha u sa ezi cwalo u ka bulaiwa.” Kono Lota n’a ize: “Mawe [muñ’a] ka, ku si ke kwa ba cwalo!” Lota a ikupela kwa ku ya, a li: “Munzi wani u fakaufi, ni lumelele ni sabele ku ona?” Jehova n’a alabile cwañi? N’a ize: “Ni ku utwile ni mwa taba ye.” (Genese 19:17-22) Kana fo ku talusa kuli Jehova cwale n’a zamaiswa ki Lota? Batili! Kono n’a utwile kupo ya Lota mi a mu bonisa musa. Haiba mu bashemi, kana ka linako ze ñwi mwa lumelelananga ni bana ba mina ha mu toma milao ya fa lapa?

12. Ki sikamañi se si ka tusa mwana ku pila hande?

¹² Niteñi, bana ha ba swaneli ku ziba fela milao ye tomilwe kono hape ba swanela ku ziba ni ze kona ku ezahala haiba ba i loba. Ha se mu ba taluselize ze kona ku ezahala ni ha se ba utwisisize, milao ye tomilwe i na ni ku latelelwa. Ki kutokwa lilato haiba bashemi ba palelwa ku ota bana ba bona sina mo ne ba ba taluselize kuli ba ka eza cwalo haiba ba loba milao ye tomilwe. Bibele i bulela kuli: “Tifo ya mulatu w’a beilwe mutu ka musebezi o maswe ha i sa batwi kapili, lipilu za bana ba batu li ba isa kwa ku eza ze maswe.” (Muekelesia 8:11) Ki niti kuli mushemi wa kona ku sa otela mwana fapil’a batu kamba fapil’a balikani ba hae ilikuli mwana a si ke a ikutwa maswabi. Kono bana ba pilanga hande mi ba banga ni likute ni lilato kwa bashemi ba bona haiba ba ziba kuli bashemi ba bona ba ka eza luli ze ba bulezi nihaikaba ku ba fa koto.—Mateu 5:37.

13, 14. Bashemi ba kona ku likanyisa cwañi Jehova ha ba luta bana ba bona?

¹³ Kuli kalimelo i fiwe ka nzila ye lilato, i na ni ku ba ye swanela mwana. Me ya bizwa Pam, u li: “Ne lu sa kalimelangi bana ba luna ka nzila ye swana. Ne lu ba kalimela ka ku ya ka mo ne ba ezeza lika.” Bo munn’a bo Pam, bo Larry ba li: “Mwan’a luna yo muhulu wa musizana n’a sa utwi mi yena ne lu mu kalimelanga hahulu. Kono mwan’a luna yo munyinyani yena n’a kona ku elezwa ka manzwi fela kamba mane ka ku mu talima fela.” Kacwalo bashemi ba ba na ni musa ba likanga ku ziba kuli ki kalimelo ifi ye swanela mwana ni mwana.

¹⁴ Jehova u tomezi bashemi mutala kakuli yena wa ziba bunde ni bufokoli bwa batanga  ba hae. (Maheberu 4:13) Mi ha fa koto, Jehova ha fangi koto ye tulile tikanyo kamba ku tuhelela fela lika. Kono yena u kalimelanga batu ba hae “ka tikanyo.” (Jeremia 30:11) Mina bashemi, kana mwa ziba mo ba eza hande bana ba mina ni mo ba fokola? Kana mwa itusisa zibo yeo kuli mu ba lute hande ka nzila ye lilato? Haiba mwa eza cwalo, u zibe mwa bonisa kuli mwa lata bana ba mina.

Mu Susueze Bana Kuli Ba Lukuluhe ku Mina

15, 16. Bashemi ba kona ku susueza cwañi bana ba bona kuli ba bulelange ka ku lukuluha, mi bashemi ba Sikreste ba ezizeñi kuli ba tuse bana ba bona ku eza cwalo?

¹⁵ Hape lilato “ha li tabeli ze si ka luka, kono li tabela ze na ni niti.” (1 Makorinte 13:6) Bashemi ba kona ku luta cwañi bana ba bona kuli ba tabele ze lukile ni za niti? Ba kona ku eza cwalo sihulu haiba ba susueza bana ba bona ku bulela ze kwa lipilu za bona ka ku lukuluha, nihaikaba kuli ze ba bulela ha li ba tabisi. Bashemi ba tabanga haiba bana ba bona ba bulela lika ze lukile. Kono fokuñwi za ka bulela mwana li kona ku bonisa kuli pilu ya hae ha i si ka luka. (Genese 8:21) Bashemi ba swanela ku eza cwañi? Ba kana ba matukela ku halifela mwan’a bona ya bulezi lika ze si ka luka. Haiba ba eza cwalo, mwana u ka cinca ni ku kala ku bulelanga fela lika ze ka ba tabisa. Ki niti kuli mwanana u swanela ku sikululwa ka bubebe-bebe haiba a itusisa manzwi a kashwau, kono ku luta mwana ku bulela ka likute kwa shutana ni ku mu luta ku bulelanga fela lika ze tabisa bashemi ba hae.

¹⁶ Bashemi ba kona ku susueza cwañi bana ba bona ku lukuluha ku bona? Bo Aleah, ba se ba bulezwi kale, ba li: “Lu likile ku susueza bana ba luna ku lukuluha ku luna ka ku sa ba halifela haiba ba bulela lika ze sa lu tabisi.” Mushemi wa libizo la Tom, u li: “Ne lu susuezanga mwan’a luna ku lu taluseza ze kwa pilu ya hae, niha sa lumelelani ni luna. Ne lu ikutwanga kuli haiba lu mu kauleza ni ku mu taluseza za ku eza, n’a ka fela pilu mi n’a ka tuhela ku lu bulelelanga ze kwa pilu ya hae. Kono ka ku mu teelezanga ne lu mu susuelize kuli ni yena a lu teelezange.” Ki niti kuli bana ba swanela ku utwa bashemi ba bona. (Liproverbia 6:20) Kono bashemi ha ba ka ambolisananga ni bana ba bona, ba ka tusa bana kuli ba no nahanisisanga lika. Bo Vincent ba ba na ni bana ba bane ba li: “Hañata ne lu bulelanga bumaswe ni bunde bwa nto ye ñwi kuli bana ba luna ba zibe muhato o munde o ba swanela ku nga. Ku eza cwalo ne ku ba tusize ku nahanisisanga lika.”—Liproverbia 1:1-4.

17. Ki sikamañi se ba swanela ku kolwa bashemi?

¹⁷ Niti kikuli ha ku na mushemi ya kona ku sebelisa ka ku petahala likuka ze mwa Bibele ka za mwa ku utela bana. Nihakulicwalo, mu kolwe kuli bana ba mina ba ka itebuha buikatazo bwa mina bwa ku ba luta ka pilu-telele, ka musa, ni ka lilato. Jehova u ka fuyola buikatazo bwa mina haiba mu eza cwalo. (Liproverbia 3:33) Bashemi ba Sikreste kaufela se ba ikatalezanga ku luta bana ba bona kikuli ite ba late Jehova sina bona mo ba mu latela. Bashemi ba kona ku eza cwañi cwalo? Taba ye tatama i ka nyakisisa linzila ze ñwi za mwa ku lutela bana.

Kana Mwa Hupula?

• Ngana i kona ku tusa cwañi bashemi kuli ba be ni pilu-telele?

• Kalimelo i swanela ku fiwa cwañi ka musa?

• Ki kabakalañi bashemi ni bana ba bona ha ba swanela ku ambolisananga hande?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 23]

Bashemi, kana mu sa hupula ze ne mu ezanga ha ne mu sa li banana?

[Siswaniso se si fa likepe 24]

Kana mwa susuezanga bana ku bulela ni mina ka ku lukuluha?