‘Mañolo A Ñolezwi ku Lu Luta’

“LIBUKA ze ñolwa ki ze ñata, ha li na mo li felela.” (Muekelesia 12:12) Libuka ze ñata ze li teñi kacenu li bonisa kuli manzwi ao a sa li a niti. Kono cwale mubali ya na ni temuho u kona ku keta cwañi libuka za swanela ku bala?

Ha ba keta buka ya ku bala, babali ba bañata ba batanga ku ziba muñoli wa yona. Bahatisi ba libuka ba ñolanga litaba ze bonisa kw’a simuluha muñoli wa buka, lituto za itutile, ni libuka ze ñwi za ñozi. Ku ziba muñoli wa buka ki kwa butokwa, mi taba ye bonisa cwalo ki ya kuli kwamulaho, basali ha ne ba ñolanga libuka ne ba itusisanga mabizo a sinna ilikuli babali ba si ke ba palelwa ku li bala ka libaka la kuli li ñozwi ki musali.

Ka bumai, sina mo ku boniselizwe mwa taba ye felile, ba bañwi ha ba balangi Mañolo a Siheberu bakeñisa kuli ba ikutwa kuli Mulimu ya bulezwi mwa Mañolo ao ki Mulimu ya lunya ya n’a yundisize lila za hae ka situhu. * Ha lu nyakisiseñi z’a bulela Mañolo a Siheberu ni Mañolo a Sigerike ka za Muñoli wa Bibele.

Muñoli wa Bibele

Ka ku ya ka Mañolo a Siheberu, Mulimu n’a bulelezi sicaba sa Isilaele kuli: “Na, [Jehova, NW] ha ni fetuhi.” (Malaki 3:6) Lilimo ze bat’o ba ze 500 ku zwa f’o, Jakobo muñoli wa Bibele n’a bulezi ka za Mulimu kuli: ‘Ha ku na petuho ku Yena, nihaiba muluti wa petuho.’ (Jakobo 1:17) Kono cwale ki kabakalañi ba bañwi ha ba nga kuli Mulimu ya bulezwi mwa Mañolo a Siheberu wa shutana ni Mulimu ya bulezwi mwa Mañolo a Sigerike?

Ki kabakala kuli tulemeno twa Mulimu to tu shutana-shutana tu bonisizwe mwa libuka ze shutana-shutana za Bibele. Mwa buka ya Genese fela, Mulimu u bulezwi kuli ‘pilu ya hae ne i swabile,’ ni kuli ki yena “[Muñ’a] mahalimu ni lifasi,” ni “Muatuli wa lifasi.” (Genese 6:6; 14:22; 18:25) Kana lika zeo kaufela li supa ku Mulimu ya swana? Eni.

Ka mutala: Muatuli u kona ku bulelwa ki batu ba atuzi kuli ki muatuli ya si na sobozi. Kono bana ba hae ba kona ku mu nga kuli ki mushemi ya lilato ni ya sishemo. Mi balikani ba hae ba kona ku mu nga kuli ki mutu ya  na ni silikani ni lishea. Kono mutu ya swana yo ki yena ya bulezwi kuli ki muatuli, mushemi ni mulikani, fela kikuli u bonisanga tulemeno to tu shutana-shutana ka ku ya muinelo wa li ku ona.

Ka ku swana, Mañolo a Siheberu a talusa kuli Jehova “ki Mulimu ya na ni makeke ni musa, ya sa akufi ku halifa, ya tezi sishemo, ya na ni niti.” Kono hape a bulela kuli, Jehova “ki ya sa latuli mulatu wa ya fosize.” (Exoda 34:6, 7) Tulemeno t’o kaufela tu bonisa taluso ya libizo la Mulimu. Libizo la “Jehova” se li talusa luli kikuli “U tahisa Ku Ba Teñi.” Fo kikuli, Mulimu u kona ku eza lika mwa tokwela kaufela kuli a taleleze milelo ya hae. (Exoda 3:13-15) Kono ha cincangi. Jesu n’a bulezi kuli: “Mulimu wa luna ki Yena Mulena a nosi.”—Mareka 12:29.

Kana Mañolo a Siheberu A Yolisizwe?

Kacenu libuka ze ñata za yoliswanga ha ku fumanwi litaba ze ñwi ze nca kamba zibo ya batu ha i nze i ekezeha. Kana Mañolo a Sigerike n’a ñolezwi kuli a yole Mañolo a Siheberu? Batili.

Kambe kikuli Jesu n’a bata kuli litaba ze ñozwi ka za bukombwa bwa hae ni kuli libuka ze ñozwi ki balutiwa ba hae li yole Mañolo a Siheberu, n’a kabe a bonisize cwalo. Kono Luka n’a bihile kuli nakonyana pili Jesu a si ka ya kale kwa lihalimu, “[Jesu] a kala ka Mushe, a isa kwa bapolofita kaufela [ba mwa Mañolo a Siheberu], inz’a ba taluseza mwa mañolo kaufela z’a bulezwi ka zona.” Hamulaho, Jesu n’a iponahalize kwa baapositola ba hae ba ba sepahala ni kwa batu ba bañwi. Jesu cwale “a li ku bona: Ki ona manzwi a ka, e ne ni mi bulelezi ha ne ni sa inzi ni mina, na li: Kaufela ze ni ñozwi ka zona mwa Mulao wa Mushe ni Bapolofita ni Lisamu, li swanezi ku ezahala.” (Luka 24:27, 44) Kambe kuli Mañolo a Siheberu n’a yolisizwe, Jesu n’a si ke a bulela za ona kwa mafelelezo a bukombwa bwa hae fa lifasi.

 Puteho ya Sikreste ha se i tomilwe, balateleli ba Jesu ne ba zwezipili ku itusisa Mañolo a Siheberu kuli ba bonise bupolofita bo ne bu si ka talelezwa kale, ni kuli ba bonise lituto za butokwa za mwa Mulao wa Mushe. Mi hape ne ba itusisize Mañolo a Siheberu kuli ba bonise litaba ze ñwi ze nde za batanga ba Mulimu ba ba sepahala ba kwaikale ili ze susueza Bakreste ku zwelapili ku sepahala. (Likezo 2:16-21; 1 Makorinte 9:9, 10; Maheberu 11:1–12:1) Muapositola Paulusi n’a ñozi kuli: ‘Liñolo kamukana li tahile ka Moya wa Mulimu, mi li na ni tuso.’ * (2 Timotea 3:16) Mañolo a Siheberu a lu tusa cwañi kacenu?

Lituto za mwa ku Pilela

Ha mu nyakisise butata bo bu li teñi kacenu bwa saluluti sa mubala. Munna yo muñwi wa kwa Ethiopia wa lilimo ze 21, ya pila mwa muleneñi o muñwi kwa Eastern Europe n’a bulezi kuli: “Haiba lu bata ku ya ko kuñwi, lu na ni ku ya ka sikwata ilikuli lu si ke lwa lwaniswa.” U zwelapili kuli: “Ha lu koni ku zamaya manzibwana, sihulu ka ku itusisa nzila ye fita mwa mubu. Batu ha ba lu talima ba iseza fela pilu kwa mubala wa litalo la luna.” Kana Mañolo a Siheberu a bonisa mwa ku tatululela butata bo butuna bo?

Maisilaele ba kwaikale ne ba taluselizwe kuli: “Muzwahule h’a til’o yaha ku mina, mu si ke mwa mu foseza. Muzwahule ya yahile ni mina, mu mu nge sina ya pepezwi habo mina, mi u mu late m’o itatela ili wena; kakuli ne mu li mazwahule mwa naha ya Egepita.” (Livitike 19:33, 34) Kaniti mwa Isilaele ya kwaikale mulao ne u tokwa kuli Maisilaele ba kuteke “mazwahule,” mi mulao wo u ñozwi mwa Mañolo a Siheberu. Kana ha mu lumeli kuli mulao wo ha ne u ka latelelwa, saluluti sa mubala ne si ka feliswa kacenu?

Nihaike kuli Mañolo a Siheberu h’a talusi ka butungi litaba za mali, a na ni likuka ze kona ku lu tusa ku sebelisa hande mali. Ka mutala, kwa Liproverbia 22:7, lu bala kuli: “Ya kalima, ki mutanga wa ya kolotezwi.” Kacenu, bocaziba ba mwa ku itusiseza mali, ba lumela  kuli ku kolota lika ku kona ku isa mutu mwa bunjebwe bo bu maswe.

Ku zwa fo, moya wa ku tundamena ku bata sifumu, ili mukwa o atile hahulu mwa lifasi kacenu, ne u talusizwe hande ka ku nepahala ki Mulena Salumoni, ya n’a li yo muñwi wa batu ba ne ba fumile hahulu ba kwaikale. Mulena Salumoni n’a ñozi kuli: “Ya lata silivera h’a na ku kuliswa ki silivera, ku cwalo ni ku y’a lata bufumu, h’a koliswi ki s’a fumana. Zeo kaufela ki za mbango fela.” (Muekelesia 5:10) Yeo ki kelezo ye nde luli!

Sepo ya Bupilo bwa Kwapili

Mwa Bibele ku na ni taba i liñwi ye tuna, mi taba yeo ki ya kuli: Mulimu u ka itusisa Mubuso o mwa m’ata a Jesu Kreste kuli a bonise kuli ki yena ya swanela ku busa, mi ka Mubuso wo u ka kenisa libizo la hae.—Daniele 2:44; Sinulo 11:15.

Mwa Mañolo a Siheberu, lu ituta litaba ze ñata ka za mo bu ka bela bupilo mwa Mubuso wa Mulimu, ili nto ye lu omba-omba ni ku lu suteleza ku Jehova Mulimu, yena Muomba-ombi yo Mutuna. Ka mutala, mupolofita Isaya n’a sinuzi kuli ku ka ba ni kozo mwahal’a batu ni lifolofolo, ha n’a ñozi kuli: “Sitongwani si ka ina ni ngunyana, ngwe i bute ni mwan’a puli; namani ni mwan’a tau ni lisuhana li ka pila hamoho; mi mwana yo munyinyani u ka li soteza.” (Isaya 11:6-8) Yeo ki sepiso ye nde luli ya bupilo bwa kwapili!

Mi Mañolo a Siheberu a bulelañi ka za batu ba ba ketululwa, ba ba na ni matuku a matuna, kamba ba ba shebile hahulu? Bupolofita bo bu mwa Mañolo a Siheberu bu bulela cwana ka za Kreste Jesu, bu li: “U ka lamulela mubotana ya itilelela ku yena, ni yena mukunyandela ya si na ya mu tusa. Ya fokozi, ni ya shebile, u ka ba utwela butuku, a lamulele bupilo bwa ba ba nyandile.” (Samu 72:12, 13) Lisepiso zeo ki ze nde kakuli li tusa batu ba ba li lumela ku ba ni sepo ya kuli lika li ka ba hande kwapili.—Maheberu 11:6.

Ki lona libaka Muapositola Paulusi ha n’a ñozi ka ketelelo ya moya wa Mulimu kuli: ‘Manzwi kaufela h’a ñozwi kale, a ñozwi ku lu luta, kuli ka ku tiiswa ni ku kutazwa ki Mañolo, lu ine lu na ni sepo.’ (Maroma 15:4) Kaniti, Mañolo a Siheberu a sa li kalulo ya butokwa ya Bibele, lona Linzwi la Mulimu le li tahile ka moya. Mañolo a Siheberu a na ni tuso ni ku luna kacenu. Lu sepa kuli mu ka zwelapili ku ituta ze ñata ka ze i luta luli Bibele mutumbi ilikuli mu sutelele ku Jehova Mulimu, yena Muñoli wa yona.—Samu 119:111, 112.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi fa likepe 6]

KI TESTAMENTE YA KALE KAMBA KI MAÑOLO A SIHEBERU?

Pulelo ya kuli “Testamente ya Kale” i fumaneha mwa liñolo la 2 Makorinte 3:14. Mwa liñolo le, pulelo ya “testamente” i tolokilwe fa linzwi la Sigerike la di·a·theʹke. Niteñi, Libibele ze ñata za miteñi ye, ze cwale ka Bibele ya New International Version, li tolokile pulelo ya di·a·theʹke kuli “bulikani” mwa sibaka sa ku li toloka kuli “testamente.” Ki kabakalañi?

Edward Robinson, caziba wa manzwi, n’a bulezi kuli: “Bakeñisa kuli bulikani bwa kale ne bu ñozwi mwa libuka za Mushe, pulelo ya [di·a·theʹke] i yemela buka ya bulikani, kamba libuka za n’a ñozi Mushe.” Kwa 2 Makorinte 3:14, muapositola Paulusi n’a bulela za Mulao wa Mushe, ili kalulo fela ya Mañolo a Siheberu.

Libuka za pili ze 39 mwa Bibele ye Kenile lu swanela ku li biza cwañi he? Jesu Kreste ni balutiwa ba hae ne ba sa bizi libuka zeo ka libizo le li bonisa kuli ki za kale kamba kuli haki za butokwa, kono Jesu n’a bizize libuka zeo kuli “Mañolo” mi balutiwa ba hae ne ba li bizize kuli “Mañolo a kenile.” (Mateu 21:42; Maroma 1:2) Kabakaleo, Lipaki za Jehova ba biza Testamente ya Kale kuli ki Mañolo a Siheberu kakuli buñata bwa kalulo yeo ya Bibele ne i ñozwi mwa Siheberu kwa makalelo. Ka nzila ye swana, Lipaki za Jehova ba biza Testamente ye Nca kuli ki Mañolo a Sigerike, kakuli banna ba ne ba buyelezwi ku ñola kalulo yeo ya Bibele ne ba itusisa puo ya Sigerike.

[Maswaniso a fa likepe 4]

Mutu a li muñwi u kona ku ba muatuli ya si na sobozi, mushemi ya lilato, ni mulikani

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Jesu n’a itusisize Mañolo a Siheberu mwa bukombwa bwa hae kaufela

[Maswaniso a fa likepe 7]

Ki lifi lituto za mwa Bibele ze kona ku tusa mutu ku eza likatulo ze lukile?