Ze Ezahezi Mwa Bupilo

Ne Ni Itutile ku Sepa Jehova ka Pilu ya ka Kaufela

Ka mo li Kandekezwi ki bo Aubrey Baxter

Zazi le liñwi la Mukibelo manzibwana ka silimo sa 1940, banna ba bañwi ba babeli ne ba ni taselize, ni ku ni wiseza fafasi. Mapokola ba babeli ne ba yemi fakaufi, kono ku fita ku ni lamulela, bona ba ni lwahaka ni ku babaza banna ba babeli bao. Lika ze ne tisize kuli ni nyandiswe cwalo ne li kalile lilimo ze ketalizoho pili zeo li si ka ezahala kale ili ka nako ye ne ni sa belekela mwa mukoti wa malasha. Kashe ni taluse.

NE NI pepilwe ka 1913 mwa Swansea, ili tolopo ye fa likamba kwa New South Wales, mwa Australia. Ni wa bulalu kwa bana ba bane ba bashimani. Ha ne ni li wa lilimo ze ketalizoho, lubasi lwa hesu ne lu yambuzi butuku bwa Spanish influenza, ili bo bu kile bwa bitula batu ba bañata hahulu lifasi kaufela. Ka litohonolo, ha ku na ya n’a shwile mwa lubasi lwa luna. Kono ka 1933 ne lu bile mwa matomola a matuna bome ha ne ba timezi inze ba na ni lilimo ze 47. Boma ba si ka timela kale, ba kile ba ipumanela libuka ze peli ze bizwa Light ze ne ñozwi ki Lipaki za Jehova, mi ne li basali ba ne ba lata hahulu Mulimu.

Ka nako yeo, ne ni beleka mwa mukoti wa malasha. Kwa musebezi, fokuñwi ne ni patehanga hahulu kono fokuñwi ne ni inanga fela ni si na musebezi. Kacwalo ne ni yanga ni libuka za ka kwa musebezi kuli ha ni si na za ku eza ni li bale ka ku itusisa liseli la fa kuwani ya ka. Ku si ka fita nako, na lemuha kuli ne ni fumani niti. Hape na kala ku teelezanga kwa lingambolo za Bibele ze ne ba patalazanga Lipaki fa wayalesi. Ne ni fitile fa ku nyakalala hahulu bondate ni bahulwani ba ka ni munyan’a ka ha ne ba kalile ni bona ku tabela ku ituta Bibele.

Ka 1935 lwa ba hape mwa matomola munyan’a  ka Billy ha n’a bituzwi ki butuku bwa katabi. N’a timezi inze a li fela wa lilimo ze 16. Kono nako yeo cwale ne lu omba-ombilwe ki sepo ya zuho ya bafu. (Likezo 24:15) Hamulaho wa nako, bondate ni bahulwani ba ka bo Verner ni bo Harold hamohocwalo ni basali ba bona ba ineela ku Mulimu. Mwa lubasi lwa hesu, ki na fela ya sa pila. Kono bo Marjorie basali ba bo Verner ba bubeli ni bo Elizabeth basali ba bo Harold bona ba sa pila mi ba sa sebeleza Jehova ka m’ata.

Ku Ituta ku Sepa Jehova

Lwa pili ku ambola ni Lipaki za Jehova ne li ka 1935 muta musali yo muñwi cwana ya n’a zwa kwa Ukraine n’a tile ka njinga fa ndu ya luna. La Sunda, ne ni ile lwa pili kwa mikopano ya Sikreste, mi hamulaho wa sunda, na fumaneha fa sikwata sa batu ba ne ba ya mwa simu. Paki ya n’a zamaisa mukopano wa ku zwela mwa simu a ni fa libuka ze ñwi, mi nto ye ne ni komokisize kikuli n’a si ka ni fa wa ku beleka ni yena! Fa ndu ya pili fo ne ni ile ne ni bile ni sabo ye tuna kuli mane inge ni ka pumbama mwa mubu! Kono mutu ye ne ni fumani fateñi n’a na ni sishemo mi mane n’a amuhezi lihatiso.

Mañolo a cwale ka Muekelesia 12:1 ni Mateu 28:19, 20 n’a ni fitile hahulu kwa pilu mi na bata ku ba paina, kamba mukutazi wa ka nako kaufela. Bondate ni bona ba ni susueza. Nihaike ne ni si ka kolobezwa kale, na ikatulela kuli ne ni ka kalisa bupaina la July 15, 1936. Zazi leo ha ne li fitile, na ya kwa ofisi ya mutai ya Lipaki za Jehova mwa Sydney, mi na yo lumiwa ku yo sebeleza kwa Dulwich Hill hamoho ni mapaina ba bañwi ba 12. Mapaina bao ba ni luta mwa ku itusiseza sikayo sa mazoho, ili se ne ba itusisanga mapaina miteñi yeo ku isitela bupi ilikuli ba si ke ba lekanga lico ze ñata.

Ku Kutaleza Mwa Mahae

Hamulaho wa ku kolobezwa sona silimo seo, na lumiwa ku yo sebeleza kwa Queensland hamoho ni mapaina ba bañwi ba babeli, bo Aubrey Wills ni bo Clive Shade. Lika ze ne lu ile ni zona ne li mota ya bo Aubrey, linjinga, mushini fa ku lizeza matapa a lingambolo za Bibele, tente mo ne lu lobalanga ka myaha ye milalu, mimbeta ye milalu, tafule, ni mupika wa senke wa ku apeela. Zazi le liñwi manzibwana ne ni bata ku tabisa ba bañwi ka ku ba apeela musulo o munde wa miloho ni buhobe bwa buloto. Kono kaufela luna lwa palelwa ku ca lico zeo. Na fa lico zeo pizi ye ne li fakaufi. Ni yona pizi ya lupelela fela fateñi, ya nyunga toho ni ku ikela! Fona fo ki fona fo ne ni tuhelezi ku likanga ku apea lico ze ni sa zibi.

Hamulaho wa nako, lwa utwana kuli lu feze kapili ku kutaleza mwa sibaka se ne lu filwe ka ku si alula mwa likalulo ze nyinyani ze talu ni ku ikabela zona. Hañata lizazi ne li ni likelelanga kwahule ni ko ne lu ina, mi kacwalo fokuñwi ne ni lobalanga mwa mandu a batu. Busihu bo buñwi ne ni lobezi fa mumbeta o munde hahulu mwa ndu ya mafitelo ya fa sibaka fo ku utelwa likomu, kono busihu bo bu tatama ne ni lapami fafasi mwa situngu sa muzumi, inze ni potolohilwe ki mikata ya lifolofolo ye nunka. Hañata ne ni lobalanga mwa mushitu. Busihu bo buñwi maakanyani n’a ni potolohile inze a buluma kono ne ni si ka a bona bakeñisa lififi la busihu. Na tokwa ku bona buloko busihu bo kono habusa na to lemuha kuli kanti maakanyani ao na s’a bati ku ni ca kono na bata ku ca nama ya mwa mba ye ne yumbezwi fakaufi ni fo ne ni lobezi.

 Ku Kutaza ka Masipika a Mota

Ne lu itusisanga masipika a mota ku shaela Mubuso wa Mulimu. Mwa tolopo ya Townsville kwa mutulo wa Queensland, mapokola ne ba lu lumelelize ku yo yemiseza mota ya luna mwahal’a tolopo yeo. Kono lingambolo ze ne bulelwa ne li nyemisize batu ba bañwi ba mwa keleke ya Salvation Army, mi ba lu bulelela kuli lu funduke. Ha ne lu hanile, baketalizoho ku bona ba to nyunga maswe mota ya luna. Ka nako yeo, ne ni li mwahal’a mota inge ni liza mushini wa matapa a lingambolo. Ne ku bonahala kuli ne lu sa swaneli ku zwelapili ku ba mwa sibaka mo, kacwalo banna bao ha ne ba lilimani ku lu kataza, lwa ikema.

Mwa Bundaberg munna yo muñwi ya tabela niti na lu file mukolo kuli lu yo lizeza matapa a lingambolo fa nuka ya Burnett River, ye fita mwa tolopo. Bo Aubrey ni bo Clive ba funduka ka mukolo mi ne ba shimbile mushini wa matapa, na ne ni siyezi mwa muyaho mo ne lu fitezi. Busihu bo, ngambolo ya n’a file muzwale Joseph F. Rutherford wa kwa sibaka se situna sa tamaiso ne i utwahezi mwa Bundaberg, mi ne i shaela lushango lwa mwa Bibele lo lu m’ata. Ku bulela fela niti, batu ba Mulimu ka nako yeo ne ba tokwa ku ba ni bundume ni tumelo.

Ndwa I Tisa Matata a Mañata

Nakonyana fela ku zwa fo i kalela Ndwa ya Lifasi ya Bubeli ka 1939, hatiso ya The Watchtower ya November 1 ne i bulezi lika ze ba swanela ku eza Bakreste kuli ba si ke ba ikenya mwa litaba za naha ni mwa lindwa. Hamulaho ne ni tabile bakeñisa kuli litaba ze ne ni balile zeo ne li ni tusize hahulu. Kono hamulaho wa lilimo ze talu ze ne lu pilile hamoho, bo Aubrey, bo Clive, ni na, ne lu lumezwi kwa libaka ze shutana, kacwalo lwa kauhana. Ne ni ketilwe ku ba muokameli wa maeto wa kwa mutulo wa Queensland, mi hañata tumelo ya ka ku Jehova ne i likiwa kabakala musebezi wo.

Ka 1940 mwa kweli ya August, ne ni sebelelize mwa puteho ya kwa Townsville, mo ne ku na ni mapaina ba bane, bo Percy ni Ilma Iszlaub * ni bo Norman Bellotti ni banyani ba bona bo Beatrice Bellotti. Hamulaho wa lilimo ze silezi, na nyala bo Beatrice. Zazi le liñwi la Mukibelo manzibwana, sikwata sa luna ha si feza ku kutaza, na tasezwa ki banna ba babeli sina mo ni bulelezi kwa makalelo. Kono twaniso yeo ne i ni tiisize fela mwa sebelezo ya ka ku Jehova.

Likaizeli ba babeli ba mapaina bo Una Kilpatrick ni bo Merle Kilpatrick, ne ba beleka ka t’ata kwa mutulo wa naha. Zazi le liñwi ne ni ikozi ku beleka ni bona mwa bukombwa, mi hamulaho ba ni kupa kuli ni ba silise nuka kuli ba ye kwa ndu ya lubasi lo luñwi lo ne lu tabela niti. Ne ni na ni ku tapa ku yo nga mukolo mwa buse bwa nuka, kuli ni to ba silisa. Kono ha ni yo fita mwa buse na yo fumana kuli ne ku si na silabo. Hamulaho lwa to lemuha kuli kanti ne si patilwe ki mulwanisi. Kono mulelo wa hae ne u si ka lu palelwisa ku sila. Ka lilimo ze ñata, ne ni belekile musebezi wa ku yangwela batu ba ba tiba mwa mezi mi ne ni sa kona ku tapa hande. Kacwalo na nga muhala wa ku fungisa mukolo na u tama mwa teka, ni ku isa mukolo mwa buse inge ni tapa, kihona cwale likaizeli  ba yo longana mwateñi mi na ba silisa. Jehova n’a fuyauzi buikatazo bwa luna, kakuli hamulaho wa nako lubasi lo lwa amuhela niti mi lwa ba Lipaki.

Ku Silelezwa ki Jehova

Ka ku bata ku sileleza bayahi, masole ba toma sibaka sa museco bukaufi ni tolopo ya Innisfail. Bakeñisa kuli ne ni zibahala kuli ni muyahi wa mwa tolopo yeo, ne ni kona ku nga mañolo a n’a ni konisa ku zwa ni ku kena mwa tolopo, mi mañolo ao n’a tusanga hahulu ha ne lu potelwanga ki bayemeli ba ofisi ya mutai ya Lipaki za Jehova. Kuli ni ba tuse ku kena mwa tolopo, ne ni patanga Lipaki bao kwatas’a sipula sa kwamulaho wa mota ya ka.

Mafula a mwa limota n’a sa ipumanelwi fela ka nako yeo, mi kwa limota ze ñata ne ku beiwanga mushini o panga mafula. Kuli u pange mafula a swanela ku itusiswa ki mota, mushini wo ne u anyanga mafula kwa mashala a cisa. Ne ni zamayanga ni mota busihu mi ne ni longanga masaka a mashala kwa sipula kwa ipatile muzwale. Ha ne ni yemanga fa museco, ne ni lyanganisanga mapolisa ka ku sa tima mota ni ku bona teñi kuli mashala a enya luli. Zazi le liñwi busihu ne ni bulelezi mapolisa kuli, ‘haiba ni tima mota ye, ha i na ku lila hape.’ Bakeñisa ku cisa, lilata, ni musi o munsu, mapolisa ne ba si ka seca hahulu mota ya ka mi kapili-pili ne ba ni lumelelize ku funduka.

Mwa miteñi yeo, ne ni filwe musebezi wa ku lukisa mukopano o mutuna wa Lipaki ba mwa Townsville. Lico ne li taelanga, mi kuli lu fumane lico ze ñata ne lu na ni ku kupa tumelezo ku muatuli. Ka nako yeo, mizwale ba luna ne ba lengiwa mwa litolongo bakeñisa ku sa ikenya mwa litaba za naha. Kacwalo ha ne ni lela ku yo bonana ni muatuli yo, ne ni ipuzize kuli, ‘Kana mulelo wo ki o munde, kamba kana ni yo shangumuna fela butata?’ Kono na yo bonana ni muatuli yo ka mo ne ni laelezwi.

Na yo fumana kuli muatuli yo u inzi kwa tafule ye tuna, mi a ni kupa ku ina. Ha ne ni mu taluselize libaka le ne ni yezi ku yena, a hoha mañonde ni ku ni ndwandukela. Hamulaho a ombala ni ku ni buza kuli, “U bata lico ze kuma kai?” Na mu tambeka mukoloko o bonisa lico ze ne lu tokwa ili lico ze nyinyani fela mwa mufuta ni mufuta. Muatuli a talima fa mukoloko mi a li: “Lico ze mu kupile ki ze nyinyani hahulu. Lu ka mi ekeleza kwateñi ze likana ni ze mu kupile.” Na funduka inze ni itebuha hahulu ku Jehova ya n’a ni lutile tuto ye ñwi ya kuli lu swanela ku mu sepa.

Ka January 1941 musebezi wa Lipaki za Jehova ne u kwalilwe mwa Australia. Batu ba bañata ne ba lu kakanya mane ni ku lu tameleza kuli ne lu li matwela ba naha ya Japan. Zazi le liñwi, kwa taha limota ze peli ze tezi mapokola ni masole ku to taseza simu ye bizwa Kingdom Farm ye ne fumaneha kwa Atherton Plateau. Ne lu lekile simu yeo kuli lu no limanga ku yona lico. Kuti ne ba tilo bata laiti ye ne ba nahana kuli ne lu itusisanga ku biza lila. Hape ne ba lu tamelelize kuli ne lu cezi mbonyi ka mucalelo o no kona ku fa sisupo se siñwi ku ba ba fufa mwa fulai. Kono hamulaho wa nako, litamilikezo zeo kaufela ne li tilo zibahala kuli ne li za buhata.

Bakeñisa kuli musebezi wa luna ne u kwalezwi, ne lu banga ni maseme ha lu isa libuka kwa liputeho. Ka mutala, buka ye bizwa Children ha ne i zusizwe, na yo nga katoni ya libuka zeo kwa tolopo ya Brisbane, mi na zamaya ka sitima ku liba kwa mutulo inze ni siya libuka fa sitishini ni sitishini fo ne ku fumaneha puteho. Kuli mapokola ni masole ba si ke ba kwalula katoni yeo, ne ni beyanga saha fahalimw’a katoni ni si ka tuluka kale mwa sitima. Muezezo wo ni ha ne u li o bunolo, ne u tusize. Batu ba Jehova ne ba imuluzwi ha ne ba filwe sinca tukuluho ya bona ya ku lapela ka June 1943. Kuta ne i bulezi kuli katulo ya ku kwalela musebezi wa Lipaki “ne i si ka luka, ne i si ka nahanisiswa hande, mi ne li ye situhu.”

Ha Ni Biziwa kwa Busole

Ka 1942, na ni bo Aubrey Wills, ni bo Norman Bellotti, ne lu bizizwe kwa busole. Bo Aubrey ni bo Norman ne ba bizizwe pili mi ba yo atulelwa ku pika tolongo ka likweli ze silezi. Ka yona nako yeo, ba poso ne ba sweli ku amuha limagazini za Watchtower ze ne lumelwanga ka poso kwa Lipaki ba ne ba zibahala kono ne ba sa amuhangi limagazini ze ne lumelwa kwa Lipaki ba ne ba sa zibahali. Mi musebezi wa luna ne li ku bata Lipaki bao ba ne ba sa zibahali, kihona cwale lu kopisa limagazini zeo ni ku li fa kwa Lipaki ba bañwi. Kona mo ne lu fumanela lico za kwa moya kamita.

 Ha ne ni atulezwi ku pika tolongo ka likweli ze silezi sina mo ne ni libelelela, na ipileza kapili-pili sina mo ne ni laelezwi ki ofisi ya mutai ya mwa Sydney. Mulelo wa ku ipileza ne li wa kuli ni si ke na lengiwa mwa tolongo kapili ku fitela ku ketiwa muzwale ya n’a ka talima za musebezi. Mwahal’a nako yeo, ne ni konile ku potela ba bañwi kwa Lipaki ba 21 ba ne ba pikela tolongo kwa mutulo wa Queensland. Buñata bwa bona ne ba inzi mwa tolongo i liñwi, mi mupolisa wa mwa tolongo yeo n’a lu toile. Ha ne ni mu hupulisize kuli ba bahulu ba likeleke ze ñwi ba potelanga mizwale ba bona, a nyema hahulu. A ni hanyaukela kuli: “Kambe ni na ni m’ata, ne ni ka yemisa Lipaki za Jehova kaufela mwa mulaini ni ku ba kunupa!” Mapolisa kapili-pili ba ni zuseza kwande a tolongo.

Lizazi le i talimwa taba ya ka, na fiwa caziba wa mulao kuli a ni zekele sina mo ne u tokwela mulao. Kono na si ka ni tusa, ki na muñi ya n’a izekezi, mi kacwalo ne ni itingile hahulu ku Jehova. Mi Jehova yena n’a si ka ni yumba simulamu. (Luka 12:11, 12; Mafilipi 4:6, 7) Kono ka ku komokisa, na wina taba ya ka bakeñisa kuli kalaliki n’a ezize mafosisa ha n’a ñola mulatu wa ka.

Ka 1944, na lumiwa ku yo sebeleza mwa mupotoloho o mutuna mo ku fumaneha South Australia, northern Victoria, ni muleneñi wa Sydney o mwa New South Wales. Ka 1945, kwa kaliswa tukiso ya ku fanga lingambolo kwa nyangela, mi mubuleli ni mubuleli n’a na ni ku itukiseza ngambolo ya hae ka ku itusisa sikuka sa ngambolo sa likepe li li liñwi se ne si fiwanga. Ku fanga lingambolo ka hora mutumbi ne ku kataza, kono ne lu itingile ku Jehova mi na fuyauzi buikatazo bwa luna.

Linyalo ni Buikalabelo Bo Bunca

Ka July 1946, na nyala bo Beatrice Bellotti mi lwa sebeza hamoho sina mapaina. Ndu ya luna ne li tilela ya mota. Jannyce (Jann) mwan’a luna a li muñwi fela, n’a pepilwe ka December 1950. Ne lu ezelize bupaina mwa libaka ze ñata ku kopanyeleza cwalo ni tolopo ya Kempsey, ye mwa New South Wales, mi mwa tolopo yeo ne li luna fela Lipaki. La Sunda ni la Sunda ne lu yanga kwa muyaho o mutuna wa mwa Kempsey, mi ne ni itukisezanga ku yo fa ngambolo ye ne lu zibahazanga ka tupampili to ne lu abelanga. Ka likweli li sikai, bo Beatrice ni mwan’a luna Jann ki bona fela be ne ba banga baputehi. Kono hamulaho wa nakonyana, ni ba bañwi ba kala ku tahanga. Kacenu le, mwa Kempsey se ku na ni liputeho ze peli ze tiile.

Jann ha n’a li wa lilimo ze peli, lwa yo ina mwa Brisbane. Jann ha feza sikolo, lwa eza bupaina sina lubasi mwa tolopo ya Cessnock mwa New South Wales mi hamulaho kihona lu kutela kwa Brisbane ku yo babalela bom’a bona bo Beatrice ba ne ba kula. Ka nako ya cwale, ni sebeza sina eluda mwa puteho ya Chermside.

Na ni bo Beatrice lu itumela ku Jehova kwa limbuyoti ze ñata za lu kapwekile, ku kopanyeleza cwalo ni tohonolo ye lu bile ni yona ya ku tusa batu ba 32 kuli ba mu zibe. Ni itumela ku Jehova kuli u ni file musali ye ni lata hahulu ili ya yemezi niti ya Bibele ka bundume niha li mutu ya bunolo ni ya musa. Lilato la bona la ku lata Mulimu, sepo ya bona ku Mulimu, ni mupilelo wa bona wa ku beya za mubuso mwa sibaka sa pili li ba konisize ku ba musali ya sepahala. (Mateu 6:22, 23; Liproverbia 12:4) Na ni bo Beatrice lu bulela ku zwelela kwatas’a lipilu za luna kuli: “U filwe mbuyoti mutu ya nz’a sepa [Muñ’a] Bupilo.”—Jeremia 17:7.

[Litaluso za kwatasi]

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Ne lu itusisanga mota ye kwa mutulo wa Queensland

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Inze lu tusa likaizeli bo Una Kilpatrick ni bo Merle Kilpatrick ku kasha mota ya bona ka nako ya matabula kwa mutulo wa Queensland

[Siswaniso se si fa likepe 12]

Fa lizazi la sinawenga sa luna