Mu Be ni Sishemo

BATU ba bañata kacenu ba limbilwe ki matata a mañata a cwale ka lukupwe, makulano, bunjebwe, bukebenga, mifilifili ni likozi ze ñwi mi ba tokwa ku boniswa sishemo luli. Ku ba ni sishemo ku talusa ku lemuha manyando kamba butata bwa mutu ni ku ba ni takazo ya ku mu tusa. Haiba lu bonisa sishemo ku mutu ya ziyelehile, lwa kona ku mu omba-omba , ku fukuza kwa butuku, ni ku mu susueza hahulu.

Lu kona ku bonisa sishemo ka likezo ni ka lipulelo za luna, ku babalela ba bañwi ni ku ba ni bona muta ba lu tokwa. Ha lu swaneli fela ku bonisa sishemo kwa lubasi lwa luna, balikani, ni lindambo. Lwa kona mane ni ku bonisa sishemo kwa batu be lu sa zibi. Jesu Kreste mwa Ngambolo ya hae ya fa Lilundu na buzize kuli: “Ha mu latana ni ba ba latana ni mina, mu lukelwa ki mupuzo ufi?” Yena munna ya sishemo yo hape na ize kuli: “Linto kamukana ze mu lata kuli batu ba mi ezeze, mu ba ezeze zona ni mina.”—Mateu 5:46, 47; 7:12.

Mwa kona ku ipalela manzwi ao mwa Mañolo a Kenile. Batu ba bañata ba lumela kuli Bibele ki yona buka ye nde ka ku fitisisa ye kona ku lu tusa ku ziba mwa ku boniseza sishemo. Lu susuezwa hape ni hape mwa Mañolo kuli lu tuse ba ba nyandile . Bibele i bonisa kuli Muñoli wa yona ni Mubupi wa luna, Jehova Mulimu, ki yena ya na ni sishemo ka ku fitisisa.

Ka mutala, lu bala kuli: “[Mulimu] u atulela kuzana ni mbelwa; u lata mutu wa muenyi, u mu fanga lico ni liapalo.” (Deuteronoma 10:18) Jehova Mulimu u taluswa kuli ki “yena ya atulela ba ba nyandiswa, ya fa ya lapile buhobe.” (Samu 146:7) Jehova ha na bulela ka za mazwahule ba ba shebile, na ize kuli: “Muzwahule ya yahile ni mina, mu mu nge sina ya pepezwi habo mina, mi u mu late m’o itatela ili wena.”—Livitike 19:34.

Kono ku bonisa sishemo hasi ko ku bunolo kamita. Muapositola Paulusi na ñolezi Bakreste ba kwa Kolose kuli: “Mu tubule mutu wa kale ni misebezi ya hae, Mi mu apale yo munca, ya nz’a shemunwa ka siswaniso sa Ya mu bupile . . . Ha mu li ba ba ketilwe ki Mulimu, ba ba kenile, ba ba latwa, mu apale  maikuto a na ni makeke.”—Makolose 3:9, 10, 12.

Kacwalo ku bonisa sishemo ku tokwa buikatazo. Moya o cwalo ki kalulo ya ‘mutu yo munca’ ye ba libelelwa ku apala Bakreste. Paulusi na pila ni batu ba ba situhu mwa Roma wa kwaikale. Na susuelize balumeli ka yena ku eza licinceho ze tuna mwa bupilo bwa bona kuli ba be ni sishemo hahulu.

Libaka Sishemo Ha Si Li Sa Butokwa

Ba bañwi ba nga kuli batu ba ba na ni sishemo ba fokola. Kana mubonelo o cwalo u lukile?

Kutokwa! Lilato ki lona le li susumeza mutu ku ba ni sishemo, mi lilato le li cwalo li zwa ku Mulimu, yena ya lilato ka ku fitisisa. ‘Mulimu u lilato.’ (1 Joani 4:16) Jehova u bizwa ka swanelo kuli ki “Ndate ya mukekecima, Mulimu wa ze tiisa pilu kaufela.” (2 Makorinte 1:3) Pulelo ye tolokilwe kuli “mukekecima” i talusa “ku utwela ba bañwi butuku kamba ku ba shwela makeke.” Mi mane Jehova “u na ni sishemo ku ba ba sa itumeli, ni ku ba ba maswe”!—Luka 6:35.

Mubupi wa luna u tokwa kuli ni luna lu bonise tulemeno to tunde, to tu cwale ka sishemo. Kwa Mika 6:8 lu bala kuli: “Wena mutu, u ku bonisize se si lukela; mi s’a bata ku wena [Muñ’a] Bupilo, haisi kuli u eze ze lukile, u late sishemo.” Kwa Liproverbia 19:22 lu bala kuli: “Mutu, se si mu latisa batu ki sishemo sa hae.” Mwan’a Mulimu, yena Jesu Kreste, ya na bonisize hande tulemeno twa nd’atahe, na elelize balateleli ba hae ka ku swana kuli: “Mu be ni mukekecima, sina Ndat’a mina h’a na ni mukekecima.” (Luka 6:36) Bibele ye bizwa The Jerusalem Bible i bulela kuli: “Mu be ni sishemo sina ndatamina.”

Ki ko kunde ku ba cwalo, bakeñisa kuli sishemo si kona ku lu tahiseza limbuyoti. Hañata lwa iponelanga buniti bwa manzwi a kwa Liproverbia 11:17 ye li: “Mutu wa mukekecima u pilisa moya wa hae hande.” Ha lu bonisa sishemo ku mutu yo muñwi ya mwa butokwi, Mulimu u nga kuli sishemo se si cwalo si ezizwe ku yena. Ki yena ya kutisa mupuzo ku mulapeli wa hae ya bonisize sishemo ku yo muñwi. Mulena Salumoni na bulezi ka ku susumezwa ki moya wa Mulimu kuli: “Ya tusa mubotana u cisa [Muñ’a]  Bupilo sikoloti; mi [Muñ’a] Bupilo u ka mu kutiseza se si mu lukela.” (Liproverbia 19:17) Mi Paulusi na ize: “Mu ziba kuli mutu ni mutu, ibe muzike kamba ya lukuluhile, u ka amuhela ku Mulena.”—Maefese 6:8.

Sishemo si kona ku swalisanisa batu ka kozo ni ku ba tusa ku tatulula matata. Sishemo sa kona ku tusa kuli batu ba utwane ni ku swalelana. Lu kana lwa shelana ni batu ba bañwi bakeñisa ku sa talusa hande maikuto a luna, kamba mane likezo za luna li kona ku ngelwa mu sili. Sishemo si kona ku lu tusa ku tatululanga matata a cwalo ni ku lu tusa ku bukeleza kozo. Ku bunolo ku swalela mutu yo muñwi ya zibahala kuli u sishemo. Sishemo si lu tusa ku mamela kelezo ya na file Paulusi kwa Bakreste ye li: “Mu ezane hande, mi mutu h’a na ni s’a tongoka yo muñwi, mu swalelane.”—Makolose 3:13.

Mo Lu Kona ku Boniseza Sishemo

Sishemo hape sa kona ku lu tusa ku imulula mutu ya mwa ziezi. Sina ha se lu lemuhile, ku bonisa sishemo ku ama ku utwela butuku ba ba ziyelehile. Sishemo si ama hape ni ku bonisa musa kwa batu ba ba ziyelehile ni ku lika ku ba tusa.

Bakreste ha ba bonisa sishemo ba likanyisa Jesu. Na tusanga batu kwa mubili ni kwa moya. Ha na lemuhile kuli batu ba bañwi ne ba tokwa tuso na ba utwezi butuku mi na ba tusize.

Mu lemuhe mwa n’a ikutwezi Jesu ha na boni batu ba ne ba nyandile kwa moya: “H’a bona undi wa nyangela, a ba utwela butuku, kakuli ne ba katezi, ba hasani, inge lingu ze si na mulisana.” (Mateu 9:36) Linzwi le li tolokilwe kuli a ba “utwela butuku,” muituti yo muñwi wa Bibele u bulela kuli li ama kwa “maikuto a susumeza mutu ku eza nto ye ñwi.” Mane linzwi leo li ngiwa kuli ki lona le li talusa hande se ku talusa ku ba ni sishemo mwa Sigerike.

Ka ku swana, Bakreste ba ba na ni sishemo ha ba liyehangi ku tusa ba bañwi kwa mubili ni kwa moya. Muapositola Pitrosi na ñozi kuli: “Mu be ni maikuto a li mañwi kamukan’a mina, mu be ni mukekecima.” (1 Pitrosi 3:8) Ka mutala, lubasi lo luñwi lo ne lu li mwa butokwi ha ne lu tutezi kwa sibaka si sili bakeñisa mapongo, Bakreste ba bañwi kwa sibaka seo ne ba lukisize kuli lubasi lo lu ine mwa ndu ye ñwi ba sa lifi se siñwi ka likweli ze silezi. Ndate lubasi lo na bulezi kuli: “Ne ba tahanga zazi ni zazi ku to lu lekula, mi manzwi a bona a tiisa na tahisize kuli lu ikutwe ku amuhelwa.”

Bakreste ba niti ba iyakatwanga ni batu be ba sa zibi. Ba itombolanga nako, m’ata, ni lika za bona kuli ba tuse batu be ba sa zibi. Lipaki za Jehova ki bona baitateli ba ba bulezwi mwa taba ye felile ba ne ba tusize batu be ba sa zibi.

Bo ki bupaki bo bu bonisa kuli puteho ya Sikreste i tezi batu ba ba sishemo ni musa. Kabakala lilato, mizwale ni likaizeli mwa puteho ba likanga ka t’ata ku fumana linzila za ku sebeleza ba bañwi. Lindiala ni limbelwa mwa puteho ba talimana ni matata a fapahana-fapahana a ka butu, kacwalo mu tokwa ku ba iseza pilu ni ku ba utwela butuku. Kana mwa kona ku tusa batu ba ba cwalo ku tiyela bunjebwe, matata a kutokwa hande milyani, kutokwa hande maino, kamba matata a mañwi.

Mu nyakisise taba ya bo mutu ni musal’a hae ba ba pila mwa Greece. Ba banna ne ba kulile butuku bwa ku omelela luñañali kwa neku le liñwi. Banna bao ni ba ku bona ne ba isizwe kwa sipatela se si kwahule hahulu. Kuli ba fumane malinyana ne ba na ni ku kutulanga simu ya maolonji. Kono cwale ne ba bilaela kuli ki mañi ya na ka ba kutulela litolwana za bona inze ba li mwa sipatela. Puteho ye ne ba swalisana ni yona ne i ba tusize. Ne i kutuzi ni ku ba lekiseza maolonji  ao, ili ku ba fumanela masheleñi a na tokwahala.

Sishemo si kona ku boniswa mwa linzila ze ñata. Ka mutala, Bakreste ba ba sishemo ba lemuhanga kuli ka linako ze ñwi batu ba ba ziyelehile ba tokwanga ku potelwa ki batu ba ba ka ba teeleza ka sishemo, ku ba utwela butuku, ni ku ba omba-omba ka Mañolo.—Maroma 12:15.

Mu Zwelepili ku Bonisa Sishemo

Batu mwa puteho ya Sikreste ba pilisana ka kozo ni lilato, mi ki batu ba ba sishemo ni ba ba na ni musa. Bakreste ba niti ba ziba kuli batu ba ba sishemo ba tabelwa hahulu ku fita ba ba na ni lunya. Kacwalo, ba lika ku likanyisa Ndat’a bona wa kwa lihalimu ka ku ‘utwelana butuku.’

Lipaki za Jehova ba mi mema ku swalisana ni bona ilikuli mu iponele sishemo, lilato, ni moya wa pabalelo o mwahal’a bona. Ba kolwa kuli mu ka ikola ku swalisana ni bona.—Maroma 15:7

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Paulusi na susuelize Bakreste ba kwa Kolose ku apala maikuto a na ni makeke

[Maswaniso a fa likepe 7]

Jesu ha na lemuhile batu ba ba mwa butokwi, na ba utwezi butuku mi na likile ku ba tusa