Kana Mu Bulela Hande ‘Puo Ye Kenile’?

“Ni ka fa macaba milomo [“puo,” NW] ye kenile, kuli a bize kaufela Libizo la [Muñ’a] Bupilo.”—ZEF. 3:9.

1. Ki mpo ifi ye nde ya lu file Jehova?

BATU hasi bona ba ba simuluzi mpo ya puo, kono ki Mubupi wa batu, yena Jehova Mulimu. (Ex. 4:11, 12) Jehova na si ka fa fela mutu wa pili, Adama, buikoneli bwa ku bulela kono na mu file ni buikoneli bwa ku eza manzwi a manca ilikuli a ekeze kwa palo ya manzwi a na ziba. (Gen. 2:19, 20, 23) Yeo i bile mpo ye nde luli! Mane i konisize batu ku ambolisana ni Ndat’a bona wa kwa lihalimu ni ku lumba libizo la hae le li bubekeha.

2. Ki kabakalañi batu ha ba sa buleli puo i liñwi kacenu?

² Hal’a lilimo ze 1,700 ku zwa fo ba bupelwa batu, mutu ni mutu na bulela fela puo i liñwi, ya “manzwi a swana.” (Gen. 11:1; Bibele ye Kenile, hatiso ya 1984) Kono mwa miteñi ya Nimrodi kwa ba ni petuhelo. Ku fita ku latelela litaelo za Jehova, batu ba ba sa utwi ba kopana hamoho mwa sibaka se ne si to bizwa Babele hasamulaho kakuli ne ba bata ku ina mwa sibaka si li siñwi. Ba kala ku yaha tawala ye  telele kuli ba “ikezeze libizo” ku fita ku lumbeka Jehova. Kabakaleo Jehova a fapanya puo ya kwa makalelo ya bafetuheli bao mi a ba bulelisa lipuo ze shutana-shutana. Ka nzila yeo, ba hasanela mwa mafasi kaufela.—Mu bale Genese 11:4-8.

3. Ne ku ezaheziñi Jehova ha na fapanyize puo ya bafetuheli kwa Babele?

³ Kacenu mwa lifasi ku bulelwa lipuo ze ñata-ñata, mi ba bañwi ba li, lipuo zeo li fitelela 6,800. Ye ñwi ni ye ñwi ya lipuo zeo i na ni mubulelelo wa lika o shutana. Kacwalo, ku bonahala kuli Jehova Mulimu ha na fapanyize puo ya bafetuheli bao, na ba libalisize puo ya bona ya kwa makalelo. Na si ka suña fela manzwi a manca mwa minahano ya bona kono hape na cincize ni mubulelelo wa bona wa lika ni ku tahisa milao ye minca ya lipuo. Ki lona libaka sibaka fo ne i yahezwi tawala yani ha ne si bizwa “Babele,” ili libizo le li talusa fapano. (Gen. 11:9) Bibele ki yona fela ye talusa hande libaka kacenu ha ku na ni lipuo ze shutana-shutana.

Puo ye Nca, ye Kenile

4. Jehova na sinuzi kuli ku ka ezahalañi mwa miteñi ya luna?

⁴ Likande la Bibele la za na ezize Mulimu kwa Babele la tabisa luli, kono ku na ni nto ye tabisa hahulu ili ya butokwa ni ku fita ye sweli ku ezahala mwa miteñi ya luna. Ka mupolofita wa hae Zefania, Jehova na sinuzi kuli: “Ni ka fa macaba milomo [“puo,” NW] ye kenile, kuli a bize kaufela Libizo la [Muñ’a] Bupilo, a mu sebeleze ka pilu i li ñwi.” (Zef. 3:9) Puo ye kenile yeo ki nto mañi, mi lu kona ku ituta cwañi ku i bulela hande?

5. ‘Puo ye kenile’ ki nto mañi, mi i tisizeñi?

⁵ Puo ye kenile ki niti ka za Jehova Mulimu ni milelo ya hae ye fumaneha mwa Linzwi la hae, Bibele. “Puo” yeo i kopanyeleza ku utwisisa ka ku nepahala niti ka za Mubuso wa Mulimu ni mo u ka keniseza libizo la Jehova, ku bubanisa bubusi bwa hae, ni ku tahiseza batu ba ba sepahala limbuyoti ze sa feli. Puo ye nca yeo i tisizeñi? Lu talusezwa kuli batu ba ka ‘biza libizo’ la Jehova ni ku “mu sebeleza ka pilu i li ñwi.” Ka ku shutana ni ze ne ezahezi kwa Babele, puo ye nca i tisize kuli libizo la Jehova li lumbiwe ni kuli batu ba hae ba pile mwa buñwi.

Ku Ituta Puo ye Kenile

6, 7. (a) Ki lika mañi za swanela ku eza mutu kuli a itute puo i sili, mi ku eza cwalo ku swana cwañi ni ku ituta puo ye kenile? (b) Lu ka nyakisisañi mwa taba ye?

⁶ Haiba mutu yo muñwi u bata ku ituta puo i sili, u swanela ku eza lika ze ñata kwand’a ku peta fela manzwi a manca. Lika ze ñwi za swanela ku eza ki ku ituta munahanelo o munca. Mutalusezo wa lika ni lishea li kona ku shutana mwa puo i sili. Mubizezo wa manzwi a manca u ka tokwa ku itusisa lilimi ka nzila ye shutana. Ku cwalo ni ha lu kala ku ituta puo ye kenile ya niti ya Bibele. Lu tokwa ku eza lika ze ñata kwand’a ku ituta fela lituto li sikai za mwa Bibele. Kuli lu itute hande puo yeo, lu tokwa ku fetuha ka ku shemunwa mwa kutwisiso ni minahano ya luna.—Mu bale Maroma 12:2; Maefese 4:23.

⁷ Ki nto mañi ye ka lu tusa ku utwisisa puo ye kenile ni ku i bulela hande? Sina mo ku inezi ha lu ituta puo ifi kamba ifi, ku na ni lika ze ñwi ze kona ku lu tusa ku bulela puo ya niti ya Bibele ka bukwala. Ha lu nyakisiseñi lika ze ñwi ze ba ezanga batu ba ba ituta puo i sili mi lu boneñi mo li kona ku lu tuseza ku ituta puo ye kenile.

Ku Bulela Hande Puo ye Kenile

8, 9. Lu lukela ku ezañi kuli lu itute puo ye kenile, mi ki kabakalañi ku eza cwalo ha ku li kwa butokwa hahulu?

⁸ Mu teeleze ka tokomelo. Kwa makalelo, puo ye nca i kona ku ba ye sa koni ku utwisiseha ku mutu ya si ka i utwa kale. (Isa. 33:19) Kono mutu ha teeleza ka ku tokomelo hahulu za utwa, u ka kalisa ku utwisisa manzwi a mañwi ni ku lemuha mo a kopanyezwanga hamoho.  Ka mukwa o swana, lu elezwa kuli: “Lu swanezi ku tokomela hahulu ze lu utwile, lu ka swana lu yenduka.” (Maheb. 2:1) Jesu na elezanga balutiwa ba hae kuli: “Ya na ni lizebe a utwe.” (Mat. 11:15; 13:43; Mare. 4:23; Luka 14:35) Kaniti, lu tokwa ku ‘teeleza ni ku utwiseza’ ze lu utwa kuli lu utwisise hahulu puo ye kenile.—Mat. 15:10; Mare. 7:14.

⁹ Ku teeleza ku tokwa ku tokomela ze lu utwa, mi ku eza cwalo kwa tusa. (Luka 8:18) Ha lu li kwa mikopano ya Sikreste, kana lwa teelezanga ka tokomelo ku ze bulelwa kamba lu nahananga lika li sili? Ku ikataza ku teeleza ka tokomelo ku ze bulelwa ki kwa butokwa hahulu. Haiba lu sa ezi cwalo, lu kona ku ba ba ba na ni buzwa kwa ku utwa.—Maheb. 5:11.

10, 11. (a) Kwand’a ku teeleza ka tokomelo, lu lukela ku ezañi? (b) Ku bulela puo ye kenile ku kopanyelezañi?

¹⁰ Mu likanyise babuleli ba likwala. Ba ba ituta puo ye nca ba susuezwanga ku teeleza ka tokomelo ni ku lika ku likanyisa mubulelelo wa manzwi wa babuleli ba likwala. Ku eza cwalo ku tusa baituti ku sa ba ni mukwa wa ku biza manzwi ka nzila ye kona ku palelwisa ba bañwi ku utwisisa ze ba bulela. Ka nzila ye swana, ni luna lu lukela ku ituta ku ba ba ziba ku “talusa” puo ye kenile. (2 Tim. 4:2) Mu ba kupe ku mi tusa. Mu tabele ku hakululwa ha mu eza mafosisa.—Mu bale Maheberu 12:5, 6, 11.

¹¹ Ku bulela puo ye kenile ha ku talusi fela ku lumela niti ni ku i luta ba bañwi kono ku kopanyeleza ku mamela milao ni likuka za Mulimu mwa bupilo bwa luna. Nto ye kona ku lu tusa ku eza cwalo ki ku lemuha ni ku likanyisa bupilo bwa ba bañwi. Mi ku ba likanyisa ku kopanyeleza ku likanyisa tumelo ni tukufalelo ya bona. Hape ku kopanyeleza ku likanyisa bupilo kaufela bwa Jesu. (1 Makor. 11:1; Maheb. 12:2; 13:7) Haiba lu zwelapili ku eza cwalo, lu ka pila mwa buñwi ni batu ba Mulimu, mi kabakaleo ni bona ba ka kona ku bulela puo ye kenile ka nzila ye swana.—1 Makor. 4:16, 17.

12. Ku peta ku tusa cwañi ha lu ituta puo ye nca?

¹² Mu pete. Ba ba ituta puo ba lukela ku peta lika ze ñata. Lika zeo li kopanyeleza manzwi a manca ni lipulelo ze nca. Kwa Bakreste, ku peta ku kona ku ba tusa hahulu kuli ba zibe puo ye kenile. Kaniti lu ka eza hande ku peta mabizo a libuka za Bibele ka ku ya ka mo li tatamanela. Ba bañwi ba itomezi sikonkwani sa ku peta litimana ze ñwi za Bibele kamba makepe fo li fumaneha. Ba bañwi ba fumani tuso ka ku peta lipina za Mubuso, mabizo a masika a Isilaele, mabizo a baapositola ba 12, ni mabizo a muselo wa moya. Kwa ikale, Maisilaele ba bañata ne ba petanga lisamu. Mwa miteñi ya luna, mushimani yo muñwi ha na kwanisize lilimo ze silezi za buhulu, na sa petile litimana  za Bibele ze fitelela 80, linzwi ka linzwi. Kana ni luna lwa kona ku eza cwalo?

13. Ki kabakalañi ku lundulula ha ku li kwa butokwa?

¹³ Ku lundulula ze mu ituta ku mi tusa ku li hupula, mi likupuliso ki za butokwa mwa tuto ya luna ya Sikreste. Muapositola Pitrosi na ize: “Ni ka na ni mi hupulisa litaba zeo kamita, niha mu se mu li ziba, mi mu tiile mwa niti ye ku mina.” (2 Pit. 1:12) Ki kabakalañi ha lu tokwa likupuliso? Kakuli li ekeza kwa kutwisiso ni zibo ya luna ni ku lu susueza ku tundamena ku ipeya ku utwa Jehova. (Samu 119:129) Ku lundulula likuka za Mulimu kamita ku lu tusa ku itatuba ni ku hanyeza mukwa wa ku ba ‘bautwi fela ba ba libala.’ (Jak. 1:22-25) Haiba lu sa ikupulisangi niti ya Bibele, lika ze ñwi li ka yembulula lipilu za luna mi lu ka palelwa ku bulela hande puo ye kenile.

14. Ki nto mañi ye ka lu tusa ha lu ituta puo ye kenile?

¹⁴ Mu bale ka ku tumusa. Baituti ba bañwi ba likanga ku ituta puo ye nca ba li nosi inge ba kuzize. Ku eza cwalo ha ku tusangi hahulu. Ha lu ituta puo ye kenile, fokuñwi lu ka tokwa ku bala ka ku tumusa ilikuli lu ise pilu ku ze lu bala. Kabakaleo, walisamu u li: “U filwe mbuyoti mutu . . . ya tabela mulao wa [Muñ’a] Bupilo; mi wa u nahana [“mi wa u bala ka ku tumusa,” NW] musihali ni busihu.” (Samu 1:1, 2.) Ku eza cwalo ku ka lu tusa ku sa libala litaba ze lu bala. Mwa Siheberu, pulelo ya ku “bala ka ku tumusa” i swana ni ya ku yeya. Sina lico ha li tokwa ku lubiwa mwa mba kuli li lu tuse hahulu, ku yeya ni kona ku lu tusa ku utwisisa hande ze lu bala. Kana lwa banga ni nako ye likani ya ku yeya ze lu ituta? Hamulaho wa ku bala Bibele, lu lukela ku nahanisisa ze lu balile.

15. Lu kona ku ituta cwañi milao ya puo ye kenile?

¹⁵ Mu itute milao ya puo. Kuli lu zibe puo ye nca, lu ka tokwa ku ituta milao ya puo yeo, ili ye talusa mo a swanela ku itusisezwa manzwi. Ku eza cwalo ku ka lu tusa ku utwisisa mo i inezi puo yeo, mi lu ka kona ku i bulela hande. Sina fela puo ni puo ha i na ni milao ya yona ya manzwi, puo ye kenile ya niti ya mwa Mañolo ni yona i na ni “mutala wa litaba ze pilisa.” (2 Tim. 1:13) Lu lukela ku latelela “mutala” wo.

16. Ki butata bufi bo lu lukela ku tula, mi lu kona ku bu tula cwañi?

 ¹⁶ Mu tundamene ku eza zwelopili. Mutu yo muñwi ha sa itutile hanyinyani puo ye ñwi ni ku kalisa ku i bulela u kono ku lisela ku eza zwelopili. Ba ba bulela puo ye kenile ni bona ba kona ku ba ni butata bo bu swana ni bo. (Mu bale Maheberu 5:11-14.) Ki nto mañi ye kona ku lu tusa ku tula butata bo? Lu swanela ku ikataza ku zwelapili ku itusisa puo ye kenile. “Lu siye litaba za makalelo a tuto ya Kreste, mi lu fitele ku za ku petahala; lu si ke lwa toma hape mutomo wa ku baka kwa misebezi ye shwile, ni wa tumelo ku Mulimu; ni wa tuto ya likolobezo, ni wa ku beya mazoho, ni wa zuho ya bafu, ni wa katulo ye ka yema ko ku sa feli.”—Maheb. 6:1, 2.

17. Ki kabakalañi ku ituta kamita ha ku li kwa butokwa? Mu fe mutala.

¹⁷ Mu tome nako ya ku ituta. Ku itutanga ka bukuswani kamita ki ko kunde ku fita ku itutanga nako ye telele ka siwela. Mu itutange ka nako ye mu sa koni ku ozela ili ye mu sa koni ku yembululwa ka bunolo. Ku ituta puo ye nca ku swana inge ku eza nzila ye nca mwa mutemwa. Batu ha ba itusisa hahulu nzila yeo, i ba ye bunolo ku zamaya ku yona. Haiba batu ba tuhela ku itusisa yona ka nako ye telele, mutemwa u ka tiba nzila yeo. Kacwalo ku tundamena ki kwa butokwa! (Dan. 6:16, 20) Haike mu ‘tundamene’ mwa ku bulela puo ye kenile ya niti ya Bibele mu nze mu lapela.—Maef. 6:18.

18. Ki kabakalañi ha lu swanela ku bulela puo ye kenile ka nako ni nako?

¹⁸ Mu itwaeze ku bulela! Ba bañwi ba ba ituta puo ye nca ba zina-zinanga ku bulela puo yeo kakuli ba na ni maswabi kamba ba saba ku eza mafosisa. Ku eza cwalo ku ka ba palelwisa ku zwelapili. Kuli mutu a zibe puo, u swanela ku itwaeza ku i bulela. Ha itwaeza ka ku itusisa yona hahulu, ku ka mu bela bunolo ku i bulela. Ni luna lu swanela ku bulelanga puo ye kenile ka nako ni nako. “Mutu u lumela ka pilu, kuli a beiwe ya lukile; mi u paka ka mulomo, kuli a piliswe.” (Maro. 10:10) Ha lu ‘paki ka mulomo’ ka nako fela ye lu kolobezwa kono lu eza cwalo ha lu bulela za Jehova ka nako ni nako, ku beya cwalo ni ha lu kutaza. (Mat. 28:19, 20; Maheb. 13:15) Mikopano ya luna ya Sikreste i lu tusa ku bulela puo ye kenile ka ku utwahala.—Mu bale Maheberu 10:23-25.

Lu Itusise Puo ye Kenile ka Pilu i Liñwi Kuli Jehova A Lumbekwe

19, 20. (a) Ki nto mañi ye makaza ye ba sweli ku peta Lipaki za Jehova mwa lifasi kacenu? (b) Mu tukufalezwi ku ezañi?

¹⁹ Ne ku ka be ku tabisize luli ku ba mwa Jerusalema la Sunda kakusasana, ka la Sivani 6, mwa silimo sa 33 C.E.! Kakusasana lizazi leo, pili 9 kiloko i si ka kwana kale, ba ne ba putehezi mwa muzuzu wa fahalimu “ba kala ku bulela lipuo li sili.” (Lik. 2:4) Kacenu, batanga ba Mulimu ha ba na mpo ya ku bulela lipuo. (1 Makor. 13:8) Nihakulicwalo, Lipaki za Jehova ba shaela taba ye nde ya Mubuso mwa lipuo ze fitelela 430.

²⁰ Lu tabile hahulu kakuli kaufela luna, niha lu bulelanga lipuo ze shutana-shutana, lu bulela puo ye kenile ya niti ya Bibele ka pilu i liñwi! Taba yeo i swana inge ku fetula nto ye ne ezahezi kwa Babele. Batu ba Jehova ba lumbeka libizo la hae inge ba ba bulela puo i liñwi. (1 Makor. 1:10) Haike lu tukufalelwe ku sebeza “ka pilu i li ñwi” ni mizwale ni likaizeli ba luna mwa lifasi kaufela ha lu nze lu ituta ku bulela hande puo yeo i liñwi, ilikuli Jehova, Ndat’a luna ya kwa lihalimu, a lumbekwe.—Mu bale Samu 150:1-6.

Mu Kona ku Alaba Cwañi?

• Puo ye kenile ki nto mañi?

• Ku bulela puo ye kenile ku kopanyelezañi?

• Ki lika mañi ze ka lu tusa ku bulela hande puo ye kenile?

[Lipuzo za Tuto]

[Mbokisi fa likepe 23]

Mu Zwelepili mwa ku Bulele Hande Puo ye Kenile ka:

◆ ku teeleza ka tokomelo.

Luka 8:18; Maheb. 2:1.

◆ ku likanyisa babuleli ba likwala.

1 Makor. 11:1; Maheb. 13:7

◆ ku peta ni ku lundulula.

Jak. 1:22-25; 2 Pit. 1:12.

◆ ku bala ka ku tumusa.

Samu 1:1, 2, NW.

◆ ku ituta milao ya yona.

2 Tim. 1:13.

◆ ku tundamena ku eza zwelopili.

Maheb. 5:11-14; 6:1, 2.

◆ ku toma nako ya ku ituta.

Dan. 6:16, 20; Maef. 6:18.

◆ ku itwaeza ku i bulela.

Maro. 10:10; Maheb. 10:23-25.

[Maswaniso a fa likepe 24]

Batu ba Jehova ba bulela puo ye kenile ka pilu i liñwi