Linzwi la Jehova Ki Le Li Pila

Ze Zwile Mubano mwa Mañolo a Magalata, Maefese, Mafilipi, ni Makolose

A MANO utwa kuli Bakreste ba bañwi ne ba sweli ku keluswa mwa bulapeli bo bu kenile ki ba tuto ya Sijuda, muapositola Paulusi u ñolela “likeleke za mwa Galatia” liñolo le li m’ata. (Magal. 1:2) Liñolo leo ne li ñozwi mwahal’a silimo sa 50 C.E. ku isa ku sa 52 C.E., mi li lwezi likelezo ze nongile ni likutazo ze tiile.

Lilimo ze bat’o eza lishumi ku zwa fo inze a sa li mwa Roma sina “mutamiwa wa Jesu Kreste,” Paulusi u ñolela liputeho za kwa Efese, Filipi, ni Kolose, mi u ba eleza ka likelezo ze nde ni ku ba susueza ka lilato. (Maef. 3:1) Ni luna kacenu lwa kona ku fumana tuso ka ku isa pilu kwa litaba ze mwa libuka za Bibele za Magalata, Maefese, Mafilipi, ni Makolose.—Maheb. 4:12.

MUTU U “BEIWA YA LUKILE” KA MUKWA UFI?

(Magal. 1:1–6:18)

Bakeñisa kuli ba tuto ya Sijuda ba bata ku mu shubulisa ka butali, Paulusi u yemela buapositola bwa hae ka ku talusa litaba ze ñwi za bupilo bwa hae. (Magal. 1:11–2:14) Kuli a hanyeze lituto za bona za buhata, Paulusi u talusa kuli: “Mutu h’a beiwi ya lukile ka misebezi ya Mulao, kono ili ka ku lumela ku Jesu Kreste.”—Magal. 2:16.

Paulusi u bulela kuli Kreste u ‘liuluzi ba ba mwatas’a mulao’ kuli ba ikole tukuluho ya Sikreste. U kalimela Magalata kuli: “Mu tiye . . . , mi mu si ke mwa bofwa hape kwa coko ya buzike.”—Magal. 4:4, 5; 5:1.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

3:16-18, 28, 29—Kana bulikani bwa na itamile Mulimu ni Abrahama bu sa tiisizwe? Eni bu sa tiisizwe. Bulikani bwa Mulao ne bu si ka yola bulikani bwa na itamile Mulimu ni Abrahama kono ne bu ekelizwe fela kwateñi. Kabakaleo, bulikani bwa na itamile Mulimu ni Abrahama ne bu sa li teñi Mulao ha ne u ‘felisizwe.’ (Maef. 2:15) Lisepiso za bulikani bo, li shimbulukezi kwa “lusika” lwa niti lwa Abrahama—ili Kreste Jesu, ya li wa pili, ni ba ba li “ba Kreste.”

6:2—“Mulao wa Kreste” ki nto mañi? Mulao wo u kopanyeleza lituto ni litaelo kaufela za Jesu. Sihulu u kopanyeleza mulao wa ku ‘latana.’—Joa. 13:34.

6:8—Lu “calela Moya” ka nzila ifi? Lu eza cwalo ka ku pila ka nzila ye tisa kuli moya wa Mulimu u lu zamaise. Ku calela moya hape ku kopanyeleza ku ikataza ka pilu ya luna kaufela ku peta misebezi ye tisa kuli lu fiwe moya wo.

Ze Lu Ituta:

1:6-9. Maeluda ba Sikreste ba tokwa ku nga muhato ka bubebe haiba ku zuha butata mwa puteho. Ba kona ku hanyeza lituto za buhata ka bubebe ka ku kolisa ni ka ku itusisa Mañolo.

2:20. Tiululo ki mpo ya lu file Mulimu ka sibili. Lu lukela ku itwaeza ku ba ni mubonelo o cwalo wa tiululo.—Joa. 3:16.

5:7-9. Litwaelano ze maswe za kona ku ‘lu tibela kuli lu si ke lwa ipeya ku utwa niti.’ Lu swanela ku li ambuka.

 6:1, 2, 5. “Ba ba na ni Moya,” kamba Bakreste ba ba hulile kwa moya ba kona ku lu tusa ku lwala milwalo ya luna, inge cwalo ha lu talimana ni muinelo o t’ata o tisizwe ki ku eza mulatu ka ku sa ziba. Ka za ku lwala buikalabelo bwa luna bwa Sikreste, lu swanela ku eza cwalo luna ka sibili.

‘KU KUBUKANYEZA LINTO KAMUKANA KU KRESTE’

(Maef. 1:1–6:24)

Ha talusa za buñwi bwa Sikreste mwa liñolo la na ñolezi Maefese, Paulusi u bulela ka za tukiso ya ku ‘kubukanyeza linto kamukana ku Kreste, za kwa lihalimu ni za mwa lifasi,’ hamulaho wa ku petahala kwa linako za na tomile Mulimu. Kreste u file “batu [ba ba li limpo, NW]” ku tusa Bakreste kaufela kuli ba ‘fite fa buñwi bwa tumelo.’—Maef. 1:10; 4:8, 13.

Kuli ba kuteke Mulimu ni ku pila mwa buñwi, Bakreste ba lukela “apala mutu yo munca” ni ku ‘ipeya yo muñwi kwatas’a yo muñwi, ba nze ba saba Kreste.’ Hape ba tokwa ku “tiya kwa lunya lwa Diabulosi” ka ku swala lilwaniso kaufela za Mulimu.—Maef. 4:24; 5:21, NW; 6:11.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

1:4-7—Bakreste ba ba tozizwe ne ba ketilwe cwañi ba si ka pepwa kale? Ne ba ketilwe cimo ka sikwata, isiñi ka mutu ni mutu. Ne ba ketilwe sina sikwata pili lifasi la baezalibi li si ka bonahala kale. Bupolofita bo bu ñozwi kwa Genese 3:15, ili bo ne bu bulezwi pili mutu ufi kamba ufi wa muezalibi a si ka pepwa kale, bu kopanyeleza mulelo wa Mulimu wa ku tahisa kuli balateleli ba bañwi ba Kreste ba buse ni yena mwa lihalimu.—Magal. 3:16, 29.

2:2—Moya wa lifasi u na ni m’ata a inzi mwa sibaka sa mbyumbyulu ka mukwa ufi? “Moya wa lifasi”—ili moya wa buipanguli ni wa buikanyiso—u fumaneha kai ni kai sina mo i inezi mbyumbyulu ye potolohile lifasi kaufela. (1 Makor. 2:12) Moya wo u sebelisa m’ata a ona fahalimu a lifasi kabakala kukuezo ya ona.

2:6—Bakreste ba ba tozizwe ba kona ku ba cwañi “mwa mabaka a kwa lihalimu” inge ba sa li fa lifasi? Mwa timana ye, pulelo ya “mabaka a kwa lihalimu” ha i talusi sanda sa bona se ba sepisizwe kwa lihalimu. Kono i talusa bulikani bwa bona bo bu ipitezi bo ba na ni ni Mulimu bo bu tiswa ki ku ‘swaiwa kwa bona ka moya o kenile.’—Maef. 1:13, 14.

Ze Lu Ituta:

4:8, 11-15. Jesu Kreste na “isize lihapwa ku y’o ba luwa,” ili ku talusa kuli, na lukuluzi batu mwa m’ata a Satani kuli a itusise bona sina limpo mwa ku yahisa puteho ya Sikreste. Lwa kona ku ‘hula mwa linto kaufela ku Kreste, lu nze lu na ni lilato’ ka ku utwa ni ku ipeya kwatas’a ba ba lu zamaisa ni ka ku peta misebezi ye ba lukiseza puteho.—Maheb. 13:7, 17.

5:22-24, 33. Musali u swanela ku kuteka munn’a hae, kwand’a ku ipeya kwatas’a hae. U eza cwalo ka ku bonisa “moya o na ni musa ni bunolo” ni ku ikataza ku kutekisa munn’a hae ka ku mu lumba ni ku tusa ku petahalisa likatulo za hae.—1 Pit. 3:3, 4; Tite 2:3-5.

5:25, 28, 29. Sina fela mwa ‘fepelanga’ mubili wa hae, munna u swanela ku fepa hande musal’a hae, ku mu babalela, ni ku mu tusa ku tiisa bulikani bwa hae ni Jehova. Mi u swanela ku babalela musal’a hae ka ku tolanga hahulu ni yena ni ka ku ambolanga ni ku sebelisana hande ni yena.

6:10-13. Kuli lu hanyeze badimona, lu tokwa ku swala lilwaniso za Mulimu ka pilu ya luna kaufela.

“LU ZAMAYE HAMOHO”

(Mafil. 1:1–4:23)

Paulusi u ambola hahulu za lilato mwa liñolo la na ñolezi Mafilipi. U li: “Se ni mi lapelela, kikuli lilato la mina li ye li ekezehe mwa zibo ni mwa kutwisiso kaufela.” Mi kuli a ba tuse ku ambuka lilaba la ku ikutwisisa, u ba eleza kuli: “Mu sebeze za ku piliswa kwa mina ka sabo ni ka tutumelo.”—Mafil. 1:9; 2:12.

 Paulusi u susueza ba ba petehile, kamba ba ba hulile, ku matela ‘fo ku likanyisizwe, kuli ba fumane kwateñi mupuzo wa pizo ya kwahalimu ye zwa ku Mulimu.’ U bulela kuli: “Mo lu se lu fitile, lu zamaye hamoho.”—Mafil. 3:14-16.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

1:23—Paulusi na “patisizwe kwa maneku a mabeli” afi, mi na lakazañi? Bakeñisa miinelo ya na ipumani ku yona, Paulusi na patisizwe kwa maneku a mabeli: kwa neku le liñwi ne li bupilo mi ku le liñwi ne li lifu. (Mafil. 1:21) Niha sa buleli neku ya na ka keta kwa maneku ao, Paulusi u talusa nto ya na lakaza—ili ku “y’o ba ni Kreste.” (Mafil. 3:20, 21; 1 Mates. 4:16) Takazo yeo ne i ezahezi mwahal’a nako ya ku ba teñi kwa Kreste, Paulusi na amuhezi mupuzo wa na mu lukiselize Jehova.—Mat. 24:3, NW.

2:12, 13—Mulimu u lu ezisa ka nzila ifi kuli lu ‘late mi lu eze’? Moya o kenile wa Jehova wa kona ku sebeza mwa lipilu ni minahano ya luna ka ku ekeza kwa takazo ya luna ya ku eza ze lu kona kaufela mwa sebelezo ya hae. Kacwalo Jehova wa lu tusa ha lu nze lu ‘sebeza za ku piliswa kwa luna.’

Ze Lu Ituta:

1:3-5. Nihaike Mafilipi ne li babotana, ne ba lu tomezi mutala o munde wa bufani.—2 Makor. 8:1-6.

2:5-11. Sina mo u boniseza mutala wa Jesu, buikokobezo haki sisupo sa bufokoli kono ki sisupo sa bundume. Mutala wo hape u bonisa kuli Jehova u pahamisa ba ba ikokobeza.—Liprov. 22:4.

3:13. “Ze mwamulaho” li kona ku ba lika ze cwale ka misebezi ye ocolisa mali, ku ba mwa lubasi lo lu fumile, kamba mane libi ze tuna za kwamulaho ze lu bakezi ili ze lu “tapisizwe.” (1 Makor. 6:11) Lu lukela ku libala lika zeo, ili ku sa li nahananga, ni ku “akufela ku ze kwapili.”

KU “TIYA MWA TUMELO”

(Makolo. 1:1–4:18)

Mwa liñolo la na ñolezi Makolose, Paulusi u beya fa ngandaleza mihupulo ye maswe ya baluti ba buhata. Paulusi u talusa kuli, ku piliswa ha ku si ka itinga fa Mulao, kono ku itingile fa ku “ina mwa tumelo.” Paulusi u susueza Makolose kuli ba ‘zamaye ku Kreste, ba nze ba tibisa mibisi ku yena, ni ku tomwa ku yena, ni ku tiya mwa tumelo.’ Ku tiya k’o ku swanela ku ba ama cwañi?—Makolo. 1:23; 2:6, 7.

Paulusi u ñola kuli: “Mu apale lilato, kakuli ki tamo ye lu fa bupetehi. Mi kozo ya Kreste . . . i buse mwa lipilu za mina.” Mi u ba bulelela kuli: “Se mu eza kaufela, mu si eze ka pilu, inge mu ezeza Mulena isi batu.” Ka za ba ba kwande a puteho, u bulela kuli: “Mu zamaye ka kutwisiso” ni bona.—Makolo. 3:14, 15, 23; 4:5.

Lipuzo Za mwa Mañolo Za Alabiwa:

2:8—Ki lika mañi za na lu elelize Paulusi kuli lu li tokolomohe? Ki lika ze mwa lifasi la Satani, ili likuka ze zamaisa lifasi. (1 Joa. 2:16) Lika zeo li kopanyeleza lituto za butali bwa batu, bufumu, ni bulapeli bwa buhata bwa lifasi le.

4:16—Ki kabakalañi liñolo le ne li ñolezwi Bakreste ba kwa Laodisea ha li si ka ñolwa mwa Bibele? Libaka li kona ku ba la kuli liñolo leo ne li si na litaba ze ne ka lu tusa kacenu. Kamba mwendi litaba ze ku lona ne li zwa mwa mañolo a mañwi a na ñozwi kale mwa Bibele.

Ze Lu Ituta:

1:2, 20. Tiululo ki mpo ya lu file Mulimu kabakala sishemo sa hae se situna, ye kona ku kenisa mazwalo a luna ni ku lu tahiseza kozo.

2:18, 23. Ku ikokobeza ka ku ipumisa kuli mutu a tabise ba bañwi inge cwalo ka ku itoboha ku s’a na ni sona kamba ka ku nyandisa mubili wa hae ku bonisa kuli mutu yo u ‘kolisa fela nama’ ya hae.