Mu si ke mwa Libala Jehova

MWAHALAA sikwata sa Maisilaele, ki ba sikai ba ne ba ezize nto ye swana ni ye ba tuha ba eza hape. Kono ku ba bañata, ne ikaba lona lwa pili ni lwa mafelelezo ku zamaya fa lilaho la nuka ba sa kolobi. Jehova kihona a sa zo yemisa mezi a Nuka ya Jordani kulokulikuñwi. Cwale Maisilaele ba ba eza lule-lule ba zamaya mwa mundandwe inze ba sila nuka fa lilaho la yona mi ba kena mwa Naha ya Sepiso. Sina mo ne ba ezelize bokukululu ba bona lilimo ze 40 kwamulaho kwa Liwate Le Li Fubelu, ba bañata cwale ba ba sila Jordani ba lukela ku ba ba ne ba ipulelisize kuli, ‘Ni kamuta ha ni na ku libala za ezize Jehova kwanu.’—Josh. 3:13-17.

Kono Jehova naa ziba kuli Maisilaele ba bañwi ne ba ka “pakisa ku libala misebezi ya hae.” (Samu 106:13) Kabakaleo a laela mueteleli wa Isilaele, Joshua, kuli a nanule macwe a 12 mwahalaa nuka ni ku a lulela mwa matibelelo a bona a pili. Joshua naa talusize kuli: “Macwe a, ki kupuzo ya ku ya ku ile mwa bana ba Isilaele.” (Josh. 4:1-8) Macwe ao a kupuzo naa ka hupulisa sicaba sa Isilaele likezo ze tuna za Jehova ni ku ba tusa ku utwisisa libaka ha ne ba lukela ku mu sebeleza ka busepahali nako kaufela.

Kana likande leo ki la butokwa kwa batu ba Mulimu kacenu? Eni ki la butokwa. Ni luna ha lu swaneli ku libala Jehova; lu swanela ku zwelapili ku mu sebeleza ka busepahali. Litemuso ze ñwi ze nee filwe sicaba sa Isilaele za kona ku tusa batanga ba Jehova kacenu. Ha mu nyakisise manzwi a Mushe, aa li: “U tokomele, u si ke wa libala [Muñaa] Bupilo Mulimu wa hao, ka ku sa zamaya mwa milao ya hae, ni mwa likatulo za hae, ni mwa litaelo za hae.” (Deut. 8:11) Manzwi ao a bonisa kuli ku libala Jehova ku kona ku tahisa kuli mutu a si ke a ipeya ku utwa Mulimu. Butata bo, bu teñi ni mwa linako za luna. Ha naa ñolela Bakreste, muapositola Paulusi naa lemusize ka za ku sa hata “mwa mutala . . . wa ku sa lumela” o ne ba bonisize Maisilaele mwa lihalaupa.—Maheb. 4:8-11.

Ha lu nyakisiseñi lika ze ñwi ze nee ezahezi mwa Isilaele ze bonisa kuli ha lu lukeli ku libala Mulimu. Hape lituto ze lu ka ituta kwa mupilelo wa baana ba Maisilaele ba babeli ba ne ba sepahala li ka lu tusa ku sebeleza Jehova ka ku itiisa ni ka buitumelo.

Libaka Ha Ne Ba Swanela ku Hupula Jehova

Halaa lilimo kaufela ze ne ba pilile Maisilaele mwa Egepita, Jehova naa si ka ba libala. Naa ‘hupuzi bulikani bwa hae ni bo Abrahama ni Isaka ni Jakobo.’ (Ex. 2:23, 24) Kaniti ne ba swanela ku hupula lika za naa ba ezelize kuli ba lukululwe mwa butanga.

Jehova naa natile naha ya Egepita ka likoto ze 9. Liñaka za Faro ze nee eza mabibo ne li palezwi ku eza nto ni ye kana kuli li tibele likoto zeo. Niteñi, Faro a hanyeza Jehova, ili ku hana ku lukulula Maisilaele. (Ex. 7:14–10:29) Kono koto ya bulishumi ne i hapelelize mubusi ya ikuhumusa yo ku utwa Mulimu. (Ex. 11:1-10; 12:12) Ka ku etelelwa ki Mushe, sicaba sa Isilaele ni silundwamanje sa batu ba mishobo ye kopa-kopani, mwendi ba ba fita fa 3,000,000, ba tunuha mwa Egepita. (Ex. 12:37, 38) Ba si ka ya kale kwahule, Faro a cinca muhupulo wa hae. A laela makoloi a hae a ndwa ni bapahami ba hae, ili mpi ye neeli ye maata ka ku fitisisa fa lifasi mwa miteñi yeo, kuli i yo hapa sinca sicaba se ne si banga batanga ba hae. Ka nako ye swana, Jehova a bulelela Mushe kuli a ise Maisilaele kwa sibaka se si bizwa Pi-Hahiroti, se si mwahalaa Liwate Le Li Fubelu ni malundu, ili sibaka se ne ba nga kuli ha ba na ku kona ku saba ku sona.—Ex. 14:1-9.

Faro naa nahana kuli Maisilaele ki kale ba swaseha, mi mpi ya hae ne i tuha i ba taseza. Kono Jehova a tibela Maegepita ka ku beya lilu le li yemi  nonga ni mulilo o yemi nonga mwahalaa bona ni Maisilaele. Cwale Mulimu a kauhanya Liwate Le Li Fubelu, ili ku kwalula nzila mwahalaa liwate, mezi inze a yemi sina minanga ye ba to eza limita ze 15 ku ya mwahalimu, ku la bulyo ni ku la nzohoto. Isilaele a kala ku sila mwahalaa liwate fa mubu o omile. Hamulahonyana wa fo, Maegepita ba to esha kwa likamba, mi ba iponela Maisilaele inge ba ya kwa lineku le liñwi.—Ex. 13:21; 14:10-22.

Kambe Faro neeli mulena ya butali, naa ka be a itulezi ku ndongwama Maisilaele. Kono kabakala ku isepa, Faro a laela makoloi a hae ni bapahami ba hae kuli ba latelele Maisilaele mwahalaa liwate. Maegepita ba zwelapili ku ba latelela. Kono ba si ka ba swala kale, ba yemiswa. Makoloi a Maegepita naa palelwa ku zamaya kakuli Jehova naa shokauzi mawili a ona!—Ex. 14:23-25; 15:9.

Maegepita ha ne ba nze ba tundana ni makoloi a bona a ndwa a naa shokauzwi mawili, Maisilaele kaufela ba fita fa likamba la kwa upa. Cwale Mushe a otololela lizoho la hae fahalimu a Liwate Le Li Fubelu. Honafo, Jehova a kutiseza mezi a liwate mwa naa inezi pili. Mi mezi a mañata-ñata a kwahela Faro ni limpi za hae, ni ku ba tibisa. Ne ku si na nihaiba wa lubandangoti kwa lila zeo ya naa punyuhile. Mi Isilaele cwale a lukuluha!—Ex. 14:26-28; Samu 136:13-15.

Macaba a naa li bukaufi haa yo utwa za kezahalo yeo, a ngangama ka nako ye telele. (Ex. 15:14-16) Hamulaho wa lilimo ze 40, Rahaba wa mwa Jeriko a bulelela baana ba babeli ba Maisilaele kuli: “Lu swelwi ki sabo ya mina; . . . kakuli lu utwile [Muñaa] Bupilo mw’a kaliselize mezi a mwa Liwate le Lifubelu fapil’a mina, nako ye mu zwa mwa Egepita.” (Josh. 2:9, 10) Nihaiba macaba a sihedeni ao naa si ka libala mwa naa lamulezi batu ba hae Jehova. Kaniti, Isilaele yena naa swanela ku hupula hahulu Jehova ni ku fita.

‘Ku Ba Babalela Sina Taku ya Liito La Hae’

Hamulaho wa ku sila Liwate Le Li Fubelu, Isilaele a kena mwa Lihalaupa la Sinai, ili “lihalaupa le lituna, le li sabisa.” Ha ne ba nze ba zamaya “mwa naha ye omile, ye si na mezi” yeo—ni ye si na lico ze kona ku fepa batu ba bañata bao—Jehova naa ba babalezi. Mushe naa ize: “[Muñaa]  Bupilo u mu fumani [Isilaele] mwa naha ye si na batu, mwa lihalaupa le li sabisa, la maumbunwa; a mu ambeka kafa ni kafa, a mu tokomela, a mu babalela sina taku ya liito la hae.” (Deut. 8:15; 32:10) Mulimu naa ba babalezi cwañi?

Jehova naa ba file “buhobe bo bu zwa kwa lihalimu,” bo bu bizwa manna, bo ne bu bonahalanga ka makazo “fahalimu a libala la lihalaupa.” (Ex. 16:4, 14, 15, 35) Jehova hape naa ba zwiselize mezi “mwa licwe le li tata.” Kabakala limbuyoti za Mulimu, liapalo za bona ne li si ka sinyeha, mi mautu a bona naa si ka luluha mwa myaha ye 40 ye ne ba tandile mwa lihalaupa. (Deut. 8:4) Jehova naa bata kuli ba ezeñi kuli ba bonise buitumelo bwa bona? Mushe naa bulelezi Isilaele kuli: “U iponele, mi u babalele moya wa hao hahulu, u si ke wa libala litaba z’o iponezi ka meto a hao, mi li si ke za zwa mwa pilu ya hao nihaiba ka zazi li li liñwi la ku pila kwa hao.” (Deut. 4:9) Kambe Maisilaele ne ba hupuzi ka buitumelo za naa ezize Jehova kuli a ba puluse, ne ba ka mu sebeleza nako kaufela ni ku lika ka taata ku mamela milao ya hae. Kono ki lika mañi za naa ka eza Isilaele?

Ku Libala ku Tahisa ku Tokwa Buitumelo

Mushe naa ize: “Yena Licwe, Yena ya ku pepile, ha u sa mu hupula, u libezi Mulimu.” (Deut. 32:18) Za naa ezize Jehova kwa Liwate Le Li Fubelu, za naa file sicaba mwa lihalaupa kuli si zwelepili ku pila, ni lika ze ñwi kaufela ze nde za naa ezize Jehova ne li libezwi kapili-pili. Maisilaele ne ba bile bafetuheli.

Nako ye ñwi Maisilaele ne ba nyazize Mushe kakuli ne ba nahana kuli ne ku si na nzila ya ku fumana mezi ka yona. (Num. 20:2-5) Ka za manna ye nee ba pilisize, ne ba bilaezi kuli: “Lipilu za luna li tinilwe ki buhobe bo, bo bu sa zibahali.” (Num. 21:5) Ne ba kakanyize katulo ya Mulimu mi ba hana ku etelelwa ki Mushe, ba li: “Mawe, kabe lu shwile kale lu sa li mwa naha ya Egepita! kabe lu felile ku shwa mwa lihalaupa lani, kaba ki bunde! . . . A lu iketele muzamaisi, mi lu kutele kwa Egepita!”—Num. 14:2-4.

Jehova naa ikutwile cwañi Isilaele ha naa si ka ipeya ku utwa? Ka ku hupula litaba zeo, walisamu hasamulaho naa ñozi kuli: “Mwa lihalaupa ba mu shemaeta hañata-ñata! Mi mwa naheñi ba atisa ku mu swabisa! Ba kala hape ku lika Mulimu, ku sa kolwa Ya-Kenile wa Isilaele. Ba libala se ne li ezize lizoho la hae, ni lizazi l’a ba lamulezi ku munyandisi. Mw’a bonahaliselize liponiso za hae mwa Egepita.” (Samu 78:40-43) Kaniti, buitibali bwa Isilaele ne bu utwisize hahulu Jehova maswabi.

Baana Ba Babeli Ba Ne Ba Si Ka Libala Jehova

Kono Maisilaele ba bañwi ne ba si ka libala Jehova. Ba babeli ku bona neeli bo Joshua ni Kalebu.  Ne ba li mwahalaa litwela ze 12 ze nee lumilwe ku zwa mwa Kadeshi-Baranea ni ku yo twela Naha ya Sepiso. Litwela ze lishumi kwa baana bao ne li fitisize piho ye maswe, kono bo Joshua ni Kalebu ne ba bulelezi sicaba kuli: “Naha ye lu pazuzi fahali ha lu i twela, ki naha ye nde hahulu; [Muñaa] Bupilo h’a lu kolwa, u ka lu isa mwa naha yeo, mi u ka lu fa yona; ki naha mo ku buba mabisi ni linosi. Fela mu si ke mwa ikanyiseza [Muñaa] Bupilo.” Batu ha ba utwile cwalo, ba fumbela ku pobaula bo Joshua ni Kalebu ka macwe. Kono sibeli sa bona ne ba sepile Jehova ka ku tala.—Num. 14:6-10.

Hasamulaho wa lilimo-limo, Kalebu naa bulelezi Joshua kuli: “Ne ni li mutu wa myaha ye mashumi a mane, Mushe mutang’a [Muñaa] Bupilo h’a ni luma ku y’o twela naha, lu sa li mwa Kadeshi-Baranea; mi na mu taluseza litaba mo ne li inezi mwa pilu ya ka. Kanti banabahesu be ne ni ile ni bona, ba zwafisa lipilu za sicaba; kono na, na latelela [Muñaa] Bupilo Mulimu wa ka, kakai ni kakai.” (Josh. 14:6-8) Kabakala ku sepa Mulimu, bo Kalebu ni Joshua ne ba itiisize mwa matata a shutana-shutana. Ne ba ikatulezi ku hupula Jehova mwa bupilo bwa bona kaufela.

Bo Kalebu ni Joshua hape ne ba bonisize buitumelo, kakuli ne ba ziba kuli Jehova u talelelize sepiso ya hae ya ku tisa batu ba hae mwa naha ye nunile. Kaniti, Maisilaele ne ba tokwa ku itumela ku Jehova ya naa ba pilisize. Joshua naa ñozi kuli: “[Muñaa] Bupilo a fa Isilaele cwalo naha kaufela y’a n’a itamile ka luci ku bokuku a bona . . . Ha ku si ka tokwahala taba niheba iliñwi ya ze nde z’a n’a bulelezi [Muñaa] Bupilo bana ba Isilaele; kamukan’a zona za bonahala.” (Josh. 21:43, 45) Luna kacenu lu kona ku bonisa cwañi buitumelo sina mo ne ba ezelize bo Kalebu ni Joshua?

Mu Be Ni Buitumelo

Muuna yo muñwi ya naa saba Mulimu a kile a buza kuli: “Se ni ka kutiseza [Muñaa] Bupilo ki sifi, kwa lituso za hae kaufela ku na?” (Samu 116:12) Mulimu lu mu cezi sikoloti se situna kabakala lituso za lu file, limbuyoti za hae, ketelelo ya hae, ni tukiso ya hae ya kuli lu fumane bupilo kwapili, mi mane niha ne lu ka pila ku ya ku ile, ne lu si ke lwa kona ku lifa sikoloti seo. Niti kikuli ha lu koni ku lifa Jehova ka za lu ezelize. Kono kaufela luna lwa kona ku bonisa buitumelo.

Kana likelezo za Jehova li mi tusize ku ambuka  matata? Kana ku ziba kuli Mulimu wa swalela libi ku mi tusize ku ba ni lizwalo le linde hape? Lituso ze mu fumana kabakala likezo za Jehova zeo li ina nako ye telele, kacwalo mu swanela ku bonisa buitebuho ku yena nako kaufela. Sandra, musizana wa lilimo ze 14 za buhulu, naa talimani ni butata bo buñwi bo butuna kono naa itiisize ku bona ka tuso ya Jehova. Sandra u li: “Ne ni lapezi ku Jehova kuli a ni tuse, mi ni tabile hahulu ka mwa ni tuselize. Cwale se ni ziba libaka bo ndate ha ne ba ni bulelelanga ka za Liproverbia 3:5, 6, ye li: ‘U sepe [Muñaa] Bupilo ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao; u beye [Muñaa] Bupilo mwa milelo ya hao kaufela, mi Yena u ka lukisa linzila za hao.’ Ni sepa kuli Jehova u ka zwelapili ku ni tusa kamita sina mwa ni tuselize ku to fita nako ye.”

Mu Bonise Kuli Mwa Hupula Jehova ka ku Itiisa

Bibele i bonisa kalemeno ka kañwi ka ka lu tusa ku hupula Jehova: “Ku itiisa ko, ku na ni ku feleleza musebezi wa kona, kuli mu be ba ba petehile, ba ba hulile luli, ba ba sa tokwi se siñwi.” (Jak. 1:4) Ku ba “ba ba petehile, ba ba hulile luli” ku kopanyelezañi? Ku kopanyeleza ku ba ni tulemeno to tu ka lu tusa ku talimana ni miliko inze lu sepile Jehova ni ku ikatulela ku itiisa, ku si na ku zwafa. Ku itiisa ko ku cwalo ku tisa tabo ye tuna muta miliko ye lika tumelo ya luna i fela. Mi miliko yeo ya felanga kamita.—1 Makor. 10:13.

Mutangaa Jehova yo muñwi ya mu sebelelize ka nako ye telele, ili ya talimani ni mapongo a mañata u talusa cwana ze mu tusize ku itiisa: “Ni likanga ku nahana za sweli ku eza Jehova, isiñi ze ni bata ku eza. Ku sepahala ku talusa kuli ni swanela ku isa pilu kwa milelo ya Mulimu, isiñi litakazo za ka. Ha ni banga mwa butata, ha ni bulelangi kuli, ‘Jehova, ki kabakalañi ha ni ipumani mwa butata bo?’ Ni zwelanga feela pili ku mu sebeleza ni ku mu kumalela niha ni tahelwa ki butata bo ni si ka libelela.”

Kacenu Bakreste ba niti ba lapela Jehova “ka Moya ni ka niti.” (Joa. 4:23, 24) Puteho ya Sikreste ha i na ku libala Mulimu inge mo ne si ezelize sicaba sa Isilaele. Kono ku ba mwa puteho ha ku talusi kuli kipeto lu ka zwelapili ku sepahala. Sina Kalebu ni Joshua, mañi ni mañi wa luna u swanela ku bonisa buitumelo ni ku itiisa mwa sebelezo ya Jehova. Lu swanela ku eza cwalo, kakuli Jehova u zwelapili ku etelela ni ku babalela mañi ni mañi wa luna mwa linako ze taata ze za mafelelezo.

Sina macwe a kupuzo a naa kubukanyize Joshua, ze ñozwi za mwa piliseza Mulimu li lu kolwisa kuli haa na ku fulalela batu ba hae. Kacwalo mu ikatulele sina walisamu ya naa ñozi kuli: “Ni ka hupulisa misebezi ya [Muñaa] Bupilo, e, ni bulele ze komokisa za linako za kale. Ni ka hupula misebezi ya hao kaufela, ni bulele likezo za hao.”—Samu 77:11, 12.

[Siswaniso se si fa likepe 7]

Sicaba kaufela ne si na ni ku zamaya mwa “naha ye omile”

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Siswaniso se si fa likepe 8]

Isilaele ha naa tibelezi mwa Kadeshi-Baranea, litwela ne li lumezwi kwa Naha ya Sepiso

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Hamulaho wa lilimo ze ñata mwa lihalaupa, Maisilaele ne ba kona ku itumela kabakala Naha ya Sepiso ye nunile

[Manzwi a bañi ba siswaniso]

Pictorial Archive (Near Eastern History) Est.

[Siswaniso se si fa likepe 10]

Ku isa pilu kwa lika za sepisize Jehova ku lu tusa ku itiisa mwa matata afi kamba afi e lu kopana ni ona