Mu be ni Mikwa ye Minde ka ku ba Batanga ba Mulimu
Mu be ni Mikwa ye Minde ka ku ba Batanga ba Mulimu
“Mu be ba ba likanyisa Mulimu.”—MAEF. 5:1.
1, 2. (a) Ki kabakalañi mikwa ye minde ha i li ya butokwa? (b) Lu ka nyakisisañi mwa taba ye?
MUÑOLI yo muñwi ya bizwa Sue Fox naa ñozi cwana ka za ku ba ni likute: “Lu swanela ku ba ni mikwa ye minde ka nako kaufela. Likute li tokwahala kai ni kai, mi li swanela ku boniswa nako kaufela.” Batu ha ba ba ni mukwa wa ku bonisa likute ku ba bañwi, ba kusufaza kwa matata a bona ni ba bañwi mi mane hañata matata ao a felanga. Kono ku eza ba bañwi ka kashwau ku tahisanga lifapaano, ndimbelela, ni maswabi.
2 Mwa puteho ya Sikreste ya niti ku fumaneha batu ba ba na ni mikwa ye minde. Nihakulicwalo, lu swanela ku tokomela kuli lu si ke lwa hoza mikwa ya kashwau ye atile mwa lifasi kacenu. Ha lu nyakisiseñi mo ku sebelisa likuka za Bibele ka za likute ku kona ku lu sileleleza ni ku hohela batu kwa bulapeli bwa niti. Kuli lu utwisise se ku talusa ku ba ni mikwa ye minde, ha lu nyakisiseñi mutala wa Jehova Mulimu ni wa Mwanaa hae.
Jehova ni Mwanaa Hae ba Tomile Mitala ya ku ba ni Mikwa ye Minde
3. Ki mutala mañi wa ku bonisa likute wa lu tomezi Jehova Mulimu?
3 Jehova Mulimu u tomile mutala o munde wa ku bonisa likute. Ku si na taba ni mayemo a hae a pahami sina Mubusi wa pupo, Mulimu u ezanga batu ka sishemo se situna ni ka likute. Ha naa ambola ku Abrahama ni Mushe, Jehova naa itusisize linzwi la Siheberu ili leo hañata li tolokiwanga kuli “shangwe.” (Gen. 13:14, NW; Ex. 4:6, NW) Batanga ba hae ha ba fosa, Jehova u banga ya “makeke ni musa, ya sa halifi kapili, ya tusa hahulu, ya na ni niti.” (Samu 86:15) U shutanela kwahule ni batu ba bañwi ba ba bifanga maswe muta ba bañwi ba palelwa ku eza ze ba libelela.
4. Lu kona ku likanyisa cwañi Jehova ba bañwi ha ba bulela ku luna?
4 Hape lu lemuha mikwa ye minde ya Mulimu ka mwa teelelezanga kwa batu. Abrahama ha naa buzize lipuzo ka za batu ba mwa Sodoma, Jehova naa bile ni pilu-telele mi a alaba lipuzo zeo kaufela. (Gen. 18:23-32) Mulimu naa si ka ikutwa kuli Abrahama naa mu sinyeza nako ka buiyakato bwa hae. Jehova wa teelezanga kwa litapelo za batanga ba hae ni kwa mihuwo ya baezalibi ba ba bakile. (Mu bale Samu 51:11, 17.) Luna bo, kana ha lu swaneli ku likanyisa Jehova ka ku teelezanga ku ba bañwi ha ba bulela ku luna?
5. Ku ba ni likute le li swana ni la Jesu ku kona ku lu tusa cwañi ku utwana hande ni ba bañwi?
5 Likute ki le liñwi la lika ze ñata za naa itutile Jesu Kreste ku Ndatahe. Fokuñwi niha naa tokwanga ku tanda nako ye ñata hahulu mwa bukombwa kamba ku itusisa hahulu maata a hae, Jesu naa na ni pilu-telele ni sishemo ka nako kaufela. Batu ba ne ba kula mbingwa, libofu ze nee pila ka ku kupelela, ni batu ba bañwi ba ne ba tokwa tuso ne ba fumani kuli Jesu naa tabela ku ba tusa. Niha ne ba tahanga ku yena ba si ka lumelelana ni yena, Jesu naa sa icanganisangi. Mutu ya nyandile haa naa taha ku yena, hañata Jesu naa tuhelanga za naa eza ilikuli a mu tuse. Jesu naa bonisanga sishemo se situna sihulu kwa batu ba ne ba lumela ku yena. (Mare. 5:30-34; Luka 18:35-41) Ka ku ba Bakreste, lu likanyisa Jesu ka ku eza ba bañwi ka sishemo ni ku ba tusa. Mi bahabo luna, bomuyahwa ni luna, ni batu ba bañwi ba lemuhanga mikwa ye minde yeo ye lu eza. Ku zwa fo, mikwa ye minde yeo i kanyisa Jehova mi i lu tahiseza tabo.
6. Jesu naa lu tomezi mutala mañi wa ku iyakatwa ba bañwi ni ku ba ni silikani?
6 Jesu hape naa bonisanga batu likute ka ku itusisa mabizo a bona. Kana ba bahulu ba bulapeli bwa Sijuda ne ba kuteka ba bañwi cwalo? Kutokwa. Bona ne baa nga batu ba ne ba sa zibi Mulao kuli ne ba “kutilwe.” (Joa. 7:49) Mwanaa Mulimu naa si cwalo. Bo Mareta, Maria, Zakia, ni ba bañwi ba bañata ne ba ikutwezi yena haa ba biza ka mabizo a bona. (Luka 10:41, 42; 19:5) Nihaike kuli lizo ni miinelo ya mwa sibaka se lu pila ku sona li kana za bonisa mo lu swanela ku bizeza batu kacenu, batanga ba Jehova ba lika ka taata ku ba ni silikani ku ba bañwi. * Ha ba lumelezi ketululo ku ba palelwisa ku fa balumeli ni batu ba bañwi likute le li ba swanela.—Mu bale Jakobo 2:1-4.
7. Likuka za Bibele li lu tusa cwañi ku bonisa likute kwa batu be lu fumana kai ni kai?
7 Musa wa bonisa Mulimu ni Mwanaa hae kwa batu ba macaba ni lipuo kaufela u bonisa likute le ba na ni lona kwa batu bao, mi u hohela batu ba lipilu ze nde kwa niti. Kono niti ki kuli, mikwa ye ngiwa ku ba ye minde ya shutana-shutana ku likana ni sibaka kwa pila mutu. Kacwalo, ha ku na nzila iliñwi feela ya ku bonisa likute ka yona ye lu swanela ku latelela. Kono lu latelela likuka za Bibele kuli li lu tuse ku bonisa likute ka linzila ze shutana-shutana kwa batu be lu fumana kai ni kai. Ha lu nyakisiseñi mo ku bonisa batu likute ku kona ku lu tuseza ku peta ze ñata mwa bukombwa bwa Sikreste.
Ku Lumelisa Batu ni ku Ambola ni Bona
8, 9. (a) Ki mukwa ufi o kona kuu ngiwa sina kashwau? (b) Ki kabakalañi ha lu swanela kuu nga batu ka ku lumelelana ni manzwi a Jesu aa ñozwi kwa Mateu 5:47?
8 Mwa libaka ze ñata za lifasi kacenu, batu ba patehile hahulu kuli mane hañata batu ba babeli ba kona ku fitelelana ku si na ku lumelisana ka ku bulela kuli “eni sha” kamba “mu cwañi?” Ki niti kuli ha ku konahali ku ambola ni batu kaufela be lu katana mwa likululu le li patehile. Kono ku na ni miinelo ye miñwi ye miñata ye tokwa kuli lu lumelisange ba bañwi. Kana mu na ni mukwa wa ku lumelisanga batu? Kamba kana mu fitelelanga feela batu ku si na nihaiba lumenyo kamba ku bulela nto ye ñwi ye nde ku bona? Mutu niha si na ñole mwa pilu, wa kona ku kenelwa ki mukwa o maswe.
9 Jesu naa lu file kupuliso ye li: “Ha mu itumelisa ni banabahabo mina feela, mu fita ba bañwi mwañi? Ha ni li, batelisi ki mo ba ezeza ni bona?” (Mat. 5:47) Ka za taba ye, caziba yo muñwi ya bizwa Donald Weiss naa ñozi kuli: “Batu ha ba tabelangi haiba ba bañwi ba ba talima feela kamba ku icanganisa bona. Mutu ya icanganisa ba bañwi, ha ku na libaka le li utwahala la kona ku fa kuli a tabise batu ba naa icanganisa. Ku tatulula butata bo ku bunolo: Mu lumelise batu. Mu ambole ni bona.” Haiba lu sa lumelezi mukwa wa ku ikuzezanga feela ku lu tahiseza ku ikauhanya ku ba bañwi kamba ku sa ba iseza pilu, lu ka peta ze nde.
10. Ku ba ni mikwa ye minde ku lu tusa cwañi ku peta ze ñata mwa bukombwa? (Mu bone taba ye li, “Mu Kale ka ku Menya.”)
10 Mu nyakisise mutala wa bo Tom ni bo Carol, muzwale ni kaizeli ba ba nyalani, ili ba ba pila mwa tolopo ye ñwi ye tuna ya kwa North America. Ha ba li mwa bukombwa, ba ambolanga lika ze nde ni bomuyahwa ni bona. Ba ezanga cwañi cwalo? Ka ku ama kwa Jakobo 3:18, bo Tom ba li: “Lu likanga ku ba ni silikani kwa batu ni ku ambola ni bona ka kozo. Lu atumelanga batu ba ba inzi fa malapa a bona ni ba ba sweli ku sebeza mwa silalanda. Lwa ba menyezanga ni ku ba lumelisa. Lu ambolanga ni bona lika ze ba tabela—ze cwale ka za bana ba bona, linja za bona, mandu a bona, ni mibeleko ya bona. Mi hamulaho wa nako ba kalisanga ku luu nga sina balikani ba bona.” Bo Carol ba ekeza kuli: “Fa musipili o tatama lu ba talusezanga mabizo a luna ni ku ba buza mabizo a bona. Lu ba talusezanga musebezi o lu sweli ku eza mwa silalanda, kono lu kusufazanga lingambolo za luna. Mi mafelelezo lu fitanga fa ku kona ku paka ku bona.” Bo Tom ni bo Carol ba konile ku sepiwa ki batu ba bañata ba mwa silalanda sa bona. Ba bañata ba amuhezi lihatiso ze tomile fa Bibele, mi ba bañwi ba bonisize takazo ye tuna ya ku ituta niti.
Ku Bonisa Likute Mwa Miinelo ye Taata
11, 12. Ki kabakalañi ha lu libelela ku ezwa maswe ha lu kutaza taba ye nde, mi lu swanela ku eza cwañi ha lu ipumana mwa muinelo o cwalo?
11 Ka linako ze ñwi, batu ba lu bonisanga kashwau ha lu nze lu kutaza taba ye nde. Yeo ki taba ye lu libelela ku ezahala, kakuli Kreste Jesu naa lemuselize cimo balutiwa ba hae kuli: “Ha ba ni nyandisize, ba ka mi nyandisa ni mina.” (Joa. 15:20) Kono ku bulela manzwi a maswe kwa batu ba ba lu bulela maswe ha ku tahisi ze nde. Lu swanela ku ezanga cwañi ha lu li mwa muinelo o cwalo? Muapositola Pitrosi naa ñozi kuli: “Mwa lipilu za mina mu kenise Kreste, Mulena; mu itukiseze kamita ku ikalabela ku ya ka mi buza sepo ye li teñi ku mina, inze mu eza ka musa ni likute.” (1 Pit. 3:15) Ku bonisa likute ka ku alaba ka musa ni ka ku wa pilu kwa kona ku cinca lipilu za batu ba ba lu bulela maswe.—Tite 2:7, 8.
12 Kana lwa kona ku itukiseza ku alaba batu ba ba lu bulela maswe ka nzila ye tabisa Mulimu? Eni. Paulusi naa lu file akalezo ye li: “Mubulelelo wa mina ibe o na ni musa kamita, o lungilwe lizwai, kuli mu zibe mo mu lukela ku alabela mutu kaufela.” (Makolo. 4:6) Haiba lu itwaeza ku bonisa likute kwa batu ba mwa lubasi lwa luna, be lu kena ni bona sikolo, be lu belekela ni bona, ba mwa puteho, ni batu ba mwa silalanda sa luna, lu ka ba ba ba itukiselize hande ku ziba mo luna ka ku ba Bakreste lu kona ku alabela hande batu ba masheunuti ni ba ba lu bulela maswe.—Mu bale Maroma 12:17-21.
13. Mu fe mutala o bonisa mo ku bonisa likute ku kona ku cinceza lipilu za balwanisi.
13 Ku bonisa mikwa ye minde ha lu li mwa miinelo ye taata ku tahisanga ze nde. Ka mutala, mwa Japan, muñaa ndu ni muenyi wa hae ne ba sheunuzi Paki yo muñwi. Muzwale naa zwile fa ndu yeo ka likute. Ha naa nze a kutaza mwa kalulo yeo ya simu, muzwale a bona muenyi yo kwahulenyana inze a mu talimezi. Muzwale yo ha naa mu atumezi, muuna yo a li: “Mu ni swalele ka ze ezahalile. Niha ne lu bulela lika ze maswe ku mina, ne ni lemuhile kuli mina ne mu menya. Ki sika mañi se ni swanela ku eza kuli ni na ni be cwalo?” Bakeñisa kuli muuna yo naa zwile musebezi mi bomahe kihona ha ne ba sa zo timela, naa si na sepo ya kuli u ka ba ni tabo hape. Paki yo a itakaleza ku itutanga Bibele ni muuna yo, mi muuna yo a lumela. Ku si ka fita nako ye telele, muuna yo na saa itutanga Bibele habeli ka sunda.
Nzila ye Nde ya ku Ituta ka Yona Mikwa ya Likute
14, 15. Batanga ba Jehova ba mwa miteñi ya Bibele ne ba lutanga cwañi bana ba bona?
14 Mwa linako za Bibele, bashemi ba ne ba li balapeli ba Mulimu ne ba bonanga teñi kuli bana ba bona ba ituta mikwa ya likute mwa lapa. Mu nyakisise mo bo Abrahama ni mwanaa hae Isaka ne ba bizanezi ka likute sina mo ku boniselizwe kwa Genese 22:7. Hape mutala wa Josefa u bonisa kuli naa lutilwe hande ki bashemi ba hae. Josefa ha naa li mwa tolongo, naa na ni likute mane nihaiba kwa mapantiti ba bañwi. (Gen. 40:8, 14) Manzwi a naa bulezi Josefa ku Faro a bonisa kuli naa itutile hande mwa ku ambolela ni mutu wa situlo se situna.—Gen. 41:16, 33, 34.
15 Wo muñwi wa Milao ye Lishumi ye ne ba filwe bana ba Isilaele ne u li: “Kuteka ndataho ni maho, kuli mazazi a hao a be a matelele mwa naha yaa ku file Muñaa Bupilo Mulimu wa hao.” (Ex. 20:12) Nzila ye ñwi yeo bana ne ba bonisa ka yona kuli ba kuteka bashemi ba bona nee li ka ku ba ni mikwa ye minde fa lapa. Mwanaa Jefita wa musizana naa bonisize likute le lituna ku bo ndatahe ka ku lumelelana ni buitamo bo ne ba itamile, ka nako yeo ku taleleza buitamo bo ne ku li muliko o mutuna.—Baat. 11:35-40.
16-18. (a) Bana ba kona ku lutiwa cwañi mikwa ye minde? (b) Ki lifi ze ñwi ze nde ze zwa mwa ku luta bana mikwa ye minde?
16 Ku luta bana ba luna ku ba ni mikwa ye minde ki kwa butokwa hahulu. Kuli banana ba hule hande, ba swanela ku ituta mwa ku lumeliseza hande baenyi, mwa ku alabela luwaile, ni mwa ku cela ni ba bañwi. Mu swanela ku ba tusa ku utwisisa libaka ha ba swanela ku siyelanga ba bahulu lipula, ku bonisa sishemo kwa basupali ni bakuli, ni ku shimbisanga batu ba ba lwezi lika ze bukiti. Ba swanela ku utwisisa hande butokwa bwa ku itusisanga lipulelo ze cwale ka “shangwe,” “ni itumezi,” “ni mi tuse kwateñi?,” kamba “mu ni swalele.”
17 Ku luta bana ku ba ni likute ha ku swaneli ku lu bela taata. Nzila ye nde hahulu ye lu kona ku eza cwalo ka yona ki ka ku ba tomela mutala o munde. Kurt ya na ni lilimo ze 25, u bulela cwana ka za mo yena ni bashimani ba balalu baa pepwa ni bona ne ba itutezi ku ba ni likute: “Ne lu talimanga ni ku teeleza bo ma ni bo ndate ha ba ambolisana ka sishemo ni ha ba bonisa pilu-telele ni lilato ha ba swalisana ni ba bañwi. Kwa Ndu ya Mubuso, bo ndate ne ba zamayanga ni na inge lu sweli ku ikambota ni mizwale ni likaizeli ba basupali pili ni hamulaho wa mikopano. Ne ni utwanga mo ne ba lumelisezanga batu ni ku bona mo ne ba ba kutekela.” Kurt u zwelapili ku talusa kuli: “Mafelelezo ni na na hoza mikwa ya bona. Ku kuteka batu ki nto ye itahelanga feela. Mutu haa swaneli ku ikapeleza ku kuteka batu, kono u lukela ku lata ku eza cwalo.”
18 Ki sika mañi se si ka ezahala haiba bashemi ba luta bana ba bona mikwa ye minde? Bana ba ka ipumanela balikani mi ba ka pila ni ba bañwi ka kozo. Ba ka ba ba ba itukiselize hande ku beleka ni babelekisi ba bona ni babeleki ba bañwi. Ku zwa fo, bana ba ba na ni likute ni mikwa ye minde, ba ka tabisa bashemi ba bona ni ku ba pilisa mwa buiketo.—Mu bale Liproverbia 23:24, 25.
Ku ba ni Mikwa ye Minde ku lu Taluhanya Kwa Lifasi
19, 20. Ki kabakalañi ha lu swanela ku ikatulela ku likanyisa Mulimu wa luna ya musa ni Mwanaa hae?
19 Paulusi naa ñozi kuli: “Mu be ba ba likanyisa Mulimu sina bana ba ba latwa.” (Maef. 5:1) Ku likanyisa Jehova Mulimu ni Mwanaa hae ku ama ku latelela likuka za Bibele ze cwale ka ze nyakisisizwe mwa taba ye. Ha lu eza cwalo, lu ambuka buipi bwa ku bonisa likute ka ku bata feela ku shemubiwa ki batu ba ba na ni maata a matuna kamba kuli lu ipumanele nto ye ñwi.—Juda 16.
20 Mwa mazazi a mafelelezo a, a puso ye maswe ya Satani, Satani u sweli ku lika ka taata ku tahiseza batu ku loba likuka za tomile Jehova ka za mikwa ya likute. Kono Diabulosi u ka palelwa ku felisa mikwa ye minde ya Bakreste ba niti. Haike mañi ni mañi wa luna a ikatulele ku latelela mutala o munde wa Mulimu wa luna ya musa ni wa Mwanaa hae. Ha lu ka eza cwalo, lipulelo za luna ni mikwa ya luna kamita li ka shutana ni za batu ba ba iketezi ku ba ni kashwau. Lu ka tahisa tumbo kwa libizo la Mulimu wa luna Jehova, ya na ni mikwa ye minde, mi lu ka hohela batu ba lipilu ze nde kwa bulapeli bwa hae bwa niti.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 6 Mwa lizo ze ñwi, ku biza mutu yo muhulu ka ku itusisa libizo la hae la pili kuu ngiwa kuli ki kashwau, konji haa lumelelizwe ku eza cwalo ki mutu yo muhulu. Bakreste ba swanela ku kuteka lizo ze cwalo.
Kana Mwa Hupula?
• Lu itutañi ku Jehova ni Mwanaa hae ka za ku bonisa mikwa ye minde?
• Ki kabakalañi ku lumelisanga batu ka silikani ha ku li mukwa o munde o bonisa kuli lu Bakreste?
• Ku ba ni likute ku lu tusa cwañi ku peta ze ñata mwa bukombwa?
• Ki musebezi mañi o ba peta bashemi mwa ku luta bana ba bona ku ba ni mikwa ye minde?
[Lipuzo za Tuto]
[Mbokisi fa likepe 27]
Mu Kale ka ku Menya
Batu ba bañata ba zina-zinanga ku kalisa ku ambola ni mutu ye ba sa zibi. Kono bakeñisa kuli ba lata Mulimu ni batu ba bañwi, Lipaki za Jehova ba lika ka taata ku ituta mwa ku ambolela ni batu ilikuli ba itute niti ya mwa Bibele ni bona. Ki sika mañi se si kona ku mi tusa ku ziba hande mwa ku ambolela ni batu?
Kwa Mafilipi 2:4 ku na ni sikuka sa butokwa se si bala kuli: “Mutu mañi kamba mañi a si ke a tokomela za hae feela, kono a talime ni za ba bañwi.” Ha mu nahane manzwi ao ka nzila ye: Ha mu kopana ni mutu yo muñwi lwa pili, mutu yo u mii nga sina bazwahule. Mu kona ku ezañi kuli mutu yo a ikutwe ku lukuluha? Mu ka eza hande ku mu menyeza ni ku mu lumelisa ka silikani. Niteñi, ku na ni ze ñata ze mu swanela ku hupulanga.
Ha mu kalisa ku ambola ni mutu yo muñwi, mu kana mwa filikanya mihupulo ya hae. Haiba mu kalisa feela ku ambolisa mutu yo lika ze mu sweli ku nahana mina mu sa isi pilu ku za nahana yena, mutu yo a kana a bonisa ku sa tabela ku ambola. Kacwalo, haiba mwa kona ku lemuha lika za sweli ku nahana mutu, mu ka eza hande ku kala ku ambola ni yena ka ku mu ambota ona lika zeo. Jesu naa ezize cwalo ha naa kopani ni musali fa lisima la mwa Samaria. (Joa. 4:7-26) Musali yo naa sweli ku nahana za ku ka mezi. Jesu a kala ku ambola ni yena ka za mezi, mi hañihañi a kalisa ku ambola lika ze nde za kwa moya.
[Maswaniso a fa likepe 26]
Ku ba ni silikani kwa batu ku lu kwalulela nzila ya ku paka hande ku bona
[Siswaniso se si fa likepe 28]
Mikwa ye minde ya tokwahala kamita