Mu Tuse Bana ba Mina ku Talimana ni Matata A Bona A Mañata

MIKULWANI ba luna ba mwa sineneketo ye tuna. Ba talimani ni moya wa mwa lifasi le li maswe la Satani, mi ba na ni ku tiyela “litakazo za kwa bucaha.” (2 Tim. 2:22; 1 Joa. 5:19) Ku zwa fo, bakeñisa kuli ba lika ka taata ku ‘hupula Mubupi wa bona,’ ba na ni ku tiyela masheunuti a zwelela kwa batu ba ba lwanisa litumelo za bona. (Muek. 12:1) Muzwale ya bizwa Vincent haa hupula nako ya naa hula u talusa kuli: “Ne ku na ni mutu ya naa ni sheununanga nako kaufela, ku ni katazanga, kamba ku ni lwanisa kabakala kuli ne ni li Paki. Hañata twaniso yeo ne i banga ye tuna hahulu kuli mane ne ni sa tabelangi ku ya kwa sikolo.” *

Kwandaa lisineneketo ze zwa kwa lifasi, mwendi bana ba luna hape ba tokwa ku lwana ni takazo ya bona ya ku bata ku swana sina litaka za bona. Kaizeli ya bizwa Cathleen, ya mwa lilimo ze se atumela 20 u li: “Kuu ngiwa kuli wa shutana ni ba bañwi hasi nto ye bunolo.” Muzwale wa mukulwani ya bizwa Alan u itumelela kuli: “Hañata balikani ba ka ne ba ni memanga kuli ni ye  ni bona ko kuñwi fa mazazi a la Mukibelo ni la Sunda, mi luli ne ni tabelanga ku ya.” Ku zwa fo, mikulwani ba kona ku ba ni takazo ye tiile ya ku bata ku abana mwa lipapali za kwa sikolo ze kona ku ba kenya ka bunolo mwa litwaelano ze maswe. Kaizeli wa mukulwani ya bizwa Tanya u li: “Na lata lipapali ze tiisa mubili. Mi nako kaufela baluti ba lipapali kwa sikolo ne ba ni susuezanga ku bapala ni ba bañwi mwa likwata za lipapali. Ne ku li taata ku hana.”

Mu kona ku tusa cwañi bana ba mina ku talimana ni matata a bona a mañata? Jehova naa file bashemi musebezi wa ku etelela bana ba bona. (Liprov. 22:6; Maef. 6:4) Bashemi ba ba saba Mulimu ba na ni sikonkwani sa ku tusa bana ba bona ku hulisa takazo ya ku kuteka Jehova. (Liprov. 6:20-23) Ku eza cwalo ku ka susueza bana ku ambuka lisineneketo za lifasi niha ba sa bonwi ki bashemi ba bona.

Bashemi bona ba talimani ni butata bwa mwa ku fumanela nzila ya ku pila ka yona, mwa ku utela bana, ni mwa ku petela misebezi ya puteho—ka nako ye swana. Bashemi ba bañwi ba ba li makwasha ba na ni ku peta misebezi yeo ba nosi, mi ba bañwi ba na ni ku eza cwalo inge ba sweli ku lwaniswa ki mutu ye ba nyalani ni yena ya sa lapeli. Niteñi, Jehova u tokwa kuli bashemi ba bange ni nako ya ku luta ni ku tusa bana ba bona. Kacwalo, mu kona ku ezañi kuli mu tuse bana ba mina ku isileleza kwa sineneketo ya litaka, miliko, ni masheunuti e ba kopana ni ona zazi ni zazi?

Bulikani ni Jehova

Sapili, mikulwani ba luna ba swanela kuu nga Jehova kuli ki Mutu luli. Ba tokwa ku tusiwa ilikuli ba kone ku “bona ya sa bonwi.” (Maheb. 11:27) Bo Vincent ba se ba bulezwi, ba hupula mo bashemi ba bona ne ba ba tuselize ku eza bulikani ni Jehova. Ba li: “Ne ba ni lutile butokwa bwa tapelo. Ni sa hupula kuli ku zwa feela kwa bwanana bwa ka, ne ni lapelanga ku Jehova busihu ni busihu ni si ka lobala kale. Jehova naa li wa luli ku na.” Kana mwa lapelanga ni bana ba mina? Kana ne ku si ke kwa ba hande ku teelezanga ku ze ba bulela ku Jehova mwa litapelo za bona? Kana ba kuta-kutelanga feela  manzwi a swana? Kamba kana mwa litapelo za bona ba talusanga luli mo ba ikutwela ka za Jehova? Ku teelezanga kwa litapelo za bona kwa kona ku mi tusa ku lemuha zwelopili ya bona ya kwa moya.

Ku ipalelanga Linzwi la Mulimu ki nzila ye ñwi ya butokwa yeo mikulwani ba kona ku sutelela ka yona ku Jehova. Cathleen ya saa bulezwi, u li: “Ku balanga Bibele nako ni nako inge ni li mwanana ne ku ni tusize. Ne ku ni file buikolwiso bwa kuli niha ne ni lwaniswa ki batu, Jehova naa ni yemela.” Kana bana ba mina ba na ni tukiso ya bona beñi ya ku balanga Bibele?—Samu 1:1-3; 77:12.

Ki niti kuli bana baa nganga ketelelo ya bashemi ba bona ka ku shutana-shutana. Hape, zwelopili ya bona ya kwa moya i kona ku itinga fa lilimo za bona za ku pepwa. Niteñi, haiba ba sa etelelwi, bana ba ka fumana taata ku fita fa kuu nga Jehova sina Mutu luli. Bashemi ba na ni ku luta bana ba bona manzwi a Mulimu kuli bana ba kone ku utwanga Jehova inge kuli wa bulela ku bona kai ni kai ko ba inzi. (Deut. 6:6-9) Bana ba mina ba swanela ku lumela kuli Jehova wa iyakatwa bona ka butu.

Mwa ku Ambolisanela Hande

Ku ambolisana ki nzila ye ñwi ya butokwa ye mu kona ku tusa bana ba mina ka yona. Niti kikuli, ku ambolisana hande ha ku talusi feela ku bulela ni bana ba mina. Ku kopanyeleza ku ba buza lipuzo ni ku teeleza kwa likalabo za bona ka pilu-telele—likalabo zeo niha li shutana ni ze ne mu libelela ku utwa. Basali ba ba bizwa bo Anne, ba ba na ni bana ba bashimani ba babeli, ba li: “Ni ba buzanga lipuzo ku fitela ni utwa kuli naa utwisisa ze ba nahana ni ze ba talimana ni zona mwa bupilo.” Kana bana ba mina ba ikutwanga kuli mwa ba utwisisa? Tanya ya saa bulezwi, u li: “Bashemi ba ka ne ba ni teelezanga luli mi ne ba hupulanga lingambolo za luna. Ne ba ziba mabizo a balikani ba ka bo ne ni kena ni bona sikolo mwa kilasi iliñwi. Fokuñwi ne ba buzanga ka za balikani ba ka bao ni za miinelo ye miñwi ye ne lu kile lwa ambolisana  kwamulaho.” Kuli mu kone ku ambolisananga hande mu tokwa ku teelezanga ni ku hupulanga litaba ze mu ambozi.

Mabasi a mañata a fumani kuli nako ya ku ca i ba fanga kolo ye nde ya ku ambolisana hande. Bo Vincent ba talusa kuli: “Ku canga hamoho nee li kwa butokwa hahulu mwa lubasi lwa luna. Fo ne ku konahalela kaufela, ne lu libelelwanga ku ba hamoho ni lubasi kwa tafule. Ka nako ya ku ca ne lu sa lumelezwangi ku buha TV, ku teeleza kwa wailesi, kamba ku bala. Kabakala kuli hañata ne lu ambolanga makande a bunolo, ne ni ikutwanga ku wetuluswa zazi ni zazi, ili nto ye nee ni tusanga ku talimana ni matata ni lisineneketo ze ne ni kopana ni zona kwa sikolo.” Ba ekeza kuli: “Ku twaela ku ambolanga ni bashemi ba ka ka nako ya ku ca hape ne ku ni tusize ku ikutwanga ku lukuluha ku ambola ku bona ha ne ni tokwa tuso mwa litaba ze tuna.”

Mu ipuze kuli, ‘Mwa sunda ni sunda, lu canga hakai hamoho sina lubasi?’ Kana ku eza licinceho mwa kalulo ye ku ka mi fa kolo ye tuna ya ku ambolisananga hande ni bana ba mina?

Libaka ku Ezanga Liponiso Sina Lubasi ha ku li Kwa Butokwa

Ku banga ni Nako ya ku Lapela Sina Lubasi sunda ni sunda hape ku fa lubasi kolo ya ku ambolisananga mi ku tusa mikulwani ku talimana ni matata a mañwi. Alan, ya saa bulezwi, u li: “Bashemi ba ka ne ba itusisanga nako ya tuto ya lubasi ku lu buza lipuzo kuli lu bulele maikuto a luna. Ne ba nyakisisanga litaba ze nee ama miinelo ye ne lu talimana ni yona.” Bo mahe Alan ba li: “Ne lu itusisanga nako ye ñwi ya tuto ku eza liponiso sina lubasi. Liponiso zeo ne li tusanga bana ba luna ku ziba mwa ku ikalabelela ka za tumelo ya bona ni ku kolwisa batu ba bañwi kuli litaba ze ba lumela ki za niti. Mi seo ne si ba file buikolwiso bo ne ba tokwa ilikuli ba talimane ni matata e ne ba kopana ni ona.”

Kaniti, bana ha ba kopana ni sineneketo ya litaka, hañata ha ba tokwi feela ku hanela litaka za bona ni ku ikela. Ba swanela ku ziba mwa ku alabela lipuzo ze cwale ka za kuli, ki kabakalañi ha u eza cwalo kamba ki kabakalañi ha u sa ezi cwalo. Hape ba swanela ku ba ni buikolwiso bwa kuli ba ziba za ku eza ha ba sheununwa kabakala  tumelo ya bona. Haiba ha ba koni ku yemela litumelo za bona, ku ka ba bela taata ku yemela bulapeli bwa niti ka bundume. Ku ezanga liponiso sina lubasi ku ka ba tusa ku ba ni buikolwiso bo bu cwalo.

Mwa kambokisi ka ka fa likepe 18 ku kolokisizwe miinelo ye miñwi ye mu kona ku itusisa mwa liponiso ze mu eza ka Nako ya ku Lapela Sina Lubasi. Mu eze liponiso zeo ka mukwa o bonisa miinelo luli ye ba kopananga ni yona bana ba mina ka ku hanyeza likalabo ze ba fa. Ha mu nze mu eza liponiso zeo, mu nyakisise lituto ze ñwi ze lu ituta kwa mitala ya mwa Bibele. Ku si na ku kakanya, tuto yeo ye mu fa bana ba mina mwa lapa i ka ba tusa ku talimana ni matata ha ba li kwa sikolo kamba kai ni kai.

Kana Lapa ki Sibaka sa Buiketo?

Kana lapa la mina ki sibaka ko ba nyolelwanga ku kutela bana ba mina zazi ni zazi ha ba zwa kwa sikolo? Haiba ki sibaka sa buiketo, li ka tusa bana ba mina ku talimana ni matata e ba kopana ni ona zazi ni zazi. Kaizeli yo muñwi ya saa li silama sa lubasi lwa Betele u li: “Ha ne ni hula, nto ye ñwi ye nee li ya butokwa hahulu ku na nee li ya kuli lapa la luna nee li sibaka sa buiketo. Niha ne ni kopananga ni miinelo ye maswe hahulu kwa sikolo, ne ni ziba kuli ha ne ni ka taha kwa ndu, lika kaufela ne li ka ba hande.” Ki moya mañi o mwa lapa la mina? Kana ki sibaka mo ku na ni “buhali, ni likañi, ni likauhano,” kamba kana li zibahala ka “lilato, ni tabo, ni kozo”? (Magal. 5:19-23) Haiba mwa lapa la mina ha ku bangi ni kozo hañata, kana mu sweli mwa lika ka taata ku batisisa licinceho ze mu tokwa ku eza ilikuli mu bise lapa la mina sibaka sa buiketo kwa bana ba mina?

Nzila ye ñwi ye mu kona ku tusa ka yona bana ba mina ku talimana ni matata ki ka ku ba lukisezanga linako za ku ikola siango se sinde. Ka mutala, ha mu ishumusa ni lubasi lwa mina, kana mwa kona ku mema mizwale ni likaizeli ba mwa puteho ba ba lata hahulu za kwa moya? Kamba kana mwa kona ku eza tukiso ya ku mema muokameli wa maeto kamba ba bañwi ba ba mwa sebelezo ya nako kaufela kuli ba to abana sico ni mina kwa ndu ya mina? Kana ku na ni balumiwa kamba ba ba belekela fa Betele be mu ziba ba ba kona ku ba balikani ba bana ba mina, niha neikaba ku ñolelananga feela mañolo ni mashango a fa Intaneti, kamba ku lizezananga mawaile ka linako ze ñwi? Bulikani bo bu cwalo bwa kona ku tusa bana ba mina ku ziba linzila ze lukile mo ba swanela ku zamaya ni ku ba ni likonkwani za kwa moya. Mu nahane feela moya o munde wo muapositola Paulusi naa suñile ku mukulwani Timotea. (2 Tim. 1:13; 3:10) Ku swalisana hahulu ni Paulusi ne ku tusize Timotea ku zwelapili ku isa pilu ya hae kwa likonkwani za kwa moya.—1 Makor. 4:17.

Mu Babazange Bana ba Mina

Jehova wa tabelanga ku bona mikulwani ha ba kumalela ku ze lukile ku si na taba ni lisineneketo ze zwa kwa lifasi la Satani. (Samu 147:11; Liprov. 27:11) Ku si na ku kakanya, ni mina mwa tabelanga ku bona mikulwani ba luna ha ba keta mupilelo o munde. (Liprov. 10:1) Mu bonise bana ba mina mo mu ba latela, mi mu ba babazange ha lilato ka nako ni nako. Jehova u tomezi bashemi mutala o munde. Ka nako ya naa kolobezwa Jesu, Jehova naa ize: “Ki [wena] Mwanaa ka ya latwa, ye ni katelwa hahulu.” (Mare. 1:11) Kaniti, manzwi a kolwisa a Ndatahe naa file Jesu maata a matuna a naa ka mu tusa ku talimana ni matata a mañata a naa tuha a kopana ni ona. Kamukwaoswana, mu bonise bana ba mina kuli mwa ba lata, mi mu bonise kuli mwa bona ze ba sweli ku peta.

Ki niti kuli ha mu koni ku sileleza bana ba mina ka ku tala kwa lisineneketo ni lisheununo. Kono ku na ni ze ñata ze mu kona ku eza kuli mu ba tuse. Mu kona ku ba tusa ka linzila lifi? Mu ba tuse ku ba ni bulikani ni Jehova. Mwa lapa la mina, mu tahise moya o susueza ku ambolisana hande. Mu bone teñi kuli Nako ya ku Lapela Sina Lubasi ya tusa luli, mi mu bise lapa la mina sibaka sa buiketo. Ku si na ku kakanya, ku eza cwalo ku ka tusa bana ba mina ku talimana ni matata a bona a mañata.

[Litaluso za kwatasi]

[Mbokisi/Siswaniso se si fa likepe 18]

KU EZANGA LIPONISO SINA LUBASI KWA KONA KU TUSA

Ki ye mitala ye bonisa miinelo ye miñwi ye ba kopana ni yona mikulwani ba luna. Mu ka eza hande ku itusisa ye miñwi ya miinelo yeo ka Nako ya ku Lapela Sina Lubasi.

▸ Muluti wa lipapali u bulelela mwanaa mina wa musizana ku bapala ni ba bañwi mwa sikwata sa babapali sa sikolo.

▸ Mwanaa mina wa mushimani u fiwa kwai kuli a zube haa zwa kwa sikolo.

▸ Bashimani ba bañwi ba fumbela ku nata mwanaa mina wa mushimani ha ba ka mu bona hape inze a kutaza.

▸ Mwanaa mina wa musizana haa nze a kutaza fa ndu ni ndu, u fumana mutu ya kena ni yena sikolo.

▸ Mwanaa a mina wa musizana inze a li fapilaa bana ba sikolo ba bañwi mwa kilasi, u buziwa libaka haa sa caeli ndembela silutu.

▸ Mushimani yo muñwi nako kaufela u sheununanga mwanaa mina wa mushimani kabakala kuli ki Paki.

[Siswaniso se si fa likepe 17]

Kana bana ba mina ba na ni tukiso ya bona beñi ya ku balanga Bibele?

[Siswaniso se si fa likepe 19]

Kana mwa memanga mizwale ni likaizeli ba ba lata hahulu za kwa moya ha mu ishumusa?