Mu “Tule Bumaswe” ka ku Tibela Buhali Bwa Mina
Mu “Tule Bumaswe” ka ku Tibela Buhali Bwa Mina
“Balatiwa, mu si ke mwa kutisa bumaswe ili mina, . . . kono [mu] tule bumaswe ka bunde.”—MARO. 12:19, 21.
1, 2. Ki mutala ufi o munde o ne ba bonisize Lipaki ba bañwi?
S IKWATA sa batu ba 34 ba ba li Lipaki za Jehova ne ba ya kwa kakulo ya ofisi ya mutai o muñwi, kono ba liyehela mwa nzila bakeñisa butata bo ne i na ni fulai ye ne ba kwezi. Fulai yeo ne i lulile kwa libala la fulai la kwa matakanyani, ili ko ne ba swanela ku libelela ka hola i liñwi kuli ku beiwe mafula mwa fulai, kono ba libelela ka lihola ze 44, mi ne ba si na hande lico, mezi, limbuzi, ni matapelo. Bazamai ba bañata ba halifa mi ba bemba babeleki ba kwa libala la fulai. Kono mizwale ni likaizeli bona ba ikuzeza feela.
2 Hamulaho wa nako, Lipaki bao ba fita kwa mutai ka nako ya kalulo ya mafelelezo ya tukiso ya kakulo. Niha ne ba katezi, ne ba siyalezi hanyinyani kuli ba ikole siango ni mizwale. Hasamulaho, ba utwa kuli mutala wa bona wa ku ba ni pilu-telele ni buiswalo ne u lemuhilwe ki batu. Yo muñwi wa bazamai naa bulelezi babeleki ba kwa libala la fulai kuli: “Kabesi Bakreste ba 34 be ne ba li teñi mwa fulai, kabe ne ku zuhile mufilifili kwa libala la fulai.”
Lu Pila Mwa Lifasi la Batu ba ba Buhali
3, 4. (a) Buhali bo bu sabisa bu swenyize cwañi batu, mi ki ka nako ye kuma kai? (b) Kana Kaine naa kona ku tibela buhali bwa hae? Mu taluse.
3 Matata e ba li ku ona batu mwa lifasi le li maswe le, a kona ku ba halifisa. Hañata buhali bo, bu tahisanga sitoyo mi mane ni mifilifili. Ku na ni linaha mo ku kolota lindwa ni linaha ze lwana ni linaha ze ñwi, lu sa buleli lifapahano ze mwa malapa a mañata. Buhali ni lindwa ze cwalo li kalile kale. Kaine, mweli wa bo Adama ni Eva, naa bulaile munyanaa hae Abele kabakala muna ni buhali. Kaine naa ezize kezo yeo ye maswe Jehova niha naa mu elelize kuli a tibele buhali bwa hae ni ku mu sepisa kuli u ka mu fuyola haiba a eza cwalo.—Mu bale Genese 4:6-8.
4 Kaine niha naa si mutu ya petehile, naa kona ku keta sa ku eza mwa taba yeo. Naa kona ku tibela buhali bwa hae. Kona libaka ha naa na ni ku ikalabela bakeñisa ku bulaya munyanaa hae. Ni luna ha lu si ka peteha, mi kacwalo ku taata ku ambuka buhali ni likezo ze tiswa ki bona. Mi matata a mañwi a matuna a kona ku lu kaleliswa mwa “linako ze taata” ze. (2 Tim. 3:1) Ka mutala, matata a za mali a kona ku lu zinga. Mapokola ni ba likopano ze tomezwi ku tusa mabasi ba talusa kuli matata a tiswa ki ku fokola kwa sifumu a ekeza kwa likomano ni mifilifili mwa mabasi.
5, 6. Batu mwa lifasi ba na ni mubonelo ufi wa buhali ili o kona ku lu ama?
5 Hape batu ba bañata be lu kopananga ni bona ki “baitati,” ba ba “ikuhumusa,” mane ni “ba ba na ni buhali.” Ku bunolo hahulu ku ba ni mikwa ye cwalo ye maswe ni ku ba ba ba buhali. (2 Tim. 3:2-5) Mane mafilimu ni litukiso ze ñwi za fa mazimumwangala li bonisanga kuli ku lombota ki nto ye nde ni kuli lindwa ki nzila ye lukile ya ku felisa matata ka yona. Hañata mafilimu a susuezanga babuhi ku nyolelwa ku bona sikebenga ha si ka “fiwa koto ye si swanela”—mi hañata koto yeo ki ku bulaiwa ki muhali wa mwa filimu yeo.
6 Mafilimu a cwalo ha susuezangi batu ku latelela linzila za Mulimu, kono a ba susuezanga ku ba ni “moya wa lifasi” ni wa mubusi wa lona ya halifile, yena Satani. (1 Makor. 2:12; Maef. 2:2; Sin. 12:12) Moya wo u susueza batu ku latelela litakazo za nama ze maswe mi u lwanisana ni moya o kenile wa Mulimu ni muselo wa ona. Kaniti, tuto ya butokwa ya Sikreste ki ya kuli ha lu filikanywa lu si ke lwa kutisa bumaswe ka bumaswe. (Mu bale Mateu 5:39, 44, 45.) Kacwalo, lu kona cwañi ku latelela lituto za Jesu ka ku tala?
Mitala ye Minde ni ye Maswe
7. Ki nto mañi ye ne ezahezi bo Simioni ni Livi ha ne ba si ka tibela buhali bwa bona?
7 Mwa Bibele ku na ni likelezo ze ñata zee lu susueza ku tibela buhali hamoho ni mitala ye bonisa ze kona ku ezahala haiba lu eza cwalo kamba ku tokwa. Ha mu nyakisise ze ne ezahezi muta bana ba Jakobo bo Simioni ni Livi ne ba lombotile Sikemi kabakala kuli naa fosize ni kaizelaa bona Dina. Simioni ni Livi “ba fipelwa mwa lipilu, ba halifa maswe.” (Gen. 34:7) Ku zwa fo, bana ba bañwi ba Jakobo ba taseza munzi wa habo Sikemi mi ba lobela tutu ya ona ni ku hapa basali ni banana. Ne ba ezize cwalo isi feela kabakala Dina kono mwendi ni kabakala kuli ze ne ezizwe ku kaizelaa bona ne li sinyize libizo la lubasi lwa bona. Ne ba ikutwile kuli Sikemi naa ba foselize ni kuli naa foselize ni ndataa bona, Jakobo. Kono Jakobo naa ngile cwañi likezo za bona?
8. Likande la bo Simioni ni Livi li lu lutañi ka za ku lombota?
8 Ze ne ezizwe ku Dina ne li swabisize hahulu Jakobo, kono nihakulicwalo naa nyazize silomboti sa bana ba hae. Simioni ni Livi ne ba likile ku ikemela, ba li: “Kikuli kwa lukela kaizelaa luna ha eziwa sina lihule?” (Gen. 34:31) Kono taba yeo ne i si ka felela fo, kakuli ne ba si ka tabisa Jehova. Hamulaho wa lilimo-limo, Jakobo naa polofitile kuli, kabakala buhali bwa Simioni ni Livi, baikulu ba bona ne ba ka hasanyezwa mwahalaa masika a Isilaele. (Mu bale Genese 49:5-7.) Kaniti, ne ba nyazizwe ki Mulimu ni ndataa bona kabakala buhali bwa bona.
9. Davida naa batile cwañi ku komiwa ki buhali?
9 Mulena Davida yena naa si ka lombota. Naa bile ni linako ze ñata za ku kutisa bumaswe, kono naa si ka eza cwalo. (1 Sam. 24:3-7) Nihakulicwalo, naa batile ku komiwa ki buhali ka nako ye ñwi. Muuna ya naa fumile ya bizwa Nabali naa hanyaukezi baana ba Davida niha ne ba silelelize mitapi ni balisana ba Nabali. Mwendi ka ku ikutwa ku fosezwa, sihulu kabakala mo ne ba ezelizwe baana ba hae, Davida a bata ku yo kutisa bumaswe ka bumaswe. Davida ni baana ba hae ha ne ba sa li mwa nzila kuli ba yo eza maswe Nabali ni ba ndu ya hae, mutangana yo muñwi a zibisa Abigaili, musali ya butali wa Nabali, litaba ze ne ezahezi mi a mu susueza ku nga muhato. Kapili-pili, Abigaili a lukisa mpo ye tuna mi a yo katanyeza Davida. A kupa Davida ka buikokobezo kuli a mu swalele kabakala kashwau ka Nabali mi a mu kupa ku sa kutisa bumaswe bakeñisa kuli ne li muuna ya naa saba Jehova. Davida a utwa manzwi a Abigaili mi a li: “Ku bubekwe . . . wena ya ni tibezi kacenu, kuli ni si ke na yo sulula mali.”—1 Sam. 25:2-35.
Mubonelo wa Sikreste
10. Bakreste ba swanela ku nga cwañi ku kutisa bumaswe ka bumaswe?
10 Ze ne ba ezize bo Simioni ni Livi ni ze ne ezahezi mwahalaa Davida ni Abigaili li bonisa hande kuli Jehova u hanyeza ba ba sa tibeli buhali bwa bona ni ba lindwa ni kuli u fuyola ba ba ikataza ku tahisa kozo. Muapositola Paulusi naa ñozi kuli: “Ha ku konahala, mi haili ka mina, mu pilisane mwa kozo ni batu kaufela. Balatiwa, mu si ke mwa kutisa bumaswe ili mina, kono mu fe buhali sibaka; kakuli ku ñozwi kuli: Ku likanyisa ki kwa ka, ki Na ni ka kutisa, ku bulela Mulena. Cwale, ya ku toile ha lapile, u mu fe lico; ha shwile linyolwa u mu nwise; kakuli ha u eza cwalo u ka kubukanya mashala a tuka fa toho ya hae. U si ke wa tulwa ki bumaswe, kono u tule bumaswe ka bunde.”—Maro. 12:18-21. *
11. Kaizeli yo muñwi naa konile cwañi ku tibela buhali bwa hae?
11 Lwa kona ku latelela kelezo yeo. Ka mutala, kaizeli yo muñwi naa bilaezi ku eluda yo muñwi ka za muzamaisi wa hae wa musali yo munca wa kwa mubeleko. Naa talusize kuli muzamaisi yo naa sa mu ezi hande. Kaizeli naa nyemezi muzamaisi yo mi naa bata ku tuhela musebezi. Eluda a susueza kaizeli ku sa eza nto ifi kamba ifi ka ku mata-mata. Naa lemuhile kuli kaizeli naa ekelize kwa butata bo ka ku nyemela muzamaisi wa hae. (Tite 3:1-3) Eluda a taluseza kaizeli kuli niha naa ka fumana musebezi u sili, naa ka tokwa ku cinca mwa ngela ba ba mu eza maswe. A mu eleza kuli a ezange muzamaisi wa hae sina yena mwa batela ku ezezwa, ku likana ni mwa naa lu lutezi Jesu. (Mu bale Luka 6:31.) Kaizeli a lumela kuli u ka lika ku eza cwalo. Ne ku ezaheziñi? Hamulaho wa nakonyana, muzamaisi wa hae a kalisa ku mu ezanga ka sishemo, mi mane a itumela ku kaizeli yo kabakala musebezi wa naa eza.
12. Ki kabakalañi ha lu kona ku utwa hahulu butuku haiba lu fosezwa ki Mukreste yo muñwi?
12 Mwendi ha lu na ku komoka haiba lu katazwa cwalo ki batu ba ba kwandaa puteho ya Sikreste. Lwa ziba kuli bupilo bu taata mwa lifasi le la Satani ni kuli lu tokwa ku ikataza ku sa tuhelela ba ba maswe ku lu halifisa. (Samu 37:1-11; Muek. 8:12, 13; 12:13, 14) Kono haiba lu fosezwa ki muzwale kamba kaizeli, lu kona ku utwa hahulu butuku kwa pilu. Kaizeli yo muñwi naa ize: “Taba ye ne i li taata hahulu ku i lumela ha ne ni taha mwa niti ne li ya kuli batu ba Jehova ha ba si ka petahala.” Ne lu zwile mwa lifasi le li si na lilato, inze lu sepile kuli bote mwa puteho ba ezana ka musa wa Sikreste. Kacwalo, haiba Mukreste yo muñwi, sihulu ya na ni buikalabelo mwa puteho, a lu foseza kamba ku lu eza ka nzila ye si ya Sikreste, lu kona ku utwa butuku kamba ku nyema. Lu kona ku ipuza kuli: ‘Lika ze li kona ku ezahala cwañi mwahalaa batu ba Jehova?’ Niti kikuli lika ze cwalo ne li ezahezi mwahalaa Bakreste ba ba tozizwe mwa linako za baapositola. (Magal. 2:11-14; 5:15; Jak. 3:14, 15) Lu swanela ku eza cwañi haiba lu fosezwa?
13. Ki kabakalañi ha lu swanela ku ikataza ku tatulula lifapahano, mi lu kona ku li tatulula cwañi?
13 Kaizeli ya bulezwi mwa paragilafu ye felile naa ize: “Ne ni ikatalize ku lapelelanga mutu ni mutu ya ni foseza. Ku eza cwalo kwa ni tusanga.” Sina mo se lu balezi, Jesu naa lu lutile ku lapelelanga ba ba lu nyandisa. (Mat. 5:44) Hakulicwalo, lu swanela ku lapelelanga hahulu mizwale ni likaizeli ba luna ba Sikreste! Sina feela ndate ha bata kuli bana ba hae ba latane, Jehova ni yena u bata kuli batanga ba hae ba fa lifasi ba latane. Lu nyolelwa ku pila hamoho mwa kozo ni tabo ku ya ku ile, mi Jehova u lu luta ku pila cwalo ka nako ya cwale. U bata kuli lu swalisane mwa ku eza musebezi o mutuna wa lu file. Kacwalo, lu tatululange lifapahano kamba ku “swalela” feela ba ba lu foseza ilikuli lu zwelepili ku swalisana. (Mu bale Liproverbia 19:11.) Haiba ku ba ni butata, lu si ke lwa ambuka mizwale ba luna, kono lu tusane kuli lu zwelepili ku ba mwahalaa batu ba Mulimu inze lu silelelizwe mwa “mazoho a kamita” a Jehova.—Deut. 33:27.
Ku ba ni Musa Kwa Batu Kaufela ku Tahisa ze Nde
14. Lu kona ku hanyeza cwañi Satani ya lika ku lu kauhanya?
14 Satani ni badimona ba hae ba lika ka taata ku filikanya mabasi ni liputeho ze tabile ilikuli ba lu palelwise ku kutaza taba ye nde. Ba lika ku tahisa likauhano, ka ku ziba kuli likauhano za shandaula. (Mat. 12:25) Kuli lu ba hanyeze, lu swanela ku mamela kelezo ya Paulusi ye li: “Mutanga wa Mulena ha lukeli ku lwana; kono u lukela ku ba ya na ni musa kwa batu kaufela.” (2 Tim. 2:24) Mu hupule kuli “ndwa ya luna ha i lwani ni mali ni nama, kono i lwana . . . ni mioya ye lunya.” Kuli lu tule lila za luna mwa ndwa ye, lu tokwa ku itusisa lilwaniso za moya, ze kopanyeleza ku apala “za ku itukiseza ku isa Evangeli ya kozo.”—Maef. 6:12-18.
15. Lu swanela ku eza cwañi ha lu lwaniswa ki batu ba ba kwandaa puteho?
15 Lila za Jehova ze kwandaa puteho li lwanisa maswe batu ba hae ba ba lata kozo. Ze ñwi za lila zeo li nyandisanga Lipaki za Jehova. Ze ñwi zona za lu sinyanga libizo mwa mitende kamba mwa likuta. Jesu naa taluselize balateleli ba hae kuli lika zeo ne li ka ba ezahalela. (Mat. 5:11, 12) Lu swanela ku eza cwañi? Ha lu swaneli ku “kutisa bumaswe ka bumaswe,” ibe ka manzwi kamba ka likezo.—Maro. 12:17; mu bale 1 Pitrosi 3:16.
16, 17. Puteho ye ñwi ne i talimani ni butata mañi?
16 Diabulosi niha ka lu tahiseza nto ifi kamba ifi, lwa kona ku fa bupaki ka ‘ku tula bumaswe ka bunde.’ Ka mutala, puteho ye ñwi ye mwa sooli se siñwi sa kwa Liwate la Pacific ne i lifezi muyaho o muñwi kuli i ezeze mwateñi Kupuzo. Baeteleli ba keleke ya mwa sooli seo ha ne ba utwile taba yeo, ba bulelela balateleli ba bona ku yo kopanela mwa muyaho wo kuli ba eze sebelezo ka nako ye ne i tomilwe kuli mizwale ba luna ba itusise wona. Kono yo muhulu wa mapokola a laela baeteleli ba keleke kuli ba siyele Lipaki muyaho wo kuli ba kopanele mwateñi ka nako yeo. Nihakulicwalo, nako ha ne i fitile, balapeli ba keleke ba tala mwa muyaho wo mi sebelezo ya bona ya kalisa.
17 Mapokola ha ne ba nze ba itukiseza ku lundula balapeli bao mwa muyaho wo, yo muhulu wa keleke a taha ku yo muñwi wa maeluda mi a mu buza kuli: “Kana ku na ni nto ye ñwi ye ipitezi ye mu lelile ku eza manzibwana a?” Muzwale ha naa mu bulelezi ka za Kupuzo, muuna yo a alaba kuli: “Kanti ki cwalo, ne ni sa zibi!” Mupokola yo muñwi ha utwa cwalo, a mu yukukela, mi a li: “Kono ne lu mi zibisize ka za teñi kakusasana!” Cwale yo muhulu wa keleke a menya, mi ka kalole a li ku muzwale: “Cwale mu ka eza cwañi? Batu ba luna ba tezi mwa muyaho wo. Kana mu ka bulelela mapokola kuli ba lu leleke mwateñi?” Yo muhulu wa keleke yo naa bata kuli Lipaki ba bonahale kuli ne li banyandisi! Mizwale ba luna ne ba ezize cwañi?
18. Mizwale ne ba ezize cwañi ha ne ba shemaetilwe, mi ki lika mañi ze ne zwile mwateñi?
18 Lipaki ba lumeleza ba keleke yeo kuli ba eze sebelezo ya bona ka mizuzu ye 30 ilikuli hasamulaho mizwale ba eze Kupuzo. Sebelezo ya keleke ya fitelela nako ye ne tomilwe, kono ba keleke ha se ba zwile, Kupuzo ya ezwa. Ka lizazi le li tatama, muuso wa toma katengo ka babatisisi. Babatisisi ha se ba nyakisise ze ne ezahezi, ba laela keleke ku fa zibiso ya kuli butata ne bu tahisizwe ki yo muhulu wa keleke, isike Lipaki. Hape ba itumela kwa Lipaki za Jehova kabakala pilu-telele ye ne ba bonisize ha ne ba li mwa butata bo. Buikatazo bwa Lipaki bwa ku bata ku ‘pilisana mwa kozo ni batu kaufela’ ne bu tahisize ze nde.
19. Ki nto mañi ye ñwi ye kona ku lu tusa ku pilisana mwa kozo ni ba bañwi?
19 Nto ye ñwi ya butokwa ye kona ku lu tusa ku pilisana mwa kozo ni ba bañwi ki ku itusisanga mubulelelo o musa. Mwa taba ye tatama lu ka nyakisisa se ku talusa ku ba ni mubulelelo o musa, mo lu kona ku bela ni ona, ni mo lu kona ku itusiseza ona.
[Litaluso za kwatasi]
^ para. 10 Kwakale, batu ne ba shengunukisanga butale ka ku beya “mashala a tuka” fahalimu ni kwatasaa butale ilikuli ba nge kwateñi lisipi. Haiba lu bonisa musa ku ba ba lu eza maswe, lu kona ku ba ombalisa ni ku tahisa kuli ba bonise tulemeno to tunde.
Kana Mwa Kona ku Talusa?
• Ki kabakalañi batu ha ba na ni hahulu buhali mwa lifasi kacenu?
• Ki ifi mitala ya mwa Bibele ye bonisa ze ezahalanga haiba mutu a tibela buhali kamba ku tokwa?
• Lu swanela ku eza cwañi haiba lu fosezwa ki Mukreste yo muñwi?
• Lu swanela ku eza cwañi ha lu lwaniswa ki batu ba ba kwandaa puteho?
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 16]
Simioni ni Livi ne ba kutile kwahae hasamulaho wa ku komiwa ki buhali
[Maswaniso a fa likepe 18]
Ku bonisa musa ku kona ku ombalisa ba bañwi