Mubulelelo O Musa U lu Tusa ku Pilisana Hande ni ba Bañwi

“Mubulelelo wa mina ibe o na ni musa kamita.”—MAKOLO. 4:6.

1, 2. Mubulelelo o musa wa muzwale yo muñwi ne u tahisize ze nde ze cwañi?

MUZWALE yo muñwi u kandeka kuli: “Ha ne ni nze ni kutaza fa ndu ni ndu, na katana muuna yo muñwi ya naa halifile maswe haa ni bona kuli mane milomo ni mubili wa hae ne li njanja. Na lika ku ambola ni yena ka Mañolo inze ni wile pilu, kono kihona a halifa hahulu ni ku fita. Musalaa hae ni bana ba hae ni bona ba ni nenauna, mi na bona kuli ne ni tokwa feela ku ikela. Na taluseza lubasi lo kuli ne ni tile ka kozo mi ne ni bata ku funduka ka kozo. Na ba bonisa liñolo la Magalata 5:22 ni 23, le li bulela za lilato, ku ishuwa, buiswalo, ni kozo. Mi kihona ni funduka.

² “Hasamulaho, ha ne ni nze ni kutaza fa mandu a mwa buse bwa mukwakwa, na ba bona inze ba inzi fa mapahamelo a fapilaa ndu ya bona. Ba ni biza. Na ipulelisa mwa pilu, na li, ‘Kiñi se ba bata ku eza cwale?’ Wa muuna naa sweli komoki ya mezi a bata mi a ni tambeka yona kuli ni nwe. A kupa swalelo bakeñisa kashwau ka hae mi a ni lumba kabakala tumelo ya ka ye tiile. Mi lwa laezana hande.”

3. Ki kabakalañi ha lu sa swaneli ku tuhelela ba bañwi ku lu halifisa?

³ Mwa lifasi le li tezi matata le, lu ka na lu kopana ni batu ba ba halifile, mi ni ha lu li mwa bukombwa lu ka zwelapili ku ba katana. Ha lu katana batu ba ba cwalo, lu tokwa ku bonisa “musa ni likute.” (1 Pit. 3:15) Kambe muzwale ya sa zo bulelwa naa ituhelezi ku halifiswa ki muuna ya naa mu bifezi ili ya naa mu ezize ka kashwau, moya wa muuna yo ne u si ke wa cinca; mane naa ka halifa maswe ni ku fita. Kono bakeñisa kuli muzwale yo naa bile ni buiswalo mi naa bulezi ka musa, ze ne zwile mwateñi ne li ze nde.

Ki Nto Mañi ye Tahisa Kuli Mubulelelo U be O Musa?

4. Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku bulelanga ka musa?

⁴ Ha lu sebelisana ni ba mwa puteho kamba batu ba kwande, ku beya ni ba lubasi lwa luna, lu swanela ku mamela kelezo ye ya muapositola Paulusi: “Mubulelelo wa mina ibe o na ni musa kamita, o lungilwe lizwai.” (Makolo. 4:6) Mubulelelo o cwalo o munde ili o lukela ki wa butokwa kuli lu kone ku ambolisananga ni ba bañwi ka kozo.

5. Ku ambolisana hande ni ba bañwi ha ku talusiñi? Mu fe mutala.

⁵ Ku ambolisana hande ni ba bañwi ha ku talusi kuli mu swanela ku bulela mo mu ikutwela kaufela ni mo mu nahanela ka nako ifi kamba ifi, sihulu ha mu filikani. Mañolo a bonisa kuli mutu ya palelwa ku iswala ha halifile haki ya tiile, kono ki mufokoli. (Mu bale Liproverbia 29:11.) Mushe naa li “ya musa hahulu” ku fita batu kaufela be ne ba pila mwa miteñi ya hae, kono nako ye ñwi naa tuhelezi buipanguli bwa sicaba sa Isilaele ku mu halifisa ni ku mu palelwisa ku kanyisa Mulimu. Mushe naa bonisize mwa naa ikutwela, kono naa si ka tabisa Jehova. Ha sa etelezi Maisilaele ka lilimo ze 40, Mushe naa si ka lumelezwa ku ba kenya mwa Naha ya Sepiso.—Num. 12:3; 20:10, 12; Samu 106:32.

6. Ku ba ni tokomelo mwa lipulelo za luna ku talusañi?

 ⁶ Mañolo a lu susueza ku ba ni buiswalo ni tokomelo, kamba butali, ha lu bulela. “Mutu ya bulela hahulu, ha tokwi ku fosa; kono ya ñaña mulomo wa hae, u butali.” (Liprov. 10:19; 17:27) Kono ku ba ni tokomelo ha ku talusi kuli lu si ke lwa bulelanga maikuto a luna. Ku talusa ku bulela ka “musa,” ku itusisa lulimi lwa luna kuli lu wise ba bañwi lipilu isi ku ba utwisa butuku.—Mu bale Liproverbia 12:18; 18:21.

“Nako ya ku Kuza, ni Nako ya ku Bulela”

7. Ki lika ze cwañi ze lu sa swaneli ku bonisa kamba ku bulela, mi ki kabakalañi?

⁷ Sina feela ha lu tokwa ku ba ni musa ni buiswalo ha lu bulela ni be lu beleka ni bona kamba be lu fumana mwa bukombwa, lu tokwa ku eza ka mukwa o swana mwa puteho ni fa lapa. Ku bonisa buhali mwa lipulelo ni mwa likezo za luna lu sa isi pilu ku ze kona ku zwa mwateñi ku kona ku sinya bulikani bwa luna ni Jehova, ku lu holofaza mwa maikuto ni mwa mubili, mi lu kona ku tahisa kuli ni ba bañwi ba amiwe ka nzila ye swana. (Liprov. 18:6, 7) Lu swanela ku no iswala kwa maikuto a maswe, a bonisa ku sa petahala kwa luna. Linyefulo, ku sheununa, kashwau, ni buhali li fosahalile. (Makolo. 3:8; Jak. 1:20) Mikwa yeo ya kona ku sinya bulikani bwa luna ni ba bañwi ni Jehova. Jesu naa lutile kuli: “Mutu kaufela ya zwelapili ku bifela mwanahabo yena u ka atulwa mwa kuta ye nyinyani; kono mutu ufi kamba ufi ya lwaha mwanahabo yena u ka atulwa mwa Kuta ye Tuna; mi haili mutu ufi kamba ufi ya bulelela mwanahabo yena kuli, ‘Wena sikuba tuwe!’ yena u ka swanelwa ki ku nepelwa mwa Gehena ya mulilo.”—Mat. 5:22, NW.

8. Ki mwa miinelo mañi mo lu swanela ku bulela maikuto a luna, kono ka nzila ifi?

⁸ Kono ku na ni litaba ze ñwi ze lu kona ku ikutwa kuli zona li tokwa ku ambolwa. Haiba nto ye ñwi ya bulezi muzwale yo muñwi kamba ya ezize i mi filikanya hahulu kuli mane ha mu koni ku mu swalela feela, mu si ke mwa mu bulukela lutimbo mwa pilu ya mina. (Liprov. 19:11) Haiba yo muñwi a mi foseza, pili mu kuyule bunyemi bwa mina mi cwale mu eze ze  tokwahala kuli mu tatulule taba. Paulusi naa ñozi kuli: “Mu si ke mwa likelelwa ki lizazi mu nze mu halifile.” Bakeñisa kuli taba yeo i sa mi kataza, mu i tatulule ka musa ili ka nako ye swanela. (Mu bale Maefese 4:26, 27, 31, 32.) Mu ambole taba yeo ni muzwale wa mina ka ku ya ka niti ya taba kono ili ka sishemo, ka mulelo wa ku kutisana lipilu.—Liv. 19:17; Mat. 18:15.

9. Ki kabakalañi ha lu swanela ku litela kuli bunyemi bwa luna bu kuyuke lu si ka atumela kale ba bañwi?

⁹ Kuli mu tatulule taba, mu swanela ku keta nako ye lukela. Ku na ni “nako ya ku kuza, ni nako ya ku bulela.” (Muek. 3:1, 7) Hape, “pilu ya mutu ya na ni niti i ikupula kalabo.” (Liprov. 15:28) Ku eza cwalo ku kona ku mi tokwa ku libelela nako ye swanela kuli mu ikambote ka za butata. Ku ambola ka za teñi inge mu sa filikani maswe ku kona ku ekeza feela kwa butata; kono hape ha mu swaneli ku libelela nako ye telele.

Ku Eza ba Bañwi ka Musa ku lu Tusa ku Pilisana Hande ni Bona

10. Ku eza ba bañwi ka musa ku kona ku lu tusa cwañi ku zwisezapili bulikani bwa luna ni bona?

¹⁰ Mubulelelo o musa ili o munde u lu tusa ku pilisana ni ba bañwi mwa kozo. Mi mane ku eza ze lu kona kuli lu zwisezepili bulikani bwa luna ni bona ku kona ku lu tusa ku ambolisananga hande ni bona. Ku eza ba bañwi ka musa—inge cwalo ku ba tusa, ku ba fa mpo ka ku zwelela kwa pilu, kamba ku ba amuhela—ku kona ku lu tusa ku ambolisananga ni bona ka tukuluho. Mi ka ku eza cwalo lu kona ku “kubukanya mashala a tuka” ku mutu mi mutu yo u kona ku bonisa tulemeno to tunde, ili ku tahisa kuli lu ambolisane hande ni yena ka za butata ni ku bu tatulula.—Maro. 12:20, 21.

11. Jakobo naa ezize cwañi kuli a kutisane pilu ni Esau, mi kiñi ze ne zwile mwateñi?

¹¹ Toho ya lusika, Jakobo, naa utwisisize taba yeo. Muhulwanaa hae, Esau, naa mu nyemezi hahulu kuli mane Jakobo a baleha kakuli naa nahana kuli Esau u ka mu bulaya. Hamulaho wa lilimo ze ñata, Jakobo a kuta. Esau a taha ni baana ba 400 ku to mu katanyeza. Jakobo a kupa tuso ku Jehova. Kihona a lumela Esau mpo ya limunanu ze ñata. Mpo yeo ya peta mulelo o ne i lumezwi. Ha ne ba kopani, moya wa Esau ne se u cincize, mi a matela Jakobo ni ku yo mu kumbata.—Gen. 27:41-44; 32:6, 11, 13-15; 33:4, 10.

Mu Tiisange ba Bañwi ka Lipulelo ze Musa

12. Ki kabakalañi ha lu swanela ku ambolisananga ni mizwale ba luna ka musa?

¹² Bakreste ba sebeleza Mulimu, isi batu. Nihakulicwalo, lu batanga kuli ba bañwi ba lu tabele. Manzwi a luna a musa a kona ku fukuza kwa bukiti bwa mitiyo ya mizwale ni likaizeli ba luna. Kono ku ba nyaza-nyazanga ku kona ku ekeza kwa bukiti bwa mitiyo yeo mi ku kona ku tahisa kuli ba bañwi ba ikutwe kuli ba latehezwi ki sishemo sa Jehova. Kacwalo lu no ambolisanga ba bañwi lika ze ba susueza, ili “taba ye nde feela, ye tusa ku yahisa, kuli i batiseze ba ba i utwa sishemo.”—Maef. 4:29.

13. Maeluda ba swanela ku hupulangañi (a) ha ba eleza ba bañwi? (b) ha ba ñola mañolo?

¹³ Maeluda sihulu ba swanela ku ba ni “musa” mi ba tokwa ku babalela mutapi ka lilato. (1 Mates. 2:7, 8) Maeluda ha ba tokwa ku eleza ba bañwi, ba batanga ku eleza “ka musa,” mi mane ba batanga ku eza cwalo niha ba ambola ni “ba ba hanyeza.” (2 Tim. 2:24, 25) Maeluda hape ba swanela ku bonisa musa mwa mañolo e ba ñolela litopa ze ñwi za maeluda kamba ofisi ya mutai. Ba swanela ku ñola ka musa ni ka maseme, ku likana ni ze lu bala kwa Mateu 7:12.

Mu Itusise Lipulelo ze Musa Mwa Lubasi

14. Paulusi naa file baana kelezo ifi, mi ki kabakalañi?

¹⁴ Manzwi a luna, ponahalo ya fa sifateho sa luna, ni liponiso za mubili wa luna, li kona ku ama ba bañwi ka nzila ye lu sa lemuhi. Ka mutala, baana ba bañwi ba kona ku sa lemuha hande mo manzwi a bona a amela basali. Kaizeli yo muñwi naa ize: “Ni sabanga maswe bo muunaa ka ha ba ni hanyaukela.” Manzwi a buhali a kona ku ama hahulu musali ku fita mo a amela  muuna mi musali u kona ku a hupula ka nako ye telele. (Luka 2:19) Sihulu musali u amiwanga hahulu ki manzwi a bulelwa ki mutu ya lata ili ya kuteka. Paulusi naa elelize baana kuli: “Mu late basali ba mina, mi mu si ke mwa ba halifela.”—Makolo. 3:19.

15. Mu fe mutala o bonisa libaka muuna ha swanela ku eza musalaa hae ka musa.

¹⁵ Ha naa bulela ka za taba yeo, muzwale yo muñwi ya sa bile mwa linyalo ka nako ye telele naa file mutala o bonisa libaka muuna ha swanela ku eza musalaa hae ka musa, sina “piza ye fokola.” Naa ize: “Haiba mu swala nto ye ñwi ya butokwa ili ye kona ku tubeha ka bunolo, ha mu swaneli ku i swala ka taata, kakuli ya kona ku ba ni lwandala. Nto yeo niha i ka lukiswa, lwandala lo lu kona ku zwelapili ku bonahala. Haiba muuna a bulela ka manzwi a buhali ku musalaa hae, u kona ku mu utwisa butuku. Seo si kona ku fokolisa linyalo la bona ka nako ye telele.”—Mu bale 1 Pitrosi 3:7.

16. Musali u kona ku yaha cwañi lubasi lwa hae?

¹⁶ Baana ni bona ba kona ku tiiswa kamba ku zwafiswa ki manzwi a ba bañwi, ku kopanyeleza ni a basali ba bona. “Musali ya wile pilu” ili ya ‘sepilwe ki muunaa hae’ luli, u isanga pilu kwa maikuto a muunaa hae, sina mwa batela kuli muunaa hae ni yena a ezange cwalo. (Liprov. 19:14; 31:11) Kaniti, mupilelo wa musali wa kona ku ama hahulu lubasi lwa hae ka nzila ye nde kamba ye maswe. “Musali ya butali u yaha ndu ya hae; kono wa sikuba wa i yahulula ka mazoho a hae.”—Liprov. 14:1.

17. (a) Banana ba swanela ku ambolanga cwañi ni bashemi ba bona? (b) Batu ba bahulu ba swanela ku ambolanga cwañi ni banana, mi ki kabakalañi?

¹⁷ Bashemi ni bana, ni bona ba swanela ku ambolisananga ka musa. (Mat. 15:4) Ha lu ambola ni banana, lu si ke lwa ba “halifisa.” (Makolo. 3:21; Maef. 6:4) Nihaike kuli banana ba swanelwa ku kalimelwa, bashemi ni maeluda ba lukela ku ambolanga ni bona ka likute. Ha ba eza cwalo, ba tusa banana ku lukisa linzila za bona ni ku tiiseza mwa bulikani bwa bona ni Mulimu. Mi ku ambola ni bona ka likute ki nto ye nde ku fita ku ba eza ka nzila ye ka ba nahanisa kuli lu ikutwa kuli ki bo lipalile, mi seo si kona ku tahisa kuli ni bona ba ikutwe cwalo. Mwendi banana ha ba na ku hupula likelezo kaufela ze ne ba filwe, kono ba ka hupula mo ba bañwi ne ba ambolezi ni bona.

 Mu Bulele Lika ze Nde ka Pilu ye na ni Niti

18. Lu kona ku felisa cwañi mihupulo ye maswe ni maikuto a maswe?

¹⁸ Ku tibela buhali ha ku talusi feela ku ba ni ponahalo ya ku sa nyema. Mulelo wa luna haki wa ku tibela feela bunyemi. Ku lika ku ba ni ponahalo ya kuli lu ombalile kono inze lu tezi buhali mwa pilu ku ka lu kenya mwa kozi. Haiba lu eza cwalo, lu ka swana sina mutu ya kwahela sikwahezo fa poto ye tezi mezi a sweli ku bila. Ku eza cwalo ku kona ku tisa kuli poto yeo i fufule. Kacwalo, mu si ke mwa buluka buhali mwa pilu ya mina ni ku bu bonahaza hasamulaho. Mu lapele ku Jehova kuli a mi tuse ku toola maikuto a maswe mwa pilu ya mina. Mi mu tuhelele moya wa Jehova kuli u fetule munahano ni pilu ya mina ilikuli mu pile ka ku lumelelana ni tato ya hae.—Mu bale Maroma 12:2; Maefese 4:23, 24.

19. Ki lika mañi ze lu kona ku eza ilikuli lu ambuke likañi?

¹⁹ Mu nge mihato ye ka mi tusa ku ba ni buiswalo. Haiba mu ipumana mwa kañi mi mu ikutwa kuli se mu halifa, mu like ku ikela ku sili ka nakonyana ilikuli buhali bwa mina bu kuyuke. (Liprov. 17:14) Haiba ye mu ambola ni yena a kalisa ku halifa, mina mu ikataze ku bulela ka musa. Mu hupule kuli: “Kalabo ye bunolo i kuyula buhali; kono linzwi le li utwisa butuku li zusa buhali.” (Liprov. 15:1) Manzwi a utwisa butuku kamba a bulwanisi a ka ekeza feela kwa butata niha ka bulelwa ka linzwi le li bunolo. (Liprov. 26:21) Kacwalo, haiba mu mwa muinelo o lika buiswalo bwa mina, mu be ‘ba ba liyeha kwa ku bulela, ba ba liyeha ni kwa ku halifa.’ Mu kupe moya wa Jehova kuli u mi tuse ku bulela lika ze nde, isike ze maswe.—Jak. 1:19.

Mu Swalele ba Bañwi ka Pilu ye na ni Niti

20, 21. Ki nto mañi ye kona ku lu tusa ku swalela ba bañwi, mi ki kabakalañi ha lu swanela ku eza cwalo?

²⁰ Ka bumai, ha ku na ni yo mu kana ku luna ya kona ku tokomela lulimi lwa hae ka ku petahala. (Jak. 3:2) Nihaiba ba lubasi lwa luna ni mizwale ni likaizeli ba luna be lu lata fokuñwi ba kona ku lu utwisa butuku ka lipulelo ze ne ba si ka lela ku bulela, niha ba ka lika ka taata ku sa eza cwalo. Ku fita ku halifa kapili, mu nyake ka pilu-telele se si tahisize kuli ba bulele cwalo. (Mu bale Muekelesia 7:8, 9.) Esi mwendi ne ba zielehile, ne ba ikalezwi, ne ba sa ikutwi hande, kamba ne ba talimana ni butata bo buñwi bo ne lu sa zibi?

²¹ Miinelo ye cwalo ha i fi mutu libaka la ku halifa. Kono ku i lemuhanga kwa kona ku lu tusa ku utwisisa libaka batu fokuñwi ha ba bulelanga kamba ku eza lika ze ba sa swaneli, mi ku kona ku lu tusa ku ba swalela. Kaufelaa luna lu bulezi litaba kamba ku eza lika ze ñwi ze ne tabile ba bañwi kwa pilu, mi lu sepa kuli ba ka lu swalela ka musa. (Muek. 7:21, 22) Jesu naa bulezi kuli lu swanela ku swalela ba bañwi kuli Mulimu a lu swalele ni luna. (Mat. 6:14, 15; 18:21, 22, 35) Kacwalo, lu lukela ku kupanga swalelo kapili ni ku swalelanga ba bañwi kapili, mi ha lu eza cwalo lu ka tahisa kuli lilato li zwelepili ku ba teñi mwa lubasi lwa luna ni mwa puteho—mi lilato ki “tamo ye lu fa bupetehi.”—Makolo. 3:14.

22. Ki kabakalañi ku itusisa lipulelo ze musa ha ku li ko ku tusa?

²² Lifasi le, le li bifile ha li nze li ya kwa ku fela, ku kona ku ba taata hahulu ku zwelapili ku ba ni tabo ni swalisano. Ku latelela likuka ze mwa Linzwi la Mulimu ku ka lu tusa ku bulelanga lika ze nde, isike ze maswe. Ku ka lu tusa ku ikola kozo mwa puteho ni mwa lubasi lwa luna, mi mutala wa luna u ka fa bupaki bo bunde ku ba bañwi, ili bwa ‘Mulimu wa luna wa kozo,’ yena Jehova.—Maro. 15:33.

Kana Mwa Kona ku Talusa?

• Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku keta nako ye lukela kuli mu tatulule matata?

• Ki kabakalañi ba lubasi ha ba swanela ku ambolisananga ka “musa” nako kaufela?

• Lu kona ku ambuka cwañi ku bulela lika ze utwisa butuku?

• Ki nto mañi ye kona ku lu tusa ku swalela ba bañwi?

[Lipuzo za Tuto]

[Maswaniso a fa likepe 21]

Mu litele kuli buhali bwa mina bu kuyuke, kihona mu ka keta nako ye swanela ya ku ambolisana

[Siswaniso se si fa likepe 23]

Muuna u swanela ku ambolanga ni musalaa hae ka musa nako kaufela