‘U ni Tiseze Libuka, Sihulu Matalo A Ñozwi’

MUAPOSITOLA Paulusi naa bulezi manzwi ao ku mulumiwa sina yena Timotea. Ki libuka ni matalo ze cwañi za naa talusa Paulusi? Ki kabakalañi ha naa bulezi manzwi ao? Mi lu kona ku itutañi kwa kupo ya hae?

Ka nako ya naa ñola manzwi ao Paulusi, libuka ze 39 za Mañolo A Siheberu ne li aluzwi ka libuka ze 22 kamba ze 24, mi ku bonahala kuli buñata bwa zona ne li ñolezwi fa miputo ye shutana-shutana. Caziba ya bizwa Alan Millard naa bulezi kuli miputo yeo niha ne i tula, “bafumi ne ba kona ku i leka.” Ba bañwi ku bona ne ba banga ni muputo u li muñwi kamba miputo ye miñata. Ka mutala, nduna wa Muetopia naa na ni buka, kamba muputo, mwa koloi ya hae mi naa nzaa “bala mwa buka ya mupolofita Isaya.” Naa li “sikombwa se situna sa Kandasi, mulena wa Etopia wa musali” mi naa ‘babalelanga bufumu bwa hae kaufela.’ Ku bonahala kuli naa li ya fumile kakuli naa na ni libuka li sikai za Mañolo.—Lik. 8:27, 28.

Paulusi naa kupile Timotea kuli: “Ha u taha, u ni tiseze cansi ye ni siile kwa Troasi ku Karpo; u tise ni libuka, sihulu matalo a ñozwi.” (2 Tim. 4:13) Manzwi ao a bonisa kuli Paulusi naa na ni libuka ze ñatanyana. Ha ku na buka ye ne li ya butokwa hahulu ku yena ku fita Linzwi la Mulimu. Ka za linzwi la “matalo,” caziba wa za Bibele ya bizwa A. T. Robertson naa ize: “Ku bonahala kuli matalo ao ne li libuka za Testamente ya Kale, mi matalo naa tula hahulu ku fita kuma.” Paulusi naa lutilwe ku zwa kwa bwanana ki Gamaliele, ya naa li muluti wa Mulao wa Mushe ili ya naa kutekiwanga ki batu kaufela. Kamukwaocwalo, Paulusi naa kona ku ipumanela miputo ya Linzwi la Mulimu.—Lik. 5:34; 22:3.

Bakreste mo ne ba Itusisezanga Miputo

Kono batu ba bañata ne ba si na miputo ya Mañolo A Kenile. Kacwalo, Bakreste ba bañata ne ba konanga cwañi ku ituta Linzwi la Mulimu mwa miteñi yeo? Liñolo la pili la naa ñozi Paulusi ku Timotea li lu tusa ku fumana kalabo. Naa ñozi kuli: “U ineele ku bala ni ku kutaza ni ku luta, mane ni fite.” (1 Tim. 4:13) Mañolo A Kenile naa balelwanga batu kwa mikopano ya liputeho za Sikreste, ili mukwa o ne ba ezanga batu ba Mulimu ku zwa ka nako ya Mushe.—Lik. 13:15; 15:21; 2 Makor. 3:15.

Ka ku ba eluda, Timotea naa tokwa ku ‘ineela ku bala’ ka ku tumusa kuli batu be ne ba si na Mañolo ba kone ku utwa. Kaniti, Linzwi la Mulimu ha ne li balelwanga batu, kaufelaa bona ne ba teelezanga ka tokomelo, mi  mwendi bashemi ni bana ha ne fitanga kwa mandu a bona, ne ba ikambotanga litaba ze ne balilwe.

Muputo ne u banga o mu telele. Ka mutala, muputo wa Isaya o zibahala hahulu ili o ne u fumanwi kwa Liwate la Lizwai ha u putululwa u eza limita ze bato eza 7.3. Muputo hape ne u banga ni kakota kafa ni kafa mi hañata ne u beiwanga mwa nkwana kamba ku putelwa mwa lisila kuli u silelezwe. Kacwalo ne u banga o bukiti. Ku bonahala kuli Bakreste ba bañata ne ba sa konangi ku shimba miputo ye miñata ha ne ba kutazanga. Paulusi niha naa na ni miputo i sikai ya Mañolo, ku bonahala kuli naa sa konangi ku i shimba kaufelaa yona mwa misipili ya hae. Mwendi ye miñwi naa i siyanga mwa Troasi ku mulikanaa hae Karpo.

Lu Kona ku Itutañi Kwa Mutala wa Paulusi?

Paulusi a si ka ñola kale kupo ya hae, inzaa tamilwe lwa bubeli mwa Roma, naa ñozi kuli: “Ni lwanile ndwa ye nde, ni fitile fa mafelelezo a nzila ya ka . . . Mi cwale kuwani ya bulena, ya Ku Luka, i beezwi na.” (2 Tim. 4:7, 8) Ku bonahala kuli Paulusi naa ñozi manzwi ao ibato ba ka 65 C.E., Nero ha naa nyandisa Bakreste. Ka nako yeo lika ne li mu tatafalezi hahulu mwa tolongo. Mane naa ikutwile kuli naa tuha a bulaiwa. (2 Tim. 1:16; 4:6) Kabakaleo, Paulusi naa kupile kuli a tisezwe miputo ya hae. Niha naa na ni sepo ya kuli naa lwanile ndwa ye nde ku isa kwa mafelelezo, naa nyolelwa ku ituta Linzwi la Mulimu kuli a itiise ka lona.

Mwendi Timotea naa sa li mwa Efese ha naa amuhezi kupo ya Paulusi. (1 Tim. 1:3) Musipili wa ku zwa mwa Efese ku ya mwa Troasi ni ku yo li ti mwa Roma u eza libima ze bato eza 1,600. Mwa liñolo le li swana leo, Paulusi naa kupile Timotea kuli: “U pakise ku ta, ku si ka ba maliha.” (2 Tim. 4:21) Bibele ha i bonisi haiba Timotea naa fumani sisepe se ne si ka yo mu fitisa kwa Roma ka nako ya naa mu tokwa Paulusi.

Lu kona ku itutañi ku Paulusi ha naa kupile kuli a isezwe “libuka, sihulu matalo a ñozwi”? Paulusi naa zwezipili ku nyolelwa Linzwi la Mulimu ha naa li mwa butata bo butuna hahulu. Kana mu lemuhile kuli ku nyolelwa Linzwi la Mulimu ne ku mu tusize ku ba bukaufi ni Jehova ni ku mu sebeleza ka tukufalelo, ni kuli a kone ku susueza ba bañwi?

Haiba lu na ni Bibele ye kwanile, lu na ni tohonolo ye tuna luli! Ba bañwi ku luna mane ba na ni Libibele li sikai. Lu swanela ku nyolelwa ku utwisisa Mañolo, sina mwa naa ezelize Paulusi. Paulusi naa bile ni tohonolo ya ku ñola mañolo a 14 ka susumezo ya moya wa Mulimu, mi liñolo la bubeli la naa ñolezi Timotea ne li lona la mafelelezo. Kupo ya hae i fumaneha kwa mafelelezo a buka yeo. Mane kupo ya Paulusi ya kuli Timotea ‘a mu iseze libuka, sihulu matalo a ñozwi’ ne li ye ñwi ya likupo za hae za mafelelezo ze ñozwi.

Kana ni mina mwa shukelwa ku lwana ndwa ye nde ya tumelo ku isa kwa mafelelezo, sina mwa naa ezelize Paulusi? Kana mwa lata ku zwelapili ku sebeleza Jehova ka tukufalelo ni ku kutaza ku fitela ha ka li kihona? Haiba ku cwalo, mu eze ka mo Paulusi naa susuelize Bakreste kuli ba eze. ‘Mu tokomele mizamao ya mina ni tuto ya mina’ ka ku nyolelwanga Bibele ni ku ituta yona kamita, ili ye se fumaneha mwa mifuta ye minde ku fita miputo.—1 Tim. 4:16.

[Mapa/Siswaniso se si fa likepe 18, 19]

(Kuli mu bone mo i hatiselizwe luli, mu bone hatiso)

Efese

Troasi

Roma