‘Mu Si Ke Mwa Tiyela Fa Butali Bwa Mina’

“U sepe Muñaa Bupilo ka pilu ya hao kaufela, mi u si ke wa tiyela fa butali bwa hao.”—LIPROV. 3:5.

1, 2. (a) Ki miinelo mañi ye lu kona ku talimana ni yona? (b) Lu swanela ku tiyela ku mañi ha lu ziyelehile, ha lu eza liketo za butokwa, kamba ha lu talimana ni miliko, mi ki kabakalañi?

BABELEKISI ba bo Namakau * ba zwisize babeleki ba bañwi ba mwa kampani ya bona fa musebezi. Bo Namakau ba ikutwa kuli ni bona ba tuha ba zwisiwa musebezi. Ba ka eza cwañi haiba ba zwa musebezi? Ba ka lifanga cwañi likoloti za bona? Kaizeli yo muñwi ya bizwa Namatama, u bata ku tutela kwa sibaka ko ku tokwahala hahulu bakutazi ba Mubuso. Kono kana wa swanela ku tutela kwateñi? Mutangana ya bizwa Samuele yena u na ni butata bu sili. Naa buhanga maswaniso a mapunu inge a sa li mwanana hahulu. Cwale sa na ni lilimo za mwa ma-20 za buhulu mi u sa tahelwanga ki takazo ye tuna ya ku buha maswaniso a mapunu. U kona ku tula cwañi muliko wo?

² Mu tiyelanga ku bo mañi ha mu ziyelehile, ha mu eza liketo za butokwa, kamba ha mu talimana ni miliko? Kana mu tiyelanga feela ku mina bañi, kamba kana mwa ‘lwalisanga Muñaa Bupilo mulwalo wa mina’? (Samu 55:22) Bibele i li: “Meeto a Muñaa Bupilo a talimile ba ba na ni niti, mi lizebe za hae li teeleza mihuwo ya bona.” (Samu 34:15) Kamukwaocwalo, ki kwa butokwa hahulu kuli lu sepe Jehova ka lipilu za luna kaufela ni kuli lu si ke lwa tiyela fa butali bwa luna!—Liprov. 3:5.

3. (a) Ku sepa Jehova ku talusañi? (b) Ki kabakalañi batu ba bañwi ha ba tiyelanga fa butali bwa bona?

³ Lu bonisa kuli lu sepile Jehova ka lipilu za luna kaufela ha lu eza za tokwa ku luna. Lu lukela ku lapelanga ku yena kamita kuli a lu tuse ni ku lu zamaisa. Kono batu ba bañata ba nahana kuli ku taata ku sepa Jehova. Ka mutala, kaizeli yo muñwi ya bizwa Namonda u li ne ku mu bezi taata ku sepa Jehova ka ku tala. Ki kabakalañi? U li: “Bo ndate ha ba utwani ni na, mi bo me ne ba sa ni tokomelangi. Kabakaleo, ne ni kalisize ku iponelanga.” Muinelo wo, u tisize kuli kaizeli yo ku mu bele taata ku sepa mutu ufi kamba ufi. Batu ba bañwi hape ba kona ku isepa ili bona kabakala buikoneli bwa bona kamba ku kondisa kwa bona. Ka mutala, muuna-muhulu ya yeziseli u kona ku isepa ili yena ha eza lika ze ama puteho ku fita ku lapela ku Mulimu pili a si ka eza kale cwalo.

4. Lu ka nyakisisañi mwa taba ye?

⁴ Jehova u bata kuli lu ikatazange ku eza ka ku ya ka litapelo za luna ni ku lika ka taata ku eza tato ya hae. Mu kona ku ziba cwañi butata bo mu tokwa ku kupa Jehova kuli a mi tatululele bona, ni butata bo mu tokwa ku lika ku itatululela? Lu swanela ku tokomelañi ha lu eza liketo? Ki kabakalañi ha lu tokwa ku lapela ha lu talimana ni miliko? Lu ka alaba lipuzo ze, ka ku nyakisisa mitala ya mwa Mañolo.

Ha lu li Mwa Ziyezi

5, 6. Ezekiasi naa ezize cwañi muta mulena wa Maasirya naa bata ku lwanisa Jerusalema?

⁵ Bibele i bulela cwana ka za Mulena Ezekiasi  wa Juda, i li: “A kumalela Muñaa Bupilo, ha si ka tuhela ku mu latelela, naa nzaa ya ka milao ya Muñaa Bupilo ya naa bulelezi Mushe.” Ezekiasi naa sepile Jehova, Mulimu wa Isilaele. (2 Mal. 18:5, 6) Ezekiasi naa ezize cwañi muta Mulena Senakeribi wa Maasirya naa lumile mpi ye tuna kwa Jerusalema hamoho ni Rabishake ni linumwana ze ñwi ze peli? Mpi ye maata ya Maasirya ne se i hapile kale minzi ya makwakwa ye miñwi ya mwa Juda, mi cwale Senakeribi naa bata ku lwanisa Jerusalema. Ezekiasi a ya kwa tempele ya Jehova mi a kalisa ku lapela, a li: “Muñaa Bupilo Mulimu wa luna, u lu lamulele mwa mazoho a hae, mibuso kaufela ya lifasi i zibe kuli ki Wena Mulimu u nosi, Wena Muñaa Bupilo!”—2 Mal. 19:14-19.

⁶ Ezekiasi naa ezize ka ku lumelelana ni tapelo ya hae. Mane a si ka ya kale kwa tempele ku yo lapela, naa laezi batu kuli ba si ke ba alaba Rabishake ya naa ba tapaula. Ezekiasi hape naa lumile linumwana ku mupolofita Isaya kuli li yo kupa likelezo ku yena. (2 Mal. 18:36; 19:1, 2) Ezekiasi naa ezize lika za naa ziba kuli ne li ka tabisa Jehova. Naa si ka kupa tuso kwa Egepita kamba kwa macaba a mañwi kakuli naa ziba kuli Jehova naa sa tabeli kuli a eze cwalo. Ezekiasi naa si ka tiyela fa butali bwa hae kono naa sepile Jehova. Lingeloi la Jehova ha se li bulaile masole ba Senakeribi ba 185,000, Senakeribi a kutela kwa Ninive.—2 Mal. 19:35, 36.

7. Lu kona ku tiiswa cwañi ki tapelo ya Anna ni ya Jonasi?

⁷ Anna, musalaa Elikana wa Mulivi, ni yena naa tiyezi ku Jehova ha naa swabile maswe kabakala kuli naa sa koni ku ba ni mwana. (1 Sam. 1:9-11, 18) Mupolofita Jonasi naa zwisizwe mwa mba ya tapi ye tuna ha sa lapezi kuli: “Ha ne ni inzi mwa ñalelwa, na itilelela ku Muñaa Bupilo, mi a ni utwa. Ha ni inzi mwahalaa sibaka sa ba ba shwile, na huweleza, mi Wa utwa linzwi la ka.” (Jona. 2:1, 2, 10) Kwa lu tiisa pilu ku ziba kuli lwa kona ku lapela ku Jehova ni ku mu kupa kuli a lu tuse ku si na taba kuli muinelo o lu li ku ona ki o taata cwañi.—Mu bale Samu 55:1, 16.

8, 9. Ki lika mañi ze ne li za butokwa ku bo Ezekiasi, Anna, ni Jonasi ha ne ba lapela, mi lu kona ku itutañi kwa mutala wa bona?

⁸ Mutala wa bo Ezekiasi, Anna, ni Jonasi hape wa lu tusa ku utwisisa ze lu swanela ku lapelela ha lu talimana ni butata. Nihaike kuli kaufelaa bona ne ba nyandile kabakala miinelo ye taata ye ne ba li ku yona, litapelo za bona li bonisa kuli ne ba si ka iyakatwa feela za bona bañi kamba za butata bo ne ba li ku bona. Linto ze ne li za butokwa hahulu ku bona ne li ku kuteka libizo la Mulimu, ku mu lapela ka nzila ye lukile, ni ku eza tato ya hae. Ezekiasi naa swabile kakuli batu ne ba shwaula libizo la Mulimu. Anna naa lata hahulu mwanaa hae kono naa sepisize ku mu isa kwa tabernakele ya mwa Shilo kuli a yo sebeleza kwateñi. Mi Jonasi naa ize: “Ni life za buitamo bwa ka.”—Jona. 2:9.

⁹ Ha lu lapela ku Jehova kuli a lu kalulule mwa ñalelwa ya luna, lu swanela ku nahana ka za mabaka e lu lapelela. Kana lu lapelanga feela kuli lu tusiwe, kamba kana lwa hupulanga Jehova ni mulelo wa hae? Manyando a kona ku tahisa kuli lu bilaezwe hahulu ki butata bo lu li ku bona kuli mane ha lu sa isa hahulu pilu kwa mulelo wa Jehova ni bulapeli bwa hae. Ha lu lapela ku Mulimu kuli a lu tuse, lu swanela ku lapelanga kuli libizo la hae li keniswe ni kuli ku boniswe kuli ki yena ya swanela ku busa. Haiba lu hupula lika zeo ha lu lapela, lu ka ba ni mubonelo o munde niha lu sa fumani tuso ye lu tokwa. Jehova u kona ku alaba tapelo ya luna ka ku lu fa maata kuli lu itiise mwa butata bo lu li ku bona.—Mu bale Isaya 40:29; Mafilipi 4:13.

 Ha lu Eza Liketo

10, 11. Josafati naa ezize cwañi ha naa tokwa ku eza keto ye taata?

¹⁰ Mu ezanga cwañi liketo za butokwa mwa bupilo bwa mina? Kana mu kalanga pili ku eza keto kihona mu ka kupa Jehova kuli a fuyole keto ye mu ezize? Ha mu nyakisise za naa ezize Josafati, mulena wa Juda, muta Mamoabi ni Maamoni ne ba ilo mu lwanisa. Batu ba mwa Juda ne ba sa koni ku ba tula. Kabakaleo, Josafati naa ezize cwañi?

¹¹ Bibele i li: “Josafati a saba, a itiisa ku bata Muñaa Bupilo.” A laela kuli batu kaufela ba mwa Juda ba itime lico mi a ba kopanya hamoho “ku kupa tuso ku Muñaa Bupilo.” Mi a yema mwahalaa puteho ya batu ba Juda ni ba mwa Jerusalema mi a lapela, a li: “Wena Mulimu wa luna, kana u si ke wa ba atula? Kakuli luna ha lu na maata a ku lwanisa sila seo se situna-tuna, se si taha ka ndwa; ha lu zibi ni mo lu ka ezeza! Kono meeto a luna a talimile ku Wena!” Mulimu wa niti naa utwile tapelo ya Josafati mi a ba lamulela. (2 Makol. 20:3-12, 17) Ha lu eza liketo za butokwa, sihulu ze kona ku ama bulikani bwa luna ni Jehova, lu swanela ku tiyela ku yena ku fita ku tiyela fa butali bwa luna.

12, 13. Mutala wa Mulena Davida u kona ku lu lutañi ha lu eza liketo?

¹² Lu swanela ku eza cwañi haiba lu talimana ni butata bo bu bonahala kuli lwa kona ku bu tatulula ka bunolo? Mwendi lu nahana kuli lwa kona ku bu tatulula kapili bakeñisa kuli lu kile lwa talimana ni butata bo bu bato swana ni bo. Mutala wa Mulena Davida u lu tusa ku utwisisa ze lu lukela ku eza ha lu li mwa miinelo ye cwalo. Maamaleke ha ne ba taselize munzi wa Zikilagi ne ba ngile basali ni bana ba Davida ku beya cwalo ni basali ni bana ba batanga ba hae. Davida naa buzize Jehova, a li: “Ha ni ka lelekisa mpi yani, kana ni ka ba swala?” Jehova a mu alaba, a li: “Zamaya, u ba lelekise, u ka yo ba swala, u si ke wa palelwa ku hapa kaufela ka bunolo.” Davida a eza cwalo, mi a “lamulela . . . kaufela ze ne ba hapile Maamaleke.”—1 Sam. 30:7-9, 18-20.

¹³ Ha se ku fitile nako ku zwa fo ne ba taselize Zikilagi Maamaleke, Mafilisita ba to lwanisa Isilaele. Davida hape a buza Jehova za naa lukela ku eza. Mulimu a mu alaba, a li: “Kambama, kakuli luli, ni ka ku fa Mafilisita mwa mazoho a hao.” (2 Sam. 5:18, 19) Hasamulahonyana, Mafilisita ba to lwanisa Davida hape. Davida naa swanela ku ezañi ka nako ye? Mwendi naa kona ku nahana kuli: ‘Ne ni kile na talimana ni muinelo o swana habeli. Kashe ni kambame ni yo lwanisa lila za Mulimu sina mo ne ni ezelize sapili.’ Kono Davida naa si ka isepa kamba ku sepa kuli lika li ka ba sina mo ne li bezi kwamulaho. Naa lapezi ku Jehova hape. Jehova naa mu file kalabo ye sa swani ni ya naa mu file sapili. Davida u lukela ku ba ya naa tabile hahulu! (2 Sam. 5:22, 23) Ha lu talimana ni butata bo bu bato swana ni bo ne lu kile lwa talimana ni bona, lu swanela ku tokomela kuli lu si ke lwa isepa kamba ku nahana kuli lika li ka lu zamaela sina mo ne li kile za bela sapili.—Mu bale Jeremia 10:23.

14. Lu itutañi kwa taba ye ama Joshua ni Magibioni?

¹⁴ Bakeñisa kuli ha lu si ka petahala, kaufelaa luna, mane ku beya cwalo ni baana-bahulu ba ba yeziseli, ha lu swaneli ku libala ku kupa Jehova kuli a lu zamaise ha lu eza liketo. Ha mu nyakisise za naa ezize Joshua ni baana-bahulu ba Isilaele muta ne ba atumezwi ki Magibioni ba ne ba ipumisize kuli ne ba zwa kwa naha ya kwahule. Joshua ni baana-bahulu ne ba si ka buza Jehova, kono ba itama bulikani ni Magibioni bwa kuli ha ba na ku ba lwanisa. Nihaike kuli Jehova naa si ka felisa bulikani bo, naa boni teñi kuli taba yeo ya ñoliwa mwa Mañolo ilikuli lu itute se siñwi ku yona.—Josh. 9:3-6, 14, 15.

 Ha lu Talimana ni Miliko

15. Ki kabakalañi ha lu tokwa ku lapela kuli lu tule miliko?

¹⁵ Bakeñisa kuli lu na ni “mulao wa sibi” mwa lilama za luna, lu swanela ku ikataza ku lwanisa litakazo za luna za sibi. (Maro. 7:21-25) Lwa kona ku wina ndwa yeo. Kamukwaufi? Jesu naa bulelezi balutiwa ba hae kuli ba tokwa ku lapela kuli ba tule miliko. (Mu bale Luka 22:40.) Haiba hamulaho wa ku lapela ku Mulimu lu sa hanelelwa ki litakazo ze maswe kamba mihupulo ye maswe, lu tokwa ku ‘zwelapili ku kupa Mulimu’ kuli a lu fe butali bo bu ka lu tusa ku talimana hande ni miliko. Bibele i lu bulelela kuli Mulimu “u fanga bote ka bufani bo butuna a sa shubuli mutu.” (Jak. 1:5, NW) Jakobo hape u lu bulelela nto ye ñwi ye kona ku lu fa maata a ku lwanisa litakazo ze maswe. U bulela kuli mutu “a bize baana-bahulu ba puteho, mi ba mu lapelele, ba mu toze oli ka libizo la Jehova. Mi tapelo ye ezizwe ka tumelo i ka folisa ya kula.”—Jak. 5:14, 15, NW.

16, 17. Ha lu tokwa tuso kuli lu tule muliko, ki ifi nako ye nde ye lu swanela ku lapela?

¹⁶ Ha lu koni ku tula miliko haiba lu sa lapeli ku Mulimu. Kono lu swanela ku hupulanga ku lapela ka nako ye lukela. Ha mu nahane ka za taba ya mucaha ya bulezwi kwa Liproverbia 7:6-23. Ka swalala u zamaya mwa nzila ya ziba kuli ku na ni musali wa lihule. Musali yo a mu colaula ka manzwi a munati ni ka kalole ka ka mwa mulomo wa hae, mi mucaha a mu latelela sina pulu ye iswa kwa silaha. Mutangana yo naa yeziñi mwa nzila yeo? Bakeñisa kuli naa “si na ngana,” kamba yeloseli, ku bonahala kuli naa katazwa ki litakazo ze maswe. (Liprov. 7:7) Ki ifi nako ya naa lukela ku lapela? Ki niti kuli naa ka eza hande ha naa ka lapela ka nako ifi kamba ifi ya naa ambola ni yena musali yo. Kono nako ye nde ya naa swanela ku lapela ki ha naa kalisa ku nahana za ku ya mwa nzila yeo.

¹⁷ Kacenu muuna u kona ku lika ka taata ku ambuka maswaniso a mapunu. Kono ku cwañi ha naa ka kena mwa libaka za fa Intaneti za ziba kuli li na ni maswaniso kamba mavidio a mapunu? Naa ka swana sina mucaha ya ñozwi mwa Liproverbia kauhanyo ya 7. Mi ku eza cwalo ku swana sina ku zamaya mwa nzila mo ku na ni likozi ze ñata. Kuli mutu a tule muliko wa ku buha maswaniso a mapunu, u swanela ku lapela ku Jehova pili a si ka kena kale mwa libaka za fa Intaneti ze maswe.

18, 19. (a) Ki kabakalañi ha ku li taata ku tula miliko, kono lu kona ku i tula cwañi? (b) Mu ka tundamena ku ezañi?

¹⁸ Haki nto ye bunolo ku tula muliko kamba mikwa ye maswe. Muapositola Paulusi  naa ñozi kuli: “Nama i na ni litakazo ze lwanisa Moya; mi za Moya li lwanisa za nama.” Kabakaleo, ha lu ezangi lika ze lu lata ku eza. (Magal. 5:17) Kuli lu wine ndwa yeo, lu swanela ku lapela ka taata ha lu tahelwa ki mihupulo ye maswe kamba miliko, mi lu swanela ku eza ka ku lumelelana ni litapelo za luna. Mu hupule kuli “ha mu si ka tahelwa kale ki muliko o sa konwi ki mutu.” Ha lu tusiwa ki Jehova, lwa kona ku zwelapili ku sepahala ku yena.—1 Makor. 10:13.

¹⁹ Tapelo ki mpo ye nde hahulu ye kona ku lu tusa ha lu li mwa ziyezi, ha lu eza liketo za butokwa, ni ha lu talimana ni miliko. Ha lu lapela ku Jehova, lu bonisa kuli lu tiyezi ku yena. Hape lu swanela ku zwelapili ku kupa Mulimu kuli a lu fe moya wa hae o kenile o lu zamaisa ni ku lu tiisa. (Luka 11:9-13) Lu sepeñi Jehova kamita mi lu si ke lwa tiyela fa butali bwa luna.

[Litaluso za kwatasi]

Kana Mwa Hupula?

• Mu itutileñi ka za ku sepa Jehova ku bo Ezekiasi, Anna, ni Jonasi?

• Mitala ya bo Davida ni Joshua i bonisa cwañi kuli lu tokwa ku tokomela ha lu eza liketo?

• Ki kabakalañi ha ku li kwa butokwa ku lapela ka nako ye lukela?

[Lipuzo za Tuto]

[Siswaniso se si fa likepe 9]

Ki nako ifi ye lu lukela ku lapela kuli lu tule miliko?