Ku Eza Licinceho Ku Ni Tusize

Taba ye Kandekilwe ki bo James A. Thompson

Ne ni pepilwe ka 1928 kwa mboela wa United States. Ka nako yeo ne ku na ni milao ye ne i hanisa batu ba bansu ku ina hamoho ni makuwa. Mutu ya naa loba milao yeo naa tamiwa kamba ku fiwa koto ye tuna.

KA NAKO yeo, mwa libaka ze ñwi za mwa United States Lipaki za Jehova ba litalo le linsu ni ba litalo le lisweu ne ba sa kopanangi hamoho mwa liputeho ze swana, mwa mipotoloho, ni mwa likiliti. Ka 1937 bo ndate ne ba bile muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu mwa puteho ya batu ba bansu mwa Chattanooga, ili mwa Tennessee. Bo Henry Nichols bona ne li baswalisanisi ba sitopa sa baana-bahulu mwa puteho ya makuwa.

Ni hupulanga lika ze tabisa ze ne ezahezi inge ni sa li mwanana. Ne ni inanga fande ka nako ya busihu ni bo ndate ni Muzwale Nichols inge ni teeleza kwa makande a bona. Nihaike kuli ne ni sa utwisisangi lika kaufela ze ne ba ambolanga, ne ni tabelanga ku ba ni bo ndate ni ku teeleza ha ne ba nze ba ambola ni bo Nichols ka za linzila ze nde za mwa ku kutaleza ka nako yeo.

Ka 1930 kwa ba ni butata mwa lubasi lwa luna. Bo ma ba ne ba na ni lilimo feela ze 20 ba timela. Kabakaleo, bo ndate ne ba na ni ku babalela na ni kaizelaa ka Doris ya naa na ni lilimo zee ne mi na ne ni na ni feela ze peli. Nihaike kuli bo ndate kihona ha ne ba sa zo kolobezwa, ne ba ezize zwelopili mwa niti.

Mitala ye ne I ni Tusize

Ka 1933 bo ndate ba kopana ni kaizeli yo munde wa libizo la Lillie Mae Gwendolyn Thomas mi hasamulahonyana ba nyalana. Bo ndate ni bo ma ne ba tomezi na ni kaizelaa ka mutala o munde wa ku sebeleza Jehova ka busepahali.

Ka 1938 kopano ya cinca mukwa o ne ba ketiwanga ka ona baana-bahulu mwa liputeho. Mwa  sibaka sa ku eza liketisa mwa puteho, ne ba ka ketiwanga kwa sibaka sa zamaiso kwa Brooklyn, New York. Liputeho kaufela za kupiwa kuli li latelele muezezo wo. Mizwale ba bañwi ba mwa Chattanooga ne ba sa lati ku amuhela cinceho yeo honafo feela kono bo ndate bona ba i amuhela ka ku tala. Busepahali bwa bona ni moya wa bo ma wa ku swalisana ni bona li ni tusize hahulu ku to fita ni la kacenu le.

Na Kolobezwa mi ni Kalisa ku Eza Sebelezo ya Nako Kaufela

Ka 1940 mizwale ni likaizeli ba sikai mwa puteho ya hesu ba lifela mbasi kuli i ba ise kwa mukopano wa sikiliti o ne u ezelizwe mwa Detroit, kwa Michigan. Ba bañwi be ne lu ile ni bona ne ba izo kolobezwa. Ne ni kalile ku kutazanga kamita inge ni na ni lilimo liketalizoho mi kabakaleo ba bañwi ne ba komokile ha ne ba boni kuli ne ni si ka kolobezwa.

Ha ne ba ni buzize libaka ha ne ni si ka kolobezwa na ba alaba, na li: “Ha ni utwisisi lika kaufela ka za kolobezo.” Bo ndate ne ba ni utwile mi ba komoka. Ku zwa fo, ba ikataza ku ni tusa ku utwisisa ze i talusa kolobezo ni libaka ha i li ya butokwa hahulu. Hamulaho wa likweli zee ne na kolobezwa mwa lisa le ne li li kwande a Chattanooga ka la 1 October, 1940, inze ku bata hahulu.

Ha ne ni na ni lilimo ze 14 na kalisa ku ezanga bupaina ka nako ya pumulo ya bana ba sikolo ya mwa mbumbi. Ne ni kutalezanga mwa litolopo-nyana za mwa Tennessee ni za mwa sibaka sa Georgia se si li bukaufi. Ne ni zuhanga ka mapakela ni ku longa mufaho mi ne ni kwelanga mbasi kamba sitima ka 6 kiloko ku ya kwa sibaka se ne ni kutalezanga. Ne ni kutanga kwa ma-6 kiloko manzibwana. Lico ze ne ni shimbanga ne li felanga nako ya musihali i si ka kwana kale. Nihaike kuli ne ni banga ni mali, ne ni sa lumelezwi ku kena mwa sintolo kuli ni leke lico bakeñisa litalo la ka le linsu. Ka zazi le liñwi na kena mwa sintolo kuli ni leke kwateñi sico kono ba ni leleka. Musali wa mukuwa yo muñwi ya sishemo a ni tiseza sico se ne ni bata ku leka.

Ha ne ni kalile ku kena mwa litopa za kwa sekondari, batu ba kwa mboela ba kalisa ku lwanela hahulu liswanelo za sicaba. Tutengo to tuñwi to tu cwale ka Katengo ka Naha ka Swalisano ya Makaladi (National Association for the Advancement of Colored People), twa susueza bana ba likolo ku lwanela liswanelo za bona. Likolo ze ñwi za batu ba bansu ne li bata kuli bana ba sikolo kaufela ba mwa likolo zeo ba be mwa tutengo to. Ne ni hapelezwanga ku swalisana ni tutengo to kuli ni ‘yemele batu ba litalo la luna.’ Kono na hana mi na talusa kuli Mulimu ha ngi mushobo o muñwi kuli ki wa butokwa ku fita o muñwi. Hakulicwalo, ni sepile Mulimu kuli ki yena ya ka felisa ketululo.—Joa. 17:14; Lik. 10:34, 35.

Ni mano feza sikolo sa sekondari, na nahana za ku tutela kwa New York City. Kono na tibelela mwa Philadelphia, ili mwa Pennsylvania, kuli ni potele balikani be ne ni kopani ni bona kwa mukopano wa sikiliti. Mwa puteho ya mwa tolopo yeo, ne ku na ni makuwa ni batu ba bansu ba ne ba kopana hamoho mi ne li lwa pili ku kopana mwa puteho ye cwalo. Ka nako ya naa potela puteho yeo muokameli wa maeto, a ni bizeza kwatuko mi a ni bulelela kuli ni filwe kalulo fa mukopano o tatama. Kabakaleo na iketela ku ina mwa tolopo yeo.

Yo muñwi wa balikani be ne ni bile ni bona mwa Philadelphia ne li kalibe wa libizo la Geraldine White, kamba Gerri ku likana ni mo ni mu bizezanga. Naa ziba hahulu Bibele mi naa kona ku ambola hande ni batu mwa bukombwa.  Nto ye ne li ya butokwa hahulu ku na ne li ya kuli naa na ni mulelo o swana ni o ne ni na ni ona wa ku ba paina. Mi lwa nyalana la 23 April, 1949.

Lu Memiwa ku ya Kwa Giliadi

Mulelo wa luna ne li wa ku kena Sikolo sa Giliadi ni ku yo ba balumiwa mwa naha i sili. Kuli lu itukiseze ku ya kwa Giliadi lwa yo sebeleza ka tabo kwa sibaka ko ne ku na ni butokwi. Hamulaho wa nakonyana, lwa kupiwa ku yo sebeleza mwa Lawnside, ili kwa New Jersey; ku zwa fo, lwa yo sebeleza mwa Chester, kwa Pennsylvania; mi hamulaho lwa yo sebeleza mwa Atlantic City, kwa New Jersey. Ha ne lu li mwa Atlantic City, ne lu kona ku kupa ku yo kena Sikolo sa Giliadi kakuli ne se lu nyalani ka lilimo ze peli. Kono ne ku na ni butata.

Mwa lilimo za makalelo za ma-1950 micaha ba bañata ne ba sweli ku kenywa busole kuli ba yo lwana mwa ndwa ye ne kolota mwa Korea. Ku bonahala kuli katengo ka ne ka kenya batu busole ka mwa Philadelphia ne ka ketulula luna Lipaki za Jehova kabakala kuli ne lu sa ikenyi mwa litaba za naha. Kono muatuli yo muñwi a ni taluseza kuli Katengo ka Babatisisi ba Milatu ka FBI ne ka ni tatubile mi ne ka fumani kuli taba ye ne ni bulezi ya kuli ha ni ikenyangi mwa litaba za naha ne li ya niti. Kamukwaocwalo, ka la 11 January, 1952, ba katengo ka kañwi ba lumela kuli ni si ke na kenywa busole bakeñisa kuli ne ni li muluti wa za bulapeli.

Mwa August ka silimo seo, na ni Gerri lwa memiwa kuli lu yo kena Sikolo sa Giliadi mwa sitopa sa bu-20 se ne si kalile mwa September. Ne lu na ni buikolwiso bwa kuli lu ka lumelwa kwa naha i sili. Kaizelaa ka Doris naa kwazize mwa sitopa sa bu-13 sa Giliadi mi naa sebeleza mwa Brazil. Kono ne lu komokile hahulu ha ne lu lumezwi kwa Alabama kuli ni yo ba muokameli wa mupotoloho wa liputeho za Lipaki ba litalo le linsu. Taba yeo ne i lu swabisize hanyinyani bakeñisa kuli ne lu bata hahulu ku yo sebeleza mwa naha i sili.

Puteho ya pili ye ne lu potezi ne li ya mwa Huntsville. Lwa yo ina mwa ndu ya kaizeli yo muñwi. Ha ne lu longola libyana za luna, lwa utwa kaizeli yo inzaa bulela fa luwaile kuli: “Banana ba fitile.” Ne lu na ni feela lilimo ze 24 za buhulu mi ne lu bonahala hahulu bwanana. Mi ka nako ye ne lu li mwa mupotoloho wo, ne lu bizwanga ka libizo la sisomo la kuli Banana.

Batu ba kwa mboela ne ba kuteka hahulu Bibele. Ki lona libaka sibaka seo ha si bizwa Sibaka sa Bibele. Kamukwaocwalo, ha ne lu kutazanga ne lu ambolanga ni batu ka za litaba ze, ze taalu:

(1) Miinelo ya mwa lifasi.

(2) Sepo ye bulezwi mwa Bibele.

(3) Ze i bulela Bibele kuli ki zona ze lu swanela ku eza.

Ha se lu ambozi litaba zeo ni mutu ne lu mu bonisanga hatiso ye tomile fa Bibele. Bakeñisa kuli muezezo wo ne u tusa hahulu, ne ni kupilwe ku yo bonisa mo ne ni ezezanga kwa Mukopano wa Lifasi le Linca la Batu (New World Society Assembly) o ne u ezelizwe mwa New York ka 1953.

 Mwa mbumbi ya 1953 na kupiwa ku yo sebeleza mipotoloho ya Lipaki ba litalo le linsu ya kwa mboela sina muokameli wa sikiliti. Sibaka sa luna ne li ku zwa kwa Virginia ku yo fita kwa Florida mane ni ku liba kwa wiko ku yo li ti kwa Alabama ni kwa Tennessee. Baokameli ba maeto ne ba tokwa ku itukiseza ku talimana ni miinelo ye shutana-shutana. Ka mutala, ne lu inanga mwa mandu a naa si na matapelo, mi ne lu tapelanga mwa mbafu ye ne beiwanga kwamulaho wa sitofu sa mwa situngu. Ne lu tabile kakuli wo ki ona feela muzuzu o ne u futumala hahulu.

Butata bo ne bu Tisizwe ki Saluluti sa Mubala

Ha ne lu sebeleza liputeho za kwa mboela, ne lu tokwanga ku eza lika ze ñwi ka butali. Batu ba litalo le linsu ne ba sa lumelezwangi ku itusisa matapisezo a nyangela. Kabakaleo, musalaa ka Gerri ha naa yanga kwateñi naa talusanga kuli litino za naa tapisanga ki za “Bo musalaa bo Thompson.” Ku bonahala kuli batu ba bañata ne ba nahananga kuli Gerri ne li mubeleki wa “Bo musalaa bo Thompson.” Ka nako yeo baokameli ba likiliti ne ba buhisanga filimu ya The New World Society in Action fa libuhisezo le lituna. Ha ne ni tokwanga libuhisezo le li cwalo, ne ni lizezanga kwa sintolo ni ku ba bulelela kuli “Bo musalaa bo Thompson” ba kupa kwa libuhisezo. Hamulaho ne ni yanga kwa sintolo ni ku yo nga libuhisezo leo. Ne lu kutekanga batu kamita mi ne lu sa bangi ni butata mwa bukombwa.

Kwa mboela ne ku na ni mufuta o muñwi wa ketululo. Batu ba bañata ne ba sa lati batu ba ne ba zwa kwa mutulo. Mutende o muñwi ne u bulezi kuli bo James A. Thompson, Jr., ba kwa Watchtower Bible and Tract Society of New York ne ba ka bulela fa mukopano. Ba bañwi ne ba nahanile kuli ne ni zwa kwa New York. Kabakaleo, katengo ka fa sikolo ka lu kwalela kuli lu si ke lwa ezeza mukopano wa luna wa mupotoloho mwa muyaho wa sikolo sa bona. Kamukwaocwalo, na ya ku ba katengo kao mi na yo ba taluseza kuli ne ni kenezi sikolo sa ka mwa Chattanooga. Mi ba lu lumeleza ku kopanela mwa muyaho wo.

Mwa ma-1950 ketululo ya mubala ne i tisa butata bo butuna, mi fokuñwi ne ku banga mifilifili. Ka 1954, Lipaki ba bañwi ne ba sitatalile ha ne ku si na mizwale ba litalo le linsu ba ne ba file lingambolo kwa mikopano ye miñwi ya likiliti. Ne lu susuelize mizwale ba luna ba litalo le linsu kuli ba be ni pilu-telele. Mwa mbumbi ye ne tatami na fiwa ngambolo. Mi hamulaho wa fo, mizwale ba bañata kwa mboela ba kalisa ku fiwanga lingambolo fa mikopano.

Hamulaho wa nako, mifilifili ye ne i tiswa ki ketululo ya mubala ya fukuzeha mi mizwale ba litalo le lisweu ni ba litalo le linsu ba kalisa ku kopananga hamoho. Kabakaleo bahasanyi ba bañwi ba kupiwa kuli ba yo kopananga ni liputeho li sili mi libaka za ku kutaleza za liputeho za cinciwa. Mi baokameli ba fiwa buikalabelo bu sili. Mizwale ba bañwi ba litalo le linsu ni ba litalo le lisweu ne ba si ka tabela tukiso ye nca yeo. Kono buñata bwa mizwale ne ba likanyisize Jehova mi ne ba si na ketululo. Mane ba bañata ne ba na ni balikani ba bande ba litalo li sili. Mwa lubasi lwa luna ne ku na ni swalisano ye swana sina yeo ha ne ni hula mwa lilimo za ma-1930 ni za ma-1940.

Lu yo Sebeleza Kwa Sibaka si Sili

Mwa January ka 1969, na ni Gerri lwa biziwa kuli lu yo sebeleza kwa Guyana, kwa South America mi ne lu tabile ku ya kwateñi. Pili ne lu ile kwa Brooklyn, mwa New York, ili ko ne ni ilo lutiwa mwa ku okamelela musebezi wa ku kutaza  mwa Guyana. Ne lu fitile kwateñi mwa July ka 1969. Ne i li cinceho ye tuna ku ina mwa sibaka si li siñwi hasamulaho wa ku sebeleza mwa mupotoloho ka lilimo ze 16. Na ha ne ni sebelezanga fa ofisi ya mutai, musalaa ka yena hañata naa yanga kwa ku kutaza ka ku ba mulumiwa.

Ne ni ezanga misebezi ye shutana-shutana ye cwale ka ku ngwenjula bucwañi, ku lumela lihatiso kwa liputeho ze 28, ni ku ñolelananga mañolo ni mizwale ba kwa sibaka sa zamaiso kwa Brooklyn. Ne ni sebezanga ka lihora ze 14 ku isa ku ze 15 ka zazi. Musebezi o ne lu eza ne li o taata kono ne lu ikozi ona. Ha ne lu fitile mwa Guyana ne ku na ni bahasanyi ba 950, kono kacenu se ku na ni bahasanyi ba ba fitelela 2,500.

Mwa Guyana ne ku futumala hande mi ne lu ikolanga miselo ni miloho. Kono nto ye ne i lu tabisa hahulu ne li batu ba ne ba bata ku ituta ze i luta Bibele ka za Mubuso wa Mulimu. Hañata Gerri naa itutanga Bibele ni batu ba 20 ka sunda ni sunda. Ba bañata kwa batu bao ne ba kolobelizwe mi ba bañwi ku bona ba ba mapaina, baana-bahulu, mi ba bañwi ba ya kwa Giliadi kuli ba yo ba balumiwa.

Lu Talimana ni Butata ni Mapongo

Mwa 1983 bashemi ba ka mwa United States ne ba tokwa tuso. Na, kaizelaa ka Doris, ni musalaa ka Gerri lwa ba ni mukopano wa lubasi. Doris ya naa sa sebelize sina mulumiwa ka lilimo ze 35 mwa Brazil a iketela ku kuta kwahae kuli a yo ba babalela. Naa ize neikaba hande kuli mulumiwa a li muñwi a kutele kwahae ku fita kuli ba babeli ba eze cwalo. Bashemi ba luna ha se ba timezi, Doris a ina mwa Chattanooga mi sa li paina ya ipitezi.

Ka 1995 ne ni fumanwi ni butuku bwa kansa mi ne ni tokwa ku kutela kwa United States. Lwa yo ina mwa Goldsboro, kwa North Carolina, ili sibaka se si fahali ku zwa ko ne lu pila lubasi lwa hesu kwa Tennessee ni ko ne lu pila lubasi lwa Gerri kwa Pennsylvania. Butuku bwa ka bwa kansa ha bu sa ni kataza hahulu. Lu sebeleza ku ye ñwi ya liputeho za mwa Goldsboro sina mapaina ba ba ipitezi ba ba li lianga.

Se ni ezize sebelezo ya nako kaufela ka lilimo ze fitelela 65. Na itumela luli ku Jehova kakuli u ni fuyauzi hamoho ni Gerri bakeñisa ku eza licinceho kuli lu mu sebeleze. Manzwi a Davida a ezahalile ku luna, ili a naa bulezi ka za Jehova kuli: “Ku ya na ni sishemo, Wena, u iponahalisa ya sishemo.”—2 Sam. 22:26.

[Maswaniso a fa likepe 3]

Bo Ndate ni Muzwale Nichols ne ba ni tomezi mutala o munde

[Maswaniso a fa likepe 4]

Na ni Gerri inze lu itukiselize ku ya kwa Giliadi, ka 1952

[Maswaniso a fa likepe 5]

Ha se lu keni Sikolo sa Giliadi, ne lu lumezwi ku yo sebeleza mwa mupotoloho kwa mboela

[Siswaniso se si fa likepe 6]

Baokameli ba maeto ni basali ba bona ha ne ba itukiseza ku ya kwa mukopano wa sikiliti, ka 1966

[Siswaniso se si fa likepe 7]

Sebelezo ya bulumiwa mwa Guyana ne i tabisa