Ze Ezahezi mwa Bupilo

“Ku la Bulyo la Hao ku Inzi ze Tabisa, ku ya ku Ile”

Taba ye Kandekilwe ki bo Lois Didur

Mwa bupilo bwa mina, ki hakai inze mu bulela manzwi a cwale ka a kuli, ‘Kambe ne ni si ka eza keto ye ne ni ezize’? Hamulaho wa ku ba mwa sebelezo ya nako kaufela ka lilimo ze 50, ha ni hupuli kuli ni kile na tahelwa ki butata bufi kamba bufi bo ne bu tisizwe kabakala kuli ne ni li kwa lizoho la bulyo la Jehova. Kashe ni mi kandekele se si tahisa kuli ni bulele cwalo.

NE NI pepilwe ka 1939 mi ne ni hulezi mwa sibaka sa matakanyani mwa Saskatchewan kwa Canada. Ne ni hulile hamoho ni bahulwani ba ka ba basizana ba bane ni banyani ba ka ba babeli, mushimani ni musizana. Bupilo bo ne lu pila fa famu ya luna ya mwa libala ne bu tabisa. Zazi le liñwi, Lipaki za Jehova ba to potela bo ndate, mi na ba buza ka za haiba Mulimu u na ni libizo. Ba lu bonisa libizo la Jehova kwa liñolo la Samu 83:18. Kamukwaocwalo, na tabela ku ziba ze ñata ka za Mulimu ni Linzwi la hae.

Mwa miteñi yeo, banana ba ne ba pila fa mafamu ne ba kena likolo za mwa matakanyani ze ne felela mwa sitopa sa bu 8, mi ne ba kenelanga mwa muzuzu u li muñwi. Ne ba pahamanga lipizi kamba ku zamaya likilomita ze ñata ku ya kwa sikolo. Mabasi a mwa sikiliti mo ne ku na ni sikolo ki ona a naa yapananga ku babalela muluti wa fa sikolo seo. Silimo se siñwi, ne li nako ya bashemi ba ka ya ku babalela ni ku ina ni muluti yo munca wa libizo la John Didur.

Se ne ni sa zibi kikuli muluti wa mutangana yo ni yena naa tabela hahulu Linzwi la Mulimu. Nako ye ñwi ne ni sweli ku lumbaeta lipuso za celelano (communism ni socialism), ili lipuso ze ne ba yemela hahulu bo ndate ka nako yeo. Bo John ba alabela mwatasi, ba li: “Ha ku na mutu ya na ni tukelo ya ku busa ba bañwi. Ki Mulimu feela ya na ni tukelo yeo.” Kalabo yeo ne i tahisize kuli lu ikambotange litaba ze ñata ze tabisa.

Kabakala kuli ne ba pepilwe ka 1931, bo John ne ba na ni zibonyana ka za manyando a tahiswa ki ndwa. Ndwa ya kwa Korea ha i tumbuka ka 1950, bo John ba buza ba bahulu ba bulapeli bo bu shutana-shutana ka za ku ikenya kwa bona mwa ndwa. Kaufela bona ba bulela kuli ne ku si ka fosahala Bakreste ha ba ikenya mwa ndwa.  Hamulaho, ba buza Lipaki za Jehova puzo ye swana. Ba ba supeza ku zwelela mwa Mañolo mo ne ba ngela ndwa Bakreste ba kwa makalo. Bo John ba kolobezwa ka 1955. Silimo se si tatama, ni na naa kolobezwa. Bubeli bwa luna ne lu ziba kuli ne lu bata ku sebeleza Jehova ka bupilo bwa luna ni maata a luna. (Samu 37:3, 4) Mwa kweli ya July silimo sa 1957, na ni bo John lwa nyalana.

Hañata lizazi la kupuzo ya mukiti wa luna wa linyalo ne li zamaelelanga ni mazazi a mukopano wa sikiliti. Ne ku lu tahisezanga tabo ku ba mwahalaa batu ba bañwi ba bañata ba ba kuteka linyalo. Lwa pili ku fumaneha kwa mukopano wa macaba ne li mwa silimo sa 1958. Lwa tama musipili lu ba ketalizoho ka mota ku zwa kwa Saskatchewan ku ya kwa muleneñi wa New York City. Lwa tanda sunda mukatumbi inze lu zamaya ka mota musihali ni ku lobala mwa tende busihu. Mu nahane feela tabo ye ne lu bile ni yona ha ne lu memilwe ki muzwale ye ne lu kopani ni yena mwa muleneñi wa Bethlehem, mwa Pennsylvania, ku yo tibelela kwa ndu ya hae busihu bu li buñwi! Sishemo sa hae se ne si zwelela kwatasaa pilu ne si lu konisize ku yo punya mwa New York City inze lu kenile. Mukopano o mutuna wo, ne u tahisize kuli lu itebuhe hahulu bunde bo bu ipitezi bwa ku sebeleza Jehova! Sina feela mwa naa ñolezi walisamu kuli, “ku la bulyo la hao ku inzi ze tabisa, ku ya ku ile.”—Samu 16:11.

SEBELEZO YA BUPAINA

Hamulaho wa silimo ku zwa fo, ili ka 1959, lwa kala ku eza bupaina mi ne lu pila mwa ndu ye nyinyani fa lizulu le liñwi le ne li li mwa libala kwa Saskatchewan. Ne lu kona ku bona libaka ze kwahule, mi ze ñwi za ku zona ne li kalulo ya luna ya simu.

Zazi le liñwi lwa amuhela liñolo le li tabisa le ne li zwa kwa ofisi ya mutai. Na akufela ko ne ba lukiseza tilakita bo John. Mwa liñolo leo ne lu memiwa ku yo beleka sina mapaina ba ba ipitezi mwa tolopo ya Red Lake, kwa Ontario. Bakeñisa kuli ne lu sa zibi ko ne si fumaneha sibaka seo, lwa pakisa ku nga limapa kuli lu zibe ko ne si fumaneha.

Sibaka se, ne si shutana hahulu ni libala! Cwale ne lu pila ko ne ku inzi mishitu ye mituna mi ne ku fumaneha litolopo ze nyinyani ze ne li bukaufi ni mikoti ya gauda. Lizazi la pili ha ne lu sweli ku bata-bata maino, kasizana ka kañwi ka utwa ze ne lu ambola ni musali yo muñwi ya naa pila mabapa ni fo ne ka ina. Ka matela kwa ndu ni ku yo bulelela bo maa kona kuli ne lu bata-bata malobalo mi bo maa kona ka sishemo ba lu fa malobalo a busihu bu li buñwi. Mumbeta wa luna ne u li mwa muzuzu o masila wa mwatasaa ndu. Lizazi le li tatama, lwa fumana ndu ya mabala ya mizuzu ye mibeli mi ne ku si na mezi a mwa ndu ni lipula konji feela likapa la ku futumalisa mwa muzuzu ka ku itusisa mulilo wa likota. Lwa leka lika li sikai mwa sintolo mo ne ku lekiswa lika ze se itusisizwe mi kapili-pili lwa kolwa ka ze ne lu na ni zona.

Ne ku si na puteho fakaufi esi ye ne li likilomita ze 209 ku zwa ko ne lu ina. Babeleki ba bañata mwa mikoti ya gauda ne ba zwelela kwa Yurope, mi ba lu kupa kuli lu ba fumanele Libibele za mwa lipuo za bona. Mwa nako ye kuswani, lwa ba ni lituto za Bibele ze nde hahulu ze 30. Mwa likweli ze silezi, kwa tomiwa puteho ye nyinyani.

Muunaa musali yo muñwi ye ne lu ituta ni yena a lizeza muprisita wa bona kuli a to hakulula musalaa hae. Ha lu kopana ni muprisita yo fa tela ku to bona musali ye ne lu ituta ni yena, a lu bulelela kuli lu swanela ku ekeza tuto ya Silaalu kwa lituto ze ne lu luta. Musali yo a nga Bibele ya bona ya Katolika mi a kupa muprisita yo kuli a fe bupaki bwa litaba za naa bulela ka ku bonisa fo li ñozwi mwa Bibele. Muprisita yo a fukumuna Bibele yeo fahalimwaa tafule mi a bulela kuli naa sa tokwi ku paka se siñwi. Ha naa ya, a bulela mwa Siyukrenia kuli ba swanela ku lu leleka mwa ndu ya bona mi ba si ke ba tola ba lu amuhela hape. Naa si ka lemuha kuli bo John ba utwa Siyukrenia!

Hamulahonyana, lwa tuta mwa tolopo ya Red Lake kabakala kuli bo John ne ba yo lutiwa musebezi wa maeto. Kono ibata i ba silimo si li siñwi ku zwa fo, bo John ha ne ba fa ngambolo ya kolobezo fa mukopano wa sikiliti, muunaa musali yani nee li yo muñwi wa linumwana za  kolobezo! Ngambolo ye ne kile ya ba teñi mwahalaa luna ni muprisita yani ne i tahisize kuli muuna yo a kale ku nyakisisa ze i luta Bibele ka ili yena.

KU PATEHA MWA MUSEBEZI WA MAETO

Ha ne lu li mwa musebezi wa maeto, ne lu bile ni tohonolo ye ipitezi ya ku inanga ni mabasi a mañata a shutana-shutana. Lwa utwana hahulu ni batu ba ne lu pilanga ni bona mwa malapa a bona. Nako ye ñwi ne lu filwe ku ina mwa muzuzu wa fahalimu wo ne u bata ka nako ya maliha. Kakusasana-sasana, ne lu utwanga kaizeli wa musupali ha kena mwa muzuzu wa luna ka ku kuza ku to tukisa mulilo fa katofu. Mi hamulahonyana naa kutanga ni sikotolo ni mezi a futumala ilikuli lu itukiseze za lizazi leo. Ne ni itutile ze ñata kwa mikwa ya hae ya ku eza lika ka sishemo ni ka ku wa pilu.

Musebezi wa maeto ne u ni tusize ku sutelela hahulu ku Jehova. Mupotoloho o muñwi mwa Alberta ne u ngelela ni tolopo ye ñwi ya mikoti ye ne li kwa libaka ze kwahule za kwa mutulo wa Alberta, ili ko ne ku pila kaizeli yo muñwi. Kopano ya Jehova ne i nga cwañi kaizeli yo ya naa pila kwahule ni balumeli ka yena? Nako ni nako hamulaho wa likweli ze silezi, ne lu yanga kwateñi ka fulai ni ku yo tanda sunda inze lu sebeza ni yena mwa sebelezo ya mwa simu ni ku eza mikopano ni yena, sina feela mo ku ezezwanga mwa puteho ye tuna. Taba yeo ne i lu hupulisize kuli Jehova wa babalela ka sishemo yo muñwi ni yo muñwi wa batu ba ba swana sina lingunyana.

Ne lu zwezipili ku ambolanga ni buñata bwa batu ba ne ba lu amuhezi mwa mandu a bona. Taba yeo i ni hupulisa ye ñwi ya limpo za pili kwa limpo ze ne ba ni file bo John, ili kambokisi ka ka buheha ka ne ka tezi mapepa a ku ñolela. Ne lu ikolanga hahulu ku ñolela balikani ba luna mañolo ka ku itusisa mapepa ao. Ni sa itebuha hahulu kambokisi kao.

Ha ne lu sa li mwa mupotoloho o muñwi mwa Toronto, muzwale yo muñwi kwa Betele ya kwa Canada a lu lizeza ku lu buza ka za haiba ne lu ka tabela ku ya kwa Betele. Naa tokwa lili kalabo? A lu taluseza kuli naa i tokwa nihaiba lizazi le li tatama haiba kwa konahala! Mi lizazi le li tatama lwa mu alaba.

SEBELEZO YA FA BETELE

Musebezi ufi kamba ufi o ne lu filwe ne u lu bonisize lika ze tabisa ze shutana-shutana ze tahiswa ki ku ba kwa lizoho la Jehova. Ne ku bile cwalo niha ne lu ile kwa Betele ka 1977. Ku swalisana ni bañwi ba mizwale ba ba tozizwe ne ku lu konisize ku lemuha isi feela tulemeno twa bona to tu shutana-shutana kono hape ni ku lemuha kuli ne ba kuteka hahulu Linzwi la Mulimu.

Ne lu tabezi bupilo bo bunca bwa fa Betele. Ka mutala, ku fita ku bulukela libyana za luna mwa mukotana, libyana za luna cwale ne lu li bulukela mwa kabati mi ne lu swalisana ni puteho i liñwi feela. Kwandaa ku eza musebezi o ne ni filwe, ne ni ikolanga kamita ku potisa batu ba ne ba to potelanga mutai. Ne ni talusanga misebezi ye ne ezwa fa Betele, ku utwa maikuto a mizwale ba ne ba pota, ni ku alaba lipuzo za bona.

Lilimo za ululuka kapili, mi ka silimo sa 1997, bo John ba memiwa ku yo kena Sikolo sa Mizwale ba Mwa Tutengo Twa Mitai kwa Patterson, mwa New York. Hamulaho, lwa buziwa ka za haiba ne lu ka tabela ku yo sebeleza kwa Ukraine. Ne lu susuelizwe ku nahanisisa taba yeo ka tokomelo ni ku lapela ka za teñi. Kwa mafelelezo a lizazi leo, lwa ziba kuli ne lu lukela ku yo eza musebezi wo.

CINCEHO YE ÑWI—KU YO SEBELEZA KWA UKRAINE

Lu kile lwa fumaneha kwa mukopano wa macaba o mutuna kwa St. Petersburg, mwa Russia, ka 1992, mi lwa yo fumaneha hape ku wo ne u bezi kwa Kiev, mwa Ukraine, ka 1993. Mikopano yeo ne i tahisize kuli lu late mizwale ba luna ba kwa Upa wa Yurope. Muzuzu wa luna o munca kwa Lviv, mwa Ukraine, ne u li fa muyaho wa bubeli wa ndu ye lundatami ya kale. Mahaulo a muzuzu wa luna ne a talimani ni lapa le ne li na ni simu ye nyinyani mi ne ku na ni mukombwe o mutuna o mufubelu hamohocwalo ni bo nasikuku. Ne ku swana feela sina ba ba li fa famu mwa Saskatchewan. Ne lu li ba  lishumi ka ba babeli ba ne ba pila mwa ndu yeo. Zazi ni zazi kakusasa-sasana, ne lu kwelanga mota ye ne fitanga mwa tolopo ku lu isa kwa Betele ko ne lu yo belekanga.

Ne lu ikutwa cwañi ku ba mwa Ukraine? Ne ku kokobeza ku ba mwahalaa batu ba ne ba kile ba talimana ni litiko, ku kwalelwa kwa musebezi wa luna ni ku pika litolongo. Nihakulicwalo, ne ba zwezipili ku ba ni tumelo ye tiile. Ha ne lu ba babazanga ne ba bulelanga kuli, “Ne lu ezeza Jehova.” Ne ba si ka ikutwa ni kamuta kuli ba yumbilwe simulamu. Nihaiba ka nako ye, ha mu itumela kwa sishemo sa mi bonisize mutu yo muñwi, u kana a mi alaba kuli, “Mu itumele ku Jehova,” ili ku bonisa kuli ki yena Simbule sa lika kaufela ze nde.

Mwa Ukraine, mizwale ba bañata ba zamayanga ka mahutu ku ya kwa mikopano, kamukwaocwalo, ba na ni nako ya ku ambola ni ku susuezana. Misipili ya bona i kona ku tanda hora i liñwi kamba mane ku fitelela. Mwa Lviv ku na ni liputeho ze fitelela 50, mi ze 21 ku zona li itusisa muzambalala wa Mandu a Mubuso. La Sunda kwa tabisanga ku bona mizwale ha ba selehana ku taha kwa mikopano.

Lwa twaelelana kapili ni mizwale ni likaizeli, kakuli ne ba na ni moya wa sishemo mi ne ba tabela hahulu ku tusa ba bañwi. Ha ni fumana butata ku utwisisa puo, ili nto ye ni sa fumana taata, ba ni bonisanga pilu-telele. Hañata maikuto a bona fa sifateho a zamaelelanga ni manzwi e ba bulela.

Mutala o muñwi o bonisa kuli mizwale ba sepana luli ki taba ye ne ezahezi kwa mukopano wa macaba o ne u bile teñi mwa Kiev ka 2003. Ha ne lu sa zo fita-fita fa sitishini sa litima ze zamaya mwatasaa mubu, lwa atumelwa ki kasizana ka kañwi mi ka bulelela mwatasi kuli: “Ni latehile. Na palelwa ku fumana bo kuku.” Kasizana kao ne ka boni mabaji a luna mi ka ziba kuli lu Lipaki. Ne ka na ni bundume mi ne ka sa lili. Musalaa muokameli wa mupotoloho ya naa li ni luna a nga kasizana kao ni ku ka isa kwa Likolo la ze Latehile mwa sitediyamu mo ne lu kopanela. Ne ku si ka nga nako kasizana kao ka to bonana ni bo kukwaa kona hape. Ne ni fitilwe kwa pilu ki taba ya kuli kasizana ka, ne ka sepile hahulu mizwale, nihaiba mwahalaa batu ba bañata-ñata cwalo.

Mizwale ba ne ba zwa mwa linaha ze ñata ne ba tile mwa Ukraine mwa May 2001 kwa kakulo ya mutai wa luna o munca. Hamulaho wa ngambolo ye ipitezi ye ne bezi kwa sitediyamu la Sunda kakusasana, mizwale ba kamuha ka buñata ku zamaya mwa mukwakwa ku to potela Betele ye nca. Ne i li pono ye sa libalwi luli! Ne ni susuelizwe hahulu ku bona mizwale ba, ba ne ba zamaya hande ka swanelo ni ka ku kuza. Kezahalo yeo ne i tahisize kuli ni itebuhe hahulu lika ze tabisa ze tiswa ki ku sebeleza Mulimu.

CINCEHO YE TUNA

Ka bumai mwa 2004, bo John ba fumanwa ni butuku bwa kansa. Lwa ya kwa Canada kuli ba yo alafiwa. Kalafo ya pili ya kansa ye ne ba filwe ya ba imeza hahulu, mi ba tanda lisunda li sikai inze ba tokwa pabalelo ye tuna. Ka litohonolo, ba wetuluka. Nihaike kuli ne ba sa koni hande ku bulela, meto a bona kamita naa bonisa kuli ne ba itebuha batu kaufela ba ne ba ba lekula.

Kono ne ba si ka fola, mi ba timela kwa makalelo a maliha sona silimo seo. Na ikutwa kuli ku na ni kalulo ye tuna ya mubili wa ka ye tondahala. Na ni bo John ne lu ikozi hahulu ku sebeleza Jehova hamoho. Ne ni ka ezañi cwale? Na ikatulela ku kutela kwa Ukraine. Ni itebuha hahulu lilato le ni bonisizwe ki lubasi lwa Betele ni puteho ya kwateñi.

Mwa bupilo bwa luna kaufela lwa li ku ba lu inyaze kabakala liketo ze ne lu ezize. Lu ikozi bupilo bo bunde hahulu, mi lu konile ku ba ni liango ze nde ka ku fitisisa. Na ziba kuli ku sa na ni lika ze ñata za ku ituta ka za bunde bwa Jehova, mi ni sepa kuli ni ka zwelapili ku mu sebeleza ku ya ku ile bakeñisa kuli kaniti luli ni fumani ‘ze tabisa ku la bulyo la Jehova.’

[Manzwi a fa likepe 6]

“Mwa bupilo bwa luna kaufela lwa li ku ba lu inyaze kabakala liketo ze ne lu ezize”

[Siswaniso se si fa likepe 3]

Ha ni nyalana ni bo John

[Siswaniso se si fa likepe 4]

Ha ne ni sebeza sina paina ya ipitezi mwa tolopo ya Red Lake, kwa Ontario

[Siswaniso se si fa likepe 5]

Ni bo John mwa Ukraine, ka 2002