Ze Ezahezi mwa Bupilo

Ni Zwezipili ku Swala Mungundo wa Kubo ya Mujuda ka Lilimo ze 70

Taba ye Kandekilwe ki bo Leonard Smith

Nako ye ñwi ha ne ni sa li mwanana, ne ni tabile hahulu ha ne ni lemuhile ze a talusa mañolo a mabeli a mwa Bibele. Kacenu le, hamulaho wa lilimo ze 70, ni sa hupula nako ye ni to utwisisa hande taluso ya liñolo la Zakaria 8:23, le li bulela za “baana ba ba lishumi” ba ba swalelezi “mungundo wa kubo ya muuna wa Mujuda.” Baana bao ba bulelela Mujuda yo, ba li: “Lu ka ya ni mina; kakuli lu utwile kuli Muñaa Bupilo u inzi ni mina.”

MUUNA wa Mujuda u yemela Bakreste ba ba tozizwe, mi “baana ba ba lishumi” ba yemela “lingu ze ñwi,” kamba ba sitopa sa Jonadabi, ku likana ni mo ne ba bizezwanga mwa miteñi yani. * (Joa. 10:16) Ha ne ni utwisisize taluso ya liñolo la Zakaria, ne ni lemuhile kuli ku zwelapili ku tusa sitopa sa Bakreste ba ba tozizwe ki kona feela ko ku ka ni tusa ku to fumana bupilo bo bu sa feli fa lifasi.

Hape ne ni tabisizwe hahulu ki nguli ya Jesu ye bulela za “lingu” ni “lipuli” ye fumaneha kwa Mateu 25:31-46. Mwa nguli yeo, “lingu” li yemela batu ba ba ka shemubiwa ka nako ya katulo kabakala kuli ne ba ezelize Bakreste ba ba tozizwe lika ze nde ha ne ba sa li fa lifasi. Ka ku ba yo muñwi wa lingu ze ñwi, na ipulelisa, na li: ‘Haiba ni bata ku ba ngu ya Kreste, ni lukela ku tusa banyani ba hae ba ba tozizwe, ni tokwa ku latelela zamaiso ya bona kakuli Mulimu u inzi ni bona.’ Ku utwisisa taluso ya liñolo leo, ku zwezipili ku ni tusa mwahalaa lilimo ze fitelela 70.

‘MUSEBEZI WA KA KI UFI?’

Bo ma ne ba kolobelizwe ka 1925 mwa ndu ya makopanelo ya fa Betele. Ndu yeo ne i bizwanga London Tabernacle mi mizwale ba mwa sibaka seo ki mona mo ne ba kopanelanga. Ne ni pepilwe ka la 15 October 1926. Ne ni kolobelizwe mwa kweli ya March ka 1940 kwa mukopano o ne u ezelizwe mwa Dover, ye kwa likamba la England. Na kala ku tabela hahulu litaba ze ne ni ituta mwa Bibele. Bo ma ne li Bakreste ba ba tozizwe. Kamukwaocwalo, Mukreste ya tozizwe wa pili ye ne ni sebelisani ni yena ne li bo ma, mi ne ku swana inge kuli ne ni sweli “mungundo wa kubo” ya bona. Ka nako yeo, bo ndate ni muhulwanaa ka wa musizana ne ba sa lapeli Jehova. Ne lu li mwa puteho ya Gillingham, ili sibaka se si mwahalaa mboela ni upa wa England, mi buñata bwa bahasanyi mwa puteho yeo ne li Bakreste ba ba tozizwe. Bo ma ne ba kutazanga ka tukufalelo, mi ne ni bata ku ba likanyisa.

Mwa kweli ya September ka silimo sa 1941, ne ku bile ni mukopano wa sikiliti o ne u ezelizwe mwa Leicester, mi ne ku filwe ngambolo ye ne i na ni toho ya taba ye li, “Busepahali.” Ngambolo yeo ne i bulezi ka za ya na ni swanelo ya ku busa lifasi. Ngambolo yeo hape ne i ni tusize ku utwisisa kuli kanti lwa amiwa mwa taba ye mwahalaa Jehova ni Satani. Kamukwaocwalo lu swanela ku yema kwa lineku la Jehova ni ku zwelapili ku sepahala ku yena sina Mubusi wa Pupo Kamukana.

Fa mukopano wo, ne ku koñomekilwe hahulu ka za musebezi wa ku eza bupaina, mi ba banca ne ba susuelizwe kuli ba eze bupaina. Ne ku filwe ngambolo ye ñwi ye ne i bulela kuli “Musebezi wa Mapaina Mwa Kopano.” Hamulaho wa ku teeleza kwa ngambolo yeo, na  ipuza kuli, ‘Musebezi wa ka ki ufi?’ Mukopano wo ne u ni kolwisize kuli ka ku ba yo muñwi wa lingu ze ñwi, musebezi wa ka ki ku tusa sitopa sa Bakreste ba ba tozizwe mwa musebezi wa ku kutaza, ka mo ni konela kaufela. Ha ne ni sa li fa sibaka sa mukopano wo, kwa Leicester, na taleleza fomu ya bupaina.

NI EZA BUPAINA KA NAKO YA NDWA

Ka la 1 December 1941, na ketiwa ku ba paina ya ipitezi, mi ka nako yeo ne ni na ni lilimo ze 15 za buhulu. Bo ma ki bona ba ne ni kalile ku sebeza ni bona mwa bupaina, kono hamulaho wa silimo feela, ba tuhela bupaina bakeñisa ku kula. Ofisi ya mutai ya London ya ni fa Muzwale Ron Parkin kuli ni sebelisane ni yena mwa bupaina, mi ka nako ya cwale muzwale yo u mwa Katengo ka Mutai mwa Puerto Rico.

Ne lu lumilwe ku yo sebeleza mwa litolopo ze kwa munanga za Broadstairs ni Ramsgate, ze mwa silalo sa Kent, ko ne lu izo ina mwa muzuzu wa ku lifela. Mapaina ba ba ipitezi ba mwa miteñi yeo ne ba fiwanga tuwelo ya mali a fita fa 40 shiliñi (kamba madola a 8 a kwa U.S.A.). Hamulaho wa ku lifela muzuzu, ne lu siyalelwanga ki pene ye nyinyani feela mi mane ne lu sa zibangi kuli lu ka ca ñi lizazi le li tatama. Kono Jehova naa lu fepanga ka linzila ze shutana-shutana.

Ne lu cobanga hahulu linjinga, mi ne lu kubanga linjinga za luna inze lu tundana ni moya o ne u zwa mwa liwate le li kwa mutulo. Hape fokuñwi lifulai za ndwa za naha ya Germany ne li fufelanga fakaufi-ufi mwa silalo sa Kent ilikuli li yo tunyiseza limbomba mwa London. Zazi le liñwi ha ne ni nze ni coba njinga, mbomba ya to ni fita fahalimu, mi na tula fa njinga ni ku yo wela mwa mungunja, mi mbomba yeo ya yo tunyeza mwa simu ye ne li bukaufi. Ku si na taba ni zeo kaufela, ne lu li ba ba tabile ka lilimo ze ne lu eza bupaina mwa Kent.

NI YO “SEBELEZA FA BETELE”

Bo ma ne ba tabelanga hahulu ku bulela za Betele. Ne ba ni bulelelanga kuli: “Ne ni ka tabela hahulu ha ne u ka yo sebeleza fa Betele.” Mu nahane feela tabo ye ne ni bile ni yona ha ne ni bizizwe kuli ni yo sebeza lisunda ze taalu fa Betele ya mwa London ka silimo sa 1946 mwa January. Lisunda ze taalu zeo ha se li felile, Muzwale Pryce Hughes, ya naa li muokameli wa mutai, a ni kupa kuli ni zwelepili ku ina fa Betele. Lika ze ne ni itutile fa Betele li ni tusize mwa bupilo bwa ka kaufela.

Ka nako yeo, ne ku na ni batu ba ba bato eza 30 mwa lubasi lwa Betele lwa mwa London, mi buñata bwa mizwale ne li mitangana ba makwasha. Mwa lubasi mo hape ne ku na ni mizwale ba ba tozizwe, ba ba cwale ka bo Pryce Hughes, Edgar Clay, ni bo Jack Barr, ili ba ne ba tilo ba mwa Sitopa se si Etelela. Ne ni ikutwile ku ba ni tohonolo ye tuna luli ya ku tusa banyani ba Kreste ka ku ba mutangana ya naa sebeza mwatasaa zamaiso ya mizwale bao ba ne ba li “misumo”!—Magal. 2:9.

Zazi le liñwi ha ne ni sebeleza fa Betele, muzwale yo muñwi a ni taluseza kuli ne ku na ni kaizeli ya naa yemi fa munyako ya naa bata ku ni bona. Ha ni yo fita kwateñi, na fumana kuli ki bo ma mi ne ba lwezi mpo ye ne ba pakatile mwa lihafwa. Ba ni taluseza kuli ne ba sa lati ku kena mwahali ka ku saba kuli ba ka ni filikanya, kono ba ni siyela mpo yeo mi ba kuta. Ha ni to putulula mpo yeo, na fumana kuli ki cansi. Mpo yeo ne i ni hupulisize za Anna ya naa iselize mwanaa hae Samuele siapalonyana se sitelele ka nako ya naa sebeleza kwa tabernakele.—1 Sam. 2:18, 19.

HA NI NA KU LIBALA NAKO YE NI YA KWA SIKOLO SA GILIADI

Ka silimo sa 1947, na hamohocwalo ni ba bañwi ba bane ba ne ba sebeleza fa Betele, lwa memiwa ku ya kwa Sikolo sa Giliadi kwa United States, mi mwa silimo se ne si tatami, lwa kena mwa sitopa sa bu 11. Ha lu yo fita, lwa fumana kuli mwa muleneñi wa New York  mo ne ku ezezwa sikolo ne ku bata hahulu. Ne ni tabile hahulu kuli ne ni shimbile cansi ye futumala ye ne ba ni file bo ma!

Ha ni na ku libala likweli ze silezi ze ne ni inzi kwa Sikolo sa Giliadi. Ku sebeza hamoho ni baituti ba bañwi ba ne ba zwa mwa linaha ze 16, ne ku ni tusize ku utwisisa mupilelo wa batu ba ba shutana-shutana. Lituto ze ne ni lutilwe mwa Sikolo sa Giliadi ne li ni tusize ku tiisa silikani sa ka ni Jehova. Mi hape ne ni tiisizwe ki ku swalisana ni Bakreste ba ba hulile mwa tumelo. Mwa sitopa sa luna, ne lu li hamoho ni Muzwale Lloyd Barry; Muzwale Albert Schroeder ne li yo muñwi wa baluti ba luna; mi Muzwale John Booth, naa li yena ya naa okamela sibaka se si bizwa Kingdom Farm (ko ne ku ezezwa Sikolo sa Giliadi). Mizwale bao kaufela hasamulaho ne ba ketilwe ku ba mwa Sitopa se si Etelela. Ni sa itebuha likelezo ze ne ni filwe ki mizwale ba, ni busepahali bo ne ba bonisize ku Jehova ni kwa kopano ya hae.

NI SEBELEZA MWA MUPOTOLOHO MI HAMULAHO NI KUTELA FA BETELE

Ha se ni kwazize Sikolo sa Giliadi, ne ni lumilwe ku yo ba muokameli wa mupotoloho mwa Ohio, kwa U.S.A. Ka nako yeo, ne ni li wa lilimo ze 21, kono mizwale ne ba itebuha musebezi o ne ni peta ka tukufalelo niha ne ni li mutangana. Mwa mupotoloho wo, ne ni itutile lika ze ñata kwa baana ba ne ba na ni yeloseli.

Ha se ni sebelize likweli li sikai mwa mupotoloho, na bizezwa kwa Betele ya kwa Brooklyn kuli ni yo lutiwa lika ze ñwi. Mwahalaa nako yeo, ne ni zo zibana ni mizwale ba ne ba li “misumo” ba ba cwale ka bo Milton Henschel, Karl Klein, Nathan Knorr, Thomas Sullivan, ni Muzwale Lyman Swingle. Mizwale bao kaufela ba kile ba sebeza mwa Sitopa se si Etelela. Ku bona mizwale bao mo ne ba belekela ni mupilelo wa bona wa Sikreste ne ku ni tiisize hahulu. Ku swalisana ni bona ne ku ni tusize kuli ni sepe hahulu kopano ya Jehova. Hasamulaho, na lumelwa hape kwa Yurope kuli ni yo sebeleza kwateñi.

Bo ma ne ba timezi ka 1950 mwa kweli ya February. Hamulaho wa maswabi, na ikambota ni bo ndate ni muhulwanaa ka wa musizana Dora. Na ba buza ze ne ba nahana ka za ku ituta niti ha ku bona bo ma ne se ba timezi ni kuli ni na hape ne se ni ina ku sili. Ne ba zibana ni muzwale wa musupali ya tozizwe ya bizwa Harry Browning, mi ne ba mu kuteka. Ba lumela kuli ne ba ka itutanga Bibele ni yena. Mwa silimo si li siñwi feela, bo ndate ni kaizelaa ka Dora ba kolobezwa. Hasamulaho, bo ndate ne ba ketilwe ku ba likombwa mwa puteho ya Gillingham. Bo ndate ha se ba timezi, kaizelaa ka Dora a nyalwa ki muzwale ya sepahala ya naa li muuna-muhulu mwa puteho, ya bizwa Roy Moreton. Dora naa zwezipili ku sebeleza Jehova ka busepahali ku fitela ha timela ka silimo sa 2010.

NI KUPIWA KU YO TUSA KWA FRANCE

Kwa sikolo, ne ni itutile Sifura, Sijelemani, ni Silatini. Mi kwa lipuo ze taalu zeo, puo ye ne ni palelwa ku swala hande ne li ya Sifura. Ki lona libaka ha ne ni ikalezwi ha ne ni kupilwe kuli ni yo tusa kwa Betele ye mwa Paris kwa France. Kwateñi, ne ni bile ni tohonolo ya ku beleka ni muokameli wa mutai ya bizwa Henri Geiger, ili muzwale wa musupali ya naa tozizwe. Ne si nto ye bunolo ku sebeleza mwa France mi ne ni ezanga mafosisa a mañata, kono lika ze ñata ze ne ni itutile ne li ni tusize ku ziba mwa ku pilisanela ni ba bañwi.

Mi hape ne ni li yo muñwi wa mizwale ba ne ba onga-onga mukopano wa macaba wa pili o ne u ka ezezwa mwa Paris hamulaho wa ndwa ka 1951. Ne ku memilwe muokameli wa mupotoloho wa mutangana ya bizwa Léopold Jontès kuli a tahe kwa Betele a to ni tusa ku onga-onga mukopano wo. Hasamulaho Muzwale Léopold naa ketilwe ku ba muokameli wa mutai. Mukopano wo ne u ezelizwe kwa Palais des sports, bukaufi ni muyaho o bizwa Eiffel Tower. Kwa mukopano wo ne ku tile batu ba ba zwa mwa linaha ze 28. Fa lizazi  la mafelelezo la mukopano, Lipaki ba mwa France ba 6,000 ne ba tabile hahulu ku bona batu ba ne ba fumanehile fa mukopano wo, ba ba eza 10,456.

Lwa pili ha ni punya mwa France, ne ni sa zibi hande Sifura. Mi nto ye ne i tisize hahulu butata kikuli ne ni sa bulelangi Sifura konji ha ni ikolwisa kuli ze ni bata ku bulela luli li lukile. Kono haiba mutu ha lobi puo ha nzaa ituta, ha na ku hakululwa, mi ha na ku ziba puo yeo.

Kuli ni feze butata bo, na iñolisa kuli ni kale ku yanga kwa sikolo se ne si luta bazwahule Sifura. Ne ni yanga kwa kilasi manzibwana ka mazazi e ne lu sa yangi kwa mikopano. Na kala ku lata Sifura, mi nako ha i nze i ya na si lata hahulu. Ku ziba Sifura ku ni tusize hahulu kakuli ni tusize batoloki ba mwa mutai wa France. Hamulaho wa nako, na kalisa ku toloka ku zwisa mwa Sikuwa ku isa mwa Sifura. Ne ni na ni tohonolo ya ku toloka lihatiso, ili sico se si fiwa ki mutanga, kuli li tuse mizwale ba ba bulela Sifura mwa lifasi kaufela.—Mat. 24:45-47.

NA NYALA MI NI FIWA BUIKALABELO BO BUÑWI

Ka 1956, na nyala Esther, paina ya naa zwa kwa naha ya Switzerland, ye ne ni bonani ni yena lilimo li sikai kwamulaho. Linyalo la luna ne li bezi mwa Ndu ya Mubuso ye ne i li bukaufi ni Betele ya mwa London (yona ye ne i bizwanga London Tabernacle, mo ne ba kolobelelizwe bo ma). Muzwale Hughes ki yena ya naa file ngambolo ya linyalo la luna. Bo mahe Esther ne ba li teñi fa sinawenga fo, mi ni bona ne li Bakreste ba ba tozizwe. Ne ni nyezi musali yo munde ya naa li mulikani ya sepahala. Makwenyanaa ka ba basali ne ba tiile mwa tumelo. Mi ne ni banga ni nako ye ñata ya ku swalisana ni bona ku fitela ba feza sebelezo ya bona ya fa lifasi ka silimo sa 2000.

Hamulaho wa linyalo la luna, na ni musalaa ka Esther lwa zwa fa Betele. Na ne ni zwezipili ku toloka, mi musalaa ka yena naa eza bupaina bo bu ipitezi mwa sibaka se si li bukaufi mwa Paris. Naa tusize batu ba bañata kuli ba be batanga ba Jehova. Ka 1964, ne lu memilwe kuli lu yo pila fa Betele. Mi mwa 1976 ha ne ku ezizwe tukiso ya kuli ku be ni Tutengo twa Mitai, na ketiwa kuli ni be mwa katengo. Halaa lilimo ze kaufela, Esther u zwezipili ku ni tusa.

“HA MU NA KU BA NI NA NAKO KAUFELA”

Fokuñwi ne ni banga ni tohonolo ya ku kutela kwa sibaka se situna sa zamaiso mwa New York. Ha ne ni yanga kwa ku pota, mizwale ba mwa Sitopa se si Etelela ne ba ni fanga likelezo ze nde. Ka mutala, nako ye ñwi ha ne ni bilaela kuli ne ni tokwa ku feza musebezi o muñwi ka nako ye ne tomilwe, Muzwale Knorr a menya ni ku ni bulelela kuli: “U si ke wa ikalelwa. Wena u sebeze feela!” Ku zwa ka nako yeo, hañata ha ni banga ni musebezi o muñata ha ni ikalelwangi, ni sebezanga feela mi na fezanga musebezi ka nako.

Jesu a si ka shwa kale, naa bulelezi balutiwa ba hae kuli: “Ha mu na ku ba ni na nako kaufela.” (Mat. 26:11) Ni luna ba lingu ze ñwi lwa ziba kuli ha lu na ku ba ni banyani ba Kreste ba ba tozizwe ka nako kaufela fa lifasi. Ni ikutwa kuli ni bile ni tohonolo ye tuna ya ku swalisana ni Bakreste ba bañata ba ba tozizwe ka lilimo ze fitelela 70. Ka lilimo zeo kaufela, ni zwezipili ku swala mungundo wa kubo ya Mujuda.

[Litaluso za kwatasi]

[Manzwi a fa likepe 21]

Muzwale Knorr a menya ni ku ni bulelela kuli: “U si ke wa ikalelwa. Wena u sebeze feela!”

[Maswaniso a fa likepe 19]

(Ku la nzohoto) Ku inzi bo ma ni bo ndate

(Ku la bulyo) Ni kwa Sikolo sa Giliadi ka 1948, ni nze ni apezi cansi ye ne ba ni file bo ma

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Ni tolokela Muzwale Lloyd Barry ka nako ye u kakulwa mutai wa France ka 1997

[Maswaniso a fa likepe 21]

(Ku la nzohoto) Fa lizazi la luna la sinawenga ni Esther

(Ku la bulyo) Lu kutaza hamoho ni musalaa ka