Ze Ezahezi mwa Bupilo

Jehova U ni Lutile ku Eza Tato ya Hae

Taba ye kandekilwe ki bo Max Lloyd

Ne li manzibwana ka swalala mwa silimo sa 1955. Na ni mulumiwa yo muñwi ne lu li mwa musebezi wa luna wa bulumiwa mwa tolopo ya Paraguay ili mwa South America muta ndu ye ne lu pila ku yona ne i potolohilwe ki sikwata sa batu ba ne ba filikani inze ba huwaka bali: “Mulimu wa luna ki mulimu ya tabela hahulu ku nwa mali, mi u bata ku nwa mali a bazwahule.” Ne ku tile cwañi kuli luna bazwahule lu ipumane mwa sibaka seo?

NE NI kalile ku hupula za ku sebeleza Jehova ha ne ni li mwa naha ya Australia ili mo Jehova naa kalezi ku ni luta ku eza tato ya hae. Ka silimo sa 1938, bo ndate ne ba amuhezi buka ye bizwa Enemies ku zwelela ku Paki yo muñwi. Bo ndate ni boma ne se ba hanile kale za naa bulelanga mueteleli wa bulapeli bo buñwi ili yo naa talusanga kuli makande a mañwi a fumaneha mwa Bibele haki a niti. Ibato ba hasamulaho wa silimo, bashemi ba ka ne ba kolobelizwe ili ku bonisa buineelo bwa bona ku Jehova. Ku zwa feela ka nako yeo, lubasi lwa luna lu zwezipili ku eza tato ya Jehova. Bahulwani ba ka ba basali bo Lesley ne ba kolobelizwe ni bona mi ni na ne ni kolobelizwe ka 1940 ha ne ni na ni lilimo ze 9.

Nakonyana hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, musebezi wa Lipaki za Jehova wa ku hatisa ni ku abela libuka ze tomile fa Bibele ne u hanisizwe mwa naha ya Australia. Ha ne ni sa li mwanana, ne ni itutile ku talusa fo i tomile tumelo ya ka, ka ku itusisa feela Bibele. Ne ni bile ni mukwa wa ku shimbanga Bibele ya ka kwa sikolo kuli ni yo bonisa batu be ne ni kena ni bona libaka ha ni sa caelangi ndembela silutu kamba ku yemela muhupulo wa ku lwanisa linaha ze ñwi.—Ex. 20:4, 5; Mat. 4:10; Joa. 17:16; 1 Joa. 5:21.

Batu ba bañata kwa sikolo ne ba sa swalisanangi ni na bakeñisa kuli ne ba ni bizanga kuli ni “litwela la kwa German.” Ka nako yeo, ne ba buhisanga filimu kwa sikolo. Pili filimu i si ka kalisa kale ku buhiswa, batu kaufela ne ba yemanga ni ku opela pina ya naha. Ha ne ni sa yemangi, mitangana ba babeli kamba ba balaalu ne ba ni hohanga kwa milili kuli ni yeme. Mi kwa mafelelezo ne ni lelekilwe kwa sikolo bakeñisa ku kumalela litumelo za ka za Bibele. Kono ne ni ezezanga lituto za ka kwa ndu mi ne ni lumelanga musebezi wa ka kwa sikolo ku fitela ni feza.

NI PETA MULELO WA KA

Ha ne ni kwanisize lilimo ze 14, na ba ni mulelo wa ku ba paina mwa sebelezo ya nako kaufela. Ne ni swabile hahulu bashemi ba ka ha ne ba ni bulelezi kuli ni swanela ku fumana musebezi ni si ka ba kale paina. Ba tundamena ku bulela kuli ni lifelange muzuzu mo ne ni ina, ili mwa ndu ya bona, kono ba ni sepisa kuli ne ni ka kalisa ku eza bupaina ha ne ni ka kwanisa lilimo ze 18. Taba yeo ya tahisa kuli nako kaufela lu buisanange za masheleñi e ne ni holanga. Na ba taluseza kuli ne ni bata ku bulukanga masheleñi ao kuli ni itusise ona ha ni ka eza bupaina, kono bona ne ba nganga masheleñi ao.

 Nako ha ne i fitile ya kuli ni kalise bupaina, bashemi ba ka ba ni inisa ni ku talusa kuli ne ba beile masheleñi mwa panga e ne ni ba fanga. Mi ba ni fa masheleñi ao kaufela kuli ni leke libyana ni lika ze ne ni tokwa mwa musebezi wa bupaina. Bashemi ba ka ne ba ni luta kuli ni zibe mwa ku ipiliseza ni kuli ni si ke na libelelanga ba bañwi ku ni ezezanga lika. Ha ni iheta, na bona kuli ze ne ba ni lutile bashemi ba ka ki za butokwa hahulu.

Na ni bahulwani ba ka bo Lesley ha ne lu hula, mapaina hañata ne ba tahanga ku to ina ni luna fa ndu ya luna, mi ne lu ikolanga ku kutaza ni bona. La sunda ni la mukibelo ne lu kutazanga fa ndu ni ndu, mwa makululu, ni ku zamaisa lituto za Bibele. Ka nako yeo, muhasanyi ni muhasanyi naa tokwa ku bihanga lihora ze 60 ka kweli. Boma ne ba kwanisanga sikonkwani seo mi ne ba tomezi na ni bo Lesley mutala o munde.

NI EZA BUPAINA MWA TASMANIA

Lwa pili ha ni kalisa bupaina ne ba ni lumile ku yo sebeleza kwa sioli sa Tasmania se si fumaneha mwa naha ya Australia, ili ko ne ni zo ba hamoho ni bahulwani ba ka ba basali ni bakubona. Kono hasamulaho, ba ni siya ni ku ya kwa Sikolo sa Giliadi ku yo kena mwa sitopa sa bu 15. Ka nako yeo ne ni na ni hahulu maswabi mi ne ni si ka pila kale kwahule ni bashemi ba ka. Ba bañwi ba akaleza kuli ne ni ka ina feela likweli ze taalu ni ku kuta kwa hae. Kono mwa silimo sa 1950, ne ni ketilwe ku ba muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu. Mi hasamulaho, ne ni ketilwe ku ba paina ya ipitezi, mi kwa taha muzwale yo muñwi ye ne ni tilo sebelisana ni yena.

Ne lu lumezwi ku yo sebeleza kwa sibaka se si kwahule ni tolopo ili ko ne ku na ni mukoti wa kopa, mi ne ku sina Lipaki kwateñi. Ne lu zo fita kwateñi ka mbasi ka nako ya manzibwana. Ne lu zo tibelela mwa hotela ya kale ka nako ya manzibwana. Habusa, ne lu zo kutaza fa ndu ni ndu, ne lu buzize bañi ba mandu haiba ne ba ziba ko ne lu kona ku fumana ndu mo ku sina batu ili ye ne lu ka telelanga. Pili lizazi li si ka likela kale, muuna yo muñwi a lu bulelela kuli ne ku na ni ndu ye ñwi mo ne ku sina batu ili ye ne bapani ni keleke ya Protesitanti. Mi ndu yeo ne li ya keleke yeo, mi muuna yo hape a lu bulelela kuli lu yo ambola ni dikoni wa keleke yeo. Dikoni a lu amuhela hande ni ku lu fa ndu yeo. Ha ne lu yanga kwa ku kutaza zazi ni zazi ili ku zwa mwa ndu yeo ya muuna wa bulapeli, ne lu sa ikutwangi ku lukuluha.

Batu ne ba amuhela niti mwa sibaka seo. Ne lu banga ni lipuisano ze nde, mi ne lu kalisize lituto za Bibele ze ñata. Ba bahulu ba bulapeli bo ha ne ba utwile kuli mwa ndu ya keleke yeo ne ku ina Lipaki za Jehova, ba laela dikoni kuli a lu leleke ka pili-pili. Hape lwa pila lu sina maino!

Habusa lwa kutaza ku fitela manzibwana mi lwa kala ku bata ko ne lu ka lobala busihu. Ne lu fumani feela malobalo mwa libapalelo la mbola. Lwa pata mikotana ya luna mwa libapalelo mo ni ku zwelapili ku kutaza. Ne ku nze ku unsufala, kono lwa ikatulela ku feleleza ku kutaza fa mandu a naa siyezi. Fa ndu ye ñwi muuna yo muñwi a lu fa makundamo mwa ndu ya mizuzu ye mibeli kwamulaho wa sibaka sa hae!

 NI EZA MUSEBEZI WA MAETO NI KU YA KWA GILIADI

I bato ba hamulaho wa likweli ze 8 mwa musebezi wa ka wa ku kutaza, naa amuhela memo ku zwelela kwa ofisi ya mutai wa kwa Australia kuli ni be muokameli wa mupotoloho. Nto yeo ne i ni komokisize hahulu bakeñisa kuli ka nako yeo ne ni na ni lilimo ze 20 feela. Hamulaho wa ku lutiwa musebezi wa mupotoloho ka likweli li sikai, naa kalisa ku potelanga liputeho kamita ni ku li susueza. Mizwale ni likaizeli ba ne ba li ba bahulu ku ni fita ne ba si ka ni nyaziseza bakeñisa bwanana bwa ka kono ne ba kutekile musebezi o ne ni eza.

Ne ni itusisanga mufuta wa litanansipoti ze shutana-shutana ha ne ni potelanga liputeho. Sunda ya pili ne ni itusisize mbasi, sunda ya bubeli ne ni itusisize takisi, mi sunda ye ñwi ne ni kwezi kwamulaho a mutututu inze ni shimbile mukotana wa libyana ni mukotana wa mwa simu ka mbanganyi. Ku pila ni Lipaki ba bañwi ne ku tabisa. Muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu naa tabela hahulu kuli ni ine ni yena nihaike kuli ndu ya hae ne i si ka felelezwa ku yahiwa. Sunda yeo ne ni lobezi mwa sitapelo, kono mwa sunda yeo ne lu ikozi hahulu lituto za kwa moya!

Nto ye ñwi ye ne ni tabisize hahulu ne i ezahezi ka silimo sa 1953 ha ne ni amuhezi fomu ye ne ni tokwa ku taleleza ili ku kupa kuli ni yo fumaneha mwa sitopa sa bu 22 sa sikolo sa Giliadi. Nihaike kuli ne ni tabile, ne ni ikutwa sabo. Ne ni na ni sabo bakeñisa kuli bo kaizelaa ka ni bo muuna bona ha ne ba kwazize kwa sikolo sa Giliadi mwa kweli ya July 30, 1950, ne ba lumilwe ku yo sebeleza kwa Pakistan. Ba si ka kwanisa kale silimo kwateñi, bo Lesley ba kula ni ku shwa. Ne ni ipuzize kuli bashemi ba ka ba ka ikutwa cwañi haiba ni ya ku sili nakonyana feela ku zwa fa lifu la bo Lesley? Nihakulicwalo bashemi ba ka ne ba bulezi kuli: “U zamaye kwa ku luma Jehova kaufela.” Ku zwafo ha ni si ka ba ni kolo ya ku bona bo ndate hape. Bo ndate ne ba timezi ka silimo sa 1957.

Ku si ka fita kale nako ye telele, lwa tama musipili ni mizwale ni likaizeli baketalizoho ku liba kwa tolopo ya New York ili musipili o ne u tandile lisunda ze silezi ka sisepe. Ha ne lu li mwa nzila, lwa kalisa ku ambolisana za Bibele mi lwa kutaza batu ba ne lu li ni bona mwa sisepe. Pili lu si ka ya kale kwa sibaka ko ne ku ezezwa sikolo kwa South Lansing, ili kwa New York, lwa kopana kwa mukopano wa macaba o ne u ezelizwe kwa libapalelo la mbola la Yankee mwa kweli ya July, ili ka silimo sa 1953. Palo ya batu ba ne ba kopani kwa mukopano wo ne i bile 165,829.

Bana ba sikolo ba 120 ba ne ba li mwa sitopa sa luna kwa sikolo sa Giliadi ne ba zwa mwa libaka ze shutana-shutana za lifasi. Ne lu si ka talusezwa ko ne lu ka yo sebeleza konji ha se lu kwazize sikolo. Ha se ba lu taluselize, se lu matela mwa sifalana sa libuka sa Giliadi kuli lu yo ituta za linaha ko ne lu ka yo sebeleza. Se ni lemuha kuli naha ko ne ni lumezwi ku yo sebeleza ili ya Paraguay, ne li naha ye ne cinca-cinca hahulu babusi ba yona. Ha se ni fitile kwateñi, na buza balumiwa ba bañwi za lilata le ne li utwahala busihu. Balumiwa bao ba menya ni ku bulela kuli: “Ze ki zona ze u ka kopana ni zona kwanu. Talima fande u bone ze ezahala.” Masole ne ba yambile sibaka seo!

 NAKO YE NE TABISA

Nako ye ñwi, ne ni sindeketile muokameli wa maeto ha na yo potela puteho ye kwahule, mi ne ku i zo buhiswa filimu ye li, The New World Society in Action. Ne lu zamaile lihora ze fitelela ze 8, mi lwa pili ne lu itusisize sitima, hamulaho ne lu itusisize pizi ni koloi, mi kwa mafelelezo ne lu itusisize sikocikala. Ne lu shimbile mushini o tahisa malaiti ni mushini wa maswaniso. Ha se lu fitile kwa sibaka seo, ne lu tandile lizazi mukatumbi inze lu potela batu fa masimu ni ku mema batu kuli ba to buha filimu ka nako ya busihu. Mi batu ba 15 ne ba fumanehile.

Butu ha se ba buhile filimu yeo ka mizuzu ye 20, ne lu bulelezwi kuli lu kene mwa ndu kapili-pili. Lwa nga mushini wa luna ni ku kena mwa ndu. Batu ba kala ku huwa, ku kunupa litobolo, ni ku huwa sina sikwata inze ba li: “Mulimu wa luna ki mulimu ya tabela hahulu ku nwa mali, mi u bata ku nwa mali a bazwahule.” Mwa sibaka seo ne ku na ni feela bazwahule ba babeli, mi na ne ni li yo muñwi wa bona! Batu ba ne ba buha filimu yeo ba hanisa sikwata seo ku kena mwa ndu mo ne lu inzi. Kono sikwata seo ne si kutile ka nako ye ba to eza 3 kiloko ya kakusasana, inze ba kunupa litobolo ni ku bulela kuli ba ka lu kutiseza kwa naha ya luna habusa.

Mizwale ba mwa sibaka seo ba lizeza kwa polisi mi mupokola a li muñwi a taha ka nako ya manzibwana ni lipizi ze peli kuli a to lu isa kwa tolopo. Ha ne lu nze lu liba kwa tolopo, mupokola yo naa comolanga tobolo ha ne lu atumelanga mushitu o tibani hahulu, mi naa supisezanga tobolo yeo kwa maneku kaufela. Ne ni lemuhile kuli pizi ne li folofolo ye nde ku itusisa yona kwa tanansipoti, kamukwaocwalo naa itekela pizi.

BALUMIWA BA BAÑATA BA PUNYA

Ku si na taba ni twaniso ye ne zwelela kwa baeteleli ba bulapeli, ne lu zwezipili ku peta hande musebezi wa ku kutaza. Ka silimo sa 1955, balumiwa ba banca baketalizoho ba punya, mi yo muñwi ku bona naa li kaizeli Elsie Swanson wa kwa Canada ya naa kwazize mwa sitopa sa bu 25 sa sikolo sa Giliadi. Ne ni pilile ni kaizeli Elsie ka nakonyana fa ofisi ya mutai pili a si ka lumelwa kale kwa tolopo i sili. Ne li kaizeli ya naa ifanile ku sebeleza Jehova mwa bupilo bwa hae kaufela mi naa sa tusiwangi hahulu ki bashemi ba hae ba ne ba si ka amuhela niti. Ka la 31 December, 1957, naa nyalana ni kaizeli Elsie, mi lwa kala ku pila mwa ndu ya balumiwa kwa mboela wa naha ya Paraguay.

Mwa ndu ya luna ne lu sina pompi ya mezi; kono ne ku na ni lisima kwamulaho wa ndu. Kona kuli mwa ndu ya luna ne ku sina sitapelo ni simbuzi, ne ku sina mushini wa ku tapisisa libyana, mi mane ne ku sina nihaiba friji. Zazi ni zazi ne lu lekanga lico ze ne lu kona ku feza mwa lizazi li li liñwi. Ku pila bupilo bo bu bunolo  ni ku swalisana hande ni mizwale ni likaizeli ba mwa puteho ne ku lu tusize kuli lu ikole bupilo bwa mwa linyalo la luna.

Ka silimo sa 1963, lwa punya mwa Australia kuli ni yo potela boma, mi boma ba kula pilu bakeñisa ku tabela ku ni bona hasamulaho wa lilimo ze lishumi. Nako ha ne inze i fita ya kuli lu kutele kwa musebezi wa luna kwa Paraguay, ne lu talimani ni butata bo buñwi bo ne bu tokwa kuli lu eze katulo ye taata hahulu mwa bupilo bwa luna. Kana ne lu ka siya boma inze ba kula mwa sipatela, ni ku sepa kuli mutu yo muñwi naa ka ba babalela, ni ku kutela kwa musebezi wa luna kwa Paraguay ili musebezi o ne lu lata? Ha se lu lapezi hahulu ka za teñi, na ni bo Else lwa ikatulela ku sa kuta kuli lu babalele boma luna. Ne lu konile ku ba babalela ni ku zwelapili ku eza sebelezo ya ka nako kaufela ku fitela ka nako ye ne ba timezi ka silimo sa 1966.

Ne ni naa ni tohonolo ye tuna ya ku sebeza ka lilimo li sikai sina muokameli wa mupotoloho mane hape ni ku sebeza sina muokameli wa sikiliti mwa naha ya Australia, mi ne ni kupilwe ku luta baana-bahulu mwa Sikolo sa Bukombwa Bwa Mubuso. Kwa ba ni cinceho ye ñwi mwa bupilo bwa luna. Ne ni ketilwe ku yo sebeza mwa Katengo ka pili kwa Mutai wa mwa Australia. Mi ha ne lu singanyeka za ku yaha ofisi ya mutai ye nca, ne ni ketilwe ku ba muina-situlo wa katengo ka ne ka zamaisa musebezi wo. Ka tuso ya babeleki ba bañata ba ne ba na ni yeloseli, ni ba ne ba swalisana, lwa kwanisa ku yaha mutai o munde hahulu.

Ku zwafo naa tutisezwa ku yo sebeleza kwa Liluko la Sebelezo, le li okamela musebezi wa ku kutaza. Hape ne ni bile ni tohonolo ya ku ba muokameli wa mitai ili musebezi o ama ku potelanga mitai ye miñwi mwa lifasi kaufela ka mulelo wa ku yo tusa ni ku susueza mizwale ni likaizeli. Tumelo ya ka ne i tiyanga hahulu ha ne ni potelanga batu ba mwa linaha ze ñwi ba ne ba tandile lilimo ze ñata mwa litolongo ni mwa minganda ya tukufazo bakeñisa ku sebeleza Jehova ka busepahali.

MUSEBEZI O LU EZA CWALE

Ha se ni kutile ku zwa kwa ku potela mitai ka 2001, ili musipili o katalisa, naa to fumana liñolo la ku ni mema kuli ni ye kwa Brooklyn, ili kwa New York, ili ko ne ni ka yo sebeza mwa Katengo ka Mutai ka kwa United States ka ne ka sa zo tomiwa. Na ni bo Elsie lwa lapela ka za memo yeo, mi lwa lumela musebezi wo. Ki kale lu kwanisa lilimo ze fitelela 11 inze lu sebeleza kwanu kwa Brooklyn.

Ni ya tabile hahulu ku ba ni musali ya itatela ku eza musebezi kaufela wa mu fa Jehova. Na ni bakuluna se lu na ni lilimo ze fitelela 80 kono lu sa na ni buikangulo bo bunde. Lu nyolelwa ku ikola ku lutiwa ki Jehova ku ya ku ile, mi lu libelezi limbuyoti ze ba ka ikola batu ba ba zwelapili ku eza tato ya hae.

[Manzwi a fa likepe 19]

Sunda ya pili ne ni itusisize mbasi, sunda ya bubeli ne ni itusisize takisi, mi sunda ye ñwi ne ni kwezi kwamulaho a mutututu inze ni shimbile mukotana wa libyana ni mukotana wa mwa simu ka mbanganyi

[Manzwi a fa likepe 21]

Lu nyolelwa ku ikola ku lutiwa ki Jehova ku ya ku ile

[Maswaniso a fa likepe 18]

Kwa nzohoto: Inze ni li mwa musebezi wa mupotoloho kwa Australia Kwa bulyo: Na ni bashemi ba ka

[Siswaniso se si fa likepe 20]

Fa sinawenga sa luna, la 31 December, 1957