Jehova U Kubukanya Sicaba sa Hae se si Tabile
Jehova U Kubukanya Sicaba sa Hae se si Tabile
“Puta sicaba, baana ni basali ni bana, ni mukozi ya mwa minzi ya hao.”—DEUT. 31:12.
MU KONA KU ALABA CWAÑI?
Ki ifi mitala ye bonisa kuli mikopano ye mituna i zwezipili ku ba ya butokwa kwa batu ba Jehova?
Maisilaele ba bañata ne ba itomboziñi kuli ba yo fumaneha kwa mikiti ya mwa Jerusalema?
Ki kabakalañi ha mu sa swaneli ku shuta mukopano?
1, 2. Lu ka itutañi mwa taba mo ka za mikopano?
KA LILIMO ze ñata, Lipaki za Jehova ba zwezipili ku kopananga kwa mikopano ya macaba ni ya sikiliti. Buñata bwa luna lwa fumanehanga kwa mikopano ye cwalo, mwendi se lu fumanehile kwateñi hañata mwa lilimo ze felile.
2 Lilimo ze ñata-ñata kwamulaho, batu ba Mulimu ni bona ne ba banga ni mikopano ye cwalo. Lu ka ituta za mikopano ye talusizwe mwa Bibele ye ne ba banga ni yona batu ba Mulimu mi lu ka nyakisisa mo mikopano yeo i swanela ni mikopano ya luna kacenu. Hape lu ka nyakisisa libaka ha ku li ko ku nde ku fumanehanga kwa mikopano ye cwalo.—Samu 44:1; Maro. 15:4.
MIKOPANO YA BUTOKWA MWA LINAKO ZA KALE NI MWA LINAKO ZA LUNA
3. (a) Ki lika mañi ze ne ezahezi kwa mukopano wa batu ba Jehova o bulezwi mwa Bibele? (b) Maisilaele ne ba zibanga cwañi kuli ba swanela ku kopana hamoho?
3 Mukopano wa pili o mutuna o bulezwi mwa Bibele ne u ezizwe ka nako yeo Maisilaele kaufela ne ba ile kwa Lilundu la Sinai ku yo amuhela litaelo ze zwa ku Jehova. Yeo ne li kezahalo ye ipitezi mwa bulapeli bwa niti. Jehova naa bonisize maata a hae kwa Maisilaele mi naa ba file Mulao wa hae. Maisilaele ne ba ka zwelapili ku hupula lizazi leo. (Ex. 19:2-9, 16-19; mu bale Exoda 20:18; Deuteronoma 4:9, 10.) Fa lizazi leo, swalisano ye ne ba na ni yona Maisilaele ni Mulimu ne i cincize. Ku si ka fita kale nako ye telele ku zwa fa mukopano o ne u bezi fa Lilundu la Sinai, Jehova naa bulelezi Mushe mwa naa ka bizezanga batu kuli ba to kopana. Jehova naa laezi Mushe kuli a eze litolombita ze peli za silivera. Litolombita ze peli zeo ha ne li lizwanga, Maisilaele ne ba zibanga kuli ne ba swanela ku ya kwa “munyako wa tende ya kopano.” (Num. 10:1-4) Mu nahane feela tabo ye ne ba banga ni yona batu kwa mikopano ye cwalo!
4, 5. Ki kabakalañi mikopano ye ne lukiswanga ki Mushe ni Joshua ha ne i li ya butokwa?
4 Maisilaele ha se ba kwanisize lilimo ze ba to eza 40 mwa lihalaupa, Mushe a lukisa kuli sicaba kaufela si kopane. Mukopano wo ki o muñwi wa litaba za butokwa hahulu ze ne ezahezi kwa sicaba sa Isilaele. Maisilaele ne ba tuha ba kena mwa Naha ya Sepiso, kamukwaocwalo ne li nako ye nde ya kuli Mushe a hupulise banabahabo yena ka za lika kaufela za naa ba ezelize Jehova ni za naa ba ezeza.—Deut. 29:1-15; 30:15-20; 31:30.
5 Ku bonahala kuli ne li ka nako ye swana yeo fo Mushe naa bulelezi batu kuli ne ku ka ba ni mukopano o ipitezi. Ha ne ku fitanga lilimo ze supile, ili fa Mukiti wa Minganda, baana kaufela, basali, banana,ni bakozi be ne ba pila mwahalaa Maisilaele ne ba kopananga kwa sibaka sa naa ketanga Jehova. Kwa sibaka ko, ne ba itutanga Mulao wa Jehova ilikuli ba kone ku mu saba ni ku mu utwa. (Mu bale Deuteronoma 31:1, 10-12.) Kaniti, Jehova naa bata kuli batu ba hae ba kopanange kuli ba itute milao ni tato ya hae. Maisilaele ha se ba tuzi Naha ya Sepiso, Joshua a ba bulelela kuli ba kopane hamoho. Ka nako yeo, Maisilaele ne ba pila mwahalaa macaba a naa lapela milimu ya buhata, kamukwaocwalo Joshua naa ziba kuli Maisilaele ne ba tokwa ku susuezwa kuli ba zwelepili ku sepahala ku Jehova. Fa lizazi leo, batu ne ba i tamile kuli ba ka sebeleza Mulimu.—Josh. 23:1, 2; 24:1, 15, 21-24.
6, 7. Ki ifi mikopano ya butokwa hahulu ye ezizwe mwa lilimo ze felile?
6 Mwa lilimo ze felile, ku bile ni mikopano ya butokwa ye lu zwelapili ku hupula. Kwa mikopano yeo ne ku zibisizwe licinceho za mo li swanelwa ku ezezwa lika mwa kopano ni mo lu swanela ku utwisiseza mañolo a mañwi. (Liprov. 4:18) Ka silimo sa 1919, Baituti ba Bibele ne ba bile ni mukopano wa bona o mutuna wa pili hamulaho wa Ndwa ya Lifasi ya Pili. Mukopano wo ne u bezi kwa sibaka se si bizwa Cedar Point, Ohio, ili kwa U.S.A, mi kwa mukopano wo ne ku putehani batu ba 7,000. Kwa mukopano wo, ne ku zibisizwe kuli batu ba Mulimu ne ba ka ikataza ku kutaza mwa lifasi kaufela. Ka silimo sa 1922, ili kwa sibaka se si swana fa mukopano o no tandile mazazi a 9, muzwale Joseph F. Rutherford naa file ngambolo ye tuna ili ye ne susuelize baputehi ku zwelapili ku kutaza kai ni kai ku fitela bulapeli bwa buhata bu sinyiwa. Mwa ngambolo yeo muzwale Rutherford naa bulezi kuli: “Batu ba swanela ku ziba kuli Jehova ki yena Mulimu ni kuli Jesu Kreste ki Mulena wa malena. Le ki lizazi la mazazi kaufela. A mu bone Mulena wa busa! Ki mina bazibahazi ba mubuso wa hae. Kamukwaocwalo, mu zibahaze, mu zibahaze, mu zibahaze, Mulena ni mubuso wa hae.” Batu ba ne ba fumanehile kwa mukopano wo hamohocwalo ni batu ba Mulimu mwa lifasi kaufela ne ba kalisize ku kutaza ka ku tukufalelwa.
7 Ka silimo sa 1931, fa mukopano o ne u ezelizwe kwa Columbus, ili kwa Ohio, Baituti ba Bibele ne ba tabile hahulu ha ne ku zibisizwe kuli ba ka bizwanga ka libizo la Lipaki za Jehova. Ku zwa fo, ka 1935 ili kwa Washington, D.C, muzwale Rutherford naa talusize kuli “buñata bo butuna bwa batu” ki bo mañi ili bo bu talusizwe kwa Sinulo kuli bu “yemi fapilaa lubona ni fapilaa Ngunyana.” (Sin. 7:9-17) Hamulaho, ili ka silimo sa 1942, ka nako ya Ndwa ya Lifasi ya Bubeli, muzwale Nathan H. Knorr naa file ngambolo ye nyangumuna ye li, “Kozo—Kana ya Kona ku Inelela?” Mwa ngambolo yeo, naa bulezi ze si yemela “sibatana sa mubala wa bufubelu bo bu tona” se si bulezwi kwa Sinulo kauhanyo 17 mi muzwale Knorr naa bulezi kuli musebezi wa ku kutaza ne u ka tokwa ku eziwa hahulu hamulaho wa ndwa.
8, 9. Ki kabakalañi mikopano ye miñwi ha ne i tabisize hahulu batu ba Mulimu?
8 Kwa mukopano o ne u ezizwe ka silimo sa 1946 ili o ne u na ni toho ya taba ya sikuwa ye li, “Glad Nations,” muzwale Knorr naa file ngambolo ye nyangumuna ye li, “Ku Kopana ni Butata ha lu Nze lu Yaha Sinca ni ku Ekeza kwa miyaho ya Luna.” Muzwale yo muñwi ya naa li fa libulelelo ka nako ye ne i fiwa ngambolo yeo naa ñozi mo ne ba ikutwezi baputehi. Naa talusize kuli Muzwale Knorr ha naa bulezi ka za milelo ya ku ekeza kwa Betele ya kwa Brooklyn ni fakitori, baputehi ne ba kandelezi ka ku kuta-kutela. Nihaiba mutu ya naa inzi kwahule naa kona ku bona tabo ye ne ba naa ni yona baputehi. Ka silimo sa 1950, kwa mukopano wa macaba o ne u ezelizwe kwa tolopo ya New York, baputehi ne ba tabile hahulu ha ne ku zwisizwe Bibele ya Toloko ya Lifasi le Linca ya Mañolo A Sigerike A Sikreste mwa puo ya sikuwa. Toloko yeo hamulaho ne i tilo ba kalulo ya Bibele mukatumbi ili ye mwa puo ya sikuwa sa mwa miteñi ye, mi libizo la Mulimu li itusisizwe mwa Bibele yeo sina mo ne ku swanela ku bela.—Jer. 16:21.
9 Mikopano se i ezizwe mwa linaha ze ñata ili mo Lipaki za Jehova ne ba nyandiswanga kamba ne ba sa lumelezwangi ku kutaza. Mikopano yeo ne i tabisize hahulu batu ba ne ba fumanehile ku yona. Ka mutala, Adolf Hitler naa bulezi kuli naa ka feza Lipaki za Jehova mwa Germany. Kono ka silimo sa 1955 mwa Nuremberg, Lipaki ba ba eza 107,000 ne ba ezelize mukopano fa sibaka sa naa kopanelanga ku sona Hitler ni batu ba hae. Batu ba bañata ba ne ba fumanehile kwa mukopano wo ne ba lilile bakeñisa tabo ye tuna. Ka silimo sa 1989, mizwale ni likaizeli ba ba eza 166, 518 ne ba ile kwa Poland ili ku yo fumaneha kwa mikopano ye ne i naa ni toho ya taba ye li, “Buipeyo Bwa Bumulimu.” Ba bañata ne ba zwa kwa naha ye ne bizwanga ka nako yeo kuli Soviet Union, Czechoslovakia, ni linaha za kwa upa wa Yurope. Ku ba bañwi, ne li lwa pili ku fumaneha kwa mukopano ko ne ku fumanehile batu ba Mulimu ba ba eza 15 kamba 20. Mu nahane feela tabo ye ne ba bile ni yona baputehi ba ne ba fumanehile kwa Mukopano wa Macaba wa mwa silimo sa 1993 ili o ne u na ni toho ya taba ye li, “Tuto ya Bumulimu.” Mukopano wo, ne u ezelizwe kwa Kiev, ili kwa naha ya Ukraine, mi ne ku kolobelizwe batu ba ba eza 7,402. Palo yeo ya Lipaki za Jehova be ne ba kolobelizwe mwa lizazi li li liñwi mwendi ki yona ye tuna ka ku fitisisa.—Isa. 60:22; Hag. 2:7.
10. Ki mikopano ifi ye ne i mi tabisize hahulu, mi ki kabakalañi?
10 Mwendi ni mina ku na ni mikopano ya sikiliti kamba mikopano ya macaba ye ne i mi tabisize hahulu. Kana mwa hupula mukopano o ne mu zo fumaneha ku ona lwa pili kamba mwendi mukopano o ne mu kolobelizwe ku ona? Mikopano yeo ne i li ya butokwa hahulu mwa sebelezo ya mina ku Jehova, mi ni kamuta ha mu swaneli ku i libala. Ki mikopano ya butokwa hahulu ye mu swanela ku zwelapili ku hupulanga.—Samu 42:4.
LIKEZAHALO ZA KAMITA ZE TABISA
11. Mulimu naa bata kuli Maisilaele ba fumanehange kwa mikiti ifi ya ka silimo?
11 Jehova naa kupanga Maisilaele kuli ba kopanelange kwa Jerusalema ilikuli ba yo eza mikiti ye milaalu ya ka silimo. Mikiti yeo ne li, mukiti wa Mahobe aa si na mumela, mukiti wa Lisunda (o ne u tilo bizwa hamulaho kuli Pentekota), ni mukiti wa Minganda. Mulimu naa bulelezi Maisilaele kuli: “Bana ba hao ba bashimani kamukana ba iponahalise ku Mulena Muñaa Bupilo halaalu ka mwaha.” (Deut. 16:16; Ex. 23:14-17) Baana ba bañata ne ba ziba butokwa bwa mikiti yeo mwa sebelezo ya bona ku Jehova, kabakaleo ne ba yanga ni mabasi a bona kaufela kwa mikiti yeo.—1 Sam. 1:1-7; Luka 2:41, 42.
12, 13. Maisilaele ba bañata ne ba ezangañi kuli ba yo fumaneha kwa mikiti ya ka silimo?
12 Mu nahane feela ze ne ba tokwa ku ezanga Maisilaele kuli ba yo fumanehanga kwa mikiti yeo. Ka mutala, Josefa ni Maria ne ba zamayanga musipili o eza likilomita ze 100 ku zwa kwa Nazareta ku ya kwa Jerusalema. Ne mu ka nga nako ye kuma kai kambe kuli ne mu ka tama musipili o cwalo inze mu zamaya ni banana ba banyinyani? Ha lu bala za musipili wa naa tamanga Jesu ku ya kwa Jerusalema inze a li mushimani, lu ituta kuli fokuñwi mabasi ni balikani ne ba zamayanga hamoho. Mu nahane ze ne ba tokwa ku ezanga kuli ba tame musipili, ne ba tokwa ku lukisanga lico ni ku tusa mañi ni mañi kuli a fumane kwa ku lobala mwa libaka ze ne ba sa zibi zeo. Lwa ziba kuli musipili wa bona ne u banga o munde bakeñisa kuli bashemi ba Jesu ne ba mu fanga tukuluho-nyana nihaike kuli na naa ni feela lilimo ze 12. Kaniti batu ne ba sa koni ku libala mikiti ye cwalo sihulu banana!—Luka 2:44-46.
13 Maisilaele ha se ba kalile ku pila mwa libaka ze ñwi za mwa lifasi, batu be ne ba fumanehanga kwa mikiti yeo ne ba zwanga kwa linaha ze ñata. Fa Pentekota ya 33 C.E., Majuda ni balapeli ba Jehova ba bañwi ne ba bonisanga kuli ba itebuha mikiti yeo ka ku tamanga musipili wa ku ya kwa Jerusalema ku zwa kwa libaka ze swana sina Italy, Libya, Kreta, Asia Minor, ni Mesopotamia.—Lik. 2:5-11; 20:16.
14. Maisilaele ne ba ikutwanga cwañi ha ne ba fumanehanga kwa mikiti yeo silimo ni silimo?
14 Kwa Maisilaele ba ba sepahala bao, nto ye ne li ya butokwa ni ye tabisa hahulu ka za misipili yeo ne li ku lapela Jehova ni ku swalisana ni batu ba bañwi ba bañata ba ne ba lata Jehova. Batu be ne ba fumanehanga kwa mikiti yeo ne ba ikutwanga cwañi? Jehova naa bulelezi batu ba hae ka za mukiti wa Minganda kuli: “U ka tabela mukiti wa hao, wena ni mwanaa hao wa mushimani ni wa musizana, ni mutangaa hao wa muuna ni wa musali, ni Mulivi ni muzwahule, ni kuzana ni mbelwa, ba ba ina mwa minyako ya hao. Ezeza Muñaa Bupilo Mulimu wa hao mukiti wa mazazi a 7, mwa sibaka saa ka keta Muñaa Bupilo; kakuli Muñaa Bupilo Mulimu wa hao u ka ku fuyola mwa lukau kaufela lwa hao, ni mwa misebezi kaufela ya mazoho a hao, mi u ka wabelwa ku feleleza.”—Deut. 16:14, 15; mu bale Mateu 5:3.
KI KABAKALAÑI HA LU SWANELA KU ITEBUHA MIKOPANO YA LUNA KACENU?
15, 16. Ki buitomboli mañi bo ne mu ezize kuli mu yo fumaneha kwa mikopano ye mituna, mi ki kabakalañi ha ne mu ezize buitomboli bo ka tabo?
15 Mikiti ye ne i eziwanga mwa Jerusalema ki mitala ye minde kwa batu ba Mulimu kacenu. Mikopano ya luna kacenu i swana ni mikiti ye ne i eziwanga kwakale mwa linzila ze ñata. Sina batu ba Mulimu ba mwa linako za Bibele, buñata bwa luna lwa itombolanga kuli lu yo fumaneha kwa mikopano yeo. Kono lwa banga ni tabo ku eza buitomboli bo kakuli lwa ziba mo i lu tusezanga hahulu mikopano yeo. Mikopano yeo isali ya butokwa mwa bulapeli bwa luna. Kuli lu zwelepili ku tiisa bulikani bwa luna ni Mulimu, lu tokwa ku mamela ni ku utwisisa ze lu itutanga kwa mikopano yeo. Mikopano i lu tusa kuli lu itusise ze lu ituta mwa Bibele ni kuli lu ambuke butata bo bu shutana-shutana. Hape i lu tusa ku ambuka lika ze kona ku lu tiseza lipilaelo ni ku lu tusa kuli lu ise hahulu mamelelo kwa lika ze ka lu tahiseza tabo.—Samu 122:1-4.
16 Mikopano i zwezipili ku tahisa tabo ku ba ba fumanehanga ku yona. Piho ye ñwi ya mukopano o mutuna wo ne u ezizwe ka silimo sa 1946 ne i bonisize kuli ne ku tabisa hahulu ku bona Lipaki ba ba tabile ba bañata-ñata inze ba kopani fa sibaka si li siñwi. Ne ku li ko ku tabisa sihulu ku utwa lipina ze lizwa ki sikwata sa balizi, ni baputehi ha ba nze ba opela lipina ze nde ze lumbekisa Jehova. Piho yeo hape ne i bonisize kuli mizwale ni likaizeli ba bañata ne ba itatezi ku eza misebezi mwa maluko a shutana-shutana. Baitateli bao ne ba tabile ku sebeleza mizwale ni likaizeli ba bona. Kana ni mina mwa ikutwanga tabo ye cwalo fa mikopano ya sikiliti ni mikopano ya macaba?—Samu 110:3; Isa. 42:10-12.
17 Ki lika mañi ze cincizwe ka za mo i ezezwa mikopano ye mituna?
17 Ku na ni lika ze cincizwe ka mo ne i ezezwanga mikopano ye mituna. Ka mutala, ba bañwi ku mina mwa hupula mikopano ye ne tandanga mazazi a 8! Ne ku banga ni ku kopana kakusasana, musihali, ni manzibwana. Fa mukopano wo, mizwale ni likaizeli ne ba yanga mwa simu. Fokuñwi tukiso ya mukopano ne i kalanga ka 9 kiloko ni ku fela ka 21 kiloko. Baitateli ne ba belekanga ka taata ka lihora ze ñata kuli ba lukise lico za kakusasana, za musihali, ni za mulalelo ili za batu ba ne ba fumanehanga fa mikopano yeo. Kono cwale mazazi a, mikopano ha i sa swana ni mo ne i belanga kwamulaho. Kacenu mizwale ni likaizeli ba bañata ba kona ku teeleza kwa tukiso ya mukopano bakeñisa kuli mañi ni mañi wa lukisanga za ku ca ni ku ishimbela zona kwa mukopano.
18, 19. Ki kalulo ifi ya mikopano ye mituna ye mu ikolanga hahulu, mi ki kabakalañi?
18 Kwa mikopano yeo, ku na ni lika ze lu nyolelwanga nako ni nako ili ze zwezipili ku banga fa tukiso ya mukopano. Ka mutala, lu fumananga ‘lico ka nako ye swanela’ ku zwelela kwa lingambolo ni lihatiso ze nca ze lu tusa ku utwisisa hande lituto ni bupolofita bwa mwa Bibele. (Mat. 24:45) Buñata bwa lihatiso zeo ki zona ze lu kona ku itusisa kwa ku tusa batu ku utwisisa niti ya mwa Bibele. Lipapali ze tomile fa Bibele za lu tusanga kaufela luna ibe kuli lu banana kamba lu ba bahulu, ilikuli lu sebeleze Jehova ku zwelela kwa pilu mi lipapali zeo za lu sileleza kuli lu ambuke mubonelo wa lifasi. Ngambolo ya kolobezo i lu tusanga ku nahanisisa lika za butokwa hahulu mwa bupilo bwa luna. Mi lwa tabanga ha lu bonanga ba bañwi ha ba bonisa buineelo bwa bona ku Jehova ka ku kolobezwa.
19 Mikopano i zwezipili ku ba kalulo ya bulapeli bwa niti ka lilimo ze ñata-ñata. Mikopano i lu tusa ku ba ni tabo ni ku zwelapili ku sepahala ku Jehova mwa linako ze taata, mi i lu susueza ku eza ze ñata ha lu nze lu sebeleza Jehova. Hape i lu fa kolo ya ku zibana ni balikani ba banca ni ku lu tusa ku itebuha swalisano ye ba ikola mizwale ni likaizeli mwa lifasi kaufela. Mikopano ki nzila ya butokwa hahulu yeo Jehova a fuyaulela ni ku babalela batu ba hae. Mañi ni mañi wa luna u swanela ku bona teñi kuli ha shuti nihaiba lizazi li li liñwi la mukopano.—Liprov. 10:22.
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 30]
Mukopano wa macaba wa mwa silimo sa 1950 ili mwa tolopo ya New York
[Siswaniso se si fa likepe 32]
Mozambique
[Maswaniso a fa likepe 32]
South Korea
