Mu Kenisizwe
Mu Kenisizwe
“Mu tapisizwe twaa, . . . mu kenisizwe.”—1 MAKOR. 6:11.
MU KONA KU ALABA CWAÑI?
Ki kabakalañi ha lu swanela ku ambuka liango ze maswe?
Lu kona ku tusa cwañi mwa musebezi wa Mulimu?
Ki lika mañi ze ka lu tusa ku beya Jehova mwa sibaka sa pili, mi lu kona ku sileleza cwañi lika ze lu zibahaza ku ba Bakreste?
1. Nehemia naa fumaniñi ha naa tile hape mwa Jerusalema? (Mu bone siswaniso se si fahalimu.)
BATU ba mwa Jerusalema ba ikomokezi. Libaka? Mutu ya zibahala kuli ki mulwanisi wa Jehova u lumelelizwe ku ina mwa muzuzu o muñwi wa mwa tempele. Malivi ba tuhezi ku eza musebezi wa bona. Ku fita kuli ba eze musebezi wa Jehova pili, baana-bahulu ba eza lipisinisi fa lizazi la Sabata. Mi Maisilaele ba bañata ba nyalani ni batu ba macaba a sili. Yeo ki miinelo i sikai feela ya naa tilo fumana Nehemia ha naa tile hape mwa Jerusalema hamulaho wa silimo sa 443 B.C.E.—Neh. 13:6.
2. Ki kabakalañi Maisilaele ha ne ba li sicaba se si kenile?
2 Ka silimo sa 1513 B.C.E., Maisilaele ne ba bonisize kuli ne ba itatela ku utwa Jehova. Ne ba ikalabezi kuli: “Litaba kamukana za bulezi Muñaa Bupilo lu ka li eza.” (Ex. 24:3) Mulimu naa ketile Maisilaele kuli ba be batu ba hae, mi naa bata kuli ba be sicaba se si kenile se si shutana ni macaba a mañwi. Yeo ne li tohonolo ye tuna luli! Hamulaho wa lilimo ze 40 ku zwa fo, Mushe naa hupulisize Maisilaele kuli: “Ku Muñaa Bupilo Mulimu wa hao, u sicaba se si kenile; Muñaa Bupilo Mulimu wa hao u ku ketile kuli u be sicaba sa hae tota, mwahalaa macaba kaufela a mwa lifasi.”—Deut. 7:6.
3. Nehemia ha naa kutezi lwa bubeli kwa Jerusalema, Majuda ne ba nga cwañi bulapeli bwa niti?
3 Ka bumai, sicaba sa Isilaele ne si si ka eza ze ne si sepisize. Ku na ni batu ba sikai ba ne ba sebeleza Mulimu, kono buñata bwa Majuda ne ba sa tabeli ku utwa Jehova mi ne ba ipumisanga kuli ne ba li batu ba ba kenile. Nehemia ha naa kutezi kwa Jerusalema lwa bubeli, ne se ku fitile lilimo ze bato eza 100 ku zwa fo ne ba kutezi bomasiyaleti ku to yaha sinca muleneñi. Ne ba bata ku yaha sinca muleneñi wa Jerusalema ilikuli ba lapelange Jehova hape. Kono ka nako ya naa kutezi Nehemia kwa Jerusalema lwa bubeli, Majuda ne se ba tuhezi ku tukufalelwa bulapeli bwa niti.
4. Lu kona ku zwelapili cwañi ku ba ba kenile ni ku lumelelwa ki Jehova?
4 Ka ku swana ni Maisilaele, Lipaki za Jehova ni bona ba kenisizwe ki Mulimu. Bakreste ba ba tozizwe ni Bakreste ba “buñata bo butuna” ba kenile mi ba sebeleza feela Jehova. (Sin. 7:9, 14, 15; 1 Makor. 6:11) Maisilaele ne ba latehezwi ki silikani sa bona ni Jehova ka libaka la kuli ne ba si ka zwelapili ku ba ba ba kenile. Ha lu tabeli kuli nto ye swana i ezahale ku luna. Lu kona ku zwelapili cwañi ku ba ba kenile ni ku lumelelwa ki Jehova? Nehemia kauhanyo 13 i lu taluseza lika zee ne ze kona ku lu tusa ku zwelapili ku ba ba ba kenile ni ku lumelelwa ki Jehova. Lika zeo ki: (1) Ku ambuka liango ze maswe; (2) ku tusa mwa musebezi wa Jehova; (3) ku beya sebelezo ya mina ku Jehova mwa sibaka sa pili; ni (4) ku sileleza lika ze mi zibahaza ku ba Bakreste. Ha lu nyakisiseñi lika zeo i liñwi ka i liñwi.
MU AMBUKE LIANGO ZE MASWE
5, 6. Eliashibi ni Tobia ne li bo mañi, mi mwendi ki kabakalañi Eliashibi ha naa li mulikanaa Tobia?
5 Mu bale Nehemia 13:4-9. Lu pila ni batu ba ba kona ku lu kukueza ku eza lika ze maswe kamba ze masila. Bibele i lu bulelela za Eliashibi, Muprisita yo Muhulu ni muuna ya bizwa Tobia, ili Muamoni ya naa sebeleza mulena wa Peresia. Tobia ni balikani ba hae ne ba likile ku tuhelisa Nehemia ku yaha sinca mamota a Jerusalema. (Neh. 2:10) Mulao wa Mulimu ne u sa lumelezi Maamoni ku kena mwa tempele. (Deut. 23:3) Kono ki kabakalañi Eliashibi ha naa lumelelize Tobia ku ina mwa tempele ye ne i banga licelo?
6 Eliashibi naa lumelelize Tobia ku ina mwa tempele ka mabaka a malaalu. Libaka la pili ki la kuli Eliashibi naa li wahabo Tobia. Libaka la bubeli ki la kuli Tobia ni mwanaa hae Johanani ne ba nyezi basali ba Majuda, mi Majuda ba bañata ne ba bulelanga lika ze nde ka za Tobia. (Neh. 6:17-19) Libaka la bulaalu ki la kuli Tobia naa utwana hahulu ni Sanibalati, ili ya naa li mwa lubasi lwa Eliashibi, Muprisita yo Muhulu. Mwanaa Sanibalati naa nyezwi ki Manase, ili muikulu wa Eliashibi. (Neh. 13:28) Litaba zeo li lu tusa ku bona libaka Eliashibi ha naa tuhelezi Tobia ku mu bulelela za ku eza ku si na taba kuli Tobia naa si Muisilaele mi naa lwanisa musebezi o ne ba eza batu ba Mulimu. Kono Nehemia naa bonisize busepahali ku Jehova ka ku yumbela lika kaufela za Tobia kwande a licelo.
7. Baana-bahulu ni ba bañwi ba kona ku zwelapili cwañi ku ba ba ba kenile fapilaa Jehova?
7 Bakeñisa kuli lu batanga ba Mulimu ba ba ineezi, lu swanela ku sepahala ku Jehova mwa bupilo bwa luna kaufela. Fokuñwi lu kana lwa palelwa ku latelela likuka za mwa Bibele ka libaka la kuli lu bata ku sepahala kwa lubasi lwa luna. Kono haiba lu sa lateleli likuka za mwa Bibele, Jehova u ka lu nga kuli lu batu ba ba si ka kena. Baana-bahulu ba Sikreste ba ezanga likatulo ze lumelelana ni mwa ngela lika Jehova isi ku eza ka mo ba hupulela bona kamba ku eza likatulo ka ku bata feela ku tabisa batu ba bañwi. (1 Tim. 5:21) Baana-bahulu ba swanela ku ambuka ku eza lika ze kona ku tahisa kuli ba sinyehelwe ki silikani sa bona ni Jehova.—1 Tim. 2:8.
8. Lu swanela ku hupulañi ka za batu be lu swalisana ni bona?
8 Kamita lu swanela ku hupulanga kuli “liango ze maswe li sinya mikwa ye minde.” (1 Makor. 15:33) Nihaiba bahabo luna ba kona ku ba liango ze maswe, ili ku talusa kuli ba kona ku lu kukueza ku eza lika ze maswe. Ne ku na ni nako ye ñwi yeo Eliashibi, Muprisita yo Muhulu, naa tomelanga batu mutala o munde mi naa sebelize ni Nehemia kwa ku yaha sinca mamota a Jerusalema. (Neh. 3:1) Kono Tobia ni batu ba bañwi ne ba li balikani ba ba maswe ba Eliashibi. Ne ba kukuelize Eliashibi ku eza lika ze maswe ze ne tahisize kuli a be mutu ya masila. Lu swanela ku swalisana ni batu ba ba lu susueza ku eza lika ze nde, ze cwale ka ku bala Bibele, ku fumaneha kwa mikopano, ni ku ya mwa bukombwa. Haiba ba bañwi mwa lubasi lwa luna ba lu susueza ku eza lika ze nde, lu swanela ku itebuha hahulu ku bona.
MU TUSE MWA MUSEBEZI WA JEHOVA
9. Ki muinelo mañi o ne li teñi kwa tempele, mi Nehemia naa ezizeñi kuli a lukise muinelo wo?
9 Mu bale Nehemia 13:10-13. Malivi ne ba tuhezi ku eza musebezi wa bona mwa tempele. Libaka? Batu ne ba zwisa linubu ze nyinyani hahulu mwa tempele, kamukwaocwalo, Malivi ne ba na ni ku yo sebeza mwa masimu a bona ilikuli ba babalele mabasi a bona. Mi batu ba ne ba filwe musebezi wa ku nga kwa batu nto i liñwi ku ze lishumi ne ba sa peti musebezi wa bona kamba ne ba sa lumangi linubu zeo kwa tempele. (Neh. 12:44) Nehemia naa boni teñi kuli linubu zeo za ngiwa kwa batu, mi naa ketile baana ba ba sepahala kuli ba fange linubu zeo kwa Malivi.
10, 11. Ki tohonolo mañi ye ba na ni yona batu ba Mulimu kuli ba zwisezepili bulapeli bwa niti?
10 Lu kona ku itutañi kwa taba yeo? Lu ituta kuli ki tohonolo ye tuna ku itusisa maluwo a luna ilikuli lu tuse mwa musebezi wa Jehova. (Liprov. 3:9) Ha lu fa linubu ze cwalo, lu kutiseza Jehova ze li za hae. (1 Makol. 29:14-16) Lu kana lwa nahana kuli bakeñisa kuli linubu ze lu bata ku fa ki ze nyinyani, Jehova ha na ku li amuhela. Kono haiba lu fana ka ku itatela, Jehova u ka tabela ku amuhela limpo ze lu mu fa.—2 Makor. 8:12.
11 Ka lilimo ze ñata, ili hañwi ka sunda, mutu ni musalaa hae ba ba na ni bana ba 8, ne ba memanga mapaina ba ba ipitezi ba basupali ili ba ba nyalani kuli ba to ca sico ni bona. Me mwa lubasi lo, naa bulelanga kuli bakeñisa kuli naa apehelanga batu ba 10, ne ku si ke kwa mu bela taata ku apehela batu ba 12. Nto yeo i kona ku bonahala inge kuli ne li nto ye nyinyani, kono mapaina bao ne ba itebuhanga hahulu tukiso yeo! Mapaina bao hape ne ba tusize lubasi lo ka ku kandekanga ze nde ze bonwi mi ne ba susuezanga bana mwa lubasi lo kuli ba eze zwelopili ya kwa moya. Hamulaho wa nako, banana bao kaufelaa bona ba kalisa sebelezo ya ka nako kaufela.
12. Ki mutala mañi o munde o ba swanela ku toma baana-bahulu ni likombwa za puteho?
12 Likande la Nehemia hape li lu luta kuli baana-bahulu ni likombwa za puteho ba swanela ku toma mutala o munde ka ku tusa mwa ku zwisezapili bulapeli bwa niti. Ku eza cwalo ku ka tusa ba bañwi mwa puteho. Muapositola Paulusi naa tomile mutala o munde mwa puteho. Naa tusize mwa ku zwisezapili bulapeli bwa niti mi naa bonisize mo mañi ni mañi ka ku ba Mukreste a kona ku lukiseleza cimo mwa ku fela linubu.—1 Makor. 16:1-3; 2 Makor. 9:5-7.
MU BEYE SEBELEZO YA MINA KU JEHOVA MWA SIBAKA SA PILI
13. Ki lika mañi ze ne ba ezanga Majuda ba bañwi fa lizazi la Sabata?
13 Mu bale Nehemia 13:15-21. Haiba lu tandanga nako ye ñata inze lu nahana feela lika za kwa mubili ni ku sebeza ka taata kuli lu fumane lika zeo, lwa kona ku latehelwa ki bulikani bwa luna ni Jehova. Liñolo la Exoda 31:13 li bonisa kuli Maisilaele ne ba swanela ku nga lizazi la Sabata ku ba yona nako ya ku nahanisisa za bulikani bwa bona ni Jehova ka ku ba sicaba sa Jehova se si kenile. Majuda ne ba bulelezwi kuli bona ni mabasi a bona ba itusise lizazi la Sabata kwa ku lumbeka Jehova, ku lapela Jehova, ni ku nahanisisa Mulao wa hae. Kono Maisilaele ba bañwi ba mwa linako za Nehemia ne ba ezanga lipisinisi fa lizazi la Sabata, sina feela mo ne ba sebelezanga mwahalaa sunda. Nehemia ha naa lemuhile ze ne ezahala, a leleka batu bao, mi a kwala minyako ya muleneñi pili lizazi la Sabata li si ka fita kale.
14, 15. (a) Ki lika mañi ze kona ku ezahala haiba lu tanda nako ye ñata kwa ku bata ku fumana masheleñi? (b) Lu kona ku kena cwañi mwa pumulo ya Mulimu?
14 Lu kona ku itutañi kwa taba yeo? Nto ye ñwi ye lu ituta ki ya kuli ha lu swaneli ku yembululwa kamba ku tanda nako ye ñata kwa ku bata ku fumana masheleñi. Musebezi wa luna wa kona ku lu yembulula sihulu haiba lu u lata hahulu. Kono mu hupule kuli Jesu naa bulezi kuli ha lu koni ku sebeleza malena ba babeli. (Mu bale Mateu 6:24.) Nehemia naa ka kona ku fumana masheleñi a mañata, mi naa ka kona ku itusisa nako ya hae kuli a eze lipisinisi ni batu ba kwa Tire mane ni ba bañwi ba ne ba eza lipisinisi ze tuna ka nako yeo. Kono ki lika mañi za naa ketile ku eza Nehemia? (Neh. 5:14-18) Nehemia naa sebelize ka taata ku tusa mizwale ba hae ni ku eza lika ze ne kutekehisa libizo la Jehova. Ka nzila ye swana, baana-bahulu ni likombwa za puteho ba itusisanga nako ni maata a bona kwa ku tusa mizwale ni likaizeli mwa puteho. Mi bakeñisa ku eza cwalo, mizwale ni likaizeli ba mwa puteho ba ba lata. Bakeñisa buikatazo bo ba eza baana-bahulu ni likombwa za puteho, batanga ba Mulimu ba latana, ba pilisana ka kozo, mi ba ikutwa ku silelezwa.—Ezek. 34:25, 28.
15 Bakreste ha ba si ka laelwa kuli ba bulukange Sabata sunda ni sunda. Kono muapositola Paulusi naa bulezi kuli, “ku sa na ni pumulo ya Sabata ye siyalezi batu ba Mulimu.” Hape naa ekelize kuli: “Mutu ya keni mwa pumulo ya Mulimu, u pumuzi ni kwa misebezi ya hae yena muñi.” (Maheb. 4:9, 10) Ka ku ba Bakreste, lwa kona ku ba ni “pumulo ya Sabata,” ili ku talusa ku kena “mwa pumulo ya Mulimu,” ka ku utwa Jehova ni ku eza lika ze lumelelana ni milelo ya hae. Kana mina ni lubasi lwa mina mu beya sebelezo ya Jehova mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa mina ka ku banga ni Nako ya ku Lapela Sina Lubasi, ku fumaneha kwa mikopano ya Sikreste, ni ku yanga mwa sebelezo ya mwa simu? Babelekisi ba luna kamba be lu sebeza ni bona ba kana ba nahana kuli lika zeo haki za butokwa. Kamukwaocwalo, mwendi lu ka tokwa ku ba ni bundume kuli lu taluseze batu ba ba cwalo kuli musebezi wa Jehova ki wa butokwa hahulu ku luna. Kona mwa naa ezelize Nehemia ha naa lelekezi batu ba mwa Tire kwande ni ku kwala minyako ya muleneñi. Ka ku eza cwalo, Nehemia naa beile sebelezo ya hae ku Jehova mwa sibaka sa pili. Bakeñisa kuli lu kenisizwe ki Mulimu, lu swanela ku ipuza kuli, ‘Kana mo ni pilela kwa bonisa kuli naa beya za Jehova mwa sibaka sa pili?’—Mat. 6:33.
MU SILELEZE LIKA ZE MI ZIBAHAZA KU BA BAKRESTE
16. Maisilaele ba mwa linako za Nehemia ne ba batile cwañi ku latehelwa ki bulikani bwa bona ni Mulimu ka ku ba sicaba se si kenile?
16 Mu bale Nehemia 13:23-27. Mwa linako za Nehemia, baana ba Maisilaele ne ba nyalanga basali ba macaba a sili. Nehemia ha naa li mwa Jerusalema lwa pili, ba bahulu ba Isilaele ne ba nyatezi tumelelano ya kuli ha ba na ku nyala basali ba macaba a sili. (Neh. 9:38; 10:30) Kono Nehemia ha naa kutezi kwa Jerusalema lwa bubeli, naa izo fumana kuli baana ba Majuda ba nyezi basali ba macaba a sili mi ne ba tuha ba latehelwa ki tohonolo ya bona ya ku ba batu ba ba kenile ili ba ba shutana ni macaba a sili. Bana ba basali ba macaba a sili bao ne ba sa koni ku bala kamba ku bulela Siheberu. Bana bao ha ne ba ka hula, kana ne ba ka ikunga ku ba Maisilaele? Kamba kana ne ba ka ikunga kuli ki bazwahule, ili ku talusa batu ba ba cwale ka Maashidodi, Maamoni kamba Mamoabi? Haiba bana bao ne ba sa zibi Siheberu, ne ku si ke kwa ba bela bunolo ku utwisisa Mulao wa Mulimu. Ne ku ka ba bela taata ku ziba Jehova ilikuli ba iketele ku mu sebeleza mwa sibaka sa ku lapela milimu ya buhata ye ne ba lapela bashemi ba bona ba basali. Nehemia naa ngile muhato kapili wa ku sileleza bulikani bwa Maisilaele ni Mulimu.—Neh. 13:28.
17. Bashemi ba kona ku tusa cwañi bana ba bona kuli ba be ni bulikani ni Jehova?
17 Kacenu lu tokwa ku tusa bana ba luna kuli ba be Bakreste. Bashemi, mu ipuze kuli, ‘Kana bana ba ka ba ziba ku bulela puo ye kenile, ili ku talusa kuli kana ba utwisisa niti ya mwa Bibele? (Zef. 3:9) Kana ze ba bulelanga bana ba ka li bonisa kuli ba zamaiswa ki moya wa Mulimu? Kamba kana ba zamaiswa ki moya wa lifasi?’ Mu si ke mwa zwafa kapili haiba mu lemuha kuli bana ba mina ba tokwa ku eza licinceho ze ñwi mwa bupilo. Ku ituta puo ku nga nako sihulu haiba kuli ku na ni lika ze ñata ze kona ku lu yembulula. Batu mwa lifasi kacenu ba lika ku kukueza banana kuli ba si ke ba utwa Mulimu. Kamukwaocwalo, mu be ni pilu-telele, mi ka Nako ya ku Lapela Sina Lubasi ni ka nako ye ñwi, mu tuse bana ba mina kuli ba be ni bulikani bo butuna ni Jehova. (Deut. 6:6-9) Mu hupulise bana ba mina ka za bunde bwa ku ba ni mupilelo o shutana ni mupilelo wa batu ba mwa lifasi la Satani. (Joa. 17:15-17) Mi mu like mo mu konela luli kuli mu kone ku tusa bana ba mina.
18. Ki kabakalañi bashemi ba Sikreste ha ba li bona luli ba ba swanela ku tusa bana ba bona kuli ba eze zwelopili ilikuli ba ikatulele ku ineela ku Jehova?
18 Bana ba mina ba swanela ku ikatulela ku sebeleza Mulimu kamba ku sa mu sebeleza. Kono ka ku ba bashemi, mwa kona ku tusa bana ba mina mwa linzila ze ñata. Mu tokwa ku ba tomela mutala o munde, mu tokwa ku ba tusa ku ziba muzamao o munde wa tabela Jehova, ni ku ba tusa ku utwisisa lika ze maswe ze kona ku tahiswa ki likatulo za bona ze maswe. Bashemi, bana ba mina ba tokwa kuli mina mu ba tuse ilikuli ba zwelepili ku bukeleza lika ze ba zibahaza ku ba Bakreste. Ki mina luli ba ba tokwa ku ba tusa kuli ba eze zwelopili ilikuli ba ikatulele ku ineela ku Jehova. Kaufelaa luna lu tokwa ku sileleza lika ze lu zibahaza ku ba Bakreste, ili ku talusa kuli lu swanela ku pila ka ku latelela likuka za Mulimu ni ku ba batu ba ba lumelelwa ki yena.—Sin. 3:4, 5; 16:15.
JEHOVA U KA LU HUPULA BAKEÑISA LIKA ZE NDE ZE LU EZA
19, 20. Ki lika mañi ze lu swanela ku eza kuli Jehova a lu ‘hupule bakeñisa lika ze nde ze lu eza’?
19 Mupolofita Malaki naa talusize kuli Jehova wa hupulanga ‘ba ba mu saba ni ba ba tokomela libizo la hae’ ni kuli Jehova u beyanga mabizo a batu bao mwa “buka ya kupuzo.” (Mala. 3:16, 17) Mulimu ha na ku libala ba ba mu saba ni ba ba lata libizo la hae.—Maheb. 6:10.
20 Nehemia naa lapezi kuli: “Mawe Mulimu wa ka, u ni hupule, mi u ni eze hande.” (Neh. 13:31) Nehemia naa bata kuli Jehova a mu hupule bakeñisa musebezi wa naa ezize. Ni luna Mulimu u ka lu beya mwa buka ya hae ya kupuzo haiba lu ambuka liango ze maswe, ku tusa mwa musebezi wa hae, ku beya sebelezo ya luna ku Jehova mwa sibaka sa pili, ni ku sileleza lika ze lu zibahaza ku ba Bakreste. Lu swanela ku zwelapili ku ‘itekula kuli lu bone nji lu sa li mwa tumelo.’ (2 Makor. 13:5) Haiba lu eza mo lu konela kaufela kuli lu zwelepili ku ba batu ba ba kenile, Jehova u ka lu ‘hupula bakeñisa lika ze nde ze lu eza.’
[Lipuzo za Tuto]
[Siswaniso se si fa likepe 5]
Nehemia naa bonisize cwañi busepahali ku Jehova? (Mu bone paragilafu 5 ni 6)
[Siswaniso se si fa likepe 7]
Mu tuse bana ba mina ku ba ni bulikani bo butuna ni Jehova (Mu bone maparagilafu 17 ni 18)
