1, 2. Lu shutana cwañi ni ba bañwi mwa lubasi mane ni mo ne lu itutezi niti?

JEHOVA ki yena musimululi wa lubasi. (Maef. 3:14, 15) Nihaikaba kuli lu zwa mwa lubasi lu lu luñwi, butu bwa luna hamohocwalo ni miinelo ya luna za shutana-shutana. Ba bañwi mwendi ba hulile inze ba pila ni bashemi ba bona. Ba bañwi mwendi ba shwezwi ki bashemi ba bona, mwendi bashemi ba bona bao ne ba kulile, kamba mwendi ne ba ipumani mwa kozi, kamba mane mwendi ne ba bulailwe ki nto ye ñwi. Mane ba bañwi bona mwendi ba li ku ba ba bone bashemi ba bona.

² Mwahalaa lubasi lwa balapeli ba Jehova, batu ba itutile niti ka linzila ze shutana-shutana. Mwendi bashemi ba ne ba mi hulisize ne ba mi tusize ku sebelisa likuka za mwa Bibele. (Deut. 6:6, 7) Kamba mwendi mu ba bañwi ba batu ba bañata-ñata ba ba itutile niti hamulaho wa ku kutazwa ki batanga ba bañwi ba Jehova.—Maro. 10:13-15; 1 Tim. 2:3, 4.

3. Ki lika mañi ze swana ze lu kopana ni zona kaufelaa luna?

³ Nihaike kuli lisimuluho za luna za shutana-shutana, ku na ni lika ze swana ze lu kopana ni zona kaufelaa luna. Bakeñisa kuli Adama naa si ka utwa Mulimu, kaufelaa luna ha lu si ka petahala,  mi lu hozize sibi, ni lifu. (Maro. 5:12) Ku si na taba ni zeo, ka ku ba balapeli ba niti, lwa kona ku biza Jehova kuli ki “Ndataa luna.” Mwa linako za kwamulaho, batu ba naa ketile Mulimu ne ba bulezi manzwi a ñozwi kwa Isaya 64:8, a li: “Ki wena Ndataa luna, wena Muñaa Bupilo.” Hape, Jesu naa kalile tapelo ya hae ye li mutala ka manzwi a li: “Ndataa luna wa kwa lihalimu, libizo la hao li keniswe.”—Mat. 6:9.

4, 5. Ki lika mañi ze lu ka nyakisisa kuli lilato la luna ku Ndataa luna wa kwa lihalimu Jehova li be le lituna?

⁴ Ndataa luna wa kwa lihalimu u babalela ni ku sileleza balapeli ba hae ba niti. Ka ku ya ka walisamu, Jehova naa bulezi kuli: “Kakuli lilato la hae [mulapeli wa niti] u li isize ku na, kabakaleo ni ka mu lamulela; ni mu beye fo ku lumbile, kakuli u zibile libizo la ka.” (Samu 91:14) Jehova Mulimu ka lilato u lamulelanga batu ba hae kwa lila za bona, ni ku ba sileleza ilikuli ba si ke ba yundiswa.

⁵ Kuli lilato la luna ku Ndataa luna wa kwa lihalimu li be le lituna, ha lu nyakisiseñi mo Jehova a bezi: (1) Mufani wa luna, (2) Musilelezi wa luna, ni (3) Mulikanaa luna yo mutuna. Ha lu nze lu nyakisisa likalulo ze taalu ze, lu nahanisise za bulikani bwa luna ni Mulimu ni ku bona mo lu kona ku mu lumbekela ka ku ba Ndataa luna. Ku zwa fo, lu swanela ku nahanisisa limbuyoti zeo Jehova a sepisize ku fa batu ba ba sutelela ku yena.—Jak. 4:8.

6. Ki nzila ifi ye ñwi mo Jehova a boniseza kuli ki Mufani wa “mpo ye nde kaufela”?

⁶ Mulutiwa Jakobo naa ñozi kuli: “Mpo ye nde kaufela ni mpo ye petehile kaufela i zwa kwahalimu, i zwa ku Ndatahe maseli a lihalimu, ya sa fetuhi kamba ku cinca sina miluti ye cinca-cinca.” (Jak. 1:17) Bupilo ki mpo ye nde hahulu ya lu file Jehova. (Samu 36:9) Haiba lu sebeleza Jehova mwa bupilo bwa luna, lu ka ikola limbuyoti ze ñata cwale mi kwapili lu ka ikola bupilo bo bu sa feli mwa lifasi le linca. (Liprov. 10:22; 2 Pit. 3:13) Kono ku konahala cwañi ku ikola limbuyoti zeo hailifo kaufelaa luna ha lu si ka petahala, mi lu hozize sibi ni lifu ku Adama?

7. Ki lika mañi za ezize Mulimu ze lu konisa ku ba ni silikani se si tiile ni yena?

⁷ Jehova ki Mufani yo Mutuna mwa linzila ze ñata. Bakeñisa sishemo se situna sa na ni sona, Jehova wa lu lamulelanga. Kaufelaa luna lwa ezanga sibi mi lu hozize ku sa petahala ku Adama. (Maro. 3:23) Kono bakeñisa kuli Jehova u na ni lilato, u lukisize nzila ya lu tusa ka yona kuli lu tiise silikani sa luna ni yena. Muapositola Joani naa ñozi kuli: “Ka seo, lilato la Mulimu ne li patuluzwi ku luna, kakuli Mulimu naa lumile Mwanaa hae wa libanda mwa lifasi kuli lu kone ku fumana bupilo ka yena. Lilato leo li mwa nzila ye, isi kuli ki luna lu latile Mulimu, kono ki yena ya naa lu latile mi naa lumile Mwanaa hae kuli a be sitabelo sa swalelo ya libi za luna se si lu kutiseza ku yena.”—1 Joa. 4:9, 10.

8, 9. Jehova naa bile cwañi Mufani yo Mutuna mwa miteñi ya Abrahama ni Isaka? (Mu bone siswaniso se si fa likepe 16.)

⁸ Ibato ba ka silimo sa 1893 B.C.E., ze ne ezahezi mwa bupilo bwa Abrahama ne li bonisize mo Jehova naa ka fela bupilo bo bu sa feli kwa batu kaufela ba ba mu utwa. Liñolo la Maheberu 11:17-19 li bulela kuli: “Ka tumelo, Abrahama ha naa likilwe, na se a fa mwanaa hae Isaka sina sitabelo; mutu yo ya naa amuhezi lisepiso ka tabo, a bata ku fa mwanaa hae wa libanda, nihaike naa bulelezwi kuli: ‘Se si ka bizwa ‘peu ya hao’ si ka taha ka Isaka.’ Kono naa lemuhile kuli Mulimu naa kona ku zusa Isaka kwa bafu; mi luli naa mu amuhezi ka mukwa o no bile swanisezo.” Sina feela Abrahama ha naa tabela ku fa mwanaa hae Isaka sina sitabelo, Jehova ni yena naa itatezi ku fa Mwanaa hae, Jesu Kreste, kuli a pilise batu.—Mu bale Joani 3:16, 36.

⁹ Mu nahane feela mwa naa ikutwezi Isaka ha naa taluselizwe kuli ha sa na ku  bulaiwa! Isaka naa itebuhile hahulu kuli Jehova naa file totolo ye ne li bukaufi kuli i fiwe sina sitabelo mwa sibaka sa kuli yena Isaka a bulaiwe. (Gen. 22:10-13) “Abrahama a beya sibaka seo libizo la Jehova-Jire (Muñaa Bupilo u ka iponela).”—Gen. 22:14.

10, 11. Ki bo mañi ba ba etelezi mwa “bukombwa bwa kutisano,” mi ba ezize cwañi cwalo?

¹⁰ Ha lu nahanisisa lika kaufela za lu file Jehova, lu lemuha kuli ne lu si ke lwa kona ku ba balikani ba Mulimu kambe ne ku si na sitabelo sa Jesu. Paulusi naa ñozi kuli: “Kabakala kuli se ki sona se lu atuzi, kuli mutu a li muñwi naa shwezi batu kaufela; hakulicwalohe, kaufela ne ba shwile; mi naa shwezi batu kaufela kuli ba ba pila ba tuhele ku pilela bona bañi, kono ba pilele yena ya naa ba shwezi mi naa zusizwe kwa bafu.”—2 Makor. 5:14, 15.

¹¹ Bakeñisa kuli Bakreste ba mwa miteñi ya baapositola ne ba lata Mulimu mi ne ba itebuha hahulu tohonolo ye ne ba na ni yona ya ku mu sebeleza, ne ba amuhezi “bukombwa bwa kutisano” ka tabo. Bukombwa bo ne bu ama musebezi wa ku kutaza ili nto ye ne tusize batu ku ba mwa kozo ni Mulimu, ku ba balikani ba Mulimu, mi hasamulaho ni ku ba bana ba Mulimu mwa lihalimu. Kacenu batanga ba Jehova ba ba tozizwe ni bona ba eza musebezi o swana. Ba sebeza sina lindumeleti za Mulimu ni Kreste. Musebezi wa bona wa ku kutaza u tusa batu ba lipilu ze nde ku sutelela ku Jehova ni ku ba batanga ba hae.—Mu bale 2 Makorinte 5:18-20; Joa. 6:44; Lik. 13:48.

12, 13. Lu kona ku bonisa cwañi kuli lwa itebuha lika kaufela za lu file Jehova?

¹² Bakeñisa kuli batu ba ba li lingu ze ñwi ni bona ba itumela ku Jehova kabakala kuli ki Mufani yo Mutuna, ba swalisana ni Bakreste ba ba tozizwe mwa musebezi wa ku kutaza taba ye nde. Ha lu eza musebezi wa ku kutaza, lu itusisanga Bibele ili mpo ye nde ye zwa ku Mulimu. (2 Tim. 3:16, 17) Ha lu itusisa hande Bibele mwa bukombwa, lu tusa batu ku ba ni kolo ya ku ba ni bupilo bo bu sa feli. Jehova hape u lu fanga moya wa hae o kenile. Mañi ni mañi wa luna u itinganga fa moya o kenile kuli u mu tuse ha li mwa bukombwa. (Zak. 4:6; Luka 11:13) Sina mo ku bonisezwanga mwa Yearbook ya Lipaki za Jehova ye hatiswanga ka silimo, ze petiwanga mwa musebezi wa ku kutaza za tabisa luli. Lu na ni tohonolo ye tuna ya ku eza musebezi wa ku kutaza o lumbekisa Ndataa luna ni Mufani wa luna!

¹³ Bakeñisa kuli Mulimu u lu file lika ze ñata, lu swanela ku ipuza kuli: ‘Kana na eza mo ni konela kaufela mwa bukombwa ilikuli ni bonise kuli na itebuha kwa lika kaufela za ni file Jehova? Ni kona ku ba cwañi mukutazi yo munde wa taba ye nde? Haiba lu itebuha lika kaufela za lu file Mulimu, lu ka beya za Mubuso mwa sibaka sa pili mwa bupilo bwa luna. Ha lu eza cwalo, Jehova u ka lu fa lika kaufela ze lu tokwa. (Mat. 6:25-33) Bakeñisa kuli Jehova wa lu lata, lu bata ku eza mo lu konela kaufela kuli lu mu tabise ni ku tabisa pilu ya hae.—Liprov. 27:11.

14. Jehova u bile cwañi Mulamuleli wa batu ba hae?

¹⁴ Walisamu Davida naa opezi kuli: “Haili na, ni mubotana ni mutokwi; nihakulicwalo Muñaa Bupilo wa ni hupula. Ki wena ya ni tusa, ya ni lamulela.” (Samu 40:17) Jehova u kuta-kutezi ku lamulela batu ba hae sina sikwata, sihulu ka nako ye ba nyandiswanga hahulu ni ku zekiswa ki lila za bona. Lu itumela hahulu kuli Jehova ka nako kaufela u lu fanga ze lu tokwa kuli lu zwelepili ku sepahala ku yena mwa linako ze taata cwalo.

15. Mu fe mutala o bonisa mo ndate ya lilato naa silelelize mwanaa hae?

¹⁵ Ndate ya lilato u fanga bana ba hae ze ba tokwa mi hape wa ba silelezanga. Ndate  yo u lamulelanga bana ba hae kapili-pili haiba kuli ba ba mwa butata. Muzwale yo muñwi u hupula mo ne ba mu silelelize bo ndatahe ha naa sa li mutangana. Yena ni bo ndatahe ne ba zwa mwa sebelezo ya mwa simu, mi ba to fita fa liabwa fo ne ba tokwa ku sila. Pula ye ne i nelile fa lizazi leo kakusasana, ne i tahisize kuli liabwa leo li tale hahulu. Kuli ba sile liabwa leo, ne ba tokwa ku tula fa licwe le liñwi le lituna ku ya ku le liñwi kuli ba yo fita kwa mafelelezo. Muzwale yo ha naa nzaa sila inzaa li fapilaa bo ndatahe, a sitatala, a wela mwa liabwa mi a tumuka ni ku wela mwateñi hape. Muzwale yo ya naa li mutangana ka nako yeo naa tabile hahulu bo ndatahe ha ne ba mu sweli kapili-pili ni ku mu tusa kuli a si ke a shwela mwa mezi. Ka nzila ye swana, Ndataa luna wa kwa lihalimu u lu sileleza kwa likozi ze mwa lifasi le li maswe le, ni ku mubusi wa lona yena Satani. Jehova ki yena Musilelezi wa luna yo Mutuna ku fita mutu ufi kamba ufi.—Mat. 6:13; 1 Joa. 5:19.

16, 17. Jehova naa tusize ni ku sileleza cwañi Maisilaele ha ne ba lwana ni Maamaleke?

¹⁶ Jehova ka lilato naa silelelize batu ba hae ka silimo sa 1513 B.C.E. Naa sa lukuluzi kale Maisilaele mwa butanga mi naa ba silelelize ha ne ba nze ba sila Liwate le li Fubelu. Ha se ba zamaile mwa lihalaupa ku liba kwa Lilundu la Sinai, Maisilaele ba fita fa Refidimi.

¹⁷ Ku likana ni bupolofita bo bu kwa Genese 3:15, Satani u lukela ku ba ya naa nyolezwi ku lwanisa Maisilaele ba ne ba bonahala inge kuli ne ku si na ya naa kona ku ba sileleza. Satani naa ezize cwalo ka ku itusisa Maamaleke, ba ne ba li lila za batu ba Mulimu. (Num. 24:20) Ka ku itusisa Joshua, Mushe, Aruni, ni Huri, Jehova naa silelelize cwañi batu ba hae kwa lila za bona zeo? Joshua ni baana ba naa li ni bona ha ne ba nze ba lwanisa Maamaleke, Mushe, Aruni, ni Huri ne ba li fa lilundu le ne li li bukaufi. Jehova naa ka tusa Maisilaele ku ba ni  maata a fita a lila za bona ha ibile feela Mushe naa ka zwelapili ku nanula mazoho a hae mwahalimu. Mushe ha naa ikutwanga ku katala, Aruni ni Huri ne ba mu swalelelanga kwa mazoho kuli mazoho a hae a si ke a wa. Hasamulaho, ka ku tusiwa ni ku silelezwa ki Jehova, “Joshua a koma Amaleke ni sicaba sa hae.” (Ex. 17:8-13) Zeo ha li felile, Mushe a yaha aletare fa sibaka seo “mi a i beya libizo la Jehova-Nisi (Muñaa Bupilo ki Ndembela ya ka).”—Mu bale Exoda 17:14, 15.

18, 19. Mulimu u silelelize cwañi batanga ba hae mwa lilimo ze felile?

¹⁸ Jehova u sileleza batu ba ba mu lata ni ba ba mu utwa. Ka ku swana ni Maisilaele ba ne ba li fa sibaka se si bizwa Refidimi, lu sepile kuli Mulimu u ka lu sileleza kwa lila za luna. Jehova u zwezipili ku lu sileleza sina sikwata, mi u zwelapili ku lu tusa kuli lu itiise ha lu nze lu lwaniswa ki Diabulosi. Ka mutala, Mulimu u kuta-kutezi ku sileleza mizwale ba luna ba ne ba nyandiswa kabakala ku ikambusa mwa litaba za lifasi. Nto yeo ne i ezahezi mwa Germany ni mwa linaha ze ñwi ili fo kopano ya ba Nazi ne i busa mwa lilimo za ma 1930 ni kwa makalelo a lilimo za ma 1940. Ha lu bala ni ku nahanisisa makande a ze ezahezi mwa bupilo bwa batu a hatiswanga mwa Yearbook ili a bonisa mo Mulimu naa silelelize batanga ba hae mwa linako ze ne ba nyandiswa, lu ka sepa hahulu Jehova.—Samu 91:2.

¹⁹ Jehova hape u lu sileleza ka ku lu fa likupuliso ze nde ka ku itusisa kopano ya hae ni lihatiso ze i hatisa. Mu nyakisise mo li lu silelelize likupuliso zeo mwa lilimo ze felile. Batu mwa lifasi ba zwelapili ku ikenya mwa buhule, ku itupwaela macwala, ni ku buha hahulu maswaniso a mapunu. Kono Jehova u lu file likupuliso ze swanela ni tuso ye lu tokwa ilikuli lu si ke lwa eza lika ze kona ku sinya silikani sa luna ni yena. Ka mutala, cwanoñu fa lu amuhezi kelezo ye zwa ku Ndataa luna wa kwa lihalimu kuli lu ambuke katwa ka ku ikenya mwa liango ze maswe fa Intaneti. *—1 Makor. 15:33.

20. Ki silelezo ni ketelelo mañi ze lu fiwa mwa liputeho za luna?

²⁰ Lu kona ku bonisa cwañi kuli lwa teeleza kwa likelezo ze nde zeo ni kuli lwa ‘lutiwa ki Jehova’? Lu kona ku bonisa cwalo haiba lu latelela ka tokomelo litaelo za hae. (Isa. 54:13) Lwa kona ku silelezwa ni ku etelelwa mwa liputeho za luna za Sikreste. Mwa liputeho zeo, ku na ni baana-bahulu ba ba lu tusa ni ku lu fa likelezo ze zwa mwa Bibele. (Magal. 6:1) Jehova u itusisa baana-bahulu ba ba li “limpo ze li batu” kuli ba lu babalele ka lilato. (Maef. 4:7, 8) Lu swanela ku nga cwañi kelezo ye lu fiwa ki baana-bahulu? Lu swanela ku itatela ku utwa kelezo ye lu fiwa yeo. Haiba lu eza cwalo, Jehova u ka lu fuyaula.—Maheb. 13:17.

21. (a) Lu swanela ku ikatulela ku ezañi? (b) Lu ka nyakisisañi mwa taba ye tatama?

²¹ Haike lu itinge fa moya o kenile kuli u lu tuse ni ku amuhela ketelelo ye lu fiwa ki Ndataa luna wa kwa lihalimu. Hape lu swanela ku nahanisisa mwa naa pilezi Jesu ili yo lu lika ka taata ku likanyisa mutala wa hae o munde. Jesu naa filwe mupuzo o mutuna bakeñisa kuli naa ‘ipeile ku utwa ku isa kwa lifu.’ (Mafil. 2:5-11) Ni luna lu ka fuyaulwa haiba lu sepa Jehova ka pilu ya luna kaufela. (Liprov. 3:5, 6) Haike kamita lu sepe Jehova, yena ya ka lu fa ze lu tokwa ni ku lu sileleza ku fita mutu ufi kamba ufi. Lu na ni tabo ye tuna bakeñisa tohonolo ye tuna ye lu na ni ye lu na ni yona ya ku sebeleza Jehova. Kono Jehova ki Mulikanaa luna yo mutuna kamukwaufi? Mwa taba ye tatama, lu ka nyakisisa mo Jehova a bezi Mulikanaa luna yo mutuna.