BATU ba sikai ba ne ba teelelize kwa ngambolo ye ne ni file ka silimo sa 1957 ne ba tahisize kuli ni si ke na ba ni boi. Ne ni na ni maswabi hahulu. Mane ha ne ni sa li mwanana, ne ni ipatanga baeñi ha ne ba tahanga kwa ndu niha ne ni ziba baeñi bao.

Mwendi mu ka komoka ku ziba kuli buñata bwa misebezi ye ne ni filwe mwa kopano ya Jehova ne i tahisize kuli ni kopanange ni batu ba bañwi ba bañata ili balikani ni batu ba bañwi be ne ni sa zibi. Nihakulicwalo, maswabi a ka a si ka fela mi ni sa utwanga boi, kacwalo ha ni koni ku bulela kuli ni petile misebezi ye ne ni filwe ka maata a ka. Ni lemuhile kuli sepiso ya Jehova ki ya niti, ye li: “Ni ka ku fa maata, e, ni ka ku tusa; e, ni ka ku tiisa ka lizoho la ka la bulyo la niti ya ka.” (Isa. 41:10) Nzila ye ñwi ye tuna ya ni tusize ka yona Jehova ki ka ku tusiwa ki Bakreste sina na. Kashe ni mi bulelele ze ñwi za linzila za ni tusize Jehova ka zona, ili ku kala ka nako ye ne ni sa li mwanana.

Zazi le liñwi la Sunda kakusasana, kazazi inze ka cisa, ili mwa lilimo za ma 1940, kaizeli Elsie Huntingford a taha fa famu ya luna kwa mboela-wiko wa Ontario. Bo ma ba ya kwa munyako ku yo bona baenyi bao kono bo ndate bona be ne ba na ni maswabi inge na, ba ina feela mwa ndu ni na inze ba kuzize. Bakeñisa kuli bo ndate ne ba nga kuli Kaizeli  Huntingford naa lekisa nto ye ñwi mi bo ma ne ba ka leka nto ye ne lu sa tokwi, bo ndate ba ya kwa munyako ni ku yo bulela kuli ha lu tabeli nto ifi kamba ifi. Kaizeli Huntingford a buza kuli: “Kana ha mu tabeli ku ituta Bibele?” Bo ndate ba alaba kuli: “Lwa tabela ku ituta Bibele.”

Kaizeli Huntingford naa lu potezi ka nako ye swanela luli. Bashemi ba ka ne ba tukufalezwi hahulu mwa bulapeli bwa United Church of Canada, kono kona ha ne ba sa zo ikatulela ku zwa mwa bulapeli bo. Ki kabakalañi ha ne ba zwile mwa bulapeli bo? Ne ba zwile mwa bulapeli bo bakeñisa kuli fande a muyaho o ne ba lapelelanga, yo muñwi kwa baeteleli ba bulapeli bo naa pahekile mukoloko wa batu kaufela ba ne ba file masheleñi kwa keleke, mi fa mukoloko wo, mabizo naa kolohanyizwe ka ku ya ka buñata bwa masheleñi a file mutu ni mutu. Bashemi ba ka ba ne ba shebile, hañata ne ba fumanehanga kwatasi fa mukoloko, mi maeluda ba mwa keleke yeo ne ba ba hapelezanga kuli ba fange masheleñi a mañata. Mueteleli yo muñwi mwa bulapeli bo naa itumelezi kuli naa sa lumeli lika za naa lutanga, kono naa lutanga lika zeo kuli a zwelepili ni situlo sa naa na ni sona mwa bulapeli bo. Kacwalo lwa zwa mwa bulapeli bo kono ne lu sa bata nzila ye ne lu ka lapela ka yona Mulimu.

Bakeñisa kuli musebezi wa Lipaki za Jehova ne u kwalilwe mwa Canada ka nako yeo, Kaizeli Huntingford naa itutanga ni luna sina lubasi, naa itusisanga feela Bibele ni lisupo ze ñwi za naa ñozi mwa kabukanyana cwana ka ka nsu. Kaizeli yo ha naa lemuhile kuli ne lu si ke lwa mu biha ku ba mulao kuli naa eza musebezi o hanisizwe, a kalisa ku lu fanga lihatiso mo ku na ni litaba za mwa Bibele. Ne lu patanga hande lihatiso zeo ha ne lu fezanga ku ituta. *

Ku si na taba kuli ne ku na ni twaniso ni miinelo ye miñwi ye taata, Kaizeli Huntingford naa kutazanga taba ye nde ka tukufalelo. Tukufalelo ya naa na ni yona kaizeli yo ne i ni tabisize hahulu mi ne i ni susuelize kuli ni kale ku lapela Jehova. Hamulaho wa silimo si li siñwi ku zwa fo ne ba kolobelelizwe bashemi ba ka sina Lipaki za Jehova, na bonisa buineelo bwa ka ku Mulimu. Ne ni kolobelizwe la 27 February, 1949, mwa sikungu sa sipi mo ne li nwelanga mezi limunanu. Ne ni kolobelizwe inze ni na ni lilimo ze 17. Hamulaho wa fo, na ikatulela kuli ni ka kalisa sebelezo ya nako kaufela.

Ne ni palezwi ku kalisa bupaina honafo feela. Ka nako ye telelenyana, ne ni sebelelize mwa panga ni  mwa ofisi kakuli ne ni ikolwisize kuli ne ni tokwa ku fumana masheleñi-nyana a naa ka ni tusa mwa musebezi wa ka wa bupaina. Bakeñisa kuli ne ni li mutangana ya naa si na hande yeloseli, ne ni fezanga masheleñi a ka ni sa a fumana feela. Kacwalo muzwale wa libizo la Ted Sargent naa ni susuelize ku ba ni bundume ni ku sepa Jehova. (1 Makol. 28:10) Hamulaho wa ku amuhela susuezo ye nde ye lilato yeo, na kalisa ku eza bupaina mwa November 1951. Ne ni na ni feela 40 dollars, (kamba masheleñi a kona ku eza K220.00) njinga ya kale, ni mukotana o munca wa ku shimbela libuka. Kono Jehova naa ni fanga ze ne ni tokwa ka nako kaufela. Ni itumela hahulu kuli muzwale Ted naa ni susuelize ku eza bupaina! Ku eza bupaina ku ni tahiselize limbuyoti ze ñata.

Zazi le liñwi manzibwana, kwa mafelelezo a kweli ya August ili ka silimo sa 1952, na amuhela luwaile lo ne lu zwa kwa Toronto. Ofisi ya mutai wa Lipaki za Jehova ya kwa Canada ne i ni memile ku yo sebeleza fa Betele mwa kweli ya September. Nihaike kuli ne ni na ni maswabi mi ne ni si ka potela kale fateñi mutai, ne ni tabile hahulu kakuli mapaina ba bañwi ne ba ni bulelelanga ze nde ka za Betele. Na yo ikutwa ku lukuluha ha ni fita feela.

Lilimo ze peli ha se ni fitile fa Betele, na yola muzwale Bill Yacos fa buikalabelo bwa mutangaa puteho (ya sa bizwa cwale kuli muswalisanisi wa sitopa sa baana-bahulu) mwa puteho ye ñwi ya mwa Toronto. Ha ne ni na ni feela lilimo ze 23, ne ni ikutwa kuli ne ni li mutangana ya naa si na yeloseli ya naa swanela ku pila feela fa famu. Kono Muzwale Yacos a ni bonisa ka buikokobezo za ku eza. Mi Jehova naa ni tusize luli.

Bo Yacos, muzwale wa sikitila, ya naa menyelezanga ka nako kaufela, naa tabela hahulu batu. Muzwale yo naa lata mizwale ni likaizeli mi ni bona ne ba mu lata. Naa ba potelanga ka nako kaufela mwa mandu a bona isiñi feela ha ba li mwa butata. Muzwale Bill Yacos naa ni susuelize ku ba ni moya o swana ni ku sebezanga ni mizwale ni likaizeli mwa bukombwa. Bo Yacos ne ba ni bulelezi kuli: “Bo Ken, mu bonise kuli mwa iyakatwa mizwale ba mina. Ku eza cwalo ku ka mi tusa kuli mizwale ba mina ba si ke ba isa pilu kwa bufokoli bwa mina.”

Jehova u ni tusize ka nzila ye ipitezi ku zwa mwa kweli ya January ili ka silimo sa 1957. Mwa kweli yeo ne ni nyalani ni bo Evelyn ili ba ne ba kwazize mwa sitopa sa bu 14 kwa Sikolo sa Giliadi. Pili lu si ka nyalana kale, bo Evelyn ne ba sebeleza kwa sibaka ko ku bulelwa puo ya Sifura ili mwa provinsi ya Quebec. Ka nako yeo, provinsi ya Quebec ne i zamaiswa hahulu ki Keleke ya Katolika. Kacwalo ne ku li taata ku bo Evelyn ku peta hande musebezi wa bona, kono ne ba zwezipili ku eza musebezi wo ni ku itinga ku Jehova.

Bo Evelyn hape ba zwezipili ku sepahala ku na. (Maef. 5:31) Mane hamulaho feela wa ku nyalana ni bona, ne ba ipumani mwa muinelo o ne u lika busepahali bwa bona! Ne ni lumelelani ni musalaa ka kuli lu yo pota kwa Florida, U.S.A., kono habusa hamulaho wa sinawenga sa luna, mutai wa ni kupa kuli ni yo fumaneha kwa mukopano o ne u ka nga sunda kwa Betele ya kwa Canada. Niti kikuli mukopano wo ne u palelwisize milelo ya luna, kono na ni bo Evelyn ne lu bata ku eza nto ifi kamba ifi ya naa tokwa Jehova kuli lu eze. Bakeñisa mukopano wo, lwa palelwa ku ya ni musalaa ka ku yo ikatulusa hamulaho wa sinawenga sa luna. Mwa sunda ye ne ni li kwa mukopano, musalaa ka naa kutalezanga bukaufi ni mutai. Nihaike kuli sibaka se ne  ba kutaleza ku sona bo Evelyn ne si shutana ni provinsi ya Quebec, ne ba itiisize.

Kwa mafelelezo a sunda yeo, ne ni komokile hahulu ha ne ni taluselizwe kuli ni ketilwe ku sebeza sina muokameli wa mupotoloho kwa sibaka se si fumaneha kwa mutulo wa Ontario. Kona ha ne ni sa zo nyala-nyala, ne ni na ni feela lilimo ze 25, mi ne ni si na yeloseli, kono lwa funduka inze lu sepile Jehova. Fa lizazi le ne ku bata hahulu mwa Canada, lwa kwela sitima se ne si funduka busihu mi ne lu kwezi ni baokameli ba maeto ba ne ba na ni yeloseli ba bañatanyana ili ba ne ba kutela kwa libaka ze ne ba potolohela. Baokameli ba maeto bao ne ba lu susuelize hahulu! Muzwale yo muñwi mane naa tundamezi kuli lu lobale mwa muzuzu o muñwi mwa sitima mo wa naa swanela ku lobala yena ilikuli lu si ke lwa ina mwa lipula busihu kaufela. Sina mo ni taluselize kwa makalelo, habusa kakusasana, hamulaho wa mazazi a 15 ku zwa fa lizazi la sinawenga sa luna, lwa yo potela sikwatanyana sa mwa Hornepayne.

Na ni bo Evelyn ne lu tokwa ku eza licinceho ze ñata. Ha ne ni nze ni sebeza sina muokameli wa sikiliti kwa mafelelezo a lilimo za ma 1960, na memiwa ku yo fumaneha kwa sitopa sa bu 36 sa Sikolo sa Giliadi, ili se ne si ka tanda likweli ze 10 mi ne si ka kalisa kwa makalelo a February, 1961, kwa Brooklyn, New York. Ne ni tabile luli, kono taba ye ñwi ye ne i ni kataza hanyinyani ne li ya kuli bo Evelyn bona ne ba si ka memiwa. Ka ku swana ni likaizeli ba ne ba ipumananga mwa muinelo o swana, bo Evelyn ne ba kupilwe kuli ba ñole liñolo le li bonisa kuli ne ba lumela ku sa ba ni na ka likweli ze 10. Bo Evelyn ne ba lilile, kono ne ba lumezi kuli ni yo fumaneha kwa sikolo, mi ne ba tabile kuli ne ni ka yo fumana tuto ya butokwa kwa Sikolo sa Giliadi.

Ha ne ni li kwa sikolo, bo Evelyn ne ba sebeleza fa mutai wa Canada. Ne ba bile ni tohonolo ye tuna ya ku pila mwa muzuzu u li muñwi ni kaizeli ya tozizwe ya bizwa Margaret Lovell. Ki niti kuli na ni bo Evelyn ne lu tondani hahulu. Ka tuso ya Jehova, lwa twaela buikalabelo bo ne lu filwe ka nakonyana. Moya wa bo Evelyn wa ku lumela ku sa ba ni na ka nakonyana kuli lu kone ku itusiswa ki Jehova ni kopano ya hae ne u ni tabisize hahulu.

Ha se ni bile kwa Giliadi ka likweli ze bato ba ze taalu, Muzwale Nathan Knorr ya naa etelela musebezi wa mwa lifasi kaufela ka nako yeo a ni fa memo ye ñwi ye ipitezi hahulu. Naa ni buzize haiba ne ni ka tabela ku tuhela Sikolo sa Giliadi ka nako yeo ni ku kutela kwa Canada kuli ni yo sebeza ka nakonyana sina muluti wa Sikolo sa Bukombwa Bwa Mubuso fa mutai. Muzwale Knorr naa ni bulelezi kuli ne ni kona ku iketela ku ya kamba ku sa ya. Kambe ne ni tabela, ne ni ka feza pili Sikolo sa Giliadi mi hamulaho mwendi ne ni ka fiwa musebezi wa bulumiwa. Muzwale yo hape naa bulezi kuli ha ne ni ka kutela kwa Canada, mwendi ne ni si ke na memiwa hape kwa sikolo seo mi hape hamulaho wa nako mwendi ne ni ka lumiwa ku yo sebeleza kwa Canada. Naa ni file kolo ya kuli ni eze keto hamulaho wa ku ambolisana ni musalaa ka.

Bakeñisa kuli bo Evelyn ne ba ni bulelezi kale mo ne ba ngela buikalabelo bwa mwa kopano, honafo na bulelela Muzwale Knorr kuli, “Lu tabela ku eza nto ifi kamba ifi ye lu fiwa mwa kopano ya Jehova.” Kona mo lu ikutwelanga cwalo ku si na taba kuli fokuñwi lu kona ku itombola ku sa eza lika ze ñwi ze lu tabela, lu lukela ku ya kai kamba kai ko i lu luma kopano ya Jehova.

 Kacwalo, mwa April ili ka silimo sa 1961, na zwa kwa Brooklyn mi na kutela kwa Canada ku yo luta kwa Sikolo sa Bukombwa Bwa Mubuso. Hamulaho wa nako, lwa kalisa ku sebeleza fa Betele sina lilama za mutai. Hamulaho wa fo, ne ni komokile hahulu a ne ni amuhezi memo ya ku yo fumaneha mwa sitopa sa bu 40 kwa Sikolo sa Giliadi, ili se ne si ka kalisa ka silimo sa 1965. Bo Evelyn hape ne ba tokwa ku ñola liñolo le li bonisa kuli ba lumela kuli lu si ke lwa ba hamoho ka nako ye ne ni ka ba siyo. Kono hamulaho wa lisunda li sikai, ne lu tabile hahulu bo Evelyn ha ne ba amuhezi memo ya bona ya kuli lu yo fumaneha hamoho kwa Sikolo sa Giliadi.

Ha se lu fitile kwa Sikolo sa Giliadi, Muzwale Knorr a lu bulelela kuli baituti ba ne ba iñolisize mwa sitopa sa puo ya Sifura, inge mo ne lu ezelize luna, ne ba ka lumiwa ku yo sebeleza mwa Africa. Nihakulicwalo, fa lizazi la ku kwaza sikolo sa luna, ne lu lumilwe kuli lu yo sebeleza kwa Canada hape! Ne ni ketilwe ku ba muokameli wa mutai (ya sa bizwa cwale kuli Muswalisanisi wa Katengo ka Mutai). Bakeñisa kuli ne ni na ni feela lilimo ze 34, na bulelela Muzwale Knorr kuli, “Ni sa li mwanana.” Kono muzwale yo naa ni tiisize. Ku zwa feela ha ni kalisa ku peta buikalabelo bo, pili ni si ka eza kale likatulo ze tuna, ne ni buzanga ba bahulu, ili mizwale ba ne ba na ni yeloseli fa Betele.

Ku sebeleza fa Betele ku ni tusize ku ba ni matohonolo a ku ituta ku ba bañwi. Na kuteka ni ku itebuha ze ba eza mizwale ba bañwi ba ba mwa Katengo ka Mutai. Hape ni susuelizwe hahulu mwa linzila ze ñata ki mizwale ni likaizeli ba Sikreste, banana ni ba bahulu ili bo lu swalisani ni bona fa mutai fa, ni mwa liputeho ze ñata ze lu sebelelize.

Ku sebeleza fa Betele hape ku ni tusize ku luta ba bañwi ni ku tiisa tumelo ya bona. Muapositola Paulusi naa bulelezi Timotea kuli: “U zwelepili mwa lika ze ne u itutile.” Paulusi hape naa ize: “Lika ze ne u utwile ku na ze ne yemezwi ki lipaki ze ñata, u li fe kwa batu ba ba sepahala, ili ba ba ka kona ku li luta ba bañwi hape.” (2 Tim. 2:2; 3:14) Fokuñwi, Bakreste sina na ba ni buzanga ze ni itutile mwahalaa lilimo ze 57 ze ni sebelelize fa Betele. Ni ba alabanga feela ka bukuswani kuli, “Ku itatela ni ku akufa ku eza ze lu fiwa ki kopano ya Jehova kuli lu eze, ni ku itinga ku Jehova kuli u ka lu tusa ki kwa butokwa.”

Ni ikutwa inge kuli ni tile mabani fa Betele inze ni li mutangana ya na ni maswabi, ya si na yeloseli. Mwa lilimo ze kaufela, Jehova u zwezipili ku ‘ni swala kwa lizoho la bulyo.’ Ka ku itusisa mizwale ni likaizeli ba ba na ni sishemo ili ba ba itukiselize ku fa lituso ka nako ye swanela, Jehova u ni kolwisa kuli: “Si sabi, ni ka ku tusa.”—Isa. 41:13.